Wybrane programy edukacji wczesnoszkolnej i pakiety edukacyjne, na jakich

6.8. Wybrane programy edukacji wczesnoszkolnej

i pakiety edukacyjne, na jakich pracują uczniowie, a zakres indywidualizacji procesu kształcenia

Spitzer twierdzi, że „kiedy chodzi o uczenie się i kiedy chcemy to uczenie  się poprawić, to z faktu, że mózg uczy się zawsze, wynika jedno: to całość wa­

runków życia, a nie program nauczania, decyduje o tym, czego się uczymy”³⁷. Badając  czynniki  mogące  determinować  zakres  indywidualizacji  procesu  kształcenia,  dociekano,  czy  ma  on  związek,  a  jeśli  tak,  to  jaki,  z  wybranymi  programami  edukacji  wczesnoszkolnej  i  pakietami  edukacyjnymi,  na  jakich  pracują  uczniowie. Nauczycieli  poproszono  o  udzielenie  informacji,  na  jakich  programach edukacji wczesnoszkolnej i pakietach edukacyjnych pracują ucznio­

wie. Odpowiedzi udzielone przez ankietowanych przedstawiono w tabeli 21.

Ta b e l a   21 Programy edukacji wczesnoszkolnej i pakiety edukacyjne,

na których pracują uczniowie klas I—III szkół podstawowych Program/pakiet 

edukacyjny

Miejscowość

Razem

mała przeciętna duża

liczba 

wyborów procent liczba 

wyborów procent liczba

wyborów procent liczba 

wyborów procent

„Wesoła  Szkoła”   46 15,5   6   2,0   10   3,5   62   21,0

„Razem  w  szkole”   21   7,0 13   4,0   26   9,0   60   21,0

„Raz,  dwa,  trzy”   16   6,0   7   2,0   10   3,5   33   11,5

„Nowe Już w szkole”   22   8,0   9   3,0   21   7,0   52   18,0

„Odkrywam  siebie”   22   8,0   5   2,0     9   3,0   36   13,0

„Nasza  klasa”     6   2,0   0   0,0     7   2,0   13     4,0

„Witaj  szkoło”     2   0,5   1   0,5     0   0,0     3     1,0

„Kolorowa  klasa”     4   1,0   0   0,0     0   0,0     4     1,0

„Gra  w  kolory”     6   2,0   0   0,0   21   7,0   27     9,0

„Skarby”     0   0,0   1   0,5     0   0,0     1     0,5

„Od  A  do  Z”     0   0,0   0   0,0     1   0,5     1     0,5

O g ó ł e m 145 50,0 42 14,0 105 36,0 292 100,0

Ź r ó d ł o:   Wyniki  badań  własnych

W  małych  miejscowościach  największą  popularnością  cieszył  się  pakiet 

„Wesoła  Szkoła”.  Z  kolei  w  szkołach  znajdujących  się  w  miejscowościach  o  przeciętnej  wielkości  najczęściej  pracowano  na  pakiecie  „Razem  w  szkole”. 

Podobnie w szkołach w dużych miejscowościach nauczyciele często korzystali 

  37  Ibidem, s. 312.

6. Czynniki determinujące zakres indywidualizacji procesu kształcenia…

142

z  programu  „Razem  w  szkole”,  a  także  z  programów  „Nowe  Już  w  szkole” 

i  „Gra  w  kolory”.  W  ogólnym  podsumowaniu  najpopularniejsze  okazały  się  programy: „Wesoła Szkoła”, „Razem w szkole”, „Nowe Już w szkole”. W ich za­

łożeniach podkreślona jest konieczność uwzględniania zróżnicowanych potrzeb  dzieci i zwracania uwagi na ich wielostronne zdolności. Swego rodzaju mottem,  które  znalazło  się  we  wstępie  do  programu  nauczania  „Razem  w  szkole”,  są  słowa Johna Goodlada: „Dzieci są różne, ale te różnice są większe niż dotych­

czas uznawaliśmy. Te małe nicponie nie chcą przy tym dorastać jednakowo”³⁸.  Może to wskazywać na świadomość autorów dotyczącą konieczności uwzględ­

niania  w  programie  nauczania  zasady  indywidualizacji  procesu  kształcenia. 

Obecnie w dobrym tonie jest umieszczanie tego typu odniesień w propozycjach  programowych.  Wiąże  się  to  również  z  rozpowszechnieniem  się  w  Polsce  teorii  inteligencji  wielorakich.  Pozycje  te  publikowane  przez  wydawnictwa  WSiP  oraz  Nowa  Era  od  wielu  lat  cieszą  się  dużą  popularnością  i  zaufaniem  wśród nauczycieli. Są one także upowszechniane podczas organizowanych dla  nauczycieli  spotkań,  w  ramach  których  wydawnictwa  prezentują  nowe  propo­

zycje programów i pakietów edukacyjnych. Wydawnictwa zabiegają o klientów,  przygotowując różne wersje pakietów, uatrakcyjnianych zestawami pomocy dla  nauczycieli i uczniów, multibookami, co może sprzyjać indywidualizacji proce­

su kształcenia. Dzieje się to mimo wprowadzenia w roku szkolnym 2014/2015  jednego obowiązkowego podręcznika dla klas I szkoły podstawowej.

Z  badań  ankietowych  przeprowadzonych  przez  Bilewicz­Kuźnię  wynika,  że najpopularniejszym wśród respondentów programem wykorzystywanym do  pracy był program „Szkoła na miarę” (Wydawnictwo Nowa Era). W pracy dy­

daktycznej wykorzystywała go blisko jedna czwarta nauczycieli. Program ten,  zdaniem badaczki, zasługuje na uznanie, gdyż jest to narzędzie przedstawione  w  ofercie  przeznaczonej  dla  dzieci  o  różnym  poziomie  rozwoju.  Może  on  być  realizowany na dwóch torach kształcenia ze względu na różnice indywidualne  pomiędzy dziećmi, różne możliwości, potrzeby i style uczenia się. Program „Na  miarę”  znany  jest  jako  pakiet  „Nowe  Już  w  szkole”  i  „Raz,  dwa,  trzy,  teraz  my”.  Pierwszy  pakiet  cechuje  krótszy  czas  przewidziany  na  realizację  treści,  trudniejsze zagadnienia i zadania przeznaczone dla dzieci o większej dojrzałości  szkolnej³⁹.  Dwa  zróżnicowane  pakiety  dają  nauczycielowi  możliwość  wyboru. 

Jednak  nauczyciel  rozpoczynający  pracę  z  dziećmi  w  klasie  I  w  większości  przypadków  nie  zna  swoich  uczniów.  Z  tego  powodu  ważna  jest  współpra­

ca  pomiędzy  przedszkolem  i  szkołą,  wymiana  informacji  na  temat  poziomu  gotowości  czy  też  dojrzałości  szkolnej  dzieci,  co  może  ułatwić  nauczycielowi  decyzję w sprawie wyboru dodatkowych materiałów dla danej klasy.

  38  j. Brzózka, k. harMak, k. izBińSka, a. jaSiocha, W. WEnt:  Nasze Razem w szkole. 

Warszawa, WSiP 2012, s. 4.

  39  B. B^iLEWicz-k^uźnia: Wspieranie uczniów klas 0—III w rozwoju zdolności i uzdolnień…,  s. 145.

143

6.8. Wybrane programy edukacji wczesnoszkolnej…

Celem  podjętych  dociekań  było  również  określenie,  jak  ankietowani  na­

uczyciele oceniają przydatność wybranych programów i pakietów edukacyjnych  w  diagnozie  i  wspieraniu  rozwoju  zdolności  kierunkowych  uczniów.  Opinie  nauczycieli przedstawiono na wykresie 1.

Wykres  1.  Ocena  nauczycieli  dotycząca  przydatności  wybranych  programów  edukacji  wczes­

noszkolnej  i  pakietów  edukacyjnych  w  diagnozowaniu  i  rozwijaniu  zdolności  kierunkowych  uczniów

Ź r ó d ł o:   Wyniki  badań  własnych

Większość  nauczycieli  udzieliła  odpowiedzi,  że  programy,  na  których  pracują,  spełniają  ich  oczekiwania  dotyczące  wsparcia  w  zakresie  diagnozy  i  rozwijania  zdolności  kierunkowych  uczniów.  Tylko  kilka  osób  uznało,  że  wykorzystywane  przez  nich  programy  nie  są  przydatne  w  obszarze  wyeks­

ponowanym  w  tym  pytaniu.  Analiza  tych  programów  i  pakietów  edukacyj­

nych  wskazuje,  że  wiele  z  nich  jedynie  w  niewielkim  stopniu  inspirowało  do  diagnozy  zdolności  kierunkowych.  Trzeba  w  tej  kwestii  zachować  niezwykłą  czujność,  ponieważ  —  jak  wykazano  wcześniej  —  zakres  diagnozy  zdolności  kierunkowych może mieć istotny związek z zakresem indywidualizacji procesu  kształcenia uczniów. Idąc dalej tym tropem badawczym, uznano za konieczne  postawienie i weryfikację następujących hipotez:

H₀:   Nie  zachodzi  statystycznie  istotna  zależność  między  zakresem  indywidu­

alizacji procesu kształcenia uczniów a rodzajem programu edukacji wczes­

noszkolnej i pakietu edukacyjnego.

H₁:   Zachodzi statystycznie istotna zależność między zakresem indywidualizacji  procesu kształcenia uczniów a rodzajem programu edukacji wczesnoszkol­

nej i pakietu edukacyjnego.

6. Czynniki determinujące zakres indywidualizacji procesu kształcenia…

144

Liczebności występujące w poszczególnych przedziałach były niewystarcza­

jące,  wobec  czego  przyjęto  podział  wybranych  programów  edukacji  wczesno­

szkolnej  i  pakietów  edukacyjnych  na  cztery  kategorie:  „Razem  w  szkole”, 

„Nowe Już w szkole”, „Wesoła szkoła i przyjaciele”, inne („Gra w kolory”, „Raz, 

Wybrane  programy  edukacji  wczesnoszkolnej i  pakiety  edukacyjne

Razem

„Razem

w  szkole” „Nowe  Już  w  szkole”

Zastosowanie  statystyki  pozwoliło  na  stwierdzenie  braku  zależności  po­

między  zmiennymi,  a  zatem  rodzaj  wybranego  programu  edukacji  wczesno­

szkolnej  i  pakietu  edukacyjnego  nie  ma  związku  z  zakresem  indywidualizacji  procesu  kształcenia.  Podejmowane  są  próby  udoskonalenia  programów  kształ­

cenia w kierunku powszechnej realizacji indywidualizacji procesu kształcenia,  o  czym  świadczy  np.  publikacja  Marii  Lorek  i  Katarzyny  Sośniak⁴⁰,  szerzej  opisana  w  rozdziale  drugim  niniejszej  pracy.  Program  „Odkrywam  siebie.  Ja  i  moja  szkoła”⁴¹  w  sposób  bezpośredni  odwołuje  się  do  koncepcji  inteligencji  wielorakich Gardnera.

Program  i  pakiet  edukacyjny,  na  którym  pracują  nauczyciele  i  uczniowie,  systematyzuje podejmowane przez nich działania i formy aktywności. Nauczy­

ciele  wybierali,  na  jakim  programie  będą  pracowali  jeszcze  przed  poznaniem  dzieci,  z  którymi  spotykali  się  od  pierwszej  klasy.  Utrudniało  to  dobranie  pakietu edukacyjnego dopasowanego do danej grupy dzieci. Może korzystnym  rozwiązaniem  byłby  wybór  podręczników  dopiero  po  pierwszym  semestrze  pierwszej klasy. Innym pomysłem może być konstruowanie zindywidualizowa­

nych  programów  i  pakietów  edukacyjnych,  które  zaspokoiłyby  różne  potrzeby 

  40  M. LorEk, k. Sośniak:  Ja i my. Program nauczania wraz z indywidualizacją procesu kształcenia i wychowania uczniów klas I—III. Katowice, Fundacja „Elementarz” 2010.

  41  j. F^aLiSzEWSka:  Odkrywam siebie. Ja i moja szkoła. Program edukacji wczesnoszkolnej w klasach I—III szkoły podstawowej. Kielce, MAC Edukacja 2009.

145