Powierzchnia i podział terytorialny województwa Area and territorial division of the Voivodship
4.4. Zanieczyszczenie i ochrona powietrza Pollution and protection of air
W województwie lubelskim w 2019 r. w porównaniu z 2018 r. emisja zanieczyszczeń pyłowych z za-kładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza zmniejszyła się o 7,7%, a zanieczyszczeń gazowych – o 2,0%.
Zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza to tzw. punktowe źródła emisji zanieczyszczeń, do których zaliczono wszystkie jednostki organizacyjne (zakłady) o największej w skali kraju emisji zanie-czyszczeń do powietrza, określonej na podstawie wysokości opłat wniesionych za roczną emisję substan-cji zanieczyszczających powietrze. Są to głównie zakłady sektora energetyczno-przemysłowego, który decyduje o skali i strukturze emisji zanieczyszczeń. W końcu 2019 r. na terenie województwa lubelskiego działało 97 takich zakładów (5,2% zakładów tego rodzaju działających w kraju). Urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych posiadało 55 zakładów (56,7% ogółu), a 8 (8,2%) było wyposażonych w urzą-dzenia do redukcji zanieczyszczeń gazowych (w kraju odpowiednio 59,0% i 15,2%).
Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych – ilość zanieczyszczeń pyłowych odprowadzonych do atmosfery w ciągu roku i obejmuje poszczególne rodzaje tych zanieczyszczeń, tj.: pyły ze spala-nia paliw, cementowo-wapiennicze i materiałów ogniotrwałych, krzemowe, nawozów sztucznych, węglowo-grafitowe, sadzę i inne emitowane w danym zakładzie zanieczyszczenia pyłowe.
Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych – ilość zanieczyszczeń gazowych odprowadzonych przez jednostkę sprawozdawczą do atmosfery w ciągu roku i obejmuje następujące rodzaje za-nieczyszczeń: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla, węglowodory i inne emitowane przez dany zakład zanieczyszczenia gazowe.
Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza w 2019 r.
w województwie lubelskim wyniosła 1,3 tys. t. (w Polsce 27,1 tys. t.). Ilość wyemitowanych zanieczysz-czeń pyłowych zmniejszyła się w stosunku do 2018 r. o 7,7% (w kraju o 14,9%), a w porównaniu z 2010 r. o 52,2% (w Polsce o 56,7%). Udział województwa w emisji zanieczyszczeń pyłowych wytworzonych przez zakłady szczególnie uciążliwe w kraju stanowił 4,9% i był o 0,4 p. proc. wyższy niż w 2018 r. i o 0,5 p.
proc. niż w 2010 r. Najwięcej w województwie lubelskim było zanieczyszczeń pyłowych pochodzących ze spalania paliw (46,7%) i w stosunku do 2018 r. ich ilość zmniejszyła się o 18,6%, zaś w porównaniu z 2010 r. o 67,8%. W kraju również zanieczyszczenia pyłowe pochodzące ze spalania paliw stanowiły największy udział w zanieczyszczeniach pyłowych ogółem (54,7%), a ich ilość w stosunku do 2018 r. i 2010 r. zmniej-szyła się odpowiednio o 14,6% i o 67,2%. W omawianym roku emisja zanieczyszczeń pyłowych w przeli-czeniu na 1 km2 powierzchni wyniosła 0,05 t, wobec 0,06 t w 2018 r. i 0,11 t w 2010 r.
Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza w 2019 r.
w województwie lubelskim wyniosła 4986,5 tys. t i zmniejszyła się zarówno do 2018 r. – o 2,0%, jak i 2010 r. – o 4,0% (w Polsce zmniejszyła się odpowiednio o 6,9% i o 8,2%). Udział województwa lubelskiego w emisji zanieczyszczeń gazowych wytworzonych przez zakłady szczególnie uciążliwe w kraju stanowił 2,5% i w porównaniu z omawianymi latami pozostał na zbliżonym poziomie, a emisja zanieczyszczeń ga-zowych (bez dwutlenku węgla) w przeliczeniu na 1 km2 powierzchni województwa wyniosła 0,7 t. wobec 0,8 t w 2018 r. i 1,3 t w 2010 r. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych stanowił dwutlenek węgla, i to zarówno w województwie lubelskim (99,6%), jak i w kraju (99,4%). Zarówno w stosunku do 2018 r., jak i 2010 r. odnotowano spadek emisji zanieczyszczeń dwutlenkiem węgla odpowiednio o 2,0%
i 3,8% (w kraju o 6,9% i o 8,0%).
Środowisko
Tablica 6. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza Table 6. Emission of air pollutants from plants of significant nuisance to air quality
Wyszczególnienie
5196,1 5000,2 5088,1 4986,5 2,5
Dwutlenek siarki
Sulphur dioxide 13,1 6,0 5,9 4,5 2,5
Metan
Methane 0,08 0,04 0,03 0,03 0,01
Tlenki azotu
Nitrogen oxides 8,7 6,8 6,1 5,4 2,9
Tlenek węgla
Carbon monoxide 8,7 5,7 5,5 5,2 1,8
Dwutlenek węgla
Carbon dioxide 5163,1 4978,7 5067,7 4968,5 2,5
Emisja zanieczyszczeń pyłowych Emission of particulate pollutants Ogółem
From fuel combustion 1,9 0,9 0,8 0,6 4,2
Niezorganizowana
Unorganised – 0,0 – – –
W urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń powietrza w 2019 r. zatrzymano 97,8% pyłów i 91,1% ga-zów (bez dwutlenku węgla) wyemitowanych przez zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza, mające siedzibę w województwie lubelskim. Stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych zmniejszył się zarówno w stosunku do 2018 r. (o 0,6 p. proc.), jak i 2010 r. (o 0,7 p. proc.), natomiast wskaźnik redukcji zanieczyszczeń gazowych był o 1,2 p. proc. wyższy od osiągniętego w 2018 r. i o 9,5 p. proc. wyższy niż w 2010 r. W kraju w 2019 r. zatrzymano 99,8% wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych i 70,3% gazowych (bez dwutlenku węgla) wyemitowanych przez zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza.
4.5. Ochrona przyrody. Lasy 4.5. Nature protection. Forests
W województwie lubelskim w 2019 r. udział powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych w powierzchni ogólnej województwa wyniósł 22,7% i zarówno w stosunku do 2018 r., jak i 2010 r.
pozostał na tym samym poziomie.
Wskaźnik lesistości w województwie lubelskim w 2019 r. obniżył się w porównaniu z rokiem wcze-śniejszym o 0,1 p. proc., natomiast zwiększył się w stosunku do 2010 r. o 0,3 p. proc.
Obszary prawnie chronione w województwie lubelskim w 2019 r. zajmowały ogółem 570,0 tys. ha (o 96,2 ha więcej niż w 2018 r., a mniej o 1,3 ha niż z 2010 r.). Stanowiły one 22,7% powierzchni ogólnej wojewódz-twa i 5,6% obszarów prawnie chronionych w Polsce i zarówno w stosunku do 2018 r., jak i 2010 r. wskaźniki te nie uległy zmianie. W kraju udział powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych w powierzchni ogólnej kraju był wyższy i w 2019 r. wynosił 32,3%, wobec 32,6% rok wcześniej i 32,4% w 2010 r.
Park narodowy – obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowy-mi, społecznynaukowy-mi, kulturowymi i edukacyjnynaukowy-mi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Rezerwaty przyrody – obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosys-temy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrod-niczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Park krajobrazowy – obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kul-turowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Obszar chronionego krajobrazu – tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszary Natura 2000 – obszar utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasłu-gujące na ochronę ze względu na walory widokowe lub estetyczne.
Na terenie województwa lubelskiego znajdują się dwa parki narodowe: Poleski Park Narodowy, utworzo-ny w 1990 r., o powierzchni 9759,9 ha i Roztoczański Park Narodowy, utworzoutworzo-ny w 1974 r., o powierzchni 8482,8 ha (łącznie 5,8% powierzchni parków narodowych w Polsce).
Na terenie województwa występuje również 86 rezerwatów przyrody (w kraju 1501) o łącznej powierzch-ni 11,9 tys. ha, które stanowiły 7,0% ogólnej powierzchpowierzch-ni rezerwatów przyrody w kraju. Ponad połowę powierzchni rezerwatów w województwie lubelskim w 2019 r. zajmowały rezerwaty leśne, a ponad jedną czwartą rezerwaty torfowiskowe.
Na terenie województwa lubelskiego znajdowało się również 17 obszarów chronionego krajobrazu (w kraju 387) o łącznej powierzchni 299,6 tys. ha (bez powierzchni rezerwatów przyrody), co stanowiło 4,3% ogólnej powierzchni obszarów chronionego krajobrazu w Polsce. Funkcjonowało 16 parków krajo-brazowych (w Polsce 125) o łącznej powierzchni 232,2 tys. ha (bez powierzchni rezerwatów przyrody), co stanowiło 9,2% ogólnej powierzchni parków krajobrazowych w kraju.
Poza wyżej wymienionymi formami ochrony przyrody na terenie województwa lubelskiego znajdowało się również 1437 pomników przyrody, z czego najwięcej było pojedynczych drzew – 76,8% (w kraju 34,9 tys. i również najwięcej było pojedynczych drzew – 79,2%), 4 stanowiska dokumentacyjne (w kraju 178),
Środowisko
276 użytków ekologicznych o powierzchni 7,3 tys. ha (w kraju 8348 o powierzchni 55,4 tys. ha) oraz 7 ze-społów przyrodniczo-krajobrazowych o powierzchni 0,8 tys. ha (w Polsce 322 o powierzchni 118,8 tys. ha).
Mapa 15. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w 2019 r.
Map 15. Area of special nature value under legal protection in 2019
W % powierzchni ogólnej In % of total area
0,0 – 20,0 80,1 – 97,6 60,1 – 80,0 40,1 – 60,0 20,1 – 40,0
Powierzchnia rezerwatów przyrody w ha
Area of nature reserves in ha
250 1000 500 0 750 zjawisko nie wystąpiło magnitude zero
W województwie lubelskim w 2019 r. najwyższy odsetek obszarów prawnie chronionych odnotowano w gminie wiejskiej Chrzanów (97,6%), a najniższy – w gminie wiejskiej Rossosz (0,008%). Na terenie 44 gmin brak było obszarów prawnie chronionych.
Duża część obszarów prawnie chronionych w województwie lubelskim wchodzi w skład Europejskiej Sie-ci Ekologicznej Natura 2000. Zakres terenów objętych programem specjalnej ochrony ptaków wynosił w 2019 r. 335,8 tys. ha, tj. 13,4% powierzchni województwa, a specjalne obszary ochrony siedlisk zajmują 164,7 tys. ha, co stanowi 6,6% powierzchni województwa.
Wykres 10. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w 2019 r.
Chart 10. Area of special nature value under legal protection in 2019
%
0 20 40 60 80 100
Polska Poland Lubelskie
Parki narodowe National parks Rezerwaty przyrody Nature reserves Parki krajobrazowea Landscape parksa
Obszary chronionego krajobrazua Protected landscape areasa Pozostałe
Other
a Bez powierzchni rezerwatów przyrody i innych form ochrony przyrody położonych na ich terenie.
a Excluding nature reserves and other forms of nature protection located within their areas.
Ważną rolę w ochronie środowiska przyrodniczego i jego składników odgrywają tereny zieleni. Mają one pozytywny wpływ na warunki ekologiczne i pełnią funkcję estetyczną. W 2019 r. w województwie lubel-skim powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej zajmo-wała 2,8 tys. ha (0,1% powierzchni województwa) i wzrosła od 2010 r. o 68,7 ha. Większość – 81,7% tych terenów znajdowała się w miastach i pokrywała 2,3% ich powierzchni.
Lesistość – stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej powierzchni geodezyjnej kraju (danej jednostki terytorialnej: województwa, powiatu, gminy).
Powierzchnia gruntów leśnych na terenie województwa lubelskiego w 2019 r. wynosiła 594,1 tys. ha i stanowiła 6,3% ogółu gruntów leśnych w kraju. W porównaniu z 2018 r. powierzchnia gruntów leśnych w województwie lubelskim zmniejszyła się o 0,4% (w kraju pozostała na tym samym poziomie), a w po-równaniu z 2010 r. zwiększyła się o 1,4% (w kraju również o 1,4%). Lasy w 2019 r. zajmowały 585,7 tys. ha.
(wobec 577,3 tys. ha w 2010 r.). W strukturze własnościowej dominowały lasy publiczne – 59,1% (w kraju – 80,7%), a wśród nich zdecydowaną większość (95,0%) stanowiły lasy znajdujące się w zarządzie Lasów Państwowych. Udział lasów prywatnych wyniósł 40,9%.
Województwo lubelskie jest jednym z najsłabiej zalesionych regionów w kraju, co pokazuje wskaźnik le-sistości na poziomie 23,3% (w Polsce 29,6%), mniejszy wskaźnik lele-sistości występował tylko w wojewódz-twie łódzkim (21,5%), a najwyższy odnotowano w wojewódzwojewódz-twie lubuskim (49,3%). W 2019 r. wskaźnik lesistości w porównaniu z 2018 r. zmniejszył w województwie lubelskim o 0,1 p. proc., podczas gdy w kra-ju pozostał bez zmian. Natomiast w stosunku do 2010 r. zwiększył się w województwie lubelskim o 0,3 p.
proc, a w kraju o 0,4 p. proc.
Środowisko
Mapa 16. Lesistość w 2019 r.
Stan w dniu 31 grudnia Map 16. Forest cover in 2019
As of 31 December
0,5 – 10,0 25,1 – 30,0 20,1 – 25,0 15,1 – 20,0 10,1 – 15,0 30,1 – 35,0 35,1 – 71,0%
Wskaźnik lesistości wykazuje duże zróżnicowanie w ujęciu terytorialnym. Jego najwyższy poziom odno-towano w gminie wiejskiej Tereszpol (71,0%) oraz w gminach miejsko-wiejskich Zwierzyniec (70,8%) i Ja-nów Lubelski (66,1%), najniższy zaś w mieście Lubartów (0,5%).