€52
R e ce n z jeD A N I E L F A H R E N H E IT W „ G D A Ń S K IC H Z E S Z Y T A C H H U M A N I S T Y C Z N Y C H ” W w y d a n ym w 1965 r. roczniku 7 „G dańskich Z e szy tó w H um anistycznych” za 1964 r. ukazał się (w dziale S y lw e tk i da w n ych gdańszczan) artykuł K . K u b ika D an iel G abriel F ahrenheit — fiz yk gdański. A u tor podkreśla, że dane biograficz
ne dotyczące „ojca term om etrii” są bardzo skąpe. N ie są dokładnie znane ani daty dzienne: urodzenia (24 lub 14 V 1686 r.) i śm ierci (1 6 1 X 1736; inni podają, że „żył jeszcze w 1740 r.” ), ani m iejsce zgonu. B rak jest również dokładnych danych co do d a ty ukazania się pierw szych rozpraw Fahrenheita (1726 lub 1724 r.).
K w eren d a naukow a przeprow adzona przez autora artykułu w bibliotekach
1 archiwach polskich i N R D nie w niosła nic nowego do dotychczasowej szczupłej w iedzy o latach pobytu Fahrenheita w A m sterdam ie, o latach szkolnych w gdań skim G im n azju m A k ad em ick im i w spółpracy naukow ej z profesorem m atem atyki t e j uczelni, P. P aterem , konstruktorem instrum entów i pom ocy naukow ych astro
nom icznych, geograficznych i technicznych (Fahrenheit po w yjeździe w 1701 r. do H olandii dw ukrotnie b aw ił w rodzinnym m ieście: przez tydzień w ¡1710 r. i potem p rze z przeszło dwa lata: 1712— 1714, pracując tu wów czas z Paterem , którego n a zy w a ł sw ym m istrzem ).
D la podkreślenia roli, jaką odegrał Fahrenheit w rozw oju fizyki, autor artyku łu porów nuje jego w yn iki z w ynikam i w spółczesnych m u badaczy: R. A . Reaum ura (przy tej okazji przedstaw ia krytykę prac tego uczonego, dokonaną w 1740 r. przez G . M artin e’a w E ssa ys M edical and Philosophical) i A . C elsiusa (m. in. cytuje tu sło w a tego uczonego, stanowiące uznanie dla odkryć Fahrenheita).
N a końcu artykułu K . K u b ik krótko zajął się podręcznikam i fizyki z przełom u w ie k ó w X V I I I i X I X , które przedstaw iały odkrycia Fahrenheita.
Z . Br.
P R Ó B A C H R O N O L O G II D Z IE J Ó W H U T N IC T W A
W opracow aniu zatytułow anym W a żn iejsze da ty w dziejach polskiego hutni c tw a żelaza od czasów n ajda w niejszych do drugiej w o jn y św ia tow ej dr inż. Stefan K n a p ik przedstaw ił próbę chronologii rozw oju hutnictwa żelaza w Polsce. Zesta w ie n ie rozpoczęto datą 750 p.n.e., którą w edług tezy prof. J. Kostrzew skiego należy
uważać za początek znajom ości żelaza na ziem iach polskich.
N ie ulega w ątpliw ości, że sporządzenie tego rodzaju chronologii jest zadaniem bardzo trudnym , zw łaszcza w obec nierów nom iernego stanu aktualnej w iedzy o p o szczególnych okresach dziejów naszego hutnictwa. A u torow i należy się w ięc uzna nie za podjęcie tem atu, co jednak nie zm ienia faktu, że przedstawione zestawienie n a su w a w iele uw ag dyskusyjnych, głów nie w zakresie kryterium doboru dat i pod
porządkow anych im zjaw isk. ' ' "
Opracow anie zostało opublikowane w nrze 11/1964 „W iadom ości H utniczych” .
Jerzy Jasiuk
O S T A R O Ż Y T N Y M H U T N IC T W IE Ś W IĘ T O K R Z Y S K IM
Inż. Jerzy Z im n y zam ieścił w nr 3/1965 m iesięcznika „H u tn ik ” artykuł Ś w ię to k r z y sk ie sta rożytn e h u tnictw o żelaza. P rzy opracow yw aniu tem atu autor opierał się na sprawozdaniach i pracach K . Bielenina i M . R adw ana, nie uw zględnił je d
-R e c e n z je
653
n ak n ajnow szych osiągnięć tych badaczy. Zam ieszczając popraw ne i ciekaw e w y kresy i rozw alan ia m etalurgiczne, autor nie ustrzegł się pew nych niedociągnięć, zw łaszcza podając liczby odbiegające od stanu faktycznego., . ■■ ' ' ' - ; . M. R .
•' ’ •' ’ : ■' ; '■ > J
W „¡Magazynie N iedzielnym ” (niedzielnym w ydan iu kieleckiego „S ło w a lu d u ” ), n r 294 z 19— '20 V I 1966, T . Bartosz zrelacjonow ał rozm ow ę z archeologiem z Jutlandii, drem O lfertem V ossem . W czasie pobytu w Polsce ten badacz starożytnego hutni ctw a duńskiego zw iedził stanow iska dawnego h utnictw a św iętokrzyskiego, w y d a ją c niezw ykle pozytyw ną opinię o rezultatach badań nad tym hutnictw em , uzy skan ych przez polskich historyków techniki i archeologów. W dziennikarskim u ję ciu tak ta opinia w y g ląd a: „ W y jesteście w tej dziedzinie praw dziw ym i potenta tam i, partneram i, z którym i w spółpraca jest przede w szystkim nauką. N iezw yk le cenne i dla nas noWe są w asze m etody badań. T o dla nas w ielka inspiracją. Z u pełn a nóW ość — w asze badania geofizyczne, m etalograficzne, badania z pow ietrza. Ile ż tu bogatych dla nas doświadczeń, w zorów !” .
E. O.
B A D A N I A H A L S Z T A C K I C H W Y R O B Ó W Ż E L A Z N Y C H Z C Z Ę S T O C H O W Y W t. 1 z ,1965 r. „B ocznika M u zeu m w Częstochow ie” ukazała się (ss. 329— 400) rozp raw a inż. Jerzego Zim n ego M etalozn aw cze badania halsztackich w y r o b ó w ż e laznych z C zęstoch o w y — Rakow a. W zespole 31 przedm iotów żelaznych, które zna leziono na szkieletow ym cm entarzysku kultury łu życkiej z okresu halsztackiego (700— 550 p.n.e.) w Częstochow ie— R akow ie, na szczególną uw agę za słu ży ły dw ie b ra n s o le ty : w ykonane ze starożytnego żelaza niklow ego pochodzenia m eteorytow e go: bransoleta nr 2 zawierała H8,25®/<> N i, bransoleta nr 4 — 12,47®/oNi. D otychczas zn any b y ł w Polsce — ja k twierdzi autor — tylko jeden okaz siekierki z tu leją ze stanow iska w W ietrznie— Bóbrce o podobnej zaw artości niklu. Inż. Z im n y prze prow adził badania m etaloznaw cze bransolet i pozostałych przedm iotów żelaznych, u stalając przebieg ich w ykonania.
M . R.
„ I Z Y S P O L S K A ” W O C Z A C H H I S T O R Y K A H U T N I C T W A
D oc. Jerzy P iaskow ski, popularyzujący od kilku lat na łam ach prasy tech nicznej daw ne polskie piśm iennictw o hutnicze i o d le w n icze16, opublikow ał z kolei
artyk u ł „Iz y s P olska” p ierw sze polskie czasopism o technologiczne (1820— 1828)
(„W iadom ości H utnicze” , nr 4/1965).
A u tor om aw ia okoliczności założenia czasopism a, przedstaw ia jego w y daw cę, charakteryzuje tem atykę i problem atykę artykułów . Szczególną uw agę skupia na artyk u łach z dziedziny hutnictw a o raz przem ysłu i rzem iosła m etalow ego. W z a łączniku, zatytułow anym Bibliografia hutnicza „ I z y s P o lsk ie j” , podano w y k a z tych a rtyk u łów o bejm u jący tlili pozycji.
W zakończeniu artykułu doc. Piaskow ski podkreśla, że w ydan e tom y „Izys P o lsk ie j” stanow iły pow ażne osiągnięcie i przyczyniły się do rozw oju tech n ik i k ra jo w e j, aczkolw iek prace ogłoszone w tym czasopiśm ie przew ażnie nie b y ły orygi n alne, lecz oparte na pu blikacjach zagranicznych.
J. J.
18 P or. m . in. notatki w nrach 3/11963, 3/1964, 1*—2/1865 „K w artaln ik a ” .
