Wybór przedsiębiorstwa energetycznego i jego uzasadnienie

Produkcja energii pierwotnej w Polsce jest oparta głównie na wykorzystaniu paliw kopalnych, z których najpowszechniej używany jest węgiel kamienny i brunatny.

Odpowiada on za ponad połowę zapotrzebowania w bilansie energii pierwotnej. Polskie władze szacowały, że zużycie energii pierwotnej w Polsce w latach 2010÷2020 będzie rosło w średnim tempie 1,5% rocznie. Wykorzystanie źródeł odnawialnych energii pomiędzy rokiem 2010 a 2020 powinno sukcesywnie rosnąć, by w końcu rozpatrywanego okresu osiągnąć 12% [92].

Udział ciepła wyprodukowanego z wykorzystaniem węgla kamiennego zmniejszył się od 2002 r. o 3,5%. Obserwowany jest natomiast systematyczny wzrost udziału ciepła uzyskiwanego w wyniku spalania gazu ziemnego i biomasy – odpowiednio o 4,0 i 4,1%. Od 2002 r. produkcja ciepła z biomasy wzrosła ponad dwukrotnie (z 11 507 378 GJ do 26 006 337,1 GJ) [11].

Dywersyfikacja paliw zużywanych do produkcji ciepła jest zdecydowanie większa w przedsiębiorstwach produkujących ciepło w procesie kogeneracji (dane z roku 2013). W tej grupie przedsiębiorstw również dominującym paliwem jest węgiel kamienny, ale już prawie 30% ciepła wytwarzane jest z innych paliw, w tym 5,3% z oleju opałowego, 8,0% z gazu ziemnego i 8,3% z biomasy. Natomiast w przedsiębiorstwach wytwarzających ciepło bez kogeneracji zdecydowanie dominuje węgiel kamienny – 87,4% i gaz ziemny – 8,6%. Po okresie badań pod egidą URE koncesjonowanych przedsiębiorstw ciepłowniczych (2002÷2013) można pokusić się o stwierdzenie, że dywersyfikacja paliw zużywanych do produkcji ciepła postępuje bardzo powoli. W 2013 r. paliwa węglowe stanowiły w dalszym ciągu ponad ¾ paliw zużywanych w źródłach ciepła (rysunek 4.1) [11].

Rys. 4.1. Struktura zużycia paliw do produkcji ciepła w 2013 r. [11]

Wolumen polskiej produkcji energii cieplnej wytworzonej przez koncesjonowane przedsiębiorstwa ciepłownicze w 2010 roku wyniósł 462,5 tys. TJ, zaś wolumen ciepła sprzedanego ogółem wyniósł 434 tys. TJ. Analizując strukturę produkcji energii cieplnej można zauważyć wyraźną dominację węgla kamiennego jako podstawowego paliwa (powyżej 76%). Pozostałe wykorzystywane paliwa to m.in. olej opałowy, gaz ziemny i biomasa. Należy odnotować stopniowy spadek wykorzystania węgla kamiennego, przy jednoczesnym wzroście wykorzystania biomasy. W 2010 r. moc zainstalowana u koncesjonowanych wytwórców ciepła wyniosła 59,2 GW (moc osiągalna – 58,1 GW).

Całkowita długość sieci przesyłowych w dyspozycji koncesjonowanych przedsiębiorstw ciepłowniczych w 2010 r. wynosiła 19400 km i obejmowała zarówno sieci ciepłownicze łączące źródła ciepła z węzłami cieplnymi, jak i sieci niskoparametrowe – zewnętrzne instalacje odbiorcze.

Wolumen krajowej produkcji energii elektrycznej brutto w 2011 roku wyniósł 163,2 TWh. Jak wspomniano, w strukturze produkcji energii elektrycznej kluczową rolę odgrywają dwa główne paliwa – węgiel kamienny i brunatny, z których łącznie w Polsce produkuje się blisko 90% energii elektrycznej.

Funkcjonujący w Polsce Krajowy System Elektroenergetyczny, zrzeszający zespół podmiotów tworzących poszczególne podsystemy (podsystem wytwórczy, sieć przesyłowa, sieć dystrybucyjna), gwarantuje ciągłość i stabilność dostaw energii elektrycznej [82].

Podsystem wytwórczy obejmuje elektrownie systemowe, elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe, elektrociepłownie lokalne oraz elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne, opalane biomasą oraz biogazem. Wytworzona energia jest rozsyłana przez sieć przesyłową, w skład której wchodzą linie i stacje elektroenergetyczne różnego napięcia (750 kV, 400 kV oraz 220 kV). Końcowy odbiorca otrzymuje energię dzięki sieci dystrybucyjnej i rozdzielczej, która obejmuje linie 110 kV (ze względu na specyfikę pracy zarządzane przez PSE Operator) oraz linie średniego i niskiego napięcia.

W 2013 r. na regulowanym rynku ciepła funkcjonowało 455 przedsiębiorstw posiadających koncesje udzielone przez Prezesa URE na działalność związaną z zaopatrzeniem w ciepło (dane wg raportu URE [11]). Liczba koncesjonowanych przedsiębiorstw ciepłowniczych zmniejszyła się o 2,6% w stosunku do roku 2012 i o 46,9%

od roku 2002 r. Systematyczne zmniejszanie się liczby koncesjonowanych przedsiębiorstw od 2002 r. jest spowodowane przede wszystkim zmianami w przepisach prawa od 2005 r., a także przekształceniami własnościowymi i organizacyjnymi w ciepłownictwie.

Koncesjonowane przedsiębiorstwa ciepłownicze dysponują zróżnicowanym i rozdrobnionym potencjałem technicznym określanym przez dwie podstawowe wielkości, tj.

zainstalowaną moc cieplną oraz długość sieci ciepłowniczej. Koncesjonowani wytwórcy ciepła wytwarzają ciepło w źródłach różnej wielkości z przewagą ilościową źródeł małych do 50 MW (61,6% w 2013 r. – rysunek 4.2). Tylko osiem przedsiębiorstw miało w swoich źródłach moc osiągalną powyżej 1000 MW, a ich łączna moc osiągalna stanowi ponad 25%

mocy osiągalnej wszystkich źródeł koncesjonowanych. Podmioty te działają również w obszarze wytwarzania energii elektrycznej.

Rys. 4.2. Struktura przedsiębiorstw ciepłowniczych według mocy zainstalowanej w źródłach ciepła w 2013 r. [11]

W 2013 r. całkowita moc cieplna zainstalowana u koncesjonowanych wytwórców ciepła wynosiła 56521 MW (w 2002 r. – 70952,8 MW), a moc osiągalna – 55744,1 MW (w 2002 r.

– 67285,4 MW).

Charakterystyczną cechą polskiego systemu ciepłowniczego jest fakt, że ok. 50%

Polaków kupuje energię cieplną od systemowych przedsiębiorstw ciepłowniczych. Pozostałe zapotrzebowanie na ciepło zaspakajane jest ze źródeł indywidualnych lub małych źródeł

ciepła systemowego (większy odsetek obywateli obsługiwanych przez systemowe przedsiębiorstwa ciepłownicze notuje się na Islandii – 99%, w byłych radzieckich republikach bałtyckich – 53÷64% i w Danii – 61%). W kraju największy udział ciepła systemowego dotyczy dużych aglomeracji miejskich i kształtuje się na przeciętnym poziomie ok. 50%. Analizowane przedsiębiorstwo dostarczając ciepło systemowe zaspokaja ponad 55% zapotrzebowania na ciepło w mieście. W wyniku procesów prywatyzacyjnych większość systemów ciepłowniczych w największych polskich aglomeracjach kontrolowana jest przez przedsiębiorstwa prywatne.

Największym prywatnym producentem ciepła systemowego w Polsce jest EDF. Ta francuska firma jest właścicielem elektrociepłowni w Gdańsku, Gdyni, Zielonej Górze, Krakowie, Wrocławiu i Toruniu. Wg danych z roku 2013 największym prywatnym właścicielem sieci ciepłowniczych w Polsce (rozpatrując kryterium długości sieci) jest Dalkia (od 2015 Veolia Energia). Spółka działa w prawie czterdziestu większych i mniejszych miastach w całej Polsce. W jej posiadaniu jest między innymi największa polska sieć ciepłownicza w Warszawie, a także systemy ciepłownicze w Łodzi i Poznaniu (zarówno sieci, jak i elektrociepłownie).

4.1.2. Uzasadnienie wyboru przedsiębiorstwa energetycznego do dalszych badań Podmiotem wybranym do badań obejmujących opracowanie metodyki wyboru i oceny aspektów ekologicznych jest przedsiębiorstwo energetyczne funkcjonujące w dużej aglomeracji miejskiej. Przedsiębiorstwo to zostało wybrane po analizie podmiotów działających na polskim rynku ciepłowniczym i elektrociepłowniczym obejmującej:

wielkość produkcji, udział w krajowym rynku, strukturę własnościową i typowość realizowanych procesów przemysłowych z odniesieniem do struktury generowanych przez nie oddziaływań środowiskowych. Analizując średnią roczną wielkość produkcji ciepła można stwierdzić, iż w tym aspekcie analizowane przedsiębiorstwo plasuje w zakresie średniej wielkości dla całego krajowego sektora (rysunek 4.3). Może zatem stanowić przedsiębiorstwo o reprezentatywnej dla sektora wielkości (wg danych z 2012).

W dalszej kolejności należy stwierdzić, iż analizowane przedsiębiorstwo jest dostawcą ciepła systemowego do znacznej ilości odbiorców w dużej aglomeracji (rysunek 4.4), jednego z kilku najludniejszych w kraju obszarów. Struktura wiekowa posiadanych instalacji elektrociepłowniczych plasuje analizowane przedsiębiorstwo w czołówce przedsiębiorstw elektrociepłowniczych w Polsce (rysunek 4.5).

Rys. 4.3. Wolumen produkcji ciepła największych elektrociepłowni zawodowych w tys. GJ (2012) [123]

Rys. 4.4. Udział ciepła sieciowego w całkowitym zużyciu ciepła w wybranych polskich miastach (%) [73]

Nie bez znaczenia jest również fakt, iż autor pracy jest pracownikiem analizowanego przedsiębiorstwa, co istotnie wpłynęło na dostępność, kompletność i rzetelność informacji pozyskanych do przeprowadzenia analiz dotyczących wypracowanej metodyki wyboru i oceny kluczowych aspektów ekologicznych w produkcji ciepła.

4.2. Prezentacja wybranego przedsiębiorstwa energetycznego