Kluczową determinantą kooperacji jest wzrost poziomu innowacyjności przedsię-biorstw, które zdecydowały się ze sobą współpracować. Przykładem innowacyjnych powiązań integracyjnych są klastry, które zyskały w ostatnich latach dużą popular-ność jako koncepcja współpracy przedsiębiorstw, a także element polityki wsparcia rozwoju gospodarki regionalnej. Elementem integrującym jest aspekt koncentra-cji podmiotów jednego sektora w regionie, a także znaczenie sieci kontaktów oraz współpracy między firmami i instytucjami.
W odniesieniu do modeli innowacji i wiedzy omawianych wcześniej interesującą koncepcją jest też model pięcioelementowej spirali (Quintuple Helix), którego istotą jest uwzględnienie środowiska naturalnego jako istotnego elementu procesów pro-dukcji i innowacji opartej na wiedzy. Procesy w nim zachodzące pozwalają na zrów-noważony rozwój gospodarki, jednakże nie jest to możliwe bez socjoekologicznej przemiany społeczeństwa [Bojar, Machnik-Słomka 2014, s. 105].
Reasumując, efektywna kooperacja z zastosowaniem wybranego modelu in-nowacji i wiedzy (helisy) determinuje dynamiczny rozwój inicjatywy klastrowej. Oprócz innych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych jego wybór decydu-je o przyszłości struktury klastrowej. Kreowanie i dynamizowanie relacji zgodnie z przyjętym modelem stymuluje ponadto rozwój gospodarczy oparty na wiedzy, wpływając na ekspansję nie tylko lokalną czy regionalną, lecz także na arenie mię-dzynarodowej.
33
Bibliografia
Afonso O., Monteiro S., Thompson M. (2012), A Growth Model for the Quadruple Helix, „Journal of Business Economics and Management” [online] (http://www.questia.com/ read/1G1-310868541/a-growth-model-for-the-quadruple-helix), dostęp 22.08.2016. Bojar M., Machnik-Słomka J. (2014), Model potrójnej i poczwórnej helisy
w budowa-niu współpracy sieciowej dla rozwoju innowacyjnych projektów regionalnych, „Zeszyty
Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie”, nr 76, Gliwice. Burt R.S. (2010), Neighbor Networks: Competitive Advantage Local and Personal, Oxford University Press, NY: Oxford.
Carayannis E.G., Campbell D. (2011), Open Innovation Diplomacy and a 21st Century
Fractal Research, Education and Innovation (FREIE) Ecosystem: Building on the Quadru-ple and QuintuQuadru-ple Helix Innovation Concepts and the “Mode 3” Knowledge Production System, Springer Science+Business Media, LLC.
Carayannis E.G., Barth T.D., Campbell D. (2012), The Quintuple Helix innovation
mo-del: global warming as a challenge and driver for innovation, „Journal of Innovation and
Entrepreneurship”, A Systems View Across Time and Space, 1:2 DOI:10.1186/2192-5372-1-2 [online] (https://innovation-entrepreneurship.springeropen.com/artic-les/10.1186/2192-5372-1-2), dostęp 22.08.2016.
Chilicka E. (2008), Rola klastrów i inicjatyw klastrowych w podnoszeniu
konkurencyj-ności regionu [w:] B. Plawgo (red.), Klastry gospodarcze jako czynnik rozwoju regionu, PWSIiP w Łomży, Instytut Przedsiębiorczości, Łomża.
Chorób R. (2015), Unikatowy wymiar kooperacji jako determinanta konkurencyjności
klastrów oraz ekspansji regionu, „PRZEDSIĘBIORSTWO I REGION”, Zeszyt nr 7/2015:
Współpraca, konkurencyjność, rozwój; Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów. Chorób R., Chorób E. (2015), Informacja, wiedza i zaufanie w kreowaniu ekspansji
in-nowacyjnych struktur integracyjnych w dobie społeczeństwa cyfrowego [w:] M.G.
Woź-niak (red.), Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Społeczeństwo,
przedsiębior-stwa i regiony w dobie gospodarki elektronicznej, „Zeszyt nr 44 (4/2015)”, Część 1, Wyd.
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Dobrzyński M., Dziekoński K., Jurczuk A. (2013), Ocena skłonności do kooperacji
przy realizacji procesów biznesowych w klastrze, „Współczesne Zarządzanie”, nr 2.
34
Etzkowitz H., Leydesdorff L. (2000), The dynamics of innovation: from National
Sys-tems and ‘‘Mode 2’’ to a Triple Helix of university-industry-government relations,
„Rese-arch Policy” [online] (http://www.uni-klu.ac.at/wiho/downloads/Etzk.pdf), dostęp: 22.08.2016.
Gorynia M., Jankowska B. (2012), Konkurencyjność regionu a klastry [w:] M. Gorynia, E. Łaźniewska (red.), Konkurencyjność regionalna. Koncepcje-strategie-przykłady, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Jankowiak A.H. (2014), Klastry jako nośnik innowacyjności – ujęcie teoretyczne [w:] B. Drelich-Skulska, A.H. Jankowiak, S. Mazurek (red.), Klastry jako nośnik innowacyjności
przedsiębiorstw i regionów. Czy doświadczenia azjatyckie można wykorzystać w warun-kach gospodarki polskiej?, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
Jankowska B. (2012), Koopetycja w klastrach kreatywnych, Wyd. Uniwersytetu Ekono-micznego w Poznaniu, Poznań.
Jaźwiński I., Kiernożycka-Sobejko A. (2006), Kooperacja i konkurencja w rozwoju
społeczno-ekonomicznym w aspekcie międzynarodowej współpracy regionów, Nierów-ności społeczne a wzrost gospodarczy, „Zeszyt nr 8: Problemy globalizacji
i regionaliza-cji”, Część 1, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Kaczorowska M. (2012), Rola klastrów w budowie przewagi konkurencyjnej
przed-siębiorstw – porównanie klastrów francuskich i polskich [online], http://www.pi.gov.
pl/parp/chapter_86197.asp?soid=4FB071330CB148FDBF8700EEFF3B0096, dostęp: 17 sierpnia 2016.
Kowalski A.M. (2013), Znaczenie klastrów dla innowacyjności gospodarki w Polsce, Oficyna Wydawnicza, SGH w Warszawie, Warszawa.
Leydesdorff L., Etzkowitz H. (2001), The Transformation Of
University-industry-go-vernment Relations, „Electronic Journal of Sociology” [online], (http://www.sociology.
org/content/vol005.004/th.html), dostęp: 22.08.2016.
Lipka A. (2004), Współdziałanie. Zmierzch rywalizacji pracowników, Difin, Warszawa. Mądra J. (2013), Kooperacja jako warunek rozwoju i wzrostu innowacyjności
przedsię-biorstw z sektora MSP, „Zarządzanie i Finanse”, tom 11, nr 1/4.
Michalik Z. (2011), Możliwości wspierania klastrów w Polsce [w:] Prace z zakresu
przed-siębiorczości i innowacji, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
35 Oniszczuk-Jastrząbek A. (2013), Przedsiębiorczość w budowaniu zdolności
konkuren-cyjnej przedsiębiorstwa, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Porter M.E. (2001), Porter o konkurencji, PWE, Warszawa.
Poszowiecki A. (2010), Budowa strategii współpracy jednostek naukowych z biznesem.
Analiza wybranych przypadków [w:] Budowa współpracy nauki z biznesem w wojewódz-twie lubelskim, Publikacja Pokonferencyjna, IBnDiPP, OIC Poland, Warszawa.
Przybylska K. (2008), Polityka ekonomiczna w zakresie rozwoju klastrów [w:] Z. Dach (red.), Państwo a rynek we współczesnej gospodarce. Wybrane problemy, PTE, Kraków. Rola kooperacji w rozwoju społeczno-gospodarczym (2004) Downar W. (red.), WSZ „Oeconomicus”, PTE w Szczecinie, Szczecin.
Skawińska E., Zalewski R.I. (2009), Klastry biznesowe w rozwoju konkurencyjności
i in-nowacyjności regionów, Świat-Europa-Polska, PWE, Warszawa.
Ketels Ch., Lindqvist G., Sölvell Ö. (2012), Strengthening Clusters and
Competitive-ness in Europe. The Role of Cluster Organizations, The Cluster Observatory, Center for
Strategy and Competitiveness, Stockholm.
Stanienda J. (2009), Rola klastrów w transferze innowacji w regionie tarnowskim, „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie”, Tarnów, nr 2(13), tom 2.
37
Agnieszka Czajkowska*
Uniwersytet Łódzki