Wpływ innowacji na przewagi konkurencyjne  przedsiębiorstw

Analizując innowacje z punktu widzenia przedsiębiorstwa należy uwzględnić, iż pojęcie innowacyjności odnosi się do wszystkich obszarów działalności firmy.

Zgodnie z powszechnie obowiązującą definicją innowacje odnoszą się do techno-logii, organizacji biznesu, marketingu, dystrybucji.

Jak wskazano powyżej na gruncie teorii można wykazać, że dzia łania innowa-cyjne są warunkiem koniecznym do osiągnięcia przewagi konkurenłania innowa-cyjnej narodów.

Jednakże na konkurencyjność w ujęciu makro (tj. gospodarki narodowej) składa się zdolność przedsiębiorstw do wprowadzania innowacji i do podnoszenia poziomu technologicznego (Porter, 1990). Oznacza to, że obok związku innowacyjności i konkurencyjności na poziomie makroekonomicznym warto przeanalizować znaczenie innowacji w kształtowaniu pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw.

Jednym z narzędzi, które stosuje się w literaturze przedmiotu do oceny związku między innowacyjnością a przewagami konkurencyjnymi przedsiębiorstw jest łańcuch wartości (Porter, 2006, s. 213). W odniesieniu do technologicznego wymiaru

innowacyjności można założyć, że o konkurencyjności firm decydują wszystkie technologie wykorzystywane w przedsiębiorstwie, stosowane zarówno w działal-ności podstawowej, jak i pomocniczej. Innowacje, jakie powstają w obrębie tych technologii mają zatem wpływ bezpośredni, bądź pośredni na konkurencyjność przedsiębiorstw.

Zmiana (innowacja) technologiczna wpływa na przewagi konkurencyjne firm wówczas, gdy jest powiązania ze zmianą względnej pozycji kosztowej firmy lub prowadzi do osiągnięcia nowych przewag technologicznych w stosunku do konkurentów. Źródłem tych przewag nie musi być przełomowa innowacja, ale może być nim umiejętne połączenie znanych wcześniej technologii. Innowacja technologiczna kształtuje przewagi konkurencyjne przedsiębiorstwa poprzez (Porter, 2006, s. 219−220):

– Wpływ na obniżenie kosztów i/lub wzrost dywersyfikacji firmy i awans do pozycji technologicznego lidera,

– Poprawę struktury kosztów i pozytywy wpływ na stopień zróżnicowania firmy, – Korzyści początkowe (korzyści innowatora), związane z tym, że dana firma jako

pierwsza wprowadza innowację, np. uzyskując wyłączność na procesy uczenia się, korzystniejszy dostęp do czynników wytwórczych itp.),

– Poprawę ogólnej struktury branży.

Konkurencyjność firm zależy od strategii technologicznych, jakie firma będzie rozwijać, aby uzyskać przewagi konkurencyjne. Sprowadza się to do wyboru tech-nologii stosowanej przez firmę, pozycjonowania w zakresie tej techtech-nologii i jej ewentualnego licencjonowania w sytuacji rozwoju nowszych generacji tej technologii.

Możliwe są dwa typy strategii technologicznej – albo przywództwo kosztowe, albo strategia zróżnicowania (Porter, 2006, s. 225−240). Wybrany typ strategii powiązany jest z pozycją firmy na rynku. Jeśli przedsiębiorstwo aspiruje do zajmo-wania pozycji technologicznego lidera to wówczas zwykle dąży do zróżnicozajmo-wania swojego produktu. Inna możliwość to naśladowanie technologii stosowanej przez liderów. Mechanizm naśladownictwa i budowania na tym przewag konkurencyj-nych objaśnia szerzej na dorobek tzw. teorii neotechnologiczkonkurencyj-nych (por.: rozdz. 1).

Wybierając taką strategię przedsiębiorstwo buduje swoją przewagę konkurencyjną na relatywnie niskich kosztach wytwarzania.

Trzecia decyzja strategiczna firm odnosząca się do technologii dotyczy kwe-stii czy i kiedy licencjonować posiadane technologie. Zwykle licencjonowanie jest następstwem pojawienia się na rynku technologii nowej generacji, ale niekiedy może skutkować dla firmy utratą przewagi konkurencyjnej.

Ponadto, we współczesnej opartej na wiedzy gospodarce ważną rolę w dyfu-zji technologii odgrywa wykorzystanie Internetu i innych nowoczesnych metod

komunikowania się na odległość. Nie bez znaczenia jest też obserwowany obecnie szybki wzrost mobilności kapitału ludzkiego. Czynniki te znacznie przyspieszyły procesy dyfuzji innowacji. Ma to pozytywne konsekwencje dla całej gospodarki światowej, ale może stanowić zagrożenie dla innowatorów, którzy jak najdłużej chcą mieć wyłączność na stosowanie nowego rozwiązania. Z tego względu poczesne miejsce w strategiach innowacyjnych zajmuje nie tylko systematycznie prowadzona działalność B+R mająca na celu opracowywanie kolejnych generacji technologii, ale także ochrona informacji o nowościach przed konkurentami (Weresa, 2009). Oba te czynniki – działalność B+R i regulacje dotyczą ochrony własności intelektualnej – wchodzą w skład narodowych systemów innowacji. Jest to zatem kolejna sfera, w której widać związek konkurencyjności przedsiębiorstw z funkcjonowaniem systemów innowacji.

Zależność konkurencyjności przedsiębiorstw od sprawności funkcjonowania narodowego systemu innowacji potwierdza nie tylko teoria, ale również wyniki badań empirycznych. Badania czynników decydujących o konkurencyjności firm pozwalają wyłonić kilka ich grup, wśród których najważniejsze to (Atzei, Groepper, Novara, 1999, s. 745).

– działalność badawczo-rozwojowa, – technologie stosowane w produkcji,

– wykształcenie, umiejętności i kreatywność pracowników, – powiązania firm z ośrodkami naukowymi,

– sprawność komercjalizacji wyników działalności B+R, – zdolność firmy do restrukturyzacji,

– sposoby dywersyfikacji działalności,

– umiejętności globalnego zarządzania i marketingu, – zasoby finansowe,

– umiejętność wpływania na sferę regulacyjną w gospodarce.

Wymienione powyżej czynniki można przyporządkować poszczególnym ele-mentom narodowego systemu innowacji. Technologie, wykształcenie, kreatywność i umiejętności pracowników istotne dla budowania przewag konkurencyjnych składają się na wiedzę zakumulowaną w systemie innowacyjnym. Podkreślane jako czynnik konkurencyjności powiązania firm z ośrodkami naukowymi oraz różnego typu globalne powiązania (np. marketingowe, zarządcze) i umiejętność przedsiębiorstwa oddziaływania na otoczenie (w tym kształtowanie regulacji) to sedno koncepcji systemów innowacyjnych. To właśnie interakcje w obrębie sys-temu decydują o sprawności jego funkcjonowania. Zbieżności te świadczą o ścisłym związku innowacyjności i pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa.

Przeprowadzoną powyżej analizę można podsumować wnioskiem o istnieniu zależności między sposobem funkcjonowania systemów innowacji a przewagami konkurencyjnymi przedsiębiorstw działających w obrębie tego systemu.