Propozycja K. Tarnowskiego
5. Wiara jako świadectwo
Wiara może żyć dzięki obecności tego, co nieobecne, czyli dzięki ciągle ponawianym świadectwom, dzięki Temu, który się objawia, a więc jest wśród nas, o czym przypomina nam już Paweł w mowie na Areopagu.
Tarnowski widzi trzy główne obszary tego świadectwa: tradycję i rze-czywistość religii, myśl filozoficzną oraz nasze własne doświadczenie.
Wskazuje dwa główne źródła nieustannego kryzysu, jaki jest udziałem świadectwa w pierwszym obszarze (tradycja i rzeczywistość religii), a są nimi: konsekwencje tego, że świadectwa świętości składają ludzie grzeszni, a więc słabi, ułomni moralnie, a także intelektualnie; skutki wynikające z wielowiekowej dominacji Kościoła zarówno w sprawach duchowych, jak i doczesnych oraz z tradycji, kiedy to Kościół instytu-cjonalny był potęgą i uchodził nie za Kościół służby, ale Kościół wła-dzy, a nawet przemocy24. W drugim obszarze świadectwa (myśl filozo-ficzna) Tarnowski przytacza argumenty na rzecz tezy, że filozofia zbyt łatwo mówiła o Bogu jako o jednym z bytów i nie do końca przepra-cowała tomistyczną koncepcję Boga jako Ipsum Esse – Samoistnego
23 Por . tamże, s . 148 .
24 Por . tamże, s . 149 .
Człowiek w poszukiwaniu wiary . Propozycja K . Tarnowskiego
63 Bycia25. Powstała sytuacja, w której Bóg filozofów zaczął się coraz bar-dziej oddalać od biblijnego Boga wiary. Konsekwencją było kwestio-nowanie sensowności jakiegokolwiek filozoficznego dyskursu o Bogu z jednej strony i fideizm z drugiej strony. Tarnowski zauważa, że wraz z myślą nowożytną na pierwszy plan wysunęła się idea Boga jako wolno-ści. Mowa tu o koncepcji wolności transcendentalnej, wcześniejszej od wolności wyboru, bo dotyczącej wszelkiego możliwego doświadczenia.
Wiara nie szuka ostatecznego metafizycznego fundamentu jako dosta-tecznej racji rzeczywistości, lecz boskiej wolności, która obdarzyła cały wszechświat darem istnienia, choć nie musiała tego czynić26.
W trzecim obszarze świadectwa człowiek zmaga się z wielością doświadczeń. Współczesnym wyzwaniem staje się ateizm, konsump-cyjny tryb życia, w właściwie sam fakt pluralizmu27. Wielość postaw, światopoglądów, kościołów, wiar, koncepcji filozoficznych, ekono-micznych, socjologicznych jest bogactwem, ale i zagrożeniem. Bo czy wierzący potrafią zrozumieć – pisze Tarnowski – że bogactwo du-chowe może być również w religiach niechrześcijańskich i że Kościół katolicki nie odrzuca nic z tego, co jest w tych religiach prawdziwe i święte? Różnorodność może być postrzegana negatywnie jako po-rzucenie i zrelatywizowanie prawdy28.
Zakończenie
Tarnowski stwierdza, że jego filozofia wiary i Boga bazuje na pyta-niach i braku definitywnych rozstrzygnięć, na wskazywaniu jakichś prześwitów i samym otwarciu na wymiar metafizyczny i religijny
25 Por . tamże, s . 150 .
26 Por . tamże, s . 46 .
27 Por . tamże, s . 153–156 .
28 Por . tamże, s . 153 .
Maciej Bała
bardziej niż na formułowaniu odpowiedzi. Metafizyka jest intelektu-alną i duchową tęsknotą za innym światem i kieruje nas także w stro-nę spotkania z innymi religiami i formami duchowości. Tarnowski zaznacza, że takie spojrzenie wpłynęło na jego postrzeganie katolicy-zmu otwartego – jako dialogu, który niekoniecznie musi prowadzić do jednoznacznych rozstrzygnięć i w którym niekoniecznie musi chodzić o dominację jednej ze stron29.
Pluralizm jest nieunikniony i musimy pogodzić się z faktem, że wiara religijna to tylko jedna z propozycji w rogu obfitości świata, a od nas, od naszej nadziei, wolności i poczucia sensu zależy, którą propozycję zaakceptujemy i przyjmiemy. Może to być wiara reli-gijna – wtedy dostrzeżemy miłość i mądrość Bożą we wszystkim, co gdziekolwiek jest wartościowe30.
Rozważania Tarnowskiego wskazują, że człowiek ze swej natury jest istotą, która poszukuje prawdy oraz poszukuje osoby, której mo-głaby zawierzyć. Wiara, rozumiana jako uzasadnione zaufanie ko-muś i czeko-muś, istnieje także poza sferą religijną i stanowi zasadniczy wymiar człowieczeństwa. Nie można jednak zapomnieć, że w wierze religijnej wiara fundamentalna przemienia się w całkowite zaanga-żowanie osoby, które czyni z wiary nowy sposób istnienia ukierun-kowany na Absolut, a nie tylko prosty akt zaufania czy wierzenia.
Wyrazem wiary fundamentalnej jest silne przekonanie, że mimo obecności zła, a nawet jego wszechobecności w tym świecie, to jednak dobro jest tym, co jest bardziej fundamentalne, zasadnicze, silniejsze, korzystniejsze dla człowieka, bardziej naturalne. Tego przekonania nie można się pozbyć, jest ono wszechobecne. Nawet w momentach, gdy wydaje nam się, że jesteśmy całkowicie przygnębieni złem, całkowicie zrozpaczeni. Jednak to odczuwanie bólu jest tak silne właśnie dlatego,
29 Por . K . Tarnowski, Nie zawsze trzeba wygrywać, „Znak” 2017, nr 741, s . 71 .
30 Por . tenże, Wiara i myślenie, dz . cyt ., s . 158 .
Człowiek w poszukiwaniu wiary . Propozycja K . Tarnowskiego
65 że mamy świadomość istnienia dobra. Nasze przygnębienie z powodu zła jest tęsknotą za dobrem. Może wydaje nam się ono w tym momen-cie nieosiągalne, dalekie, i na dodatek mocno kontrastujące z naszym obecnym stanem ducha. Fundamentalna wiara raz jest w nas silniejsza, innym razem słabsza, jednak nie możemy jej do końca utracić31.
Bibliografia
Fontaine P., La croyance, Paris 2003.
Stróżewski W., Istnienie i sens, Kraków 1994.
Tarnowski K., Bóg fenomenologów, Tarnów 2000.
Tarnowski K., Kilka słów o nadziei, „Filozofia Religii” 2014, nr 1, http://www.filozofia-religii.pl/uploads/1/8/7/0/18702650/04_fr_2014_1_tarnowski.pdf.
Tarnowski K., Metafizyka w człowieku, „Znak” 2017, nr 741, s. 56–63.
Tarnowski K., Józef Tischner – niezastąpiony filozof nadziei, 2014, http://www.tischner.
org.pl/karol-tarnowski/tischner-niezastapiony-filozof-nadziei.
Tarnowski K., Tropy myślenia religijnego, Kraków 2009.
Tarnowski K., Wiara i myślenie, Kraków 1999.
Welte B., Tajemnica i czas, Warszawa 2000.
Żmuda D., W poszukiwaniu absolutnej obecności, „Teologia Polityczna” 2006, nr 4, s. 397–402.
Streszczenie
Celem artykułu jest ukazanie fenomenu wiary na przykładzie filozofii polskiego myśliciela Karola Tarnowskiego. Człowiek ze swej natury jest istotą, która poszu-kuje prawdy oraz poszuposzu-kuje osoby, której mogłaby zawierzyć. Wiara, rozumiana jako uzasadnione zaufanie komuś i czemuś, istnieje także poza sferą religijną
31 Por . P . Fontaine, La croyance, Paris 2003, s . 144 .
Maciej Bała
i stanowi zasadniczy wymiar człowieczeństwa. Nie można jednak zapomnieć, że w wierze religijnej wiara fundamentalna przemienia się w całkowite zaanga-żowanie osoby, które czyni z wiary nowy sposób istnienia ukierunkowany na Absolut, a nie tylko prosty akt zaufania czy wierzenia.
Słowa kluczowe: Karol Tarnowski, wiara, filozofia religii, wiara fundamentalna
Abstract
The purpose of the article is to show the phenomenon of faith on the example of the philosophy of the Polish thinker, Karol Tarnowski. Man, by nature, is a being who seeks truth and seeks a person whom he could trust. Faith, under-stood as legitimate trust in someone and something, also exists outside the religious sphere and is a fundamental dimension of humanity. However, one cannot forget that in religious faith, fundamental faith transforms into the total commitment of a person who makes faith a new way of existence oriented to-wards the Absolute, and not just a simple act of trust or belief.
Keywords: Karol Tarnowski, faith, philosophy of religion, fundamental faith
Agnieszka Wilczek
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie