18 marca 1913 roku, dwa tygodnie po inauguracji, Wilson ogłosił w oświad-czeniu przekazanym prasie, że nie poprosi amerykańskiej grupy o kontynuowanie udziału w pożyczce reorganizacyjnej. Bankierzy byli gotowi nadal w niej partycypo-wać, ale domagali się deklaracji poparcia ze strony nowego rządu16. Cofnięcie poli-tycznej akceptacji skłoniło ich do opuszczenia konsorcjum, co uczynili nazajutrz17. Jakie były motywy decyzji Wilsona? W oświadczeniu prezydent wyjaśnił, że warunki pożyczki „dotyczą bardzo blisko administracyjnej niepodległości Chin” i jego rząd nie chce nawet pośrednio być stroną układu zawierającego te warunki. W pewnych okolicznościach mogłoby bowiem dojść do „przymusowej ingeren-cji w finansowe, a nawet polityczne sprawy” Chin.
Oprócz oficjalnych argumentów rolę odgrywały różne inne czynniki. Po pierwsze, jedna z naczelnych zasad amerykańskiej dyplomacji – niezawierania sojuszów, ponieważ mogły one wplątać kraj w niepożądane kontrowersje mię-dzynarodowe. Bryan potwierdził to, zauważając, że „jeśli USA przystąpiłyby do porozumienia z innymi mocarstwami, byłyby zmuszone współpracować z nimi we wszystkich sprawach dotyczących Chin i to mogłoby postawić je w sytu-acji, w której zostałyby zobowiązane do zrobienia rzeczy, których nie powinny
15 Wilson to Sun, December 3, 1912, [w:] PWW, t. 25, Princeton 1978, s. 576; Wilson to Bryan, January 16, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 57–58; Wilson to Mott, February 24, 1913,
[w:] ibidem, s. 131; H. Notter, The Origins…, s. 202.
16 A Statement on the Pending Chinese Loan, March 18, 1913, [w:] PWW, t. 27,
s. 192–194.
17 The American Group to the Secretary of State, March 19, 1913, [w:] Papers Relating to the Foreign Relations of the United States (dalej PRFRUS) 1913, Washington 1920,
s. 171–172; The American Group to Morgan, Grenfell and Company, March 19, 1913, [w:] ibidem, s. 172–173; Announcement handed to the press by the American group, March 19, 1913, [w:] W. Straight, China’s Loan Negotiations, „The Journal of Race Development”
zrobić”18. Podobnie David Starr Jordan, rektor Uniwersytetu Stanforda, skomen-tował z satysfakcją w liście gratulacyjnym do Wilsona, że „dyplomacja dolarowa” została porzucona, ponieważ mogła nie tylko zaszkodzić autorytetowi państwa, ale również doprowadzić do użycia siły19.
Nie mniej istotne było, aby odciąć się od innych mocarstw, podkreślając jednocześnie ich wrogie zamiary, okazując własną sympatię i utrwalając prze-konanie o specjalnych relacjach łączących USA i Chiny. Zaledwie pięć dni po opublikowaniu oświadczenia Wilsona Bryan był pewien, że Ameryka „zyskała trwałą wdzięczność Chin” i po takiej manifestacji dobrej woli nikt nie zmusi ich do przyjęcia niesprawiedliwych warunków. Sekretarz konkludował, że od teraz państwa będą konkurować o przyjaźń Pekinu20. Wilson sądził, że Stany Zjed-noczone osiągną o wiele więcej, działając samodzielnie niż w obrębie koncertu mocarstw. Mogłyby wówczas pomóc Chinom poprzez zapobieżenie wrogim pla-nom Europejczyków i Japończyków21. Wycofanie się z konsorcjum, w połączeniu z uznaniem Republiki Chińskiej, przywróciłoby również pozytywny wizerunek Waszyngtonu w Chinach, poniekąd nadszarpnięty przez poprzednią administra-cję22. „Jeśli udzielilibyśmy pożyczki z innymi mocarstwami – zauważył prezydent – nic byśmy nie zyskali, oprócz zwykłych wpływów w Chinach, a stracilibyśmy zaszczytną pozycję, którą Ameryka zdobyła, gdy sekretarz Hay opowiedział się za «otwartymi drzwiami» w Chinach po powstaniu «bokserów»”23.
Jednakże te cnoty moralne i międzynarodowa reputacja nie musiały stano-wić celu samego w sobie. Zapewniwszy sobie wdzięczność Chin, można było oczekiwać otrzymania od nich większej liczby kontraktów komercyjnych. Tym samym wystąpienie z konsorcjum mogło mieć na celu poprawę ekonomicznej,
18 April 1, 1913, [w:] The Cabinet Diaries of Josephus Daniels, (opr.) E.D. Cronon,
Lincoln 1963, s. 19–21.
19 Jordan to Wilson, March 19, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 195.
20 Bryan to Wilson, March 23, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 218. Zob. też: Executive Joint Conference of the Senate and Assembly of the State of California at Sacramento, April 28, 1913, William Jennings Bryan Papers (dalej BP), Manuscript Division, Library of
Congress, Washington, container 29; Bryan Tells of State Problems, August 12, 1913, ibidem. 8 marca Myron Herrick, amerykański ambasador w Paryżu, zasugerował, że
Sta-ny Zjednoczone mogły zyskać wdzięczność Chin, gdyby ogłosiły, że albo umowa do-tycząca pożyczki reorganizacyjnej zostanie niezwłocznie podpisana, albo wycofają się z konsorcjum i same spróbują pomóc finansowo Chinom. The American Ambassador to France to the Secretary of State, March 8, 1913, [w:] PRFRUS 1913, s. 168.
21 March 28, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 15–19.
22 Zobacz opinię zawartą w: Walker to Wilson, March 20, 1913, Woodrow Wilson Pa-pers (dalej WWP), Manuscript Division, Library of Congress, Washington, (mikrofilm),
series 4: case files, 227, reel 242.
a może i politycznej pozycji w Chinach. Skoro współpraca w ramach konsorcjum była skomplikowana i w przypadku pożyczki reorganizacyjnej nie przynosiła jak dotychczas większych korzyści, być może samodzielna polityka byłaby bardziej owocna24. Wilson zaś wydawał się chętny, aby rozwijać amerykańskie interesy biznesowe w Chinach. Przyrzekł, aczkolwiek dość mgliście, że wesprze przedsię-biorców i kupców, zapewniając im „bankowe i inne finansowe ułatwienia, których obecnie im brakuje”25. William Appleman Williams twierdzi, że Wilson chciał pomóc biznesmenom w walce o rynki zagraniczne, ale nie popierał koncepcji międzynarodowego konsorcjum, ponieważ Amerykanie nie mogli go kontrolo-wać. Williams nie postrzega cofnięcia akceptacji dla pożyczki reorganizacyjnej jako zmiany zasadniczej polityki rządu (zagranicznej ekspansji ekonomicznej), tylko jako zmianę taktyki, aby osiągnąć ten cel26.
Wyjaśniając wczesne posunięcia Wilsona wobec Chin, należy wspomnieć o kontekście polityki wewnętrznej. Historycy wskazują, że różnorakie jej czyn-niki mogły wpłynąć na woltę prezydenta. Po pierwsze, Wilson i Bryan byli czoło-wymi osobami ruchu progresywnego (Progressive Movement), który dążył m.in. do przeprowadzania reform i promowania demokracji. Postępowcy postrzegali Republikę Chińską powstałą po rewolucji Xinhai jako spełnienie tych ideałów
i chcieli jej pomóc w rozwoju. Sprzeciwiali się również imperializmowi i przeja-wiali nieufność wobec świata finansjery, zwłaszcza Wall Street. Wszystko to czy-niło dla nich pożyczkę reorganizacyjną idealnym „wrogiem”, nawet pomimo tego, że miano z niej sfinansować pewne reformy.
Ponadto podczas kampanii wyborczej Wilson krytykował podejście urzę-dującej administracji i atakował świat wielkiego biznesu27. Zamierzał zerwać z „dyplomacją dolarową” i politykę wobec Chin prowadzić na wyżej opisanych zasadach. Jego „dyplomacja misjonarska” miała w tym przypadku dodatkowy wymiar, gdyż protestanccy misjonarze byli w USA najbardziej zagorzałymi zwo-lennikami pomocy Republice Chińskiej28. Wielu Amerykanów podzielało ich opinię i sprzeciwiało się polityce gabinetu Tafta, dlatego też Wilson mógł zyskać
24 Dowiedziawszy się, że amerykańska firma sprzedała Chinom sześć nowocze-snych lokomotyw, sekretarz handlu William Redfield skomentował naiwnie, że „Amery-ka przewodzi w Chinach”. Ibidem.
25 A Statement on the Pending Chinese Loan, March 18, 1913, [w:] PWW, t. 27,
s. 192–194.
26 W.A. Williams, The Tragedy of…, s. 67–78.
27 Dodatkowo w 1912 roku wszyscy czterej członkowie amerykańskiej grupy w konsorcjum zostali prześwietleni przez kontrolowany przez demokratów Pujo Committee, który badał monopol finansowy na Wall Street. Ch. Vevier, The United States and China, 1906–1913: A Study in Finance and Diplomacy, New York 1968, s. 207–208;
R.W. Curry, Woodrow Wilson and Far Eastern Policy…, s. 24.
(i w istocie zyskał) poparcie społeczne dzięki swej decyzji. Był to niebagatelny powód, tym bardziej, że Wilson został wybrany przez mniej niż połowę głosu-jących29 i szykował się właśnie do rozmów z Kongresem na temat reform we-wnętrznych. Samo wycofanie się z konsorcjum, jak i późniejsze uznanie władz chińskich stanowiły politycznie bezpieczne ruchy, ponieważ Kongres był do nich pozytywnie nastawiony30. Co więcej, Wilson miał okazję wypełnić obiet-nice z kampanii, pokazać swoje zdecydowanie i skonsolidować bazę polityczną, atakując kilku „przeciwników” naraz31. W swoim oświadczeniu jednym pocią-gnięciem pióra zdyskredytował działania poprzedniej administracji, Wall Street i innych mocarstw poprzez powiązanie ich z wrogimi zamiarami wobec Chin. Napisał, że proponowana pożyczka była „wstrętnym [obnoxious]
[zaprzecze-niem – J.P.] zasad, na których opiera się nasze państwo”, co stanowiło dosadne stwierdzenie.
Wśród innych czynników, które mogły rzutować na decyzję Wilsona, wy-pada jeszcze wymienić nie najlepsze przygotowanie prezydenta i jego sekretarza stanu do prowadzenia polityki zagranicznej. Akurat posiadanie wiedzy i doświad-czenia dyplomatycznego było kluczowe, aby zajmować się sprawami chińskimi generalnie, a pożyczką reorganizacyjną w szczególności. Zważywszy na zaangażo-wanie niemal wszystkich ówczesnych mocarstw, finansowe niuanse i polityczne implikacje (nie wspominając o specyfice Dalekiego Wschodu i zmiennej sytuacji w Chinach), negocjacje na temat pożyczki reorganizacyjnej były jedną z najbar-dziej skomplikowanych spraw dyplomatycznych w swoim czasie32. Wobec tego niektórzy Amerykanie, zagraniczni politycy i późniejsi badacze odebrali oświad-czenie z 18 marca jako pośpieszne i amatorskie33.
29 Ponieważ w wyborach prezydenckich w 1912 roku startowało trzech liczących się kandydatów, głosy były bardziej podzielone niż zazwyczaj i w głosowaniu powszech-nym Wilson otrzymał niespełna 42%.
30 R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 76; J. Reed, The Missionary Mind…, s. 143.
31 R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 76; J. Reed, The Missionary Mind…, s. 143;
J. Daniels, The Wilson Era: Years of Peace, 1910–1917, Chapel Hill 1946, s. 160. Wilson
powiedział kiedyś: „Osoba zarządzająca [an executive] to człowiek czynu […]. Moja
de-cyzja może być dobra, może być błędna. Nieważne. Zaryzykuję i zrobię – cokolwiek”. Cytat za: R.W. Curry, Woodrow Wilson and Far Eastern Policy…, s. 14.
32 Zobacz np. opinię Gardnera. L.C. Gardner, Safe for Democracy. The Anglo-American Response to Revolution, 1913–1923, New York 1984, s. 71.
33 Zob. Huntington Wilson to Wilson, March 19, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 195–197; Taft to Straight, July 6, 1913, William H. Taft Papers (dalej TP), Manuscript Division,
Library of Congress, Washington, (mikrofilm), series 8, reel 519; D.F. Houston, Eight Years…, s. 49; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 72, 74, 76; J. Reed, The Missionary Mind…, s. 141; A.S. Link, Wilson: The New…, s. 285–286. Przeciwnego zdania jest
Tak właśnie kształtowały się motywy, które legły u podstaw oświadczenia z 18 marca. Próbując wskazać najważniejsze z nich, należy zgodzić się z auto-rami, którzy twierdzą, że Wilson szczerze wierzył w to, co napisał, i jego de-cyzja wypływała przede wszystkim z przekonań moralnych34. Można zarazem dodać, że była obliczona na zajęcie niezależnej pozycji w Chinach i zyskanie ich wdzięczności.
Sytuacja była nawet bardziej złożona, gdyż w istocie inicjatywa przedyskuto-wania kwestii pożyczki dla Chin wyszła od bankierów, którzy byli rozczarowani i zniechęceni przedłużającymi się negocjacjami i zastanawiali się nad wycofaniem z konsorcjum. Już 5 marca, zaledwie dzień po inauguracji nowych władz, popro-sili oni Bryana, aby określił swoje stanowisko35. Pięć dni później36 Bryan przyjął
reprezentantów amerykańskiej grupy (Willarda Straighta, Henry’ego P. Davidso-na i Paula Warburga). W spotkaniu uczestniczyli również prokurator generalny James McReynolds i wysocy rangą urzędnicy Departamentu Stanu – Huntington Wilson (asystent sekretarza stanu), Chandler P. Anderson (counselor – radca)
i Ransford Miller (szef Wydziału ds. Dalekiego Wschodu), których wezwano, bo Bryan mało wiedział o dotychczasowych negocjacjach. Bankierzy przedstawili warunki pożyczki i poprosili o potwierdzenie rządowego poparcia. Chcieli, aby żaden inny amerykański bank nie został dopuszczony do pożyczki reorganiza-cyjnej. Poinformowali również, że konsorcjum zamierzało kontrolować przyszłe pożyczki dla Chin. Ich ostatni warunek zakładał, że jeśli Chiny nie wywiązałyby się ze swoich zobowiązań, amerykańska armia pomogłaby wyegzekwować spła-tę należności. Bryan wysłuchał ich, ale nie udzielił żadnej wiążącej odpowiedzi, mimo nalegań Huntingtona Wilsona i Andersona, aby się zgodził37.
34 A.S. Link, Wilson: The New…, s. 286; Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Poli-cy…, s. 46–48.
35 The American Group to the Secretary of State, March 5, 1913, [w:] PRFRUS 1913,
s. 167–168.
36 The Secretary of State to the Ambassador of Great Britain, April 1, 1913, [w:] PRFRUS 1913, s. 177–178; A.S. Link, Wilson: The New…, s. 284; Ch. Vevier, The United States and China…, s. 208. Daniels i Baker twierdzą, że spotkanie miało miejsce 9 marca.
J. Daniels, The Wilson Era…, s. 158; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 60, 70.
37 F.M. Huntington Wilson, Memoirs of an Ex-Diplomat…, s. 246; D.F. Houston, Eight Years…, s. 44; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 70; Ch. Vevier, The United States and China…, s. 208–209; A.S. Link, Wilson: The New…, s. 284; Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 35–36, 52; W.J. Bryan, M.B. Bryan, The Memoirs of William Jennings Bryan, Chicago 1925, s. 362. Anderson, Huntington Wilson lub obaj napisali
memorandum do prezydenta, w którym zalecali kontynuowanie udziału w konsorcjum. Huntington Wilson wyraził tę opinię również podczas spotkania w Białym Domu, na które zabrał go Bryan. R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 70; F.M. Huntington Wilson, Memoirs of an Ex-Diplomat…, s. 248–249.
Sprawę poruszono następnie na posiedzeniu rządu38. Niemal wszyscy człon-kowie opowiedzieli się za cofnięciem oficjalnego poparcia. Wątpliwości miał je-dynie sekretarz handlu William Redfield, który obawiał się, że jeśli Stany Zjed-noczone porzucą negocjacje i inaczej nie pomogą Chinom, pozostałe państwa należące do konsorcjum i tak udzielą pożyczki, co utrudni rozszerzanie amery-kańskich interesów. Wilson bez wahania odparł, że był skłonny „pomóc Chinom
w jakiś lepszy sposób”. Zdecydowano ostatecznie, że prezydent sam napisze oświadczenie w sprawie pożyczki39. Gdy przedstawił je na kolejnym posiedzeniu 18 marca, kilku członków gabinetu chciało stonować dokument, tak aby uczynić go mniej oskarżycielskim wobec innych mocarstw. Wilson przystał na to niechęt-nie, wprowadził poprawki i przekazał oświadczenie prasie40.
Podsumowując, obie strony – rząd i bankierzy – wzajemnie utwierdziły się w przekonaniu, że opuszczenie konsorcjum było zasadne, a przynajmniej ko-nieczne. Żądania Wall Street wzmocniły opozycję administracji do pożyczki, anulowanie zaś oficjalnego poparcia ostatecznie przekonało bankierów do wyco-fania się z konsorcjum. Niektórzy badacze twierdzą, że bankierzy i tak byli zde-terminowani, aby się wycofać, i tylko szukali pretekstu41. Wydaje się jednak, że to zbyt daleko idąca opinia, gdyż bankierzy jedynie skłaniali się ku wycofaniu, ale nie byli zdecydowani42.
Jak można się było spodziewać, znakomita większość Amerykanów z aplau-zem przyjęła decyzję administracji. Pięć dni po wydaniu oświadczenia Bryan pisał
38 Autorzy podają różne daty pierwszego posiedzenia rządu, na którym rozpatry-wano sprawę konsorcjum. Niektórzy uważają, że odbyło się ono 12 marca, inni, że dwa dni później. Por. March 12, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 7–8; A.S. Link, Wilson: The New…, s. 284; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 70; D.F. Houston, Eight Years…,
s. 44; Ch. Vevier, The United States and China…, s. 209; H. Notter, The Origins…, s. 232.
Zob. też: Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 36–37, 52–53.
39 March 12, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 7–8; W.J. Bryan, M.B. Bryan, The Memoirs of William Jennings Bryan…, s. 362–363. Wilson napisał wstępną wersję
oświadczenia 13 marca. A Statement on the Pending Chinese Loan, March 18, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 192–194. Cichym przeciwnikiem wydawania oświadczenia był podobno
sekretarz skarbu William McAdoo, który bezskutecznie starał się uzyskać w tej sprawie poparcie House’a. R.W. Curry, Woodrow Wilson and Far Eastern Policy…, s. 21–22.
40 D.F. Houston, Eight Years…, s. 45; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 70–71.
Pier-wotnie Wilson chciał opublikować oświadczenie dopiero po uprzednim powiadomieniu zainteresowanych mocarstw, ale w wyniku przecieku zdecydował się niezwłocznie prze-kazać je prasie. Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 37; R.W. Curry, Woodrow Wilson and Far Eastern Policy…, s. 22.
41 Zobacz np.: D.M. Crane, T.A. Breslin, An Ordinary Relationship: American Oppo-sition to Republican Revolution in China, Gainesville 1986, s. 107–108.
do Wilsona z satysfakcją: „Nie spotkałem jeszcze ani jednej osoby, która sprzeci-wiałaby się Twojemu stanowisku na temat chińskiej pożyczki”43. I rzeczywiście różni ludzie i instytucje z całego kraju chwalili decyzję, nawet jeśli nie wszyscy zdawali sobie sprawę z jej znaczenia i konsekwencji44.
Naturalnie niektóre osoby, zwłaszcza zaangażowane w „dyplomację dolaro-wą”, były niezadowolone. Taft, Knox i Straight po cichu wyrazili swój sprzeciw45, podczas gdy Huntington Wilson złożył rezygnację, którą przyjęto. Był on zły nie tylko dlatego, że porzucono politykę, którą uważał za słuszną, ale także dlatego, że nie powiadomiono go o tym zamiarze, i to mimo że zastępował wówczas Bry-ana na czele Departamentu Stanu46. Podobnie banki należące do amerykańskiej grupy czuły się dotknięte oskarżeniami oraz sposobem oznajmienia decyzji, gdyż wcześniej prosiły, aby w przypadku odmowy rząd dał im czas na poinformowa-nie partnerów biznesowych47. Niektóre gazety przewidywały, że decyzja spowo-duje zmniejszenie amerykańskich wpływów ekonomicznych w Chinach48. Na inną ujemną stronę wskazywał pekiński korespondent „The New York Timesa” – Chińczycy mieli łudzić się nadzieją, że USA były gotowe udzielić pożyczek bez zabezpieczeń49.
43 Bryan to Wilson, March 23, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 218.
44 W kolekcji Wilsona znajduje się kilkadziesiąt listów z gratulacjami od różnych osób i instytucji. WWP, series 4: case files, 227, reel 242; A.S. Link, Wilson: The New…,
s. 286; R.S. Baker, Woodrow Wilson…, s. 72; J. Reed, The Missionary Mind…, s. 143–
144; R.W. Curry, Woodrow Wilson and Far Eastern Policy…, s. 24–25, 326; Tien-yi Li,
Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 43–44.
45 Sleicher to Knox, March 21, 1913, Philander C. Knox Papers, Manuscript Division,
Library of Congress, Washington, container 20; Taft to Straight, July 6, 1913, TP, series
8, reel 519; Straight to Taft, July 10, 1913, TP, series 3, reel 129; Taft to the Membership Committee of the University Club, September 7, 1913, TP, series 8, reel 519; F.M.
Hunting-ton Wilson, Memoirs of an Ex-Diplomat…, s. 220–221; H. Croly, Willard Straight, New
York 1924, s. 453; Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 41–42. Taft w liście do
Straighta z 6 lipca napisał, że przynajmniej w polityce zagranicznej administracji Wilso-na „trudno będzie […] zrobić coś […] bardziej szkodliwego, niż zrobiła w odniesieniu do tej pożyczki”.
46 Huntington Wilson to Wilson, March 19, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 195–197; Wilson to Bryan, March 20, 1913, [w:] ibidem, s. 197–198; Wilson to Huntington Wil-son, March 20, 1913, [w:] ibidem, s. 198; From the Diary of Colonel House, March 20, 1913, [w:] ibidem, s. 198–201; March 21, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 12;
F.M. Huntington Wilson, Memoirs of an Ex-Diplomat…, s. 218–222, 248–250; Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 39–40.
47 Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 36, 40–41.
48 Ibidem, s. 43.
W przeciwieństwie do raczej entuzjastycznej reakcji w Stanach Zjednoczo-nych, w innych krajach, przynajmniej w oficjalnych kręgach, dominowały gorz-kie odczucia. Mocarstwa były nie tylko rozczarowane samym oświadczeniem Wilsona, ale i źle odebrały zawarte w nim insynuacje. Negatywny odbiór potę-gował nadto fakt, że dowiedziały się o nim z prasy, co stanowiło naruszenie dy-plomatycznego savoir-vivre’u50. Wilson i Bryan przyznali później, że był to błąd51. Jedynym państwem szczerze zadowolonym z wycofania się Amerykanów były Chiny. Zarówno opinia publiczna, jak i politycy podzielali to zdanie. Prezydent Yuan Shikai poinstruował swojego posła w Waszyngtonie, aby podziękował go-spodarzom, a sam podczas spotkania z amerykańskim chargé d’affaires Edwardem
T. Williamsem powiedział: „Jestem bardzo wdzięczny amerykańskiemu rządo-wi za jego działanie sprzed kilku dni. Będzie ono nam rządo-wielce pomocne”52. Słowa Yuana nie powinny dziwić, bo chociaż zależało mu na jak najszybszym uzyskaniu pieniędzy, to mógł od teraz ubiegać się o nie z dwóch źródeł (od konsorcjum i z USA) i liczyć na korzystną dla siebie konkurencję na tym polu. Wycofanie się Amerykanów przyśpieszyło zresztą negocjacje w sprawie pożyczki reorganizacyj-nej, które zakończyły się ostatecznie podpisaniem umowy pod koniec kwietnia53. Należy się zastanowić, czy również dla Stanów Zjednoczonych wycofanie się było korzystnym ruchem. Patrząc wyłącznie przez pryzmat ich interesów w Chinach, wydaje się, że nie. Mogłaby to być w miarę dobra strategia, choć i tak nie jest pewne, czy byłaby wystarczająco efektywna, aby zerwać więzi z kon-sorcjum i samodzielnie ubiegać się o kontrakty, wykorzystując przychylność
50 March 28, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 15–19; L.C. Gardner, Safe for Democracy…, s. 71, 74; A.S. Link, Wilson: The New…, s. 285–286; Tien-yi Li, Woodrow Wilson’s China Policy…, s. 44–45; J. Reed, The Missionary Mind…, s. 144. W kwietniu,
nieco ponad miesiąc od zaprzysiężenia, Wilson zauważył z rozbawieniem: „Zrywam z tradycją niemal codziennie, od kiedy tu przybyłem”. Wilson to Hulbert, April 8, 1913,
[w:] PWW, t. 27, s. 273.
51 March 28, 1913, [w:] The Cabinet Diaries…, s. 15–19; D.F. Houston, Eight Years…, s. 45.
52 The American Chargé d’Affaires to the Secretary of State, March 25, 1913, [w:] PRFRUS 1913, s. 174–175; The Acting Secretary of State to the President, March 25, 1913,
[w:] ibidem, s. 175; Scott to Wilson, May 31, 1913, [w:] PWW, t. 27, s. 488–490. Cytat
pochodzi z pierwszego dokumentu.
53 Pożyczka reorganizacyjna opiewała na 25 milionów funtów szterlingów. Doc. no. 1913/5: France (Banque de l’Indo-Chine), Germany (Deutsch-Asiatische Bank), Great Britain (Hongkong & Shanghai Banking Corporation), Japan (Yokohama Specie Bank), Russia (Russo-Asiatic Bank) and China. Chinese Government five per cent Reorganization Gold Loan Agreement (with Agreement for advances, and annexes), April 26, 1913, [w:] Treaties and Agreements with and Concerning China, 1894–1919, zebrał i opracował
Pekinu. Wymagałoby to jednak zdecydowanego poparcia politycznego ze stro-ny Waszyngtonu dla amerykańskich przedsiębiorców, aby skuteczniej przekonać ich do inwestowania w Chinach oraz by zrównoważyć lub przynajmniej zmini-malizować przewagę konkurentów z innych państw, wynikającą z systemu stref wpływów54. Nic takiego nie nastąpiło, wręcz odwrotnie – we wrześniu 1913 roku Bryan poinstruował poselstwo w Pekinie, że przedsiębiorcy nie będą mogli liczyć na szczególne wsparcie55. Wobec takiego nastawienia rządu, ciągle niestabilnej sytuacji w Chinach, możliwości prowadzenia bezpieczniejszych i równie docho-dowych interesów w innych miejscach (przede wszystkim we własnym kraju), a także wobec problemów ze zgromadzeniem kapitału potrzebnego do udzielania dużych pożyczek zagranicznych, amerykańscy inwestorzy nie wkroczyli entuzja-stycznie na rynek chiński, w którym ich udział pozostał stosunkowo niewielki56.
Ponadto wycofanie się oznaczało, że Amerykanie nie będą uczestniczyć w in-nych pożyczkach dotychczas lub w przyszłości wynegocjowaw in-nych przez konsor-cjum (mieli się też wycofać z pożyczki huguangskiej i na reformę walutową57), tracąc tym samym wpływy polityczne i ekonomiczne, jako że obie dziedziny były ze sobą powiązane.
Być może nawet większe zagrożenie dla chińskiej polityki Stanów Zjedno-czonych wynikało z wyłamania się z frontu mocarstw. Jeśli wycofanie się