WYKORZYSTANIE SIECI INTERNETOWEJ PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDOWE I ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ

Przeciętny polski urząd gminny dysponował w 2004 r. około 25 komputera-mi. ale w ujęciu przestrzennym występuje pod tym względem bardzo duże zróż-nicowanie (ryc. 2). W końcu 2004 r. najwięcej komputerów posiadały urzędy gminne w woj. śląskim (przeciętnie 33 komputery), a najmniej było ich w urzę-dach gminnych woj. podlaskiego i lubelskiego (odpowiednio 16,2 i 17). Tym niemniej, jeśli uwzględnimy przeciętną liczbę zatrudnionych osób w urzędzie, to okaże się, że urzędy w woj. śląskim są stosunkowo większe. Dlatego też róż-nice w dostępności do komputera będą się niwelować. Przy średniej ogólnopol-skiej 0,74 komputera/na jednego pracownika urzędu, w woj. śląskim wskaźnik ten wynosi 0,77 a w woj. podlaskim 0,65.

Tylko co dziesiąty komputer wyposażony jest w inny system operacyjny niż Windows. Można więc przyjąć, że produkty Microsoft zdominowały system informatyczny polskich jednostek samorządu terytorialnego. Tylko nieliczne urzędy wykorzystują, głównie do oprogramowania serwerów, system Linux, który w powszechnej opinii informatyków jest stabilniejszy od systemu Win-dows.

Internet jest coraz powszechniej wykorzystywany przez pracowników admi-nistracji publicznej. Do takich wniosków dochodzą specjaliści z Instytutu

Bada-O I : . I " - e I I zachodniopomorskie W " M ' wielkopolskie • • • . . • - • • i - e i kujawsko-pomorskie ..',-,£! I ' I świętokrzyskie < • • • 1 .: f-.s-. fi I podlaskie ' i 0 5 10 15 20 25 30 35 Ryc. 2. Średnia liczba komputerów w urzędach gminnych wg województw, 2004

Źródło: Stopień informatyzacji... 2004

nia Opinii i Rynku „Pentor", który w grudniu 2004 r. przeprowadził badania

wśród przedstawicieli samorządu terytorialnego (Badania postaw...2004)3.

Według tych badań około 55% urzędników wykorzystuje w pracy Internet, a ostatnie kilka lat charakteryzuje bardzo dynamiczny rozwój tego medium. Okazuje się jednak, że Internet służy częściej ułatwieniu pracy urzędników, niż nawiązaniu przez nich kontaktów z obywatelem. Prawie wszyscy badani (ponad 95%) stwierdzili, że wykorzystują Internet do korespondencji z instytucjami i pozyskiwania informacji, natomiast korespondencję z obywatelami zadeklaro-wało około 60% pytanych.

Inne badania wykonane jesienią 2004 r. przez „ARC Rynek i Opinia"

wska-zują, że z Internetu korzysta 99,4% badanych instytucji4 (Stopień

informatyza-cji... 2004). Podstawowym problemem jest jednak jakość połączenia z siecią

oraz środki przeznaczane na rozwój infrastruktury informatycznej. Na informa-tyzację zdecydowana większość urzędów przeznaczyła w 2003 r. mniej niż 1% swojego budżetu, a co piąta placówka nie poniosła na ten cel żadnych wydat-ków. Między innymi z tego powodu w 80% urzędów gmin wiejskich stosuje się nadal modem analogowy, który ze względu na ograniczoną przepustowość jest mało efektywny.

Za pośrednictwem Internetu jednostki samorządowe powinny świadczyć usługi dla obywateli, wśród których do najważniejszych należą: udostępnianie informacji na stronach internetowych urzędów, kontakt z pracownikami urzędu za pomocą poczty elektronicznej, udostępnianie i umożliwienie odsyłania drogą elektroniczną formularzy i wniosków oraz umożliwienie zapoznania się ze sta-nem załatwiania sprawy w urzędzie. Powszechnie wykorzystuje się dwie pier-wsze usługi, które są stosunkowo najmniej „uciążliwe" dla urzędu. Pozostałe, dostępne są w niewielkiej liczbie badanych przez „Pentor" jednostek. Na przykład możliwość zapoznania się ze stanem załatwienia sprawy w urzędzie zadeklarowało tylko 1% badanych jednostek.

O możliwości i jakości świadczonych usług za pomocą sieci internetowej decyduje funkcjonalność i jakość stron internetowych urzędów. Strony interne-towe urzędów wyższego rzędu są poddawane od wielu lat ocenom i prezento-wane w opracowaniach zatytułowanych Administracja publiczna w Siecf\ Od 2002 r. stosuje się do oceny metodę WAES, dzięki czemu badania są porówny-walne.

Wśród stron WWW resortów centralnych w 2004 r. najwyższą ocenę uzy-skała strona internetowa Ministerstwa Obrony Narodowej (30 pkt.) i o jeden punkt mniej strony Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Skarbu Państwa. W przypadku urzędów wojewódzkich wiodącymi w analogicznym

3 Przeprowadzono około 400 wywiadów w wybranych gminach i starostwach powiatowych we wszystkich województwach.

4 Przebadano 1784 instytucje samorządowe, z czego zdecydowaną większość stanowiły urzędy gmin - wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie.

Witryny internetowe jednostek samorządowych z siedzibą w małych miastach ... 65

rankingu były Łódzki Urząd Wojewódzki (32 pkt.), Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki i Lubelski Urząd Wojewódzki (po 30 pkt.) oraz Mazowiecki Urząd Wojewódzki (29 pkt.). Badania wykonane tą samą metodą w latach 2002-2004 wskazują na wyraźny postęp w zakresie jakości i treści stron internetowych urzędów. Średnie oceny stron WWW ministerstw poprawiły się o około 4 pkt., urzędów wojewódzkich o 8 pkt. i urzędów marszałkowskich o 5 pkt. Do podsta-wowych mankamentów witryn internetowych zaliczono: brak ułatwień dla osób niepełnosprawnych i brak pełnego cyklu załatwiania spraw on-line.

Strony internetowe posiada też większość urzędów gmin. W styczniu 2004 r. stronę WWW posiadało 87% urzędów gminnych. W przypadku woj. opol-skiego, krakowskiego i śląskiego dysponowało nią ponad 95% urzędów gmin-nych, natomiast najmniej (poniżej 80%) było ich w województwach: warmiń-sko-mazurskim, łódzkim i podlaskim (ryc. 3). Prawdopodobnie obecnie stroną WWW dysponują już wszystkie jednostki samorządowe.

Badania ARC Rynek i Opinia w 2004 r. wskazują na bardzo duże różnice jakości i treści witryn internetowych urzędów gmin. Bardzo wskazanym dla potencjalnych inwestorów i turystów zagranicznych jest prezentacja gminy na stronie internetowej w innej niż polska wersji językowej. Tymczasem, tylko co szósta gmina ma stronę w języku angielskim, rzadziej języku niemieckim.

Tak jak już wcześniej wspomniano, strony internetowe urzędów gminnych mają przede wszystkim znaczenie informacyjne. Według danych z 2004 r. około

Ryc. 3. Województwa wg udziału urzędów gminnych posiadających własne strony internetowe

(styczeń 2004 r.)

połowa witryn umożliwiała obywatelowi pobieranie formularzy i wniosków, ale tylko 6% pozwalało na odesłanie do urzędu wypełnionych dokumentów. Inne usługi przez Internet miały śladowe znaczenie. Stosunkowo najlepiej przygoto-wane pod względem świadczonych usług przez Internet były witryny interne-towe urzędów gminnych w woj. zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim i wielkopolskim. Badania przeprowadzone przez autora na przykładzie stron internetowych urzędów miast i gmin tylko częściowo potwierdziły ten fakt.

ANALIZA STRON INTERNETOWYCH WYBRANYCH