Praca oryginalna Original paper
Padaczka psów jest najczêstsz¹ chorob¹ sporód chorób uk³adu nerwowego i ocenia siê, i¿ dotyczy ona oko³o 3% populacji psów (3). Ataki padaczkowe wy-stêpuj¹ z ró¿n¹ czêstotliwoci¹ oraz w ró¿nej formie, jednak zazwyczaj pacjenci relatywnie dobrze odpowia-daj¹ na terapiê najprostszymi schematami terapeutycz-nymi. Niestety, wskutek ró¿nych czynników mo¿e dojæ do zagêszczenia lub ciê¿szego przebiegu ataków, co wymaga modyfikacji lub zmiany terapii lekami prze-ciwpadaczkowymi. Gabapentyna jest rodkiem zale-canym przy wyst¹pieniu zwiêkszonej iloci lub nasi-leniu napadów drgawek typu gromadnego u psów le-czonych na padaczkê (22).
Ataki padaczkowe ze wzglêdu na obraz kliniczny mo¿na podzieliæ na drgawki uogólnione oraz czêcio-we. Drgawki uogólnione przybieraj¹ formê konwul-syjn¹ lub niekonwulkonwul-syjn¹. Ataki konwulsyjne charak-teryzuj¹ siê obustronn¹ manifestacj¹ z lub bez utraty wiadomoci, tzw. grand-mal, i klinicznie przebiegaj¹ w formach: toniczno-klonicznej, tonicznej, klonicznej lub mioklonicznej. Forma niekonwulsyjna ataku uogól-nionego charakteryzuje siê utrat¹ kontaktu z rzeczy-wistoci¹, brakiem komponenty motorycznej z lub bez zachowaniem wiadomoci, tzw. petit-mal lub napa-dy typu absence.
Drgawki czêciowe mog¹ wystêpowaæ w trzech for-mach; proste drgawki czêciowe (jednostronne ognis-kowe objawy ruchowe, bez utraty wiadomoci), z³o-¿one drgawki czêciowe, tzw. psychomotoryczne (ob-jawy psychiczne najczêciej bez utraty wiadomoci) oraz drgawki czêciowe z wtórnym uogólnieniem,
mog¹ce objawiaæ siê zarówno jako czêciowe proste, jak i z³o¿one (3, 7-9, 12, 13, 23). Ka¿da z tych form mo¿e ulec wtórnemu uogólnieniu do drgawek konwul-syjnych kloniczno-tonicznych, jednak nie stanowi¹ one zagro¿enia ¿ycia.
Stanami zagro¿enia ¿ycia w przebiegu padaczki s¹: stan padaczkowy oraz stan napadów gromadnych. Oba stanowi¹ jeden z najbardziej dramatycznych stanów klinicznych spotykanych w medycynie weterynaryjnej i ze wzglêdu na zagro¿enie ¿ycia wymagaj¹ natych-miastowej interwencji terapeutycznej. Objawy ognis-kowe z orodognis-kowego uk³adu nerwowego po przej-ciu stanu padaczkowego mog¹ siê utrzymywaæ przez kilka tygodni lub miesiêcy (21, 26).
Stan padaczkowy (status epilepticus) jest to napad padaczki trwaj¹cy powy¿ej 5 minut nieprzerwanych drgawek b¹d dwóch lub wiêcej napadów, pomiêdzy którymi nie dosz³o do kompletnego powrotu wiado-moci pacjenta. Stan napadów gromadnych (cluster seizures) to stan dwóch lub wiêcej ataków drgawek, trwaj¹cymi od kilku minut do wielu godzin lub dni, pomiêdzy którymi dochodzi do powrotu wiadomoci pacjenta (3, 4, 21, 23).
Wed³ug patofizjologii stanu padaczkowego, mo¿li-wy jest jego podzia³ na wczesny i póny. Wczesny stan padaczkowy, tzw. kompensacyjny, w którym mózg nadal mo¿e kompensowaæ zwiêkszone zapotrzebowa-nie metaboliczne na tlen i glukozê poprzez silne zwiêk-szenie przep³ywu krwi, trwa do 30 minut. Póny stan padaczkowy, tzw. dekompensacyjny, pojawia siê po 30-60 minutach bezustannych drgawek. Nastêpuje
Zastosowanie gabapentyny w terapii napadów
padaczkowych typu gromadnego u psów
MARCIN WRZOSEK, MARCIN ZAWADZKI*, KAMILA GLIÑSKA, JÓZEF NICPOÑ
Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw *Katedra i Zak³ad Higieny Akademii Medycznej, ul. Mikulicza-Radeckiego 7, 50-345 Wroc³aw
Wrzosek M., Zawadzki M., Gliñska K., Nicpoñ J.
Usage of gabapentin for the therapy of cluster seizures in epileptic dogs Summary
Epilepsy is a disease affecting 3% of the world population of dogs. Most of the patients respond relatively well to the antiepileptic drug therapy, which allows for the maintenance of a long interictal period. Life threatening situations in epilepsy are status epilepticus and cluster seizures. The authors present the usage of gabapentin in the treatment of cluster seizures of eight patients with epilepsy. Gabapentin at a daily dosage of 10 mg/kg is an effective drug in the treatment of cluster seizures in dogs, allowing for a prolongation of the interictal periods in these patients.
w nim za³amanie siê systemu kompensacji wysokich wymagañ mózgu, czyli spadek kr¹¿enia mózgowego, spadek cinienia ródczaszkowego oraz obni¿enie me-tabolizmu tkanki mózgowej, przez co dochodzi do nie-dokrwienia oraz mierci neuronalnej. Ataki napadów gromadnych charakteryzuj¹ siê podobnym mechaniz-mem patofizjologicznym, jednak¿e rozwijaj¹cym siê wolniej ze wzglêdu na przerwy pomiêdzy poszczegól-nymi atakami drgawek (4, 21).
Gabapentyna jest substancj¹ wynalezion¹ stosunko-wo niedawno. Nale¿y do grupy leków przeciwpadacz-kowych najnowszej generacji. Gabapentyna ma bar-dzo specyficzny mechanizm dzia³ania na OUN, nie-stety, nie jest on jeszcze dok³adnie poznany.
Pod wzglêdem biochemicznym jest to cz¹steczka GABA po³¹czona kowalencyjnie z lipofilnym piercie-niem cykloheksanowym. Do orodkowego uk³adu ner-wowego przenika przez barierê krewmózg, zdecydo-wanie lepiej ni¿ GABA (29), ale w przeciwieñstwie do niej nie ³¹czy siê ani z receptorami GABA-A, ani z GABA-B. Nie ³¹czy siê równie¿ z receptorami ben-zodiazepinowymi, kwasu glutaminowego, glicynowy-mi i NMDA.
Ustalono, ¿e gabapentyna ma zdolnoæ regulowa-nia czynnoci neuronów GABA-ergicznych i powo-duje zwiêkszenie stê¿enia GABA u pacjentów z pa-daczk¹ (2), ma wp³yw na wydzielanie przez neurony noradrenaliny, serotoniny oraz dopaminy. W modelach zwierzêcych wykazano, ¿e lek ten wi¹¿e siê z neuro-nami kory mózgu oraz hipokampa (11) poprzez pod-jednostkê a2d kana³ów wapniowych zale¿nych od na-piêcia, w zwi¹zku z czym obserwowany jest wp³yw tego leku na modulowanie komórkowych pr¹dów wap-niowych (10).
W badaniach in vivo na zwierzêtach udowodniono, ¿e gabapentyna ma dzia³anie przeciwdrgawkowe, przeciwbólowe, anksjolityczne oraz neuroprotekcyj-ne. W organizmie ludzkim i zwierzêcym lek ten nie ulega biotransformacji. Nie wykazano jej wp³ywu na w¹trobowe uk³ady enzymatyczne, które s¹ odpowie-dzialne za biotransformacjê leków. Dostêpnoæ biolo-giczna tego leku zale¿y od wielkoci podanej dawki i zmniejsza siê wraz z jej zwiêkszaniem. Gabapenty-na mo¿e byæ podawaGabapenty-na niezale¿nie od pory przyjmo-wania pokarmu i od rodzaju pokarmu, usuwana jest g³ównie przez nerki z moczem (80%) oraz ka³em (20%), w przypadku pacjentów z niewydolnoci¹ ne-rek (przy klirensie kreatyniny poni¿ej 80 ml/min.) daw-ka leku musi byæ zmniejszona. Mimo i¿ gabapentyna jest lekiem ma³o toksycznym i w modelach zwierzê-cych nie udowodniono wp³ywu teratogennego, nale¿y ona do kategorii C substancji stosowanych w ci¹¿y.
Gabapentyna jest lekiem bardzo bezpiecznym do stosowania zarówno w mono-, jak i w politerapii, mo¿e byæ stosowana z pozosta³ymi lekami przeciwpadacz-kowymi, dlatego ¿e nie wp³ywa na stê¿enia tych le-ków we krwi, jak równie¿ leki przeciwpadaczkowe nie zmieniaj¹ stê¿enia gabapentyny (fentyoina, kwas
wal-proinowy, fenobarbital, karbamazepina). Bardzo ko-rzystnym efektem jest nasilanie przez gabapentynê dzia³ania przeciwdrgawkowego klasycznych leków przeciwpadaczkowych, a z leków nowej generacji fel-bamatu i lamotryginy (15). Gabapentyna jest stosowa-na w terapii wspomagaj¹cej stosowa-napadów czêciowych prostych lub z³o¿onych, które s¹ (lub nie) wtórnie uogólniane, w medycynie ludzi u doros³ych i dzieci powy¿ej 12 roku ¿ycia. Gabapentyna nie jest skutecz-na w leczeniu skutecz-napadów pierwotnie uogólnionych lu-dzi oraz nie powinna byæ stosowana w napadach typu absence (1, 15, 16, 18). Opisywano równie¿ zastoso-wanie gabapentyny u osób z drgawkami w przebiegu encefalopatii w¹trobowej (25).
Poza zastosowaniem przeciwpadaczkowym gaba-pentyna sprawdza siê jako lek w bólach neuropatycz-nych. Udowodnione jest znakomite dzia³anie w lecze-niu bólów zwi¹zanych z polineuropati¹ cukrzycow¹, przebytym pó³pacem (20), neuralgii nerwu trójdziel-nego (5), leczeniu przewlek³ego bólu nocyceptywne-go, profilaktyce migreny (16, 17) oraz neuroprotek-cyjnie w retinopatii niedokrwiennej (14).
Po stosowaniu gabapentyny wykazano u 1% pacjen-tów dzia³ania niepo¿¹dane. Obserwowane s¹ one naj-czêciej w obrêbie uk³adu pokarmowego (wymioty, zaparcia, biegunki, bóle brzucha), uk³adu nerwowego (zawroty i bóle g³owy, sennoæ, zaburzenia widzenia, mowy, pamiêci, koncentracji, koordynacji ruchów, pobudliwoæ nerwowa, agresja, dr¿enia miêniowe, drgawki, zwiêkszone ³aknienie) oraz b³on luzowych i skóry, w tym reakcji alergicznych (suchoæ i zapalenie b³ony luzowej jamy ustnej, obrzêki twarzy, koñczyn lub ca³ego cia³a, zapalenie dzi¹se³, wi¹d). U takich pacjentów zalecane jest odstawienie gabapentyny, pa-miêtaj¹c, i¿ zmniejszanie dawki tego leku, odstawia-nie leku lub zmiana na inn¹ substancjê przeciwpadacz-kow¹ musi przebiegaæ stopniowo i byæ roz³o¿ona na co najmniej tydzieñ.
Celem pracy by³a ocena skutecznoci gabapentyny w terapii napadów padaczkowych typu gromadnego oraz przeledzenie przebiegu choroby w momencie wyst¹pienia napadów oraz nastêpnych kilku miesiêcy.
Materia³ i metody
Materia³ stanowili pacjenci ambulatorium Katedry Cho-rób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ ChoCho-rób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej we Wroc³awiu, przyjêci w latach 2002-2005. Opisano osiem psów wykazuj¹cych objawy napadów padaczkowych od minimum jednego roku, u których stwierdzono wyst¹pie-nie napadów padaczkowych typu gromadnego.
U ka¿dego z pacjentów przeprowadzono szczegó³owy wywiad, wykonano badanie kliniczne oraz badanie neuro-logiczne z badaniem dna oka. W celu diagnostyki ró¿nico-wej napadów drgawek typu reaktywnego (zaburzenia pozaczaszkowe) przeprowadzono badania hematologiczne i biochemiczne surowicy krwi, w których uwzglêdniono: liczbê erytrocytów, wskanik hematokrytu, stê¿enie
he-moglobiny, liczbê leukocytów z rozbiciem na frakcje leu-kocytarne, aktywnoæ transaminazy alaninowej i asparagi-nianowej, fosfatazy alkalicznej, stê¿enie mocznika, kreaty-niny, amoniaku, glukozy, cholesterolu, bia³ka ca³kowitego, wapnia, magnezu, chloru, sodu, potasu. Wszystkie wyniki mieci³y siê w zakresie norm referencyjnych. Wykonano równie¿ badania moczu w kierunku obecnoci kryszta³ów dwumoczanu amonu (pojawiaj¹cego siê w sytuacji uszko-dzenia w¹troby) oraz wêglanów wapnia (pojawiaj¹cego siê podczas zatrucia glikolem propylenowym), w których nie wykazano odchyleñ od normy (8, 12, 13, 19). U ¿adne-go z pacjentów nie stwierdzono równie¿ zmian w obrazie elektrokardiograficznym. Ze wzglêdu na podejrzenie przy-czyn symptomatycznych drgawek z powodu odmiennego obrazu brodawki nerwu wzrokowego wykonano u czterech z pacjentów badanie p³ynu mózgowo-rdzeniowego, z uwzglêdnieniem oznaczenia ilociowego oraz jakocio-wego komórek, obecnoci albumin, globulin, stê¿enia glu-kozy, chlorków, w którym równie¿ nie stwierdzono zmian (19, 27, 30).
Psy by³y ró¿nych ras (cane corso, golden retriever, dwa owczarki niemieckie, husky syberyjski, sznaucer redni, bokser oraz mieszaniec rasy golden retriever), w wieku od 14 do 60 miesiêcy, o wadze od 24,5 do 47 kg. U wszystkich zwierz¹t pierwsze ataki pojawi³y siê w wieku 13-23 mie-siêcy, u piêciu z nich by³y one typu prostego czêciowego, z wtórnym uogólnieniem, u trzech z nich uogólnione to-niczno-kloniczne, z ró¿n¹ czêstotliwoci¹, okres miêdzy-atakowy wynosi³ od 6 do 7 tygodni. W przebiegu ataków mo¿na wyranie zró¿nicowaæ okres przed atakowy (aura), w którym w czterech przypadkach zwierzêta wykazywa³y objawy niepokoju, popiskiwania, strachu, przybiegania do w³aciciela lub chowania siê w odosobnionych pomiesz-czeniach. W pozosta³ych czterech przypadkach w³acicie-le nie zaobserwowali tego typu objawów. Nastêpnie poja-wia³ siê szczyt ataku (iktus), w czasie którego piêæ zwie-rz¹t wykazywa³o drgawki typu prostego czêciowego (dr¿e-nia miêni ¿waczy, ¿uchwy, mruganie, linienie) nastêpnie wtórne uogólnienie w drgawki z pierwsz¹ frakcj¹ toniczn¹ (skurcz toniczny szczególnie koñczyn przednich, miêni twarzy, opisthotonus) oraz frakcj¹ kloniczn¹ (ruchy p³y-wackie koñczyn), nastêpnie z objawami uk³adu autono-micznego (oddanie najczêciej moczu, czasami ka³u oraz linienie). Szczyt ataku trwa³ od 1,5 do 7 minut. Faza po atakowa (post-ictum) wystêpowa³a u wszystkich psów, trwa-³a od oko³o 45 minut do 4 godzin, w jednym przypadku 3 dni, charakteryzowa³a siê u wszystkich pacjentów cho-dzeniem bez celu, opónion¹ reakcj¹ na otoczenie, potyka-niem siê o przeszkody, u trzech psów natychmiastowym pobieraniem pokarmu i wody, w dwóch przypadkach le¿e-niem na boku z os³abion¹ reakcj¹ lub brakiem reakcji na wo³anie (3, 4, 12, 13).
Ka¿dy z pacjentów by³ leczony lekami przeciwpadacz-kowymi, wszystkim psom podano fenobarbital w dawce pocz¹tkowej 6 mg/kg masy cia³a dziennie, podzielonej, co 12 godzin (6, 12, 24). Stê¿enie leku w surowicy by³o moni-torowane po 3 tygodniach od rozpoczêcia terapii i waha³o siê od 23 do 36 µg/ml, na podstawie czego modyfikowano póniejsze dawkowanie, najczêciej obni¿ano dawkê do 4 mg/kg m.c. Oznaczenie stê¿enia leku w surowicy
wyko-nywano za pomoc¹ aparatu Cobas Integra 700 firmy Roche, metod¹ polaryzacji fluorescencyjnej.
W przypadku cane corso, golden retriever, owczarków niemieckich, sznaucera redniego oraz boksera ze wzglêdu na za krótki okres miêdzynapadowy (1-3 tygodni) zdecy-dowano siê na terapiê skojarzon¹; do fenobarbitalu do³¹-czono bromek potasu w postaci soli 20%, w dawce 10-20 mg/kg m.c. (4, 6, 24, 28), dziêki czemu otrzymano wzrost okresu miêdzynapadowego do 1-2 miesiêcy.
U pacjentów z piêcioma i wiêcej atakami wymagana by³a hospitalizacja, u dwóch premedykacja przez podanie dia-zepamu 1-2 mg/kg m.c. i.v., u trzech wprowadzenie w sen za pomoc¹ pentobarbitalu 5-10 mg/kg m.c. i.v., poda¿ p³y-nów (Ringer mleczan 10 ml/kg m.c., Glukoza 5% 10 ml/kg m.c.), u dwóch pacjentów wykazuj¹cych 10 (sznaucer red-ni) oraz 12 (golden retriever) ataków dziennie wymagane by³o postêpowanie przeciw hipertermii w postaci polewa-nia ch³odn¹ wod¹ lub ok³adapolewa-nia niegiem oraz lewatywy z zimnej wody, u tych pacjentów podawano równie¿ prze-ciwwstrz¹sowo deksametazon 2 mg/kg m.c. i.v.
Wszystkim pacjentom podawano gabapentynê w posta-ci kapsu³ek, pocz¹tkowo 10 mg/kg m.c. p.o. w dawce po-dzielonej na dwa lub trzy razy dziennie. Terapiê prowa-dzono przez kolejne 4 tygodnie, nastêpnie stopniowo w przeci¹gu dwóch tygodni zmniejszano iloæ podawane-go leku, a¿ do jepodawane-go ca³kowitepodawane-go odstawienia. U trzech pa-cjentów zdecydowano siê na podwy¿szenie dawki do 20 mg/kg m.c. dziennie (ryc. 1-3) (22). Dotychczasowe leki przeciwdrgawkowe utrzymywano w tych samych dawkach.
Wyniki i omówienie
Mimo wdro¿onej farmakoterapii u wszystkich pa-cjentów wyst¹pi³y ataki typu gromadnego. U dwóch psów (mieszaniec, husky syberyjski) ataki wyst¹pi³y jednego dnia, odpowiednio 4 oraz 8 razy. U dwóch kolejnych (owczarki niemieckie) ataki wystêpowa³y przez dwa dni od 5 do 7 dziennie. U trzech pacjentów (cane corso, sznaucer redni, bokser) ataki wyst¹pi³y przez 3 do 4 dni, od 6 do 10 ataków dziennie. U jedne-go psa (jedne-golden retriever) wystêpowa³o do 12 ataków dziennie przez 4 dni, 5 razy z odstêpem 3-4 tygodni.
Przebieg ataków by³ podobny do opisanych wy¿ej; proste czêciowe, proste czêciowe z wtórnym uogól-nieniem lub uogólnione, z powrotem do wiadomoci pomiêdzy atakami. U czterech psów w³aciciele ko-munikowali o atakach, które mo¿na zakwalifikowaæ jako kompleksowe czêciowe, objawiaj¹ce siê jako zaburzenia behawioralne, z zachowaniem wiadomo-ci, pacjent wykazywa³ objawy wokalizacji, chodzenia bez celu, natomiast nie manifestowa³ drgawek. Obja-wy te pochodz¹ z uk³adu limbicznego i nazywane s¹ psychomotorycznymi.
U piêciu pacjentów po zastosowaniu dawki 10 mg/ /kg m.c. gabapentyny stwierdzono ust¹pienie objawów drgawkowych (ryc. 1, 2). U dwóch pacjentów podczas pierwszych 5 dni podawania dawki 10 mg/kg m.c. stwierdzono objawy niepokoju, chodzenia bez celu, krótkiego przerywanego snu, dlatego zdecydowano o podwy¿szeniu dawki do 20 mg/kg m.c., po której
zaobserwowano uspokojenia pacjentów, brak objawów drgawkowych, normalny kontakt z w³acicielem (ryc. 3). Dawkê utrzymano przez 4 tygodnie, nastêp-nie w przeci¹gu tygodnia stopniowo j¹ obni¿ano do 10 mg/kg m.c. i po kolejnych 4 tygodniach ponownie stopniowo obni¿ono a¿ do ca³kowitego odstawienia leku. We wszystkich siedmiu przypadkach po przepro-wadzeniu terapii gabapentyn¹ stwierdzono podobn¹ wartoæ okresów miêdzyatakowych, jak w czasie przed wyst¹pieniem napadów typu gromadnego, co wiad-czy³o o skutecznoci zastosowanej terapii podczas na-padów typu gromadnego.
W jednym przypadku, u pó³torarocznej suki rasy golden retriever po zastosowaniu dawki pocz¹tkowej 10 mg/kg m.c. stwierdzono ust¹pienie objawów pa-daczkowych przez czas 3 tygodni, nastêpnie ich na-wrót pomimo zastosowania leku. Po podwy¿szeniu dawki do 20 mg/kg ataki drgawek ust¹pi³y na czas 6 tygodni, po czym ponowne wyst¹-pi³y ataki typu gromadnego (ryc. 3). Sytuacja powtórzy³a siê piêæ razy, przy czym do terapii fenobarbitalem w dawce 8 mg/kg m.c., bromkiem po-tasu w dawce 20 mg/kg m.c. oraz ga-bapentyny w dawce 20 mg/kg m.c. w³aciciel w okresie aury przed spo-dziewanym atakiem podawa³ psu dodatkowo diazepam w formie dood-bytniczej w dawce 1-2 mg/kg m.c. Ze wzglêdu na du¿¹ iloæ napadów (10-12 dziennie) pacjent podczas ka¿-dego incydentu napadów gromadnych by³ wprowadzany w sen barbiturano-wy za pomoc¹ pentobarbitalu w daw-ce 5 mg/kg m.c. i.v. Po wybudzeniu wykazywa³ nadal objawy pobudzenia oraz braku kontaktu z otoczeniem, co ostatecznie sk³oni³o w³aciciela do podjêcia decyzji o eutanazji. U pa-cjenta tego przy¿yciowo w obrazie tomografii komputerowej oraz po-miertnie w badaniu anatomopatolo-gicznym stwierdzono poszerzenie komór mózgu, a w badaniu histopa-tologicznym nie stwierdzono zmian. Pacjenci z padaczk¹ s¹ czêstymi przypadkami natury neurologicznej wystêpuj¹cymi w codziennej prakty-ce weterynaryjnej. Ka¿dy z tych pa-cjentów mo¿e wykazaæ objawy stanu padaczkowego lub napadów typu gro-madnego, co w obu przypadkach wy-maga szybkiej i zdecydowanej inter-wencji lekarza weterynarii. O ile po-jedynczy incydent stanu padaczkowe-go, w którym postêpowanie polega generalnie na wprowadzeniu pacjen-ta w sen barbituranowy, jest
stosun-Fenobarbital + gabapentyna 1 dawka
o.m.n. bez leków o.m.n . +L I o.m.n . +L I I napady gromadne o.m.n . +G II o.m.n . +G III 0 10 20 30 40 50 Dni Przebieg terapii Mieszaniec Husky syberyski
Ryc. 1. Przebieg terapii z zastosowaniem fenobarbitalu i ga-bapentyny w dawce 10 mg/kg m.c./dobê
Objanienia: o.m.n. okres miêdzynapadowy, L I pocz¹tek podawania fenobarbitalu, L II stan podczas terapii fenobarbita-lem przed wyst¹pieniem drgawek gromadnych, G II pocz¹tek podawania gabapentyny, G III stan po miesi¹cu podawania ga-bapentyny
Ryc. 3. Przebieg terapii z zastosowaniem fenobarbitalu, bromku potasu oraz ga-bapentyny w dawce 10 mg/kg m.c./dobê, nastêpnie 20 mg/kg m.c./dzieñ
Objanienia: o.m.n. okres miêdzynapadowy, L I pocz¹tek podawania fenobarbita-lu, L II stan podczas terapii fenobarbitalem, L + KBr I pocz¹tek terapii fenobarbital i bromek potasu, L + KBr II stan podczas terapii fenobarbital i bromek potasu przed wyst¹pieniem drgawek gromadnych, G II pocz¹tek podawania gabapentyny, dawka 10 mg/kg, G III stan po miesi¹cu podawania gabapentyny, moment podwy¿szenia dawki, G IV stan po miesi¹cu podawania gabapentyny w dawce 20 mg/kg
o.m.n.
bezlekówo.m.n. + L I o.m.n . +L I I o.m.n . L+ KBr I o.m.n . L+ KBr II napady gromadne o.m.n . +G II o.m.n . +G III o.m.n . +G IV Dni Przebieg terapii Fenobarbital + KBr + gabapentyna 2 dawki
0 10 20 30 40 50 60 Owczarek niemiecki Cane corso Golden retriever o.m.n.
bezlekówo.m.n. + L I o.m.n . +L I I o.m.n . L+ KBr I o.m.n . L+ KBr II napady gromadne o.m.n . +G II Dni
Fenobarbital + KBr + gabapentyna 1 dawka
0 10 20 30 40 50 60 70 80 Przebieg terapii Bokser Sznaucer œredni Owczarek niemiecki
Ryc. 2. Przebieg terapii z zastosowaniem fenobarbitalu, bromku potasu oraz ga-bapentyny w dawce 10 mg/kg m.c./dobê
Objanienia: o.m.n. okres miêdzynapadowy, L I pocz¹tek podawania fenobarbitalu, L II stan podczas terapii fenobarbitalem, L + KBr I pocz¹tek terapii: fenobarbital i bromek potasu, L + KBr II stan podczas terapii: fenobarbital i bromek potasu przed wyst¹pieniem drgawek gromadnych, G II stan po miesi¹cu podawania gabapentyny
kowo ³atwy do opanowania, o tyle napady gromadne mog¹ stanowiæ problem ze wzglêdu na powtarzanie siê pomimo podawania leków barbituranowych red-nio-d³ugo dzia³aj¹cych (pentobarbital) oraz d³ugo dzia-³aj¹cych (fenobarbital) lub innych leków standardowo stosowanych w terapii d³ugofalowej (kwas walproino-wy, prymidon, fentyoina). Gabapentyna jest lekiem da-j¹cym mo¿liwoæ stabilizacji pacjenta z padaczk¹, bez koniecznoci zmiany dotychczasowej terapii przeciw-drgawkowej, która czêsto jest ustalana przez wiele ty-godni, wymagaj¹c cierpliwoci oraz zaanga¿owania zarówno w³aciciela, jak i lekarza weterynarii. Przy-toczony powy¿ej przebieg terapii omiu pacjentów ukazuje, i¿ lek ten jest wartociowym rodkiem w te-rapii tak niebezpiecznego stanu, jakim s¹ napady pa-daczki typu gromadnego.
Wnioski
1. Gabapentyna w dawce 10 mg/kg m.c./dobê jest skutecznym lekiem w terapii napadów gromadnych u psów.
2. Zastosowanie tego leku pozwala na znaczne wy-d³u¿enie okresu miêdzynapadowego.
Pimiennictwo
1.Anhut H., Ashman P. J., Feuerstein T. J.: Long-term safety and efficacy of gabapentin (Neurontin) as add-on therapy in patients with refractory partial epilepsy. J. Epilepsy 1995, 8, 44-50.
2.Benetello P.: New antiepileptic drugs. Pharmacological Res. 1995, 314, 155--162.
3.Berendt M., Gram L.: Epilepsy and seizure classification in 63 dogs: a reap-praisal of veterinary epilepsy terminology. J. Vet. Intern. Med. 1999, 13, 14-20.
4.Berendt M.: Epilepsy. Internat. Vet. Info. Service, Ithaca NY 2002; B0230.0302.
5.Block F.: Gabapentin zur Schmerztherapie. Der Nervenarzt 2001, 72, 69-77. 6.Boothe D. M.: Anticonvulsant therapy in small animals. Vet. Clin. North.
Am. Small Anim. Pract. Pub. Med. 1998, 28, 411-448.
7.Braund K. G.: Clinical Syndromes in Veterinary Neurology. Mosby St. Louis, Toronto 1994, 235.
8.Burgener I., Jaggy A.: Tremor. Handlexikon der tierärztlichen Praxis 1999, 204, 145-152.
9.Chrisman L. Ch.: Problems in Small Animal Neurology. Lea&Febiger, Phi-ladelphia, London 1991, 121.
10.Gee N. S., Brown J. P.: The novel anticonvulsant drug, gabapentin (neuro-tin), binds to the alpha2delta subunit of a calcium channel. J. Biol. Chem. 1996, 271, 5768-5776.
11.Hill D. R., Suman-Chauhan N.: Localization of gabapentin to a novel site in rat brain: autoradiographic studies. Eur. J. Pharmacol. 1991, 31, 171-174. 12.Jaggy A., Bernardini M.: Idiopathic epilepsy in 125 dogs: a long-term study.
Clinical and electroencephalographic findings. J. Small Animal Pract. 1998, 39, 23-29.
13.Jaggy A., Heynold Y.: Idiopathic epilepsy in the dog. Schweiz Arch. Tier-heilk 1996, 138, 523-531.
14.Jehle T., Feuerstein T. J., Lagrèze W. A.: Der Efekt von Gabapentin und Gabapentin-Laktam auf das Überleben retinaler Gangliezellen. Situation nach akuter retinaler Ischämie im Tiermodell. Ophthal. 2001, 98, 237-241. 15.Jêdrzejczak J., Zwoliñski P. (red.): Nowe leki przeciwpadaczkowe. Fundacja
Epileptologii. Warszawa 2000.
16.Martinociæ ., Ristanoviæ D.: Gabapentin in a treatment of migraine and epilepsy comorbid with mood and anxiety disorders. J. Headache and Pain 2001, 2, 83-87.
17.Mc Cleane G. J.: Gabapentin reduces chronic benign nociceptive pain: a double-blind placebo-controlled cross-over study. Pain Clin. 2000, 12, 81-85.
18.McLean M. J., Gidal B. E.: Gabapentin dosing in the treatment of epilepsy. Pub. Med. Clin. Ther. 2003, 25, 1382-1406.
19.Oliver J. E., Lorenz M. D., Korgenay J. N.: Handbook of Veterinary Neuro-logy. Saunders W. B. Company 1997, 231.
20.On-Nin Wong J., Dou-Moo Tan T.: Gabapentin for the management of intractable postherpetic neuralgia: raport of 4 cases. Pain Clin. 2001, 13, 277-283.
21.Platt S. P., Haag M.: Canine status epilepticus: a retrospective study of 50 cases. J. Small Animal Pract. 2002, 43, 151-153.
22.Platt S. R., Adams V., Garosi L. S., Aramson C. J., Penderis J.: Gabapentin
as adjunctive therapy for refractory idiopathic epilepsy in dogs. ESVN 16th
Annual symposium, Praga 2003.
23.Podell M., Fenner W. R., Powers J. D.: Seizure classification in dogs from a nonreferal-based population. JAVMA 1995, 206, 1721-1728.
24.Podell M.: Antiepileptic drug therapy. Clin. Tech. Small Anim. Pract. 1998, 13, 185-192.
25.Prabhakar S., Bhatia R.: Management of agitation and convulsions in hepa-tic encephalopathy. Ind. J. Gastroenterol. 2003, 22, 54-58.
26.Saito M., Munana K. R., Sharp N. J. H., Olby N. J.: Risk factors for develop-ment of status epilepticus in dogs with idiopathic epilepsy and effects of status epilepticus on outcome and survival time: 32 cases (1990-1996). JAVMA 2001, 219, 618-623.
27.Tipold A.: Cerebrospinal fluid. Internat. Vet. Info. Service, Ithaca NY, Tierärztliche Hochschule Hannover, Germany 2002.
28.Trepanier L. A.: Use of bromide as an anticonvulsant for dogs with epilepsy. JAVMA 1995, 207, 163-166.
29.Vollmer K.-O., von Hodenberg A., Kölle E. K.: Pharmacokinetics and meta-bolism of gabapentin in rat, dog and man. Arzneimittelforschung 1986, 36, 830-839.
30.Wheeler S. J.: Manual of Small Animal Neurology. BSAVA, Gloucestershire 1995, 95-111.
Adres autora: lek. wet. Marcin Wrzosek, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw; e-mail: mwrzosek@ozi.ar.wroc.pl
