Struktura organizacyjna terytorialnej służby zdrowia

W omawianiu struktur wojskowej służby zdrowia nie można pominąć jej terytorialnego podziału. Jak we wcześniejszych rozdziałach wspominałam od października 1918 do listopada 1918 r., rozpoczęło się formowanie terytorialnych struktur WP. Rozkazem MSWojsk. z 17.11.1918 r. po raz pierwszy w niepodległej Polsce dokonano podziału terytorialnego na Okręgi Generalne (OGen.). Należy przypomnieć, iż każdy z nich podlegał bezpośrednio pod MSWojsk. Organizacja każdego z nich przedstawiała się następująco:

Schemat 3.1 Organizacja wewnętrzna Dowództwa Okręgów Generalnych na dzień 1.06.1920 r.

Źródło: Opracowanie własne

Dowódca Okręgu Generalnego Dział sanitarny Sztab Dowództwa Okręgu Generalnego Dział intendentury Dział kontroli gospodarczej Dział budowlano-kwaterunkowy Dział duszpasterstwa Okręgowi inspektorowie broni głównych (na czas mobilizacji i wojny) — piechoty, jazdy i artylerii.

Szef inżynierii Dowództwa

Okręgu Generalnego

Urząd opieki nad grobami wojennymi Adiutantura Dowództwa

Okręgu Generalnego.

Wydział I - mobilizacyjno-organizacyjny Wydział II - informacyjny Wydział III a - wyszkolenia

Wydział III b - Uniwersytetu

Żołnierskiego

Wydział IV - techniczny

Wydział V a - personalny Wydział V b (do spraw

szeregowych) Wydział VI

174

Zatem od jesieni 1918 r. zaczęły formować się w wojskowych agendach struktury sanitarne. Podporządkowane im były różne oddziały i placówki zdrowia ze szpitalami okręgowymi na czele. Utworzony został w Warszawie Szpital Główny (Ujazdowski), a wszystkie zakłady omawianej służby zostały podporządkowane pod dowództwo szefa Departament Sanitarnego 20.11.1918 r.

Żywiołowy rozwój omawianej służby uregulowała 29.10.1919 r. Tymczasowa

Organizacja Wojsk i Zakładów Sanitarnych MSWojsk.445. Dokonano w myśl tej organizacji

rozróżnienia zakładów sanitarnych. Podzielono je na stałe i ruchome (polowe). Pierwsze z nich podlegały pod DOGen., drugie zaś dowództwom związków operacyjnych. Stałe zakłady sanitarne stanowiły: okręgowe szpitale wojskowe, szpitale wojskowe, wojskowe domy ozdrowieńców, sezonowe wojskowe zakłady kąpielowe, centralne i okręgowe składnice sanitarne, stacje zborne chorych. Ruchome (polowe) zakłady sanitarne , zaś: wszystkie inne szpitale polowe, pociągi sanitarne, dezynfekcyjne, czołówki446.

W 1919 r. jak podaje A. Felchner: „sformowano dla potrzeb dywizji piechoty: 19 szefostw

sanitarnych tegoż szczebla, 47 szpitali polowych, 14 polowych przychodni dentystycznych, tyleż samo polowych kolumn dezynfekcyjnych i pralni. Dla służby zdrowia szczebla armijnego utworzono: 14 czołówek chirurgicznych, 15 pociągów sanitarnych, 6 polowych składnic sanitarnych, 14 oddziałów służby zdrowia, tyle samo kolumn samochodów sanitarnych, szereg placówek dezynfekcyjno-higienicznych (specjalne kolumny dezynfekcyjno-kąpielowe, pociągi, odwszalnie, itp.)”447. Ciągle starano się doskonalić wojskową służbę sanitarną, jej zasady działania i funkcjonowania. W tym celu wydawano instrukcje i regulaminy regulujące wiele jej dziedzin. W trosce o higienę oraz zapobieganie chorobą oraz epidemią i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych przy każdym DOGen. znajdował się lekarz-higienista, kierujący okręgową pracownią bakteriologiczno-kliniczną448.

Ponadto należy dodać, iż istniała tzw. polowa służba sanitarna, która została zorganizowana na poszczególnych szczeblach struktur wojskowych (związki taktyczne i operacyjne).

W Dowództwie Okręgu Generalnego w Łodzi (DOGŁ) struktura organizacji wewnętrznej przedstawiała się bardzo podobnie jak w ustalonym ogólnym schemacie dla wszystkich

445 CAW, Spis b. oddziałów sanitarnych 1918—1921, Warszawa 1964 r. (maszynopis).

446 T. Wawrzyński, Akta dotyczące organizacji i działalności służby zdrowia WP w latach 1918-1939, http://archiwumcaw.wp.mil.pl/biuletyn/b12/b12_6.pdf, dostępność internetowa z dn. 18.10.2015 r.

447 A. Felchner, dz. cyt., s. 28.

175 OGen. Należy bowiem pamiętać, iż pewne struktury OGen. różniły się od siebie. Jeśli zaś chodzi o dział sanitarny, to w obu schematach znajdowały się w tym samym miejscu449. Pierwszym dowódcą Okręgu został por. Jan Romer, który objął to stanowisko w dniu 26.11.1918 r.450, faktycznie jednak nigdy nie pełnił tego stanowiska, jak wspominał w swoich pamiętnikach: „Z wielkimi trudami około 5 grudnia stanąłem w Krakowie i tu dowiedziałem

się o zamianowaniu mnie już dawniej dowódcą Gen. Okręgu Łódź, wobec tego jednak, że pozostawałem w niewoli, stanowisko to zostało już obsadzone”451. Powyższe stanowisko ostatecznie objął gen. ppor. Aleksander Osiński, który zaraz po nominacji przybył do Łodzi. Stanowisko to zajmował do 13.08.1919 r.

Dział Sanitarny w DOGŁ podlegał tak jak pozostałe cztery działy (Intendentury, Budowlano-Kwaterunkowy, Kontroli Gospodarczej, Duszpasterstwa) bezpośrednio dowódcy okręgu i przed nim był odpowiedzialny za całokształt swoich działań. Mieścił się on przy ul. Cegielnianej 13 (ob. ul. Stanisława Więckowskiego). Na jego czele jako szef sanitarny stał płk. lek. med. Jakub Arct. Sprawował on tę funkcję przez kolejne trzy lata: „Podlegał mu cały

personel działu oraz komendanci wszystkich samodzielnych zakładów sanitarnych na obszarze okręgu, w stosunku do których posiadał uprawnienia dyscyplinarne generała podporucznika”452. Jego następcami kolejno byli: ppłk. lek. med. Bronisław Sieklicki i ppłk.

lek. med. Henryk Trawiński.

Latem 1919 r. Dział Sanitarny został przemianowany na Oddział IX – Sanitarny453, a w czerwcu 1920 r. ponownie wrócono do nazwy: Dział Sanitarny. Struktura owego działu przedstawiała się następująco:

449 W DOGŁ występował inny podział Wydziałów i Działów, jednakże nie jest to bezpośrednio tematem rozprawy. Patrz więcej: W. Jarno, dz. cyt., s. 25-26.

450 Patrz więcej: Generał J. Romer, Pamiętniki, Warszawa 2001 r.

451 Tamże, s. 178.

452 W. Jarno, dz. cyt., s. 35.

176

Schemat 3.6 Struktura Działu Sanitarnego DOGŁ w 1920 r.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: W. Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Łódź 2001 r.

W myśl już wspomnianej Tymczasowej Organizacji Wojsk i Zakładów Sanitarnych

MSWojsk z 29.10.1919 r. powstał w Łodzi najbardziej trwały element wojskowej służby

zdrowia – szpital okręgowy przy ul. Pańskiej 113⁴⁵⁴ (ob. ul. Żeromskiego). W maju 1919 r. dodatkowo ze względu na narastające potrzeby został utworzony szpital chorób wenerycznych.

Nie tylko w samej Łodzi, ale i na obszarze OGŁ zaczęły powstawać placówki wojskowej służby zdrowia. W regionie łódzkim zdecydowanie był widoczny ich rozwój. Na przestrzeni lat: 1918-1919 OGŁ posiadał następujące szpitale rejonowe: we Włocławku, w Kaliszu, w Skierniewicach, w Łowiczu, w Aleksandrowie Kujawskim i w Strzałkowie. Ponadto funkcjonował w Ciechocinku sezonowy szpital wojskowy, a także dom dla ozdrowieńców w Aleksandrowie Kujawskim. Poza tym w samej Łodzi dodatkowo utworzono: szpital zapasowy ⁴⁵⁵.

Na terenie OGŁ istniało także wiele polowych zakładowych sanitarnych utworzonych na czas wojny polsko-bolszewickiej, w tym:

 Podlegające 4 i 10 Dywizji Piechoty: szpitale polowe nr 401-407, składy dentystyczne nr 4 i 10, pralnie polowe nr 4 i 10 oraz ruchome kolumny dezynfekcyjne nr 41 i 42

454 Szpital Okręgowy szerzej omawiany jest w dalszej części pracy.

455 W. Jarno, dz. cyt., s. 48. Dowódca Okręgu Generalnego Dział sanitarny płk lek. med. Jakub Arc Wydział Personalny mjr. lek med. Marcin Woyczyński

Wydział Mobilizacyjno-Organizacyjny kpt. lek. med. Leon Olszewski

Wydział Zaopatrzenia Sanitarnego por. apt. Józef Orkisz

Wydział Higieny NN

177

 Podlegające Kwatermistrzostwu Armii: ruchoma kolumna dezynfekcyjna nr 43, czołówki chirurgiczne nr 41 i 42, trzy pociągi sanitarne nr 9, 10 i 13 (zakaźny), etapowa odwszalnia nr 4, pociąg dezynfekcyjno-kąpielowy nr 4, odwszalnia kolejowa „Łódź”, polowa składnica sanitarna oraz samochody kolumny sanitarne nr 41 i 42.

Rok 1921 przyniósł znaczące zmiany dla struktury terenowej, albowiem MSWojsk. zaczęło przechodzić na stopę pokojową.

Zlikwidowano Dowództwa Okręgów Generalnych, a na ich miejsce powołano Dowództwa Okręgu Korpusów (DOK), odpowiadające za zaopatrzenie, szkolenie oraz

dyscyplinę, podlegających im formacji wojskowych. Powołanych zostało 10 DOK456

:

 Okręg Korpusu Nr I — Warszawa,

 Okręg Korpusu Nr II — Lublin,

 Okręg Korpusu Nr III — Grodno,

 Okręg Korpusu Nr IV — Łódź,

 Okręg Korpusu Nr V — Kraków,

 Okręg Korpusu Nr VI — Lwów,

 Okręg Korpusu Nr VII — Poznań,

 Okręg Korpusu Nr VIII — Toruń,

 Okręg Korpusu Nr IX — Brześć n. Bugiem,

 Okręg Korpusu Nr X — Przemyśl.

Oprócz tego wydzielono jeden Obszar Warowny (OW "Wilno") oraz Obszar Nadmorski (ON - Gdynia) obejmujący polskie wybrzeże Bałtyku. Warto nadmienić, iż podział kraju na Okręgi Korpusów nie pokrywał się z podziałem administracyjnym na województwa.

178

Schemat 3.3 Organizacja DOK

Dowództwo Okręgu Korpusu

Sztab Kwatera Główna

Okręgu Korpusu. Szefostwa broni i służb

Oddział I - organizacyjno-mobilizacyjny - Artylerii i Służby Uzbrojenia,

Oddział II - informacyjny - Inżynierii i Saperów - kancelaria główna Oddział III - wyszkolenia i oświaty - Łączności wraz z archiwum Oddział IV - zaopatrzenia materiałowego - Intendentury - drukarnia,

Oddział V - personalny. - Sanitarne -komisja gospodarcza

- Weterynarii -kompania sztabowa - Duszpasterstwa -stacja telegraficzna

- Poboru Hughesa

- Remontu

Źródło: Opracowanie własne.

Dowódca Okręgu Korpusu sprawował z ramienia Ministra Spraw Wojskowych władzę wojskową na obszarze danego Okręgu Korpusu. Na czele każdego okręgu stał natomiast Dowódca Okręgu, który sprawował władze wojskową bezpośrednio podlegając pod Ministra Spraw Wojskowych. Dowódcy Okręgu podporządkowane były, zaś wszystkie formacje stacjonujące na obszarze danego okręgu. Odpowiadały one przed nim pod względem mobilizacyjnym i administracyjnym. Dowództwu Okręgu Korpusu podlegały także Powiatowe Komendy Uzupełnień (PKU), które w późniejszym czasie przemianowano na Rejonowe Komendy Uzupełnień (RKU). Do ich zadań należała ewidencja: poborowych, rezerwistów, zajmowały się one także przeprowadzaniem samego poboru i opracowywały przydziały mobilizacyjne.

Przy Dowództwach Okręgów Korpusów w latach 1921-1939 istniały poszczególne szefostwa: Poboru i Remontów, Artylerii i Służby Uzbrojenia, Sanitarne, Łączności, Inżynierii i Saperów, Weterynarii, Duszpasterstwa, Intendentury. Ponadto w okresie przechodzenia wojska na tzw. „stopę pokojową” istniały także dodatkowe komórki organizacyjne przy DOK, takie jak: Urząd Opieki nad grobami wojennymi przy Szefostwie Duszpasterstwa, Wydział zaopatrzenia inwalidzkiego przy Szefostwie Intendentury, Dział kontroli gospodarczej, Wydział inwalidzko-superrewizyjny przy Szefostwie Sanitarnym, Referat osad żołnierskich przy Oddziale I Sztabu, Referat przemysłu wojennego457

. Struktura organizacyjna służby zdrowia w DOK, przedstawiała się następująco:

457

179 Schemat 3.4 Organizacja struktury służby zdrowia w DOK w 1921.

MSWojsk. Departament Sanitarny

DOK

Szpital Okręgowy Szefostwo Służby Zdrowia

- na czele Szef Sanitarny Okręgu Kadry Kompanii Zapasowej Sanitarnej

Rejony Sanitarne (po 3 w okręgu) - Kierownik Rejonu Sanitarnego

Jednostki i zakłady w obrębie rejonu (szpitale rejonowe, filie szpitali rejonowych) Garnizonowa służba zdrowia

(Lekarze garnizonów):

 garnizonowe izby chorych

 kąpieliska garnizonowe

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: A. Felchner, dz. cyt., s. 34-40.

Szef sanitarny okręgu kierował całą służba zdrowia na podległym mu terytorium. Pod jego bezpośrednie jego kierownictwo podlegały: szpital okręgowy, kadra kampanii sanitarnej zapasowej, kierownicy rejonów i personel szefostwa. Kadra kompanii zapasowej sanitarnej była jednostka pierwotną dla wszystkich pracowników służby zdrowia w okręgu. Prowadziła ona ewidencję oraz szkolenia. Ewentualnie miała ona także za zadanie zmobilizowanie polowych jednostek służby zdrowia oraz zaopatrzenie ich w personel medyczny w sprzęt.

Kierownicy rejonów nadzorowali natomiast personel medyczny w poszczególnych jednostkach i zakładach w obrębie rejonu. Ich zadaniem było także: prowadzenie przygotowań mobilizacyjnych (zarówno w zakresie personalnym, jak i materiałowym), czuwali nas stanem służby zdrowia danego terytorium oraz przygotowywali dane statystyczne z powyższego zakresu. Naczelni lekarze garnizonów mieli pod swoim dowództwem wszystkich lekarzy wojskowych stacjonujących w obrębie ich placówek.

Do połowy lipca 1921 r. został częściowo został zakończony proces demobilizacji jednostek sanitarnych. Wówczas funkcjonowało jeszcze 8 kompanii i 4 plutony sanitarne, a wraz z nimi polowe przychodnie stomatologiczne. Nie zdecydowano się zdemobilizować

180

jeszcze placówek do walki z epidemiami. Jednakże wszystkie w/w pododdziały i zakłady stopniowo rozwiązywane były do końca 1922 r.

Po podpisaniu przez Polskę i Rosję Radziecką preliminariów pokojowych Wojsko Polskiej rozpoczęło demobilizację i zaczęło przechodzić na organizację pokojową.

OGŁ został zlikwidowany 15.11.1921 r., a na jego miejsce utworzono Okręg Korpusu nr IV. Składał się on z następujących powiatów: łódzkiego, brzezińskiego, kutnowskiego,

łaskiego, łęczyckiego, łowickiego, rawskiego, sieradzkiego, skierniewickiego,

częstochowskiego, koneckiego, opoczyńskiego, piotrkowskiego, radomszczańskiego, wieluńskiego i włoszczowskiego. W takim składzie terytorialny OK nr IV przetrwał do 1922 r., kiedy to włączono do okręgu łódzkiego powiat lubliniecki, należący administracyjne do województwa śląskiego. Sytuacja uległa zmianie w 1927 r., kiedy to powiat przeniesiony został do OK nr V.

Według nowej organizacji struktury dowództwa okręgu utworzono Szefostwa broni i służb, w tym Szefostwo Sanitarne. Według organizacji z listopada 1921 r. przedstawiało się ono w następujący sposób:

Schemat 3.8 Struktura Szefostwa Sanitarnego DOK nr IV w 1921 r.

Dowództwo Okręgu Korpusu

Szefostwa broni i służb Szefostwo Sanitarne (ppłk lek. med. Kazimierz Steier)

REFERATY:

 Mobilizacyjno-Organizacyjny (mjr lek. med. Mieczysław Marx)

 Higieny (mjr lek. med. Józef Gurtzman)

 Zaopatrzenia Aptecznego (por. apt. Józef Beranek)458

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: W. Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Łódź 2001 r.

458 W skład szefostwa wchodził także tymczasowo (do czasu likwidacji) Wydział Superrewizyjno-Inwalidzki, na którego czele stał ppłk. Stanisław Więckowski.

181 Struktura terenowa Szefostwa Sanitarnego przedstawiała się analogicznie do tych, które obowiązywały w innych Okręgach Korpusu.

Schemat 3.9 Struktura organizacyjna służby zdrowia w DOK nr IV w 1921.

MSWojsk. Departament Sanitarny

DOK nr IV

4 Szpital Okręgowy (lek. med. Józef Manteuffel) Szefostwo Służby Zdrowia

- na czele Szef Sanitarny Okręgu Kadra Kompanii Zapasowej Sanitarnej nr IV (płk. lek. Stanisław Miłodorowski) Rejony Sanitarne (na czele każdego Kierownik Rejonu Sanitarnego)

Łódź459

Częstochowa Skierniewice

(mjr. lek. med. (ppłk. lek. med. (ppłk. lek. med. Tadeusz Skibiński Bogusław Zadurowicz Tadeusz Kobos)

Szpital rejonowy Szpital rejonowy Szpital rejonowy

w Częstochowie w Piotrkowie Tryb. (mjr. lek. med. Konrad Okolski) (mjr. lek. med. Bronisław Russeau) (mjr. lek. med. Leonard Szmurło)

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie: W. Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Łódź 2001 r.

W roku 1924 Organizacja Dowództwa Okręgu Korpusu na stopie pokojowej wprowadziła kolejne zmiany. Wyłączono szefów broni i służb ze składu organizacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu (sprawowali tylko funkcje fachowych doradców dowódcy Okręgu Korpusu). Utworzono także (czasowo) stanowisko Inspektora Poborowego, zlikwidowano Oddział IV zaopatrzenia materiałowego oraz przemianowano Oddział II Informacyjny na Samodzielny Referat Informacyjny. Od tego momentu podział na referaty zależał od decyzji dowódców Okręgu Korpusu.

Szefostwo Sanitarne OK IV było zatem od 1924 r. do 1931 r. było samodzielnym organem szczebla okręgowego i podlegało bezpośrednio dowódcy okręgu. We wrześniu 1931 r. zostało ono jednak ponownie włączone do DOK nr IV, w którego to składzie istniało do wybuchu wojny.

W 1924 r. Szefostwo Sanitarne DOK IV liczyło pięć referatów:

182

 Ogólny (ppłk. lek. med. Mieczysław Marx)

 Sanitarno – Techniczny (ppłk. lek. med. Józef Gurtzman)

 Rewizyjno-Inwalidzki (ppłk. lek. med. Aleksander Mieleszko)

 Zaopatrzenia (ppłk. Mieczysław Kamieniobrodzki)

 Rachunkowo-Budżetowy (por. Edward Bartowski)

Szefowi Sanitarnemu DOK IV, podlegały ponadto: 4 szpital okręgowy, kadra kampanii zapasowej sanitarnej, batalion sanitarny oraz składnica sanitarna460. Także w 1924 r. w DOK nr IV zostały zlikwidowane dwa szpitale rejonowe w Skierniewicach i w Częstochowie. W Skierniewicach na miejsce zlikwidowanej placówki otworzono drugą garnizonową izbę chorych. Natomiast w Częstochowie powstała na krótko (1924-1925) filia szpitala okręgowego461, która w 1925 r. została przemianowana także na garnizonową izbę chorych.

Ponadto w rejonie łódzkim istnienie Kadry Kompanii Zapasowej Sanitarnej nr IV trwało bardzo krótko. Rozkazem z dnia 15.08.1922 r. została ona przeformowana na 4 batalion sanitarny. Wówczas także ponownie wyodrębniono 4 Okręgową Składnicę Sanitarną. Batalion sanitarny 1.07.1931 r. został wcielony do szpitala okręgowego, kończąc tym samym samodzielne istnienie⁴⁶².

Poniższy schemat w uproszony sposób przedstawia wygląd terenowych służb zdrowia w latach 1921-1930.

460 W. Jarno, dz. cyt., s. 190.

461 Na którego czele stał w 1925 r. por. Zygmunt Pracki.

183 Schemat 3.5 Terenowe służby medyczne DOK w latach 1925-1928

MSWojsk. Departament Sanitarny

DOK

Szpital Okręgowy (po 600 łóżek, wyjątek DOK I: 1400) Szefostwo Służby Zdrowia

- na czele Szef Sanitarny Okręgu Okręgowe zakłady sanitarne

Batalion sanitarny Okręgowa Składnica Sanitarna

Kompania sanitarna

Rejony Sanitarne

- kierownik rejonu sanitarnego

- nadzór nad personelem sanitarnym w oddziałach wojskowych danego rejonu (posiadał prawa dowódcy pułku)

Garnizony

Szpitale etatowy - stałe miejsca stacjonowania danej jednostki w czasie Rejonowe personel rejonu pokoju

i ich filie sanitarnego - na czele komendant garnizonu

Naczelny lekarz garnizonu: - doradca komendanta

- podlegał fachowo pod kierownika rejonu sanitarnego Garnizonowe Izby Chorych Kąpieliska garnizonowe

- Dowódca batalionu - Drużyna dowódcy batalionu (personel administracyjny i organy służb) - 3 kompanie sanitarne - Warsztat sanitarno – techniczny (personel specjalistyczny i obsługa) - Kadra batalionu zapasowego (ewidencja główna i magazyn) - Komendant - Kancelaria - Komisja gospodarcza - Oficer administracji budynków i magazynów - Oddziały chorych i pracownie kliniczne: chorób wewnętrznych, zakaźny, chirurgiczny, ginekologiczny, dermatologiczny, neurologiczno – psychiatryczny (tylko Warszawa, Wilno, Kraków, Poznań, Przemyśl, w innych tylko oddziały neurologiczne) - Pracownia bakteriologiczna - Pracownia rentgenowska - Prosektorium

- Ambulatorium dentystyczne - Apteka Okręgowa

- 3 plutony obsługi sanitarnej

- Dowódca kompanii - Drużyna dowódcy kompanii - 4 plutony sanitarne ( 1 pluton= 2 drużyny; 1 drużyna= 2 sekcje sanitarne Szpital Rejonowy: - Komenda szpitala z izba przyjęć i komisją gospodarczą - oddział chorób wewnętrznych - oddział zakaźny - oddział chirurgiczny - oddział dermatologiczny -ambulatorium dentystyczne - apteka rejonowa -pluton obsługi sanitarnej z kuchnia i taborem Filie Szpitala Rejonowego: - nie mogły przekraczać 300 łóżek, - znajdowały się w miejscowościach gdzie garnizon liczył co najmniej 2000 żołnierzy, - nosiły nazwę macierzystego szpitala z dodaniem miejscowości w której były utworzone

- Tworzone gdy warunki lokalne nie pozwalały na umieszczanie chorych w szpitalach cywilnych

- Wspólne dla wszystkich formacji wojskowych w garnizonie, poza tymi, które utworzyły własne izby chorych

- Liczba łóżek mogła wynosić maksymalnie 3% w stosunku do ogólnej liczby żołnierzy

specjalne urządzenia kąpielowe i odkażające do użytku całej załogi.

184

W latach 1926-35, DOK miały odmienne znaczenie i inny prestiż niż w latach wcześniejszych. Przejawem tego było m.in. obniżenie personalnego zaszeregowania tych instytucji. Jak podaje Lech Wyszczelski: „Dowódca OK miał etat generała dywizji, a nie - jak

wcześniej – generała broni. Obniżony został też etat jego zastępcy – zamieniony na pomocnika dowódcy (w wypadku DOK I był to I i II pomocnik dowódcy)”463. Natomiast Witold Jarno powołując się bezpośrednio na rozkaz z dnia 12.08.1926 r. mówi o całkowitym

zniesieniu stanowiska zastępców dowódców OK, z wyjątkiem DOK I w Warszawie464. Przez

niepodanie daty Wyszczelski łatwo wprowadza czytelnika w błąd, bowiem dopiero 25.07.1928 r. zostali ustanowieni pomocnicy dowódców okręgów korpusów do spraw uzupełnień. Do 1939 r., kiedy to przywrócono stanowiska zastępców dowódców OK, pomocnicy zastępowali z urzędu dowódców okręgów korpusów w czasie ich nieobecności . W 1929 r. Utworzono Okręgowe Urzędy Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, które przejęły z Oddziału Wyszkolenia sprawy przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego .

W DOK nr IV znaczącą zmianą w 1928 r. było przemianowanie Okręgowej Składnicy Sanitarnej nr IV na pomocniczą składnicę sanitarną. Zaś w styczniu 1929 r. składnice pomocnicze we wszystkich okręgach podzielone zostały na dwa typy: mniejsze i większe. Łódzką składnicę zaliczono do mniejszych i w lutym 1931 r. została ona zlikwidowana. Jej ostatecznie zamknięcie odbyło się 31 marca465.

Służba zdrowia oprócz tzw. Szczebla terenowego prężnie działała w poszczególnych formacjach wojskowych. Służbę zdrowia w formacjach wojskowych prowadził właściwy personel oficerski i szeregowy służby zdrowia oraz pomocniczy personel szeregowy danej formacji wojskowej. W 1931 r. przedstawiała się następująco:

463 L. Wyszczelski, Wojsko Polskie…., dz., cyt., s. 61.

464 W. Jarno, dz. cyt., s. 126.

185 Schemat 3.6 Działalność służby zdrowia w formacjach wojskowych w 1931 r.

MSWojsk. Departament Sanitarny

DOK

Szefostwo Służby Zdrowia - na czele Szef Sanitarny Okręgu

Uzupełnianie dzięki BATALIONY SANITARNE

Komisją poborowym (rozlokowane terytorialnie)

- Szeregowi sanitarni są zorganizowani w patrole Sanitarne – obsługują one izby chorych; podlegają pod lekarza naczelnego danej

formacji (tu batalionu)

INNA FORMACJA WOJSKOWA

W dokumencie Wojskowa służba zdrowia Drugiej Rzeczpospolitej. Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź (Stron 173-185)