Wzmacnianie uczelni poprzez różne źródła finansowania jest podstawowym krokiem na drodze do ich rozwoju. Jednak wzrost nakładów finansowych nie wystarczy do osiągnięcia nowej jakości. Istotne jest także skuteczne zarządzanie w uczelniach wyż-szych. Zdaniem H. Chesbrough otwarta innowacja to: „paradygmat zakładający, że firmy mogą i powinny wykorzystywać zewnętrzne pomysły, podobnie jak pomysły wewnętrzne oraz wewnętrzne i zewnętrzne drogi do rynku, w miarę jak firmy dążą do polepszenia technologii” [Chesbrough 2003, s. 33]. Wyżej wymieniony autor
uważa, iż innowacja otwarta składa się z trzech elementów: kultury, struktury oraz modelu biznesowego. Bez elementów współpracy pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi a uczelniami niemożliwy staje się rozwój innowacji i ich praktyczny wymiar, czyli użyteczność. Odnotowując rosnące zaangażowanie szkół wyższych we współpracę z przemysłem, wskazuje się następujące trendy:
· rosnącą liczbę patentów zgłaszanych przez szkoły wyższe, · zwiększające się przychody szkół wyższych z udzielania licencji,
· zwiększającą się liczba pracowników naukowych zaangażowanych w akademic-ką działalność przedsiębiorczą;
· zwiększający się udział środków pochodzących z przedsiębiorstw w budżetach szkół wyższych;
· zwiększającą się liczbę ośrodków transferu technologii, współpracy z przemy-słem i parków technologicznych [Klich 2012, s. 57]. Czy nowoczesne uniwersytety w Polsce podążają również w tym kierunku?
W Polsce zapisy Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym stwarzają możliwości rozwoju uczelnianej infrastruktury przedsiębiorczości i transferu technologii, po-zostawiając jednocześnie swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej [Dz.U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm. z dnia 27.07.2005]. Zgodnie z Raportem Sektor Nowocze-snych Usług Biznesowych w Polsce 2012, wg stanu na grudzień 2011 roku, na ponad 337 centrów usług funkcjonujących w Polsce 93 stanowiły centra badawczo-rozwo-jowe. Oznacza to dynamiczny wzrost. W kontekście działalności B+R szczególnie ważny jest rozwój następujących branży: motoryzacyjnej lotniczej, elektronicznej, telekomunikacyjnej, IT, biotechnologicznej, inżynierii medycznej i farmaceutycz-nej, budownictwa, oraz robotyki i nanotechnologii. Działalność dużych centrów badawczo-rozwojowych to przede wszystkim inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii.
Aktywność Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości (AIP) inicjonowa-na jest zazwyczaj przez środowisko akademickie. Akademickie inkubatory obok Centrów Transferów Technologii (CTT) stanowią element instytucjonalnej struk-tury modelu przedsiębiorczego uniwersytetu. Jak pokazuje badanie przeprowa-dzone nad AIP przez Ośrodek Przetwarzania Informacji w marcu 2012 r., początko-wy entuzjazm związany z uruchamianiem preinkubatorów na polskich uczelniach po kilku latach funkcjonowania nieco osłabł, a same ośrodki szukają sposobu na funkcjonowanie w specyficznym otoczeniu [Mażewska 2012, s. 55]. Z przepro-wadzonych badań w 2012 r. w Polsce wynika, że łącznie istnieją 73 preinkubatory i inkubatory akademickie. Korzyści z funkcjonowania inkubatorów przyuczelnia-nych, jakie wskazuje Raport, to:
· uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej oraz poprawa wizerunku uczelni, · poprawa relacji z otoczeniem oraz poprawa wizerunku uczelni, · poprawa relacji z otoczeniem lokalnym i biznesem,
· zwiększenie dochodów ze współpracy i transferu technologii do firm absolwenckich, · zwiększenie zamówień oraz sponsorowanie działalności badawczej,
· pozyskiwanie dodatkowych środków z programów wspierania przedsiębiorczo-ści technologicznej,
· dodatkowe możliwości dochodów dla studentów oraz pracowników naukowych i inżynieryjno-technicznych [Mażewska 2012, s. 57].
Podstawową funkcją uczelnianych Centrów Transferu Technologii (CTT) jest budowa powiązań świata nauki z biznesem oraz komercjalizacja wypracowanego know-how [Matusiak, Feltynowski 2010, s. 365]. Analizowane CTT przy uczelniach wyższych rozwinęły szeroką działalność na rzecz macierzystych instytucji, jak i firm oraz podmiotów zewnętrznych. Dominuje działalność szkoleniowa, doradcza i in-formacyjna, związana z transferem technologii oraz usługami dla przedsiębiorstw. W ostatnim czasie rozwijane są też działania w zakresie informacji o funduszach europejskich. Coraz więcej uczelnianych CTT może wykazać się także pomocą przy tworzeniu akademickich firm odpryskowych (spin-off). W kilku CTT uruchomiono programy preinkubacji. Łącznie w skali kraju w 2008 r. powstało 75 tego typu firm, założonych głównie przez studentów i doktorantów (64%) [Matusiak, Feltynowski 2010, s. 365]. Plany rozwoju CTT są w perspektywie polskiej istotne z kilku powodów. Pozytywna ocena funkcjonowania obecnych CTT pozwala na budowanie dalszych planów i koncepcji (duże możliwości dają Polsce zwłaszcza fundusze zewnętrzne w 2014–2020 roku). Jest to niezwykle istotne zadanie z uwagi na fakt, iż przy uczel-niach jest to jeden z podmiotów świadczących usługi w zakresie doradztwa i szkoleń. Tylko ok. 14% całkowitego dorobku naukowego wszystkich ocenianych jedno-stek naukowych dotyczy efektów bezpośrednio przydatnych dla praktyki gospodar-czej [Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 2010, s. 1]. Jak stwierdza T. Wawak w artykule Innowacje a zarządzanie w szkole wyższej niezbędnym elementem dla roz-woju innowacji w środowisk naukowym jest zmiana modelu zarządzania w uczel-niach wyższych. „Zarządzanie innowacjami w szkole wyższej tworzy kulturę inno-wacyjności, która kreuje określony styl kierowania, zwany zarządzaniem twórczym, które ceni i nagradza idee, pomysły, zachęca pracowników do współdziałania w two-rzeniu nowych rozwiązań organizacyjnych, popiera zmiany i podejmowanie ryzyka oraz skupienie uwagi nie tylko na działaniu, ale też na jego efektach […]. Punktem wyjścia, warunkującym powodzenie uczelni na tej drodze jest wdrożenie proinno-wacyjnego i projakościowego systemu zarządzania w szkole wyższej i włączenie do
tego procesu studentów i absolwentów” [Wawak 2009, s. 233]. Nowa jakość zarzą-dzania i rozwój zasobów ludzkich na uniwersytecie jest podstawowym warunkiem zmian zachodzących w uczelniach. Opracowanie odpowiednich struktur motywa-cyjnych oraz ich wdrożenie to elementy skutecznej polityki rozwoju uniwersytetów [Debackere, Veugelers 2005, s. 321].
Zakończenie
Współczesne uniwersytety w Polsce stoją przed wieloma wyzwaniami. Kryzysy, z jakimi się zmagają, nie dotyczą tylko kwestii finansowych czy zmniejszającej się liczby studentów, szczególnie na kierunkach humanistycznych. Kryzysy te spowo-dowane są wieloma czynnikami, zarówno w skali całej Unii Europejskiej, jak i skali wewnątrzkrajowej czy regionalnej poszczególnych jednostek uniwersyteckich. Czy Polskie uniwersytety mają szansę stać się konkurencyjne dla tych z wyższym wskaź-nikiem punktowym w rankingach światowych? Czy te tradycje wielkich uniwersyte-tów polskich wśród uniwersyteuniwersyte-tów Europy już zanikają? Społeczeństwo wiedzy to społeczeństwo idące z duchem czasów i potrzeb, ciągle rozwijające się, kształcące i starające się rozwiązywać problemy, a nie być tylko biernym odbiorcą usług. Doty-czy to także świata nauki. Aby uniwersytety były konkurencyjne, muszą otworzyć się na „nowe”, w wymiarze nie tylko prowadzonych badań, ale i podejmowanych nowych działań: skierowanych do samych studentów, do absolwentów, do potencjalnych stu-dentów oraz wewnątrz do kadry akademickiej oraz administracyjnej. Wśród nowych wyzwań, przed jakimi stoją uniwersytety w Polsce, jest dokonanie radykalnych zmian w zakresie jakości zarządzania. Nowa jakość zarządzania w szkołach wyższych to tak-że przyjęcie nowych struktur i modeli zarządzania. To zarządzanie twórcze drogą roz-woju innowacji w uczelniach.
Bibliografia:
Chesbrough H. (2003), Open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from
Technology, Harvard Business, School Press, Boston.
Debackere K., Veugelers R. (2005), The role of academic technology transfer organizations in
improving industry science links, Reaserch Policy”, No. 34.
Drucker P. (1992), Innowacja i przedsiębiorczość, PWN, Warszawa.
Kowalewski T. (2012),Potrzeba zmiany paradygmatu kształcenia wobec kryzysu edukacji, „Nie-równości Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, nr 24.
Klich J. (2012), Koncepcja open innovation i perspektywy jej wykorzystania przez polskie szkoły
wyższe [w:] J. Buko (red.), Otoczenie instytucjonalne jako stymulator procesów B+R i innowacji w gospodarce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, nr 717.
Kowalewski T., Popławski W.T. (2009), Między tradycją a nowoczesnością. Wyłanianie się
ka-pitału intelektualnego w uniwersytecie III generacji [w:] E. Okoń-Horodyńska, R. Wisła, Kapitał intelektualny i jego ochrona, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
Mażewska M. (2012), Preinkubarory i Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości [w:] Bą-kowski A., Mażewskiej M., Ośrodki Innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Wydawnictwo PARP, Warszawa.
Matusiak K.B., Feltynowski M. (2010), Działalność centrów transferu technologii przy polskich
uczelniach, „Ekonomiczne Problemy Usług”, nr 47.
Myszka W., Składzień, J., Skonieczny J. (2010), Knowledge Integration Community jako
instru-ment współpracy uniwersytetu z przemysłem [w:] M. Hopeja, M. Moszkowicza, J. Skalik (red.), Wiedza w gospodarce i gospodarka oparta na wiedzy, Wydawnictwo Uniwersytetu
Ekono-micznego, Wrocław.
Santarek K., Bagiński A., Sobczak D., Szerenos A. (red.) (2008), Transfer technologii z uczelni
do biznesu. Tworzenie mechanizmów transferu technologii, Polska Agencja Rozwoju
Thieme J.K. (2009), Szkolnictwo wyższe. Wyzwania XXI wieku, Polska. Europa. USA, Difin, Warszawa.
Wawak T. (2009), Innowacje a zarządzanie w szkole wyższej [w:] E. Okoń-Horodyńska, R. Wisła,
Kapitał intelektualny i jego ochrona, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
Wissema J.G (2005), Technostarterzy, dlaczego i jak?, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębior-czości, Warszawa.
Wawak T. (2013), Wyznaczniki jakości zarządzania w szkołach wyższych, „Zarządzanie Jako-ścią”, nr 32.
Zacher L. (2000), Innowacje [w:] W. Kwaśniewicz (red.), Encyklopedia socjologii, Oficyna Na-ukowa, Warszawa.
Schumpeter J.A. (1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa.
Raporty
European Centre for Higher Education (UNESCO-CEPES) (2003), Reporton Trends and
deve-lopments in higher education in Europe, Paris [dostęp: 28 czerwca 2016].
Eurostat (2013), Science, technology and innovation in Europe, www.ec.europa.eu/eurostat/ documents/3930297/5969406/KS-GN-13-001-EN.PDF [dostęp: 23 czerwca 2016].
Główny Urząd Statystyczny (2010), Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań
staty-stycznych z lat 2006-2010, Warszawa,
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/nts_spolecz_infor-m_w_polsce_2006-2010.pdf [dostęp: 28 czerwca 2016].
Główny Urząd Statystyczny (2014), Nauka, technika, innowacje i społeczeństwo informacyjne
w Polsce, Warszawa,
www.C:/Users/user/Downloads/nts_nauka_technika_wybrane_wyni-ki_badan%20(4).pdf [dostęp: 28 czerwca 2016].
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Departament Wdrożeń i Innowacji (2006),
Ra-port Bariery współpracy przedsiębiorców i ośrodków naukowych,
OECD & EUROSTAT, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2015), Podręcznik Oslo.
Za-sady gromadzenia i interpretacja danych dotyczących innowacji, www.rpo.lodzkie.pl/images/
konkurs_2.3.1_cop_28122015/Podrecznik_OSLO.pdf [dostęp: 27 czerwca 2016].
Górecki J. (2003–2012), Raport. Sektor Nowoczesnych Usług Biznesowych w Polsce 2012, Zwią-zek Liderów Sektora Usług Biznesowych, Warszawa. www.absl.pl/documents/10186/26940/ raport_absl_2015_PL_150622_epub.pdf/a66bd034-6ea5-40ac-99a7-e78b4ecc6f69 [do-stęp: 11.czerwca 2016].
The Times Higher Education World Univesity Rankings Lisbon Review Ranking (2015), www.
timeshighereducation.com/news/world-university-rankings-2015-2016-results-announced [dostęp: 30 czerwca 2016].
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2013), Nauka w Polsce, www.nauka.gov.pl/g2/ oryginal/2013_08/010df9372ca1a016e6e9bf7746817b38.pdf [dostęp: 12 czerwca 2016].