a) Uprawnienia radnego w postępowaniu uchwałodawczym
Przepisy ustrojowych ustaw samorządowych określają, że rady i sejmiki są organami stanowiącymi i kontrolnymi483. Pomiędzy wypełnianiem tych funkcji nie ma kolizji. Zdaniem P. Dobosza „funkcje te są odrębne merytorycznie (stanowienie wyznacza przyszłe zachowania, zaś kontrola weryfikuje czynności wcześniejsze), przez co są one wzajemnie komplementarne i równie konieczne (nie wystarczy ustalić normy, ale trzeba sprawdzić ich wykonanie)” 484
. Najbardziej podstawową, jak zapewnie słusznie się może wydawać, sferą działalności organów stanowiących samorządu terytorialnego jest stanowienie prawa o zasięgu lokalnym. Może o tym świadczyć fakt, iż ustawodawca funkcję stanowiącą wymienia w pierwszej kolejności. Rady i sejmiki są właśnie organami stanowiącymi, uchwałodawczymi samorządu terytorialnego, co wskazuje na to, że w głównej mierze mają tworzyć prawo, czyli podejmować uchwały.
Bezsprzecznie uchwała jest podstawową formą uzewnętrzniania woli rad i sejmików. Może ona przy tym przybierać charakter apeli, rezolucji, wniosków, stanowisk. Jednak to w formie uchwały wypowiadają się samorządowe organy stanowiące, realizując przy tym swe ustawowe kompetencje485, wynikające w szczególności z przepisów art. 18 u.s.g., art. 12 u.s.p., 18 u.s.w. Naczelny Sąd Administracyjny zwraca uwagę na to, że „uchwała jest po prostu typową formą wyrażania woli lub prezentowania merytorycznego stanowiska przez organ kolegialny administracji publicznej – a takim organem jest niewątpliwie rada gminy – w sprawach zastrzeżonych ustawowo do jego właściwości. W formie uchwały rada gminy może więc ustalać zarówno przepisy prawa miejscowego, jak też wydawać indywidualne akty administracyjne (decyzje lub postanowienia), jeżeli przepisy szczególne dają jej takie kompetencje, może postanawiać o przystąpieniu np. do porozumienia lub związku komunalnego, może wreszcie uchwalać przypisane do jej zadań inne akty lub dokumenty o charakterze nienormatywnym – jak np. uchwała w sprawie przyjęcia Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych”486
.
483 Art. 15 ust. 1 u.s.g., art. 9 ust. 1 u.s.p., art. 16 ust. 1 u.s.w.
484
Zob. P. Dobosz, Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Wolters Kluwer, Warszawa 2005, s. 130.
485 Zob. A. Wierzbica, Administracja publiczna. Komentarz, t. 3, Ustrój administracji samorządowej, red. B. Szmulik, K. Miaskowska-Daszkiewicz, C.H. Beck, Warszawa 2012, s. 362.
162 Przepisy ustrojowych ustaw samorządowych nie regulują w sposób zupełny tego, jakie podmioty mogą wystąpić z inicjatywą uchwałodawczą. Postanowienia ustawowe odnoszą się do tego zagadnienia w sposób fragmentaryczny, właściwie wtedy, gdy przyznają jakiemuś organowi wyłączną do tego kompetencję. Tak jest m.in. w przypadku wniosku o odwołanie samorządowego organu wykonawczego z przyczyny innej niż nieudzielenie jemu absolutorium: z wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta może wystąpić co najmniej ¼ ustawowego składu rady (art. 28b ust. 1 u.s.g.), a z wnioskiem o odwołanie starosty, albo też marszałka województwa może wystąpić co najmniej ¼ ustawowego składu rady albo sejmiku (art. 31 ust. 1 u.s.p., art. 37 ust. 1 u.s.w.).
Uzupełnienia odpowiedzi na powyższe pytanie należy upatrywać w postanowieniach statutowych, które inicjatywę uchwałodawczą przyznają zwykle pojedynczym radnym, grupom radnych (np. klubowi radnych) oraz organom wykonawczym (np. zarządowi jednostki samorządu terytorialnego). W tej kwestii można spotkać różne rozwiązania. Niektóre statuty stanowią, że prawo inicjatywy uchwałodawczej przysługuje tylko dwóm podmiotom, np. poszczególnym radnym i zarządowi albo zarządowi i komisjom samorządowego organu stanowiącego. Inne dają te prawo trzem podmiotom, tj. zarządowi, komisjom samorządowego organu stanowiącego oraz grupie radnych. Jeszcze inne prawo tej inicjatywy przyznają większej grupie podmiotów, np. komisjom rady (sejmiku), zarządowi, wójtowi, grupie radnych, klubom radnych, albo komisjom rady (sejmiku), zarządowi, grupie radnych, klubom radnych, jak również przewodniczącemu rady (sejmiku), komisjom rady (sejmiku), zarządowi, grupie radnych i klubom radnych487
. Bardzo szeroki wachlarz podmiotów, którym statut przyznaje prawo inicjatywy uchwałodawczej zawarto np. w Statucie Miasta Białegostoku. Zgodnie z treścią jego § 25 ust. 1 z inicjatywą podjęcia uchwały mogą wystąpić: komisje rady, grupa co najmniej 5 radnych, prezydent, przewodniczący rady, kluby radnych, a także grupa co najmniej 2000 mieszkańców miasta mających prawo wybierania do rady488. Reasumując można dojść do wniosku, iż najwięcej podmiotów, którym przysługuje prawo inicjatywy uchwałodawczej, wywodzi się z organów stanowiących samorządu terytorialnego.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż coraz częściej regulacje statutowe przyznają prawo inicjatywy uchwałodawczej samym mieszkańcom jednostki samorządu terytorialnego.
487 Zob. K. Bandarzewski, P. Chmielnicki, W. Kisiel, Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, red. W. Kisiel, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 229.
488
Statut Miasta Białegostoku, stanowiący załącznik do uchwały Nr XXXII/221/96 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 5 lutego 1996 roku.
163 Dotyczy to przeważnie większych jednostek samorządowych, zwłaszcza miast powiatowych. Wzorem dla adaptowania tej instytucji na gruncie lokalnym są bez wątpienia postanowienia konstytucyjne. Zgodnie z art. 118 ust. 2 Konstytucji RP inicjatywa ustawodawcza przysługuje nie tylko posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów, ale również grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Przyznawanie mieszkańcom jednostki samorządowej prawa inicjatywy uchwałodawczej wypada ocenić jak najbardziej pozytywnie. Jest to dobry sposób umacniania demokracji w wydaniu lokalnym. Przede wszystkim upodmiotawia mieszkańców jednostek samorządowych, dając im „do ręki” uprawnienie przysługujące w pierwszym rzędzie organom przedstawicielskim oraz ich członkom. Wciąga też w proces stanowienia prawa na szczeblu samorządowym, dzięki czemu wzmaga zainteresowanie tychże mieszkańców sprawami lokalnymi i życiem publicznym, a niekiedy wywołuje poczucie odpowiedzialności za losy wspólnot lokalnych. Kolosalnym plusem omawianego rozwiązania jest to, że tworzy w mieszkańcach poczucie bycia decydentem w jednostce samorządowej, opierając je na realnych podstawach.
Projekt uchwały powinien być zaopatrzony w uzasadnienie oraz stosowne opinie. Uzasadnienie powinno przede wszystkim wyjaśniać potrzebę i cel podjęcia uchwały. Poza tym, ma ono określać stan prawny w dziedzinie, która ma być unormowana uchwałą. Uzasadnienie powinno zawierać też informację o dotychczasowych działaniach w sprawie, której dotyczy projekt uchwały. Ma się w nim znaleźć także prognoza, jakie skutki prawne i finansowe wywoła przyjęcie uchwały. Jeśli projekt uchwały generowałby wydatki nieuwzględnione w budżecie jednostki samorządu terytorialnego, niezbędnym jest wskazanie źródeł pozyskania środków finansowych.
Do każdego projektu uchwały wnoszonego na sesję dołącza się opinię radcy prawnego stwierdzającą zgodność tejże uchwały z obowiązującym prawem. Ponadto z reguły jest tak, że projekty uchwał wnoszone przez podmioty wywodzące się z samorządowego organu uchwałodawczego powinny być opatrzone w opinię organu wykonawczego samorządu terytorialnego. Reguła ta działa zresztą w stronę przeciwną. I tak, zgodnie z postanowieniami Statutu Miasta Białegostoku prezydent wyraża swoje stanowisko wobec projektów uchwał wnoszonych przez komisje rady, grupę radnych, kluby radnych i przewodniczącego rady (z zastrzeżeniem projektów uchwał w sprawach ustrojowych rady oraz wyboru i odwołania przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady)489. Statuty mogą również określać, że w
489 Tamże, § 25 ust. 5.
164 niektórych sytuacjach projekt uchwały należy uzgodnić w drodze konsultacji z mieszkańcami danej jednostki samorządowej. Niekiedy może być konieczne zwrócenie się o opinię do podmiotów zewnętrznych tj. związków zawodowych. Znamienny jest natomiast fakt, iż powyższe opinie mają walor pomocniczy, wyjaśniający, a radni nie są związani ich treścią.
Podjęcie uchwały powinna poprzedzać dyskusja. W jej trakcie radni mają prawo do zgłaszania poprawek i wniosków. Sam wnioskodawca ma prawo do wnoszenia własnych poprawek, czyli tzw. autopoprawek. Radni mogą kierować do wnioskodawcy pytania, zgodnie ze zgłoszoną kolejnością. To, ile takich pytań radni mogą wnosić, określają zwykle statuty samorządowych organów stanowiących. Przewodniczący rad albo sejmików mogą udzielać głosu poza kolejnością. Z reguły istnieje taka możliwość, jeżeli radny występuje z wnioskiem formalnym, oraz gdy zachodzi ku temu konieczność i ma to bezpośredni związek z głosem przedmówcy. Głos można zabierać także w kwestii sposobu i porządku głosowania. Projektodawcom udostępnia się czas na ustosunkowanie się do wygłoszonych pytań i złożonych wniosków. Nad przebiegiem dyskusji i porządkiem obrad czuwa przewodniczący samorządowego organu stanowiącego.
Choć na sprawę udziału radnego w głosowaniach można patrzeć przeważnie przez pryzmat obowiązku, niemniej stanowi ono również jego istotne uprawnienie. Udział w głosowaniu jest przejawem aktywności radnego i sumiennego podejścia do wykonywania powierzonego przez wyborców mandatu. Jedynie radni są przy tym uprawnieni do prowadzenia działalności uchwałodawczej. Właśnie z tytułu uzyskanych w drodze aktu wyborczego pełnomocnictw do sprawowania mandatu radni stają się dysponentami prawa do wyrażania swego stanowiska podczas głosowania. Dzięki temu radni stają się też decydentami w zakresie spraw o lokalnym znaczeniu.
Głosowanie odbywa się zgodnie z pewnym porządkiem. Najpierw głosuje się w sprawie wniosku o odrzucenie uchwały, później o odesłaniu projektu do komisji lub wnioskodawcy. Następnie głosuje się poprawki. W pierwszej kolejności należy głosować te poprawki, których przyjęcie albo odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach. W przypadku przegłosowania poprawki wykluczającej inne poprawki, poprawek tych nie poddaje się głosowaniu. W razie zgłoszenia kilku poprawek do tego samego przepisu, jako pierwszą głosuje się poprawkę najdalej idącą. W końcu odbywa się głosowanie nad całością uchwały. Może ono zostać odroczone na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych
165 poprawek nie zachodzi sprzeczność pomiędzy poszczególnymi przepisami projektu i czy są one w ogóle zgodne z innymi przepisami prawa490
.
Uchwały rad i sejmików zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu tych organów, w głosowaniu jawnym (lub jawnym imiennym w sejmikach), chyba że przepisy ustrojowych ustaw samorządowych stanowią inaczej491
. W głosowaniu radni opowiadają się „za” albo „przeciw” podjęciu uchwały, albo też wstrzymują się od głosu. Przyjęcie jako podstawowej formy głosowania przez zwykłą większość głosów oznacza, że przechodzi ten wniosek który otrzymał największą liczbę głosów, czyli np. głosów „za” oddano więcej aniżeli głosów „przeciw” i wstrzymujących się liczonych osobno.
Głosowanie jawne jest zasadą. W głosowaniu jawnym radni głosują przez podniesienie ręki. Głosowanie jawne imienne przeprowadza się jeżeli istnieją wątpliwości co do wyników głosowania. Przewodniczący danego samorządowego organu stanowiącego wyczytuje wtedy kolejno nazwiska radnych, którzy odpowiadają jak głosują – czy „za”, czy „przeciw”, a może wstrzymują się od głosu. Wyjątkiem od głosowania jawnego jest głosowanie tajne, przeprowadzane przy użyciu kartek z pieczęcią organu stanowiącego samorządu terytorialnego i podpisanych przez członków komisji skrutacyjnej. Głosowanie tajne stosuje się przede wszystkim przy wyborze i odwoływaniu przewodniczącego i wiceprzewodniczącego tychże organów samorządowych oraz jeśli taka koniczność wynika z przepisów prawa492
.
b) Uprawnienia kontrolne radnych
W myśl postanowień ustrojowych ustaw samorządu terytorialnego samorządowe organy stanowiące są zarówno organami stanowiącymi i kontrolnymi. Organy te nie tylko stanowią przepisy prawa w zakresie lokalnym, ale i dysponują uprawnieniami kontrolnymi w stosunku do organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. Uprawnienia kontrolne ustawodawca konkretyzuje w następnych przepisach tychże ustaw. W myśl ustawy o samorządzie gminnym rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy (art. 18a ust. 1 u.s.g.). Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych (art. 16 ust. 1 u.s.p.). Sejmik województwa kontroluje zaś działalność zarządu województwa oraz
490
Tamże, § 38 ust. 2 i 3.
491
Art. 14 u.s.g., art. 13 ust. 1 u.s.p., art. 19 ust. 1 u.s.w.
166 wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych (art. 30 ust. 1 u.s.w.). W tym celu w każdej jednostce samorządu terytorialnego powołuje się komisję rewizyjną.
Kompetencje kontrolne wykonywane w ramach samorządowych organów uchwałodawczych przysługują wyłącznie radnym493, zasadniczo tym, którzy zostali powołani w skład komisji rewizyjnej. Ustrojowe ustawy samorządowe wspominają, że w skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem jednak radnych pełniących funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady – na szczeblu gminy, przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady oraz członków zarządu powiatu – na szczeblu powiatu, marszałka województwa, przewodniczącego i wiceprzewodniczących sejmiku województwa oraz radnych będących członkami zarządu województwa – na szczeblu województwa. Członkiem komisji rewizyjnej może być więc każdy radny, z wyłączeniem tych, którzy sprawują już jakieś funkcje w organie stanowiącym.
Ustawodawca ustanowił przy tym obowiązek zapewnienia reprezentacji każdemu klubowi funkcjonującemu wewnątrz danego organu uchwałodawczego. W stosunku do klubów radnych posiadanie swojego przedstawiciela w komisji rewizyjnej jest zatem zarówno uprawnieniem i obowiązkiem. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny. Według tego sądu „liczba członków komisji rewizyjnej musi być tak ukształtowana, aby każdy z klubów był reprezentowany przez co najmniej jednego radnego. Nie jest dopuszczalne wybieranie składu komisji rewizyjnej, w którym pominięty zostałby przedstawiciel chociażby jednego z klubów”494
. Ponadto: „wymóg by w skład tej komisji weszli przedstawiciele wszystkich klubów jest normą bezwzględnie obowiązującą. (…) Z przepisu art. 18a ust. 2 u.s.g. nie wynika w szczególności, by w skład komisji rewizyjnej mieli wchodzić przedstawiciele tylko tych klubów, które są uczestnictwem w komisji zainteresowane”495
. Nie należy zapominać, że komisja rewizyjna jest organem wewnętrznym danej rady albo sejmiku o charakterze pomocniczym496. Wyznacznikiem tego jest nie jedynie fakt, iż zasiadają w niej tylko radni. Komisja ta działa w imieniu samorządowego organu
493 Do 1995 roku członkami komisji rewizyjnej mogły być osoby, które nie uzyskały mandatu w danej jednostce samorządu terytorialnego. Zmiana nastąpiła za sprawą ustawy z dnia 29 września 1995 roku o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 1995 roku, Nr 124, poz. 601).
494
Zob. wyrok NSA z dnia 10 stycznia 2012 roku, II OSK 2351/11, Lex 1113780.
495 Zob. np. wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2011 roku, II OSK 2069/11, Lex 1108400.
496 Zdaniem Cz. Martysza komisja rewizyjna jest „aparatem pomocniczym rady” – zob. C. Martysz, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. B. Dolnicki, Wolters Kluwer, Warszawa, 2010, s. 144. Z takim punktem widzenia nie zgadza się choćby W. Kisiel. Autor ten widzi komisję rewizyjną, spoglądając przez pryzmat przysługujących jej uprawnień, jako istotny, wewnętrzny organ jednostki samorządu terytorialnego – zob. W. Kisiel, Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, red. P. Chmielnicki, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 280. Por. też S. Bułajewski, Rada powiatu. Pozycja ustrojowa, stanowienie prawa i kontrola, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2009, s. 174.
167 stanowiącego497. W gestii rad i sejmików leży powoływanie i odwoływanie jej członków. One wyposażają komisje rewizyjne w środki finansowe, organizacyjne i techniczne niezbędne do ich działania. Komisje rewizyjne są również rozliczane ze swej działalności poprzez zobowiązanie do przedstawiania sprawozdań498
. Zadania komisji rewizyjnych, zasady i tryb ich działania, określane są przez samorządowe organy stanowiące w statutach (z wyjątkiem zadań przypisanych komisji przez ustawodawcę w ustawach kształtujących ustrój jednostek samorządu terytorialnego). W każdej kadencji tworzy się plany kontroli przeprowadzanych przez komisje rewizyjne, które są uchwalane przez właściwe rady i sejmiki.
Ponadto, komisja rewizyjna jest jedyną komisją, której utworzenie ma nastąpić obligatoryjnie. Wynika to wprost z przepisów przywołanych powyżej ustaw. Nie jest jednak na pewno tak, że komisje rewizyjne mają monopol na dokonywanie czynności kontrolnych w jednostkach samorządu terytorialnego499. Prawdą jest, że najczęstszą formą kontroli w jednostkach samorządu terytorialnego są kontrole wykonywane przez komisje rewizyjne albo zespoły kontrolne powoływane na mocy uchwały tej komisji. Trzeba natomiast pamiętać, iż uprawnienia kontrolne przysługują także pozostałym komisjom rad i sejmików, tak stałym, jak i doraźnym500. Samorządowe organy stanowiące równie dobrze mogą samodzielnie przeprowadzać czynności kontrolne501
.
Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż w praktyce to radni działający kolegialnie jako komisja rewizyjna (ewentualnie zespół wyłoniony ze składu komisji) korzystają z uprawnień kontrolnych samorządowego organu uchwałodawczego. Radny decydujący się podjąć czynności kontrolne we własnym imieniu i tylko na podstawie faktu pełnienia mandatu radnego działałby nielegalnie. Jak zaś zauważa S. Bułajewski, samorządowe organy stanowiące nie wypełniają zazwyczaj swojej funkcji kontrolnej w sposób bezpośredni502
. Dzieje się tak ze względu na sesyjny tryb pracy tych organów oraz ich liczebność. Nie wszyscy radni chcieliby (lub nawet mieliby możliwość) brać udział w pracach komisji rewizyjnej. Nie wszyscy radni dysponują też odpowiednią wiedzą niezbędną do prowadzenia czynności kontrolnych.
497 Zob. wyrok NSA z dnia 26 lutego 1997 roku, II SA 44/96, Lex 43208.
498 Zob. B. Kumorek, Komisje rewizyjne w samorządzie terytorialnym – kompetencje i zasady działania, Zachodnie Centrum Organizacji, Zielona Góra 1999, s. 76.
499
Zob. wyrok NSA z dnia 26 lutego 1997 roku, II SA 44/96, op. cit.
500 Tamże.
501 Poza tym kontrole w jednostkach samorządu terytorialnego mogą być przeprowadzane przez inne organy, tj. np. wojewodę, czy organy centralne, tj. np. Najwyższą Izbę Kontroli.
168 Komisja rewizyjna jest zatem wyspecjalizowanym organem, dokonującym w ramach samorządowego organu stanowiącego, czynności kontrolnych. Kontrole przeprowadzane przez radnych z komisji rewizyjnej bez wątpienia są kontrolami o charakterze publicznym i wewnętrznym. Od zakresu kontroli zależy jednak, czy będzie to kontrola zupełna, czy ograniczona. Kontrola może też przybierać formę wstępnej, jak i następczej. Wyróżnia się także kontrole przeprowadzane z urzędu oraz na wniosek zgłaszającego organu. Zgodnie natomiast z celami kontroli określonymi przez B. Kumorka, radni dokonujący kontroli powinni ustalać istniejący stan rzeczy i stan wymagany oraz porównywać je na podstawie wcześniej ustalonych wzorców. Powinni wyjaśniać także różnice między stanem istniejącym i wymaganym, a finalnie formułować zalecenia mające na celu usunięcie niepożądanych zjawisk503.
Głównymi organami podlegającymi kontroli za strony komisji rewizyjnej są samorządowe organy wykonawcze. Działalność tych organów kontrolowana jest przez komisję rewizyjną z punktu widzenia wykonywania przypisanych im zadań. Z przepisów gminnej i powiatowej ustawy samorządowej wynika, iż działalność wykonawcza wyżej wspomnianych organów obejmuje w szczególności: przygotowywanie projektów uchwał rady, wykonywanie uchwał rady, gospodarowanie mieniem komunalnym (powiatu), wykonywanie budżetu gminy (powiatu), zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych (powiatowych) jednostek organizacyjnych (art. 30 ust. 2 u.s.g. i art. 32 ust. 2 u.s.p.).
Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu województwa, niezastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Do jego zadań należy w szczególności: wykonywanie uchwał sejmiku województwa, gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo, przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa, przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i regionalnych programów operacyjnych oraz ich wykonywanie, organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym zatrudnianie i zwalnianie kierowników tych jednostek, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego (art. 41 ust. 1 i 2 u.s.w.).
503 Zob. B. Kumorek, op. cit., s. 51.
169 Odwołując się do wiodących (powtarzających się na każdym szczeblu samorządu terytorialnego) zadań, należy ustalić jakimi uprawnieniami dysponuje komisja rewizyjna w stosunku do organów wykonawczych. I tak, ma ona uprawnienie do sprawdzania jakości projektów przygotowywanych uchwał. W tym zakresie komisja rewizyjna może kontrolować, „czy projekty uchwał: są przygotowywane terminowo, były wcześniej zaopiniowane przez właściwe podmioty, czy zostały w statutowo wskazanym terminie dostarczone radnym w celu zapoznania się z ich treścią, dlaczego projekt uchwały nie zawiera wszystkich obligatoryjnych elementów określonych w statucie, co jest powodem opóźnień w przygotowaniu projektów uchwał”504. W przypadku już zapadłych uchwał komisja może sprawdzać, czy zostały one wykonane terminowo i w sposób określony w jej treści.
Jeśli chodzi o gospodarowanie mieniem jednostki samorządu terytorialnego, komisja rewizyjna bada je, biorąc pod uwagę kryteria legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Komisja przygląda się tu przede wszystkim wykonywaniu zwykłego zarządu. Pod kątem rzetelności (zgodności danych ze stanem rzeczywistym) kontrolowane jest także wykonywanie budżetu. Sprawdzeniu podlega stan i sposób wykonania budżetu, przede wszystkim z punktu widzenia „przestrzegania zasad gospodarki finansowej oraz prowadzenia rachunkowości”505
.
Uprawnieniami komisji rewizyjnej o kapitalnym znaczeniu są także opiniowanie wykonania budżetu danej jednostki samorządu terytorialnego oraz występowanie z wnioskiem do rady (sejmiku) w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu506. Dokonanie oceny wykonania budżetu poprzedza wystąpienie komisji rewizyjnej z wnioskiem dotyczącym udzielenia lub nieudzielenia absolutorium. Oba