Wyniki obserwacji metalograficznych na mikroskopie świetlnym

Wyniki obserwacji metalograficznych brązów cynowych odkształcanych plastycznie w zakresie temperatury (20+800)°C z szybkością odkształcenia od ok. 10‘V do ok. 10'V1

zestawiono na mikrofotografiach (rys. 5.35+5.45). Przeprowadzone badania pozwoliły na określenie wpływu składu chemicznego, temperatury i szybkości odkształcenia oraz rodzaju obciążenia i wyjściowej wielkości ziam na ZKM jednofazowych brązów cynowych i czystej miedzi w temperaturze podwyższonej.

Brąz przemysłowy CuSn6P w stanie FR o wyjściowej wielkości ziam ok. 500 pm, rozciągany z è = 1,2-10'V 1 do temperatury Te (ok. 250°C), wykazuje wydłużone w kierunku rozciągania ziarna roztworu-a o niejednorodnej wielkości z typowymi efektami zgniotu na zimno i niejednorodnego odkształcenia (rys. 5.35a). Identyczną strukturę obserwowano po rozciąganiu badanego stopu z è = l,2 x l0 'V ' do temperatury ok. 500°C. Wyraźne zapoczątkowanie procesu pękania na granicach ziam, najczęściej w miejscach styku trzech ziam, ujawniono w próbkach rozciąganych z è = 1,2-10'V1 przy temperaturze ok. 250°C (rys. 5.3 5c), natomiast rozciąganych z é = 1,2-10‘V 1 - w temperaturze ok. 500°C (rys. 5.35f).

Zwiększenie temperatury odkształcenia do ok. 800°C powoduje wzrost liczby szczelin międzykrystalicznych niezależnie od é . Próbki brązu CuSn6P w stanie PR i LR o wyjściowej wielkości ziam ok. 250 (im po rozciąganiu z è = 1,2-10" s' 1 do temperatury ok. 250°C wykazują również nieznacznie wydłużone w kierunku odkształcenia plastycznego

niejedno-Rys. 5.35. Struktura brązu przemysłowego CuSnóP w stanie FR o wielkości ziam ok. 500 fart po rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1,2-103 s~' (a, c, e) i 1,2-10' s~' (b, d, f) w temperaturze: (a) 150°C; (b, c) 250°C; (d, e) 300°C i

(j)

Fig. 5.35. Structure o f industrial bronze CuSnóP in the FR state with a grain size o f about 500 /tun stretched at a strain rate o f 1,2-103 s'1 (a, c, e) and 1,2-10' s'1 (b, d, f ; temperature: (a) 150°C, (b, c) 250°C, (d, e) 300°C, (f) 500°C

rodne ziarna roztworu-a z licznymi liniami i pasmami poślizgu oraz bliźniakami (rys. 5.36 a,b). W strukturze próbek rozciąganych w zakresie TMP obserwowano zapoczątkowanie pękania międzykrystalicznego (rys. 5.36 c,d), natomiast w wyższej temperaturze odkształcenia (ok. 600°C) - wyraźne efekty procesów aktywowanych cieplnie na granicach ziam w postaci drobnych zrekrystalizowanych ziam, dekomjących pierwotne

granice ziam roztworu-a (rys. 5.36e). Próbki w stanie PR rozciągane w temperaturze 600°C wykazują zrekrystalizowaną strukturę z nielicznymi szczelinami typu międzykrystalicznego (rys. 5.36f).

•

i i

150 (im

Rys. 5.36. Struktura brązu przemysłowego CuSnóP o wielkości ziam ok. 250 fjm w stanie LR (a, c, e) i PR (b, d, f) rozciąganego z szybkością odkształcenia 1,2- lO'3 s~‘ w temperaturze: (a, b) 250°C, (c, d) 400°C i (e,f) 600°C

Fig. 5.36. Structure o f industrial bronze CuSnóP with a grain size o f about 250 fjm in the LR state (a, c, e) and PR state (b, d, f ) stretched at a strain rate o f 1,2-1 0 3 s '; temperature: (a, b) 250°C, (c, d) 400°C, (e,f) 600°C

Badania metalograficzne brązu przemysłowego CuSnó o zróżnicowanej wielkości ziam ok. ( 6 +2 0 0)|im w stanie zrekrystalizowanym statycznie po walcowaniu na zimno ujawniły, że w próbkach o strukturze gruboziarnistej rozciąganych z e = 1,2-1 0 '3 s' 1 w zakresie temperatury (20+200)°C występują ziarna roztworu-a z wyraźnymi objawami zgniotu i niejednorodnego odkształcenia w strefie granicy ziam, natomiast w identycznych próbkach o strukturze drobnoziarnistej - drobne zrekrystalizowane pierwotne ziarna roztworu a o nieznacznie ujawnionym reliefie i śladowych efektach odkształcenia wewnątrz ziam. Po odkształceniu brązu o wielkości ziam 216 (im w zakresie TMP (300+800)°C obserwowano typowe szczeliny międzykrystaliczne, najczęściej na granicach dwóch lub trzech ziam, zapoczątkowane w większości przypadków w punktach potrójnych styku trzech ziam roztworu-a (rys. 5.37a,c). W strukturze brązu o wyjściowej wielkości ziam ok. 6 (im po odkształceniu w TMP (ok. 350°C) i wyższej ujawniono drobne ziarna roztworu-a, charakterystyczne dla stanu zrekrystalizowanego. Stwierdzono, że wraz ze wzrostem temperatury odkształcenia zwiększa się powierzchnia obszarów ziam zrekrystalizowanych oraz zmniejsza się wyraźnie liczba szczelin międzykrystalicznych (rys. 5.3 7d).

Rys. 5.37. Strklura brązu przemysłowego CuSnó o wielkości ziam ok. 216 pm (a, c) i ok. 6 pm (b, d) rozciąganego z szybkością odkształcenia 1,2-Iff3 s~' w temperaturze: (a, b) 300°C i (c, d) 400°C

Fig. 5.37. Structure o f industrial bronze CuSn6 with a grain size o f about 216 pm (a, c) and about 6 pm (b, d) stretched at a strain rate o f 1,2-Id3 s'1; temperature: (a, b) 300°C,(c, d) 400°C

Struktury brązu przemysłowego CuSnó po odkształceniu metodą skręcania wysokotemperaturowego, obserwowane na zgładach poprzecznych (rys. 5.38), są na ogół podobne do struktur ujawnionych po próbie rozciągania na gorąco przy porównywalnej szybkości odkształcenia, niemniej identyczne struktury występują przy wyższej (o ok. 100°C) temperaturze odkształcenia. Struktura brązu gruboziarnistego po odkształceniu z £ ok. 0,1 s' 1

w temperaturze ok. 300°C ujawnia liczne, wzajemnie przecinające się linie i pasma poślizgu w ziarnach roztworu-a o niejednorodnej wielkości. Zapoczątkowanie pękania międzykrystalicznego występuje podczas odkształcenia w temperaturze 400°C (rys. 5.38a), natomiast liczne szczeliny, szczególnie w punktach potrójnych styku granic ziam - po skręcaniu w zakresie temperatury (400-;-600)oC. Po odkształceniu powyżej temperatury 600°C w strukturze brązów obserwowano nieregularny kształt pierwotnych granic ziam, często ich pofałdowanie oraz występowanie licznych protruzji, jak również drobnych zrekrystalizowanych ziam roztworu-a (rys. 5.38c). Obserwowano też przypadki pękania w obszarach o zróżnicowanej wielkości ziam, w wąskiej strefie drobnych ziam na obrzeżach stref gruboziarnistych. Brązy o strukturze drobnoziarnistej po odkształceniu do Te

Rys. 5.38. Struktura brązu przemysłowego CuSn6 o wielkości ziam ok. 216 pm (a, c) i ok. 6 pm (b, d) skręcanego z szybkością odkształcenia Iff' s~' w temperaturze: (a) 400°C, (b, c) 600°C, (d) 700°C

Fig. 5.38. Structure o f industrial bronze CuSn6 with a grain size o f about 216 pm (a, c) and about 6 pm (b, d) twisted at a strain rate o f 10'1 s'1; temperature: (a) 400°C, (b, c) 600°C, (d) 700°C

minimalną liczbą szczelin międzykrystalicznych. Skręcanie w zakresie temperatury (600-r700)°C prowadzi do powstania drobnych, zrekrystalizowanych ziam wyraźnie mniejszych od ziam wyjściowych (rys. 5.38b). Po odkształceniu w temperaturze wyższej od 700°C obserwuje się wzrost wielkości i niejednorodności zrekrystalizowanych ziam (rys. 5.38d). Zwiększenie e do ok. lOs' 1 nie powoduje wyraźnych zmian w strukturze stopu.

Wyniki obserwacji metalograficznych próbek brązów cynowych modelowych CuSn6P(M) i CuSn6(M) po rozciąganiu z ś = l,2-10"3s"'w zakresie temperatury (300-r700)°C przedstawiono na mikrofotografiach (rys. 5.39; 5.40). Odkształcenie brązu CuSn6P(M) o wyjściowej wielkości ziam ok. 200 |im w TMP (ok. 300°C) prowadzi do ujawnienia wyraźnych efektów zgniotu i niejednorodnego odkształcenia oraz zapoczątkowania pękania międzykrystalicznego, najczęściej na granicach dwóch lub trzech ziam zlokalizowanych prostopadle do kierunku rozciągania, jak również do przecięć bliźniaków z granicą ziam (rys. 5.39a). Po odkształceniu w zakresie temperatury (600h-700)°C obserwowano w strefie pierwotnych granic ziam roztworu-a drobne ziarna zrekrystalizowane dynamicznie (rys. 5.39b). Ilość zrekrystalizowanych ziam zwiększa się wraz ze wzrostem temperatury odkształcenia, natomiast liczba i wielkość szczelin międzykrystalicznych istotnie maleje.

Rys. 5.39. Struktura brązu modelowego CuSn6P(M) o wielkości ziam ok. 200 pm rozciąganego z szybkością odkształcenia 1,2-1 ff3 s ' w temperaturze: (a) 300°C, (b) 600°C

Fig. 5.39. Structure o f model bronze CuSn6P(M) with a grain size o f about 200 pm stretched at a strain rate o f 1,2-lOf3 s'1; temperature: (a) 300°C, (b) 600°C

Po odkształceniu brązu gruboziarnistego CuSn6(M) w temperaturze Te (ok. 200°C) ujawniono ziarna roztworu-a nieznacznie wydłużone w kierunku osi rozciągania. Podobnie jak w brązie CuSn6P(M) obserwowano szczeliny międzykrystaliczne po odkształceniu próbek w temperaturze 300°C (rys. 5.40a). Po rozciąganiu brązu w temperaturze 700°C liczba szczelin jest minimalna (rys. 5.40c). W miarę podwyższania temperatury odkształcenia obserwowano większą niejednorodność i wzrost wielkości ziam. Obserwacje struktury brązu modelowego CuSn6(M l) o wyjściowej wielkości ziam ok. 15 (im ujawniły po rozciąganiu w zakresie TMP (300+400)°C drobne ziama roztworu-a z charakterystycznymi szczelinami na granicach ziam zorientowanych na ogół prostopadle do osi rozciągania (rys. 5.40b). Po

odkształceniu w temperaturze 550°C stwierdzono występowanie zrekrystalizowanej osnowy roztworu-a z licznymi bliźniakami wyżarzania oraz liczne szczeliny typu kawitacyjnego

Rys. 5.40. Struktura brązu modelowego CuSn6(M) o wielkości ziam ok. 200 pm (a, c) i CuSnó(Ml) z ziarnem ok. 15 pm (b, d) po rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1.2-10'3 s~' w temperaturze: (a) 300°C, (c) 700°C, oraz (b) 400°C, (d) 550°C

Fig. 5.40. Structure o f model bronze CuSn6(M) with a grain size o f about 200 pm (a, c) and about 15 pm (b, d) after tensile tests at a strain rate o f 1.2-10'3 s ' ; temperature: (a) 300°C, (c)

700°C, and (b) 400°C, (d) 550°C

Struktury próbek miedzi o wysokiej czystości metalurgicznej i zróżnicowanej wielkości ziam, obserwowane w celach porównawczych po rozciąganiu z ś = 1,2- 1 0_3s_1 w zakresie TMP, przedstawiono na mikrofotografiach (rys. 5.41). Stwierdzono, że próbki miedzi ASARCO o wielkości ziam ok. 250 (im rozciągane do temperatury Te (ok. 250°C) wykazują stmkturę słabo wydłużonych ziam w kierunku osi odkształcenia z liniami poślizgu i licznymi bliźniakami. Odkształcenie w TMP (ok. 400°C) prowadzi do powstania struktury z mikroszczelinami na granicach ziam typu sferycznego, rozmieszczonymi najczęściej w strefach niejednorodnego odkształcenia lub przecięcia granic ziam z pasmami poślizgu, a także z bliźniakami (rys. 5.41a). Po odkształceniu próbek w temperaturze powyżej 500°C obserwuje się zrekrystalizowaną dynamicznie stmkturę osnowy o wyraźnie niejednorodnej wielkości ziam. Rozciąganie próbek miedzi MOOB o wyjściowej wielkości ziam ok. 30 (im z identyczną szybkością odkształcenia w temperaturze poniżej TMP prowadzi do powstania

podobnej struktury jak w miedzi ASARCO. Odkształcenie w TMP (ok. 400°C) nie powoduje wyraźnych zmian w strukturze miedzi (rys. 5.4lb). Po odkształceniu w temperaturze powyżej 500°C obserwuje się natomiast zwiększenie obszarów zrekrystalizowanych dynamicznie ziam o mało zróżnicowanej wielkości. Stwierdzono, że próbki miedzi MOOB w badanym zakresie temperatury odkształcenia nie wykazują wyraźnych śladów szczelin międzykrystalicznych.

Rys. 5.41. Struktura czystej miedzi ASARCO (a) i MOOB (b) o wielkości ziam odpowiednio 250 /um i 30 jjm p o rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1,2-lff3 s'1 w temperaturze 400°C Fig. 5.41. Structure o f pure copper ASARCO (a) and MOOB (b) with a grain size o f about 250 f-im and

30 fjm, respectively, after tensile tests at a strain rate o f 1,2-lff3 s'1; temperature 400°C

Wyniki obserwacji metalograficznych brązów cynowych modyfikowanych mikrododatkami ceru lub cyrkonu przedstawiono na mikrofotografiach (rys. 5.42; 5.43). Brąz przemysłowy CuSnóPCe o wyjściowej wielkości ziam ok. (20+30) |im po odkształceniu w temperaturze niższej od TMP wykazuje wyraźnie wydłużone ziarna roztworu-a z licznymi liniami i pasmami poślizgu, którym towarzyszą sfragmentowane wtrącenia różnej wielkości rozłożone stochastycznie. W strukturze brązu odkształconego w TMP (ok. 300°C) ujawniono obecność licznych szczelin międzykrystalicznych występujących często w sąsiedztwie pojedynczych wtrąceń zlokalizowanych nie tylko na granicach ziam prostopadłych do kierunku działania naprężeń rozciągających (rys. 5.42a).

Stwierdzono również łączenie się szczelin międzykrystalicznych oraz nieznaczne pofałdowanie kształtu granic ziam, charakterystyczne dla zapoczątkowania procesu rekrystalizacji. Istotne zmiany w strukturze stopu występują po odkształceniu w zakresie temperatury (400+450)°C. Zaobserwowano, że proces rekrystalizacji dynamicznej rozwija się wyraźnie w strefach pierwotnych granic ziam roztworu-a (rys. 5.42c). W strukturze stopu ujawniono znaczny udział drobnych zrekrystalizowanych ziam równoosiowych o wielkości ok. 7 jam w sąsiedztwie ziam pierwotnych. Stwierdzono, że udział ziam zrekrystalizowanych zwiększa się istotnie z temperaturą odkształcenia. Odkształcenie stopu w zakresie temperatury (500+700)°C prowadzi do powstania stosunkowo niejednorodnej wielkości ziam zrekrystalizowanych. Średnia umowna średnica ziam w temperaturze 600°C wynosi ok.

15 |im, natomiast po odkształceniu w temperaturze 700°C - ok. 40 (im. W strukturze brązu ujawniono również zwiększoną ilość szczelin międzykrystalicznych na granicach usytuowanych prostopadle do kierunku rozciągania oraz w sąsiedztwie wtrąceń zlokalizowanych na granicach ziam (rys. 5.42e).

Rys. 5.42. Struktura brązu przemysłowego CuSnóPCe (a, c, e) i modelowego CuSnóPCe(M) (b, d, f) o wielkości ziam ok. 20 + 30 )jm, p o rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1,2-Iff3 s'1 w temperaturze: (a, b) 300°C, (c, d) 450 +500°C i (e,f) 550 + 600°C

Fig. 5.42. Structure o f industrial bronze CuSnóPCe (a, e, e) and model bronze CuSnóPce(M) (b, d, f) with a grain size o f about 20 + 30 pm stretched at a strain rate o f 1,2- Iff3 s'1; temperature:

(a, b) 300°C, (c, d) 450 + 500°C, (e,f) 550 + 600°C

Brąz cynowy modelowy CuSn6PCe(M) modyfikowany cerem o wyjściowej wielkości ziam porównywalnej z brązem przemysłowym CuSnóPCe wykazuje po rozciąganiu w temperaturze poniżej TMP strukturę wydłużonych ziam roztworu-a, zgodnie z kierunkiem odkształcenia plastycznego, oraz typowe efekty zgniotu i pasmowe układy licznych, drobnych wtrąceń zorientowanych równolegle do kierunku rozciągania, jak również nieliczne pojedyncze sfragmentowane wtrącenia o większych rozmiarach. W strukturze próbek odkształconych w zakresie TMP ok. (300+450)°C ujawniono mikroszczeliny usytuowane głównie w punktach łączenia się dwóch lub trzech granic ziam oraz na przecięciu granic ziam z bliźniakami, a także w sąsiedztwie wtrąceń zlokalizowanych na granicy ziam (rys. 5.42b).

Zauważono również nieregularne, zdeformowane linie granic ziam sugerujące zapoczątkowanie procesu rekrystalizacji dynamicznej. Obserwacje struktury brązu po rozciąganiu w zakresie temperatury (450+550)°C wykazały wyraźne efekty zapoczątkowania rekrystalizacji w postaci obszarów drobnych zrekrystalizowanych ziam dekorujących pierwotne granice ziam roztworu-a (rys. 5.42d). Stwierdzono, że proces rekrystalizacji dynamicznej rozpoczyna się najczęściej na pasmach poślizgu oraz w strefach maksymalnych odkształceń granic ziam. Nieliczne ślady mikroszczelin były widoczne jedynie na granicach ziam zorientowanych prostopadle do kierunku rozciągania. Odkształcenie brązu w zakresie temperatury (550+700)°C prowadzi do rekrystalizacji dynamicznej w całej objętości badanych próbek, niemniej w strukturze obserwuje się zróżnicowaną wielkość ziam i ich lokalnie pasmowy charakter (rys. 5.42f). Zwiększenie temperatury rozciągania do ok. 700°C powoduje selektywny wzrost wielkości ziam zrekrystalizowanych do ok. 30 |_im. Ponadto, w strukturze nie obserwuje się żadnych śladów pękania międzykrystalicznego.

Badania metalograficzne brązu przemysłowego CuSnóPZr o wyjściowej wielkości ziam ok. 10 (im rozciąganego z e - l,2 -1 0 _3s_1 do TMP ujawniły strukturę wydłużonych w kierunku rozciągania ziam roztworu-a z licznymi śladami niejednorodnego odkształcenia, bliźniakami oraz pojedynczymi wtrąceniami lub pasmowo rozłożonymi zgrupowaniami wtrąceń w postaci krótkich łańcuszków na granicach ziam. W strukturze próbek obserwowano również pierwsze mikroszczeliny na granicach ziam, których liczba rosła wraz ze zwiększeniem temperatury odkształcenia. Wielkość i liczba mikroszczelin zwiększała się również ze wzrostem stopnia odkształcenia, szczególnie w strefie zerwania próbki. Po rozciąganiu w zakresie TMP ok. (300h-350)°C obserwowano maksymalną liczbę szczelin międzykrystalicznych zlokalizowanych najczęściej na granicach ziam zorientowanych prostopadle do kierunku naprężeń rozciągających (rys. 5.43a). Wzrost temperatury odkształcenia prowadzi do powstania struktury, której kierunkowy charakter zanika, natomiast obserwuje się ślady przebiegu procesów aktywowanych cieplnie. Wyraźne efekty zapoczątkowania rekrystalizacji dynamicznej w postaci drobnych ziam rozłożonych na granicach pierwotnych ziam roztworu-a ujawniono po odkształceniu w temperaturze 500°C (rys. 5.43c). Rozciąganie brązu w temperaturze 700°C prowadzi do powstania struktury o znacznie zróżnicowanej wielkości ziam zrekrystalizowanych i większej liczby szczelin międzykrystalicznych oraz pustek kawitacyjnych, zlokalizowanych najczęściej wzdłuż granic ziam prostopadłych do kierunku osi rozciągania lub w punktach styku trzech granic ziam.

Brąz modelowy CuSn⁶PZr(M) modyfikowany cyrkonem o porównywalnej wielkości ziam z brązem przemysłowym CuSnóPZr odkształcany poniżej TMP wykazuje kierunkowy charakter struktury wydłużonych wzdłuż osi naprężeń rozciągających, ziam roztworu-a z licznymi efektami zgniotu w postaci pasm poślizgu i mikrobliźniaków oraz sporadyczne, często sfragmentowane, wtrącenia rozłożone stochastycznie. Po odkształceniu w zakresie TMP ok. (300+400)°C kierunkowy charakter struktury brązu zachowują jedynie rozmieszczone łańcuszkowo wtrącenia, natomiast osnowa stopu zdominowana jest dużą liczbą szczelin międzykrystalicznych, zlokalizowanych głównie na granicach ziam zorientowanych prostopadle do kierunku odkształcenia lub w miejscach połączenia granic trzech ziam (rys. 5.43b). Wzrost temperatury odkształcenia do ok. 500°C prowadzi do powstania struktury o znacznym udziale drobnych zrekrystalizowanych ziam (rys. 5.43d) z minimalną liczbą szczelin międzykrystalicznych i pojedynczych wtrąceń. Po odkształceniu brązu w zakresie temperatury (600+700)°C w całej objętości próbki obserwuje się strukturę zrekrystalizowanych ziam roztworu-a o znacznie zróżnicowanej wielkości z minimalną liczbą szczelin międzykrystalicznych typu kawitacyjnego.

Rys. 5.43. Struktura brązu przemysłowego CuSnóPZr (a, e) i modelowego CuSnóPZr(M) (b, d) o wielkości ziam ok. 10 pm, p o rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1,2-Iff3 s'1 w temperaturze: (a, b) 300°C, (c, d) 500°C

Fig. 5.43. Structure o f industrial bronze CuSnóPZr (a, c) and model bronze CuSnóPZr(M) (b, d) with a grain size o f about 10 um stretched at a strain rate o f 1,2-lff3 s'1; temperature: (a, b) 300°C, (c, d) 500°C

W brązach cynowych modelowych CuSn⁶Zr(M) o stężeniu Zr w zakresie (0,01+0,1)%

rozciąganych poniżej TMP ujawniono podobne struktury odkształconych ziam roztworu-a z nielicznymi szczelinami typu międzykrystalicznego oraz zróżnicowane ilości pasmowo ułożonych łańcuszków wtrąceń wzdłuż kierunku odkształcenia próbki. W zakresie TMP ok.

(300+350)°C obserwowano większą liczbę szczelin międzykrystalicznych, głównie na granicach ziam usytuowanych poprzecznie do kierunku rozciągania, jak również śladowe efekty procesów aktywowanych cieplnie (rys. 5.44). W brązie o zawartości 0,01%Zr stwierdzono minimalną liczbę szczelin na granicach ziam. Brąz o większym stężeniu Zr wykazuje liczniejsze wtrącenia w formie łańcuszków rozłożonych pasmowo wzdłuż osi odkształcenia (rys. 5.44b). Brązy odkształcane w zakresie temperatury (600+700)°C wykazują zrekrystalizowaną strukturę osnowy roztworu-a o znacznie zróżnicowanej wielkości ziam z licznymi drobnymi wtrąceniami, których pasmowy charakter nie zmienia się z temperaturą odkształcenia. rozciąganiu z szybkością odkształcenia 1,2-I ff3 s'1 w temperaturze 350°C

Fig. 5.44. Structure o f model bronze CuSnóZr(M) containing 0,01%Zr (a) and 0,l% Zr (b) stretched do 300°C charakteryzują się podobną strukturą wydłużonych w kierunku odkształcenia plastycznego ziam osnowy roztworu-a z nielicznymi efektami zgniotu oraz pojedynczymi wtrąceniami rozmieszczonymi losowo wewnątrz i na granicach ziam - w stopie CuCe(M), lub drobnymi łańcuszkami wtrąceń w układzie pasmowym - w stopie CuZifM). Stwierdzono, że zarówno kierunkowość struktury ziam osnowy-a, jak i pasmowość wtrąceń występuje wyraźniej w stopie CuZr(M) niż w stopie CuCe(M). Zwiększenie temperatury odkształcenia w zakresie do ok (400+500)°C nie powoduje istotnych zmian w strukturze stopów (rys. 5.45).

Próbki badanych stopów rozciągane w temperaturze 600°C i wyższej wykazują strukturę zrekrystalizowanych ziam osnowy roztworu-a o znacznie zróżnicowanej wielkości z licznymi bliźniakami wyżarzania i wtrąceniami, których liczba, kształt i rozłożenie nie ulegają zmianie. Stwierdzono, że w badanym zakresie temperatury odkształcenia plastycznego brązy typu: CuCe(M) i CuZr(M) nie wykazują jakichkolwiek śladów pękania międzykrystalicznego. Badania metalograficzne brązów modelowych modyfikowanych cyrkonem CuZr(Ml) o zróżnicowanej zawartości cyrkonu (0,01+0,1)% i wielkości ziam w zakresie (10+30) (im ujawniły po rozciąganiu w temperaturze 400°C podobne struktury osnowy-a oraz istotnie zróżnicowaną liczbę i rozłożenie wtrąceń metalicznych. W brązie o większym stężeniu cyrkonu (ok. ⁰,¹%) i drobniejszym ziarnie (ok. ^{1 0} jam) stwierdzono wyraźnie większą liczbę pojedynczych wtrąceń o różnej wielkości, rozłożonych stochastycznie w osnowie i na granicach ziam. W obserwowanych strukturach brązów dwuskładnikowych nie stwierdzono ponadto żadnych śladów pękania międzykrystalicznego po odkształceniu w badanym zakresie temperatury.