W amerykańskim dokumencie Wizja i Strategia Korpusu Piechoty Morskiej 2008 wskazuje się, że w przyszłości co raz to bardziej będą zanikały granice pomiędzy różnymi formami wojen i konfliktów zbrojnych. Miejsce tradycyjnych form walki zajmą kombinacje taktyk regularnych i nieregularnych, działań terrorystycznych i przestępczych. Zgodnie z tym dokumentem tego rodzaju działania hybrydowe będą stanowiły największe wyzwanie dla państw, organizacji oraz formacji zbrojnych. Głównym celem działań prowadzonych w ramach wojny hybrydowej jest nałożenie na przeciwnika ogromnych nakładów ludz-kich, materialnych i politycznych, by w ten sposób złamać jego determinację oraz goto-wość i zdolność do efektywnego działania. W wizji i strategii Piechoty Morskiej podkre-śla się, że konflikty hybrydowe stanowią wyzwanie w sferze bezpieczeństwa, z którym w przyszłości najczęściej będą konfrontowane Stany Zjednoczone Ameryki. To właśnie ze względu na ich ogromną przewagę, w zakresie wojskowych sił konwencjonalnych, przeciwnik będzie kładł główny nacisk na prowadzenie wojen hybrydowych [Marine Corps 2008, ss. 12–13].
Ponadto także Pentagon w swoim Narodowym Przeglądzie Obronnym z 2008 roku, zwraca uwagę na zagrożenia wynikające z działań hybrydowych. Stwierdza się w nim, że wrogie podmioty państwowe i niepaństwowe mogą zaatakować USA zarówno przy wykorzystaniu konwencjonalnych, jak niekonwencjonalnych systemów uzbro-jenia. W związku z tym możliwe jest, że przeciwnik wykorzysta zarówno operacje ter-rorystyczne, jak przedsięwzięcia z obszaru walki radioelektronicznej. „Cel określony w Narodowym Przeglądzie Obronnym zmusza nas do prowadzenia walki z przeciwni-kami, którzy swoje działania opierają na zestawie (szeregu) środków hybrydowych…” [Department of Defense 2008, s. 11–12].
Urzędujący w okresie prezydentury Busha i Obamy amerykański Sekretarz Obrony, Robert Gates, w artykule opublikowanym w czasopiśmie Spraw Zagranicznych w 2009 roku, stwierdza, że siły zbrojne USA ze względu na prognozowany wzrost konfliktów hybrydowych powinny poprawić swoje zdolności w zakresie prowadzenia działań nie-regularnych i asymetrycznych. Jego zdaniem w tym celu koniecznym jest
nie dostosowanie zarówno wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy, jak i systemu szkolenia [Gates 2009]. Koncepcja wojny hybrydowej była od dłuższego okresu czasu przed-miotem amerykańskich rozważań i w konsekwencji została ona uznana za wyzwanie i zagrożenie dla bezpieczeństwa.
Ponadto także NATO w swoim Capstone Concept z 2010 roku podkreśla zagroże-nia wynikające z wojskowych działań hybrydowych. W dokumencie tym pod pojęciem ‘zagrożeń hybrydowych’ rozumie się równoczesne zastosowanie przez przeciwnika
wojskowych metod konwencjonalnych i pozamilitarnych. Natomiast zdolne do wszczę-cia wojny hybrydowej są tzw. zbójeckie państwa (ang. rogue states), podmioty niepań-stwowe oraz organizacje terrorystyczne.
Z powyższego wynika, że zagrożenia hybrydowe mogą, zatem obejmować zróżni-cowane formy działań wojennych — włącznie z wykorzystaniem działań dotyczących aspektów społecznych, ekonomicznych i politycznych, a także angażować różne pod-mioty wojskowe. Przy efektywnym zastosowaniu środków wojny hybrydowej można stosunkowo łatwo osiągnąć pozytywne rezultaty, także w stosunku do przeciwnika, który posiada przewagę militarną i technologiczną. Zgodnie z Capstone Concept naj-bardziej prawdopodobnym miejscem prowadzenia działań hybrydowych będą tereny zurbanizowane, skupiające szeroką gamę różnych grup etnicznych i kultur, ponieważ w takim środowisku trudno jest odróżnić wrogiego bojownika od miejscowej ludności cywilnej [NATO 2010, ss. 2–5]. Capstone Concept NATO w przeciwieństwie do amery-kańskich dokumentów wojskowych1 zakłada, że także organizacje stricte terrorystyczne mogą prowadzić działania hybrydowe. Organizacje takie jak Hezbollah, czy też tzw. państwo islamskie, można określić mianem ‘aktorów hybrydowych’, ponieważ jako podobne do państw formacje dysponują zdolnościami, które pozwalają im zarówno na stosowanie metod konwencjonalnych, jak i nieregularnych. Przykładem jest tzw. pań-stwo islamskie, które posiada możliwości tworzenia i utrzymywania konwencjonalnych jednostek przy zachowaniu jednoczesnej zdolności do prowadzenia działań nieregu-larnych, jakimi są ataki terrorystyczne. Ponadto wykorzystuje działalność przestępczą do samofinansowania, np. poprzez sprzedaż ropy naftowej i zrabowanych dzieł sztuki na czarnym rynku.
Podkreślenia przy tym wymaga, że wojna hybrydowa zarówno w dokumentach amerykańskich, jak i NATO nigdy nie jest rozpatrywana jako instrument własnych działań, lecz zawsze jest postrzegana jako zagrożenie i podstawa do opracowania odpowiednich strategii działania, które pozwolą na skuteczne przeciwdziałanie temu zjawisku.
Zakończenie
Z przedstawionych w artykule rozważań jednoznacznie wynika, że wojna hybrydowa nie jest żadnym „fenomenem”, jednak w XXI wieku występuje ona w nowej, zaktualizo-wanej i groźniejszej formie. Współcześnie niekonwencjonalna wojna hybrydowa cha-rakteryzuje się wzmocnionym działaniem przy wykorzystaniu technologii komunikacyj-nych, które pozwalają na prowadzenie operacji informacyjnych w skali globalnej, nie będąc przy tym jednoznacznie przypisane do cyberataków. Ponadto w coraz większym niż dotychczas stopniu pokrywają się one z innymi metodami działań nieregularnych — przy rosnącym znaczeniu cywilnych dziedzin i aktorów. W związku z tym należy przy-puszczać, że w przyszłości bezpośrednie konflikty zbrojne pomiędzy państwami będą należały do rzadkości i raczej nastąpi rozszerzenie niejasnych, trudnych do jednoznacz-nego zdefiniowania obszarów działań niekonwencjonalnych. Z tego też względu w dzi-siejszej „globalnej wiosce”, w której żyjemy wojny hybrydowe staną się preferowanym środkiem do osiągnięcia swoich celów przez podmioty państwowe. Wynika to z faktu, że współcześnie wojny hybrydowe utrudniają klasyczne mechanizmy rozwoju kon-fliktu, ponieważ kluczowi „aktorzy” starają się ukryć swoją faktyczną rolę a organizacjom regionalnym przypada coraz bardziej pośrednia rola, która nie jest „obsługiwana” przez jedyną globalną organizację międzynarodową, jaką jest ONZ, ze względu na tzw. struk-turalną blokadę (sprzeczne interesy stałych członków Rady Bezpieczeństwa). Dotyczy to szczególnie hybrydowych sytuacji konfliktowych, w których rozmyciu i zaciemnieniu ulegają takie kategorie, jak: „przyjaciel”, „wróg”, czy też „neutralny”.
Bibliografia
Deep A. (2015), Hybrid War: Old Concepts, New Techniques, “Small Wars Journal”, 2.03 [online], http://smallwarsjournal.com/jrnl/art/hybrid-war-old-concept-new-techniques, dostęp: 24 września 2015.
Department of Defense (2008), National Defense Strategy, Juni [online], http://www.defense. gov/pubs/2008NationalDefenseStrategy.pdf, dostęp: 4 maja 2015.
Ehrhart H.G. (2014), Russlands unkonventioneller Krieg in der Ukraine: Zum Wandel kollektiver Gewalt, „Aus Politik und Zeitgeschichte“, 64:47–48.
Evron G. (2008), Battling Botnets and Online Mobs: Estonia’s Defense Efforts during the Internet War, “Georgetown Journal of International Affairs”, 9:1.
Gates R. (2009), A balanced strategy. Reprograming the Pentagon for a New Age, “Foreign Affairs”, 88:1 [online], https://acc.dau.mil/adl/en-US/502069/file/62985/Gates%20-%20A%20Balan-ced%20Strategy%20Jan%20-%20Feb%2009%20Foreign%20Arffairs.pdf, dostęp: 4 maja 2015. Glenn R. (2009), Thoughts on Hybride Conflict, “Small Wars Journal”, 2.03 [online], http://small-warsjournal.com/blog/journal/docs-temp/188-glenn.pdf?q=mag/docs-temp/188-glenn.pdf, dostęp: 23 września 2015.
Hoffman F.G. (2007), Conflict in the 21st Century: The Rise of Hybrid Wars, Potomac Institute for Policy Studies, Arlington [online], http://www.potomacinstitute.org/images/stories/publi-cations/potomac_hybridwar_0108.pdf, dostęp: 23 września 2015.
Liang Q., Xiangsui W. (1999), Unrestricted Warfare, Beijing [online], http://www.cryptome.org/ cuw.htm, dostęp: 24 września 2015.
Maigre M. (2015), Nothing new in Hybrid Warfare: The Estonian experience and recommenda-tions for NATO, “The German Marshall Fund of the United States”, Policy Brief, February, Washington.
Marine Corps (2008), Marine Corps Vision and Strategy 2025 [online], http://www.au.af.mil/au/ awc/awcgate/usmc/vision-strategy_2025.pdf, dostęp: 4 maja 2015.
McCuen J. (2008), Hybrid Wars, “Military Review”, March-April [online], http://www.au.af.mil/ au/awc/awcgate/milreview/mccuen08marapr.pdf, dostęp: 23 września 2015.
Messel J.A. (2004), Unrestricted Warfare: A Chinese doctrine for future warfare?, United States Marine Corps, School of Advanced Warfighting, Marine Corps University, May [online], http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a509132.pdf, dostęp: 24 września 2015.
NATO (2010), Bilateral Strategic Command, Military contribution to countering hybrid threats. Capstone Concept Bi-SC Input, 26.10 [online], http://www.act.nato.int/the-countering-hy-brid-threats-concept-development-experiment, dostęp: 6 maja 2015.
Nemeth W.J. (2002), Future War and Chechnya: A case for Hybrid Warfare, Thesis, Naval Postgra-duate School, Monterey [online], http://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/5865/ 02Jun_Nemeth.pdf, dostęp: 23 września 2015.
Popescu N. (2015), Hybrid tactics: neither new nor only Russian, “European Union Institute for Security Studies: Issue Alert”, Nr.4.
Rácz A. (2015), Russia‘s Hybrid War in Ukraine: Breaking the Enemy’s Ability to Resist, The Finish Institute of International Affairs, Helsinki [online], http://www.fiia.fi/en/publication/514/ russia_s_hybrid_war_in_ukraine, dostęp: 23 września 2015.
Rosche J. (2012), Zwischen den Fronten. Die Rolle Estlands zwischen dem Hitler-Stalin-Pakt und dem Ende des Zweiten Weltkrieges im internationalen Kontext, Hamburg.
Tamminga O. (2015), Hybride Kriegsführung. Zur Einordnung einer aktuellen Erscheinungsform des Krieges, „SWP-Aktuell“ Nr. 27.
Tompkins P. (2007), The OSS and Italian Partisans in World War II, “Studies in Intelligence”, [online] https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol41no5/pdf/ v41i5a06p.pdf, dpstęp: 29 września 2015.
Tom XVIII | Zeszyt 5 | Część II | ss. 127–142