Struktura Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego

Zgodnie z pierwszym przekrojem KSRG jest zorganizowany na trzech poziomach (zob. rysunek 32):

1) powiatowym, na którym wykonuje się wszystkie podstawowe zadania systemu, związane z obszarem powiatu;

2) wojewódzkim, jako poziomie wspomagania i koordynacji działań ra-towniczych na obszarze województwa w sytuacjach wymagających uży-cia sił i środków spoza obszaru danego powiatu,

3) krajowym, centralnym, jako poziomie wspomagania i koordynacji dzia-łań ratowniczych na obszarze kraju, w sytuacjach wymagających uży-cia sił i środków spoza obszaru danego województwa.

Szczególnie ważny dla KSRG jest szczebel powiatu. Tutaj przyjmowa-ne są zgłoszenia o zdarzeniach wymagających podjęcia działań ratowni-czych. Na szczeblu powiatu bezpośrednio dysponowane są jednostki ochro-ny przeciwpożarowej do działań ratowniczo-gaśniczych, również wówczas, gdy siły i środki gminnych i powiatowych podmiotów ratowniczych są niewystarczające i wymagają wsparcia z poziomu wojewódzkiego i kra-jowego. Dysponowanie i alarmowanie odbywa się poprzez powiatowe (miejskie) stanowiska kierowania Komendantów Powiatowych i Miejskich Państwowej Straży Pożarnej. Powiatowe stanowiska kierowania współ-działają ze stanowiskami dyżurnymi administracji samorządowej wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) i starostów oraz posiadają łączność z punktami alarmowymi komponentów systemu bezpieczeństwa wewnętrz-nego (mogą selektywnie wywoływać jednostki ochotniczych straży po-żarnych, alarmować pogotowie ratunkowe, jednostki Policji oraz inne or-ganizacje współdziałające w ramach systemu ratownictwa).

Skuteczność realizacji bieżących zadań ratowniczych przez podmioty KSRG na obszarze powiatu uzależniona jest decyzjami starosty, który9: • uzgadnia wspólne działanie podmiotów systemu,

• zatwierdza plany ratownicze oraz programy działania powiatowych służb, inspekcji i straży oraz innych jednostek organizacyjnych powia-tu w zakresie ich udziału w KSRG,

• określa zadania KSRG na obszarze powiatu oraz kontroluje ich reali-zację,

Rysunek 32. Budowa krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego

KRAJOWY SYSTEM RATOWNICZO-GAŚNICZY

POZIOM KRAJOWY – Komendant Główny PSP Centralny odwód operacyjny

POZIOM WOJEWÓDZKI – Komendant Wojewódzki PSP Wojewódzki odwód operacyjny

POZIOM POWIATOWY – Komendant Powiatowy PSP Państwowa Straż Pożarna 7 Szkół Pożarniczych 17 Ośrodków Szkolenia Pożarniczego 16 Krajowych Baz Sprzętu Specjalistycznego Centralne stacje, służby i etatowe struktury ratownicze Państwowa Straż Pożarna Wyspecjali-zowane Jed-nostki OSP Ośrodek Szkolenia Pożarniczego Krajowa Baza Sprzętu Specjalistycznego Inspektorzy, stacje, służby i etatowe struktury ratownicze Państwowa Straż Pożarna Ochotnicza Straż Pożarna

. formacje obrony cywilnej, . stacje zawodowego ratownictwa,

. służby ratownictwa komunalnego (budowlanego, energetycznego, gazowego, wodno-kanalizacyjnego, drogowego itp.),

. etatowe struktury ratownictwa specjalistycznego (górniczego, morskiego, kolejowego, wysokogórskiego), . specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty,

włączeni do systemu w drodze umowy cywilnoprawnej Część PSP i część

wyspe-cjalizowanych jednostek OSP poziomu powiatowego do dyspozycji Komendanta Wojewódzkiego Część PSP poziomu wojewódzkiego do dyspozycji Komendanta Głównego

9 M. Kąklewska-Brodawka, System ratownictwa w Polsce, Departament Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych, MSWiA, Warszawa 2006.

• uwzględnia w projekcie budżetu powiatu niezbędne środki finansowe na skuteczne działania ratownicze powiatowych służb, inspekcji i stra-ży oraz innych jednostek organizacyjnych powiatu oraz dysponuje re-zerwą budżetową powiatu,

• powołuje i przewodniczy powiatowemu Zespołowi Reagowania Kryzy-sowego.

Na poziomie powiatowym system tworzą następujące podmioty sys-temu:

1) komenda powiatowa (miejska) Państwowej Straży Pożarnej, w skład której m.in. wchodzą10:

• jednostki ratowniczo-gaśnicze, które realizują zadania ratownicze; • wydziały, sekcje, samodzielne stanowiska pracy, które realizują

za-dania w zakresie spraw: a) operacyjnych, b) szkoleniowych, c) kontrolno-rozpoznawczych, d) organizacyjnych, e) kadrowych, f) finansowych, g) kwatermistrzowskich, h) technicznych, i) informatyki, j) łączności, k) archiwizacji, l) spraw obronnych,

ł) bezpieczeństwa i higieny pracy, m) ochrony informacji niejawnych, n) pomocy prawnej.

2) komórki organizacyjne włączone do systemu, inne służby, inspekcje, straże i instytucje, o których mowa w art. 2 pkt 4 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej11, a mianowicie:

a) formacje obrony cywilnej,

b) stacje zawodowego ratownictwa,

1 0 Rozporządzenie MSWiA z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie ramowej organizacji komendy wojewódzkiej i powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 143, poz. 1037).

1 1 Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, art. 2, pkt 4 (Dz.U. Nr 81, poz. 351, z 1994 r. Nr 27. poz. 96 Nr 89, poz. 414 z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 111, poz. 725 i Nr 121, poz. 770 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr 162, poz. 1126).

c) służby ratownictwa komunalnego (budowlanego, energetycznego, gazowego, wodno-kanalizacyjnego, drogowego itp.),

d) etatowe struktury ratownictwa specjalistycznego (górniczego, mor-skiego, kolejowego, wysokogórskiego),

e) etatowe struktury systemu wykrywania zagrożeń i alarmowania, f) wydzielone siły policji państwowej, policje lokalne, straże miejskie, g) specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do

systemu w drodze umowy cywilnoprawnej.

Wyższy – wojewódzki szczebel KSRG uruchamiany jest w przypadku, gdy siły i środki systemu na obszarze powiatu okażą się niewystarczające (drastyczny wzrost skali zdarzenia, równoczesność zdarzeń, brak jedno-stek specjalistycznych) lub zdarzenie swym zasięgiem wykracza poza obszar powiatu. W takich sytuacjach poziom wojewódzki KSRG wspo-maga działania prowadzone na obszarze powiatu, poprzez udzielanie wszelkich form pomocy spoza tego powiatu oraz prowadzi i koordynuje działania o zasięgu wojewódzkim. Kierowanie (dowodzenie) działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza możliwości sił ra-towniczych poziomu powiatu przejmuje komendant wojewódzki PSP12.

Na szczeblu województwa główne siły i środki KSRG: • Komenda Wojewódzka PSP,

• wojewódzki obwód operacyjny – wydzielone siły i środki z powiatów i grupy specjalistyczne,

• krajowa baza sprzętu specjalistycznego PSP, • ośrodki szkolenia PSP,

• wojewódzki zespół ds. ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa, • wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego,

• włączeni do systemu na poziomie wojewódzkim służby, inspekcje, stra-że, instytucje oraz specjaliści z zakresu ratownictwa.

Dysponowanie sił i środków systemu do działań ratowniczych oraz alar-mowanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa PSP, współdziałające z centrami zarządzania kryzysowego wojewodów oraz administracją zespoloną (np. Komendantem Wojewódzkim Policji, Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Inspektorem Nadzoru Budowlanego, Wojewódz-kim Inspektorem Sanitarnym) i niezespoloną (Oddziałem Straży Granicz-1 2 D. Sadowski, Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, [w:] Nowe zarządzanie kryzyso-we w praktyce. Gotokryzyso-we procedury, plany reagowania, schematy organizacyjne według nowych przepisów, red. J. Bagiński, Poznań 2008, pkt 5/4.1, s. 4–7.

nej, Zarządem Gospodarki Wodnej, Urzędem Żeglugi Śródlądowej, WKU i innymi).

Wojewoda, na obszarze województwa, pełni ważną rolę w zakresie koordynacji działań jednostek KSRG z podmiotami współdziałającymi z systemem. Wykorzystuje w tym celu wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego. Komendant wojewódzki PSP określa, w wojewódzkim pla-nie ratowniczym, procedury działania i uruchamiania KSRG na poziomie województwa, w odniesieniu do poszczególnych typów zagrożeń. Treść tych procedur stanowią wybrane elementy planów ratowniczych, tych po-wiatów, w których siły i środki są niewystarczające do usuwania istnieją-cych tam zagrożeń. Zawierają też organizacyjno-techniczne sposoby likwidacji zagrożeń, wymagających zaangażowania w działaniach ratow-niczych znacznych sił i środków oraz zagrożeń, które mogą powstać na granicy powiatów lub województwa. Komendant wojewódzki PSP uzgad-nia plan ratowniczy z podmiotami KSRG oraz z podmiotami współdziała-jącymi z systemem, w części dotyczącej ich zadań. Plan ratowniczy za-twierdza wojewoda13.

W sytuacjach katastrof, klęsk żywiołowych, gdy siły i środki KSRG na poziomie województwa okażą się niewystarczające lub zdarzenie (zagro-żenie) przekracza obszar województwa, uruchamiany jest najwyższy po-ziom systemu ratowniczego – popo-ziom centralny.

Na szczeblu kraju główne siły i środki KSRG to: • Komenda Główna PSP,

• wydzielone siły i środki z poziomu wojewódzkiego stanowiące central-ny odwód operacyjcentral-ny,

• szkoły PSP,

• szesnaście krajowych baz sprzętu specjalistycznego PSP, • jednostki badawczo-rozwojowe ochrony przeciwpożarowej,

• włączone do systemu inne służby, inspekcje, straże i instytucje o któ-rych mowa w art. 2, pkt 4 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, a także specjaliści w sprawach ratownictwa i inne podmioty, włączeni do systemu w drodze umowy cywilnoprawnej, na poziomie krajowym.

Poziom centralny (kraju) spełnia rolę wspomagającą i koordynacyjną w sytuacjach wymagających użycia sił i środków spoza województwa, w którym ma miejsce zdarzenie. Komendant Główny PSP przejmuje kiero-wanie (dowodzenie) działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub

sięg przekracza możliwości sił ratowniczych poziomu wojewódzkiego. Dysponowanie jednostek systemu do działań ratowniczych oraz alarmo-wanie podmiotów współdziałających odbywa się poprzez Krajowe Cen-trum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności. Uruchamianie pozio-mów wspomagania (wojewódzkiego i centralnego) następuje na żądanie kierującego działaniami ratowniczymi poprzez Powiatowe Stanowisko Kierowania (przy uruchamianiu poziomu wojewódzkiego) i Wojewódzkie Stanowisko Koordynacji Ratownictwa (przy uruchamianiu poziomu cen-tralnego). W przypadku zagrożeń wymagających współdziałania na szcze-blu centralnym podmiotów KSRG z podmiotami innych resortów, funkcję koordynatora pełni minister właściwy do spraw wewnętrznych14.

Wśród podsystemów KSRG struktura podsystemu kierowania stanowi najbardziej istotną jego część. Jest to typowa wielopoziomowa struktura hierarchiczna liniowo-sztabowa, z wyraźnie wyodrębnionymi więziami organizacyjnymi i informacyjnymi, odpowiadająca strukturze organiza-cyjnej KSRG. Podstawowe elementy podsystemu kierowania to stanowi-ska kierowania, którymi na poszczególnych poziomach organizacji syste-mu są:

• Powiatowe Stanowisko Kierowania, na poziomie powiatowym, za po-średnictwem którego komendant powiatowy dysponuje siłami i środ-kami podmiotów systemu do działań ratowniczych na obszarze po-wiatu. Powiatowe stanowisko kierowania ma obowiązek zbierania i przekazywania do właściwego terenowo wojewódzkiego stanowiska koordynacji ratownictwa zbioru informacji o stanie sił i środków sys-temu na swym obszarze oraz informacji o ich zadysponowaniu do dzia-łań ratowniczych;

• Wojewódzkie Stanowisko Koordynacji Ratownictwa, na poziomie wo-jewódzkim, za pośrednictwem którego komendant wojewódzki dyspo-nuje siłami i środkami podmiotów systemu do działań ratowniczych na obszarze województwa. Wojewódzkie stanowisko koordynacji ratow-nictwa przekazują do Krajowego Centrum Koordynacji Ratowratow-nictwa i Ochrony Ludności informacje w zakresie określonym przez Komen-danta Głównego PSP;

• Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności, na poziomie krajowym, za pośrednictwem którego kieruje się krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym, dysponuje siłami i środkami podmio-tów systemu na obszarze kraju.