Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 62 (12), 1443-1445, 2006

Medycyna Wet. 2006, 62 (12) 1443

Praca oryginalna Original paper

Ostre zapalenie trzustki (ozt) u ludzi definiowane

jest jako zespó³ zaburzeñ ogólnoustrojowych

powsta-³ych w wyniku enzymatycznego uszkodzenia

gruczo-³u trzustkowego. Pomimo kilkudziesiêciu lat badañ

stosowane obecnie sposoby leczenia ozt s¹ nadal ma³o

skuteczne (2). Jedn¹ z kontrowersyjnych metod

tera-peutycznych jest p³ukanie jamy otrzewnej roztworem

fizjologicznym. Ideê tego rodzaju leczenia opracowa³

w 1976 roku Ranson i okreœli³ jako „lavage

otrzewno-wy” (8). Celem metody jest usuwanie tkanek

martwi-czych trzustki. Ocenia siê, ¿e postêpowanie tego typu

zmniejsza nasilenie i czêstoœæ powik³añ w uk³adzie

oddechowym i w uk³adzie kr¹¿enia, obni¿aj¹c tym

samym wczesn¹ œmiertelnoœæ (5).

Celem badañ by³a ocena wp³ywu dootrzewnowego

podawania soli fizjologicznej na przebieg

doœwiadczal-nie wywo³ywanego u szczurów ostrego zapalenia

trzustki. Efekty terapeutyczne metody oceniano

po-przez pomiar aktywnoœci enzymów trzustkowych,

makroskopow¹ ocenê narz¹dów jamy brzusznej oraz

ocenê histopatologiczn¹ gruczo³u trzustkowego.

Materia³ i metody

Badania prowadzono na szczurach, samcach rasy Wis-tar o masie od 250-350 g. Zwierzêta trzymano w klatkach, ¿ywiono diet¹ standardow¹. Na dobê przed eksperymen-tem g³odzono je, podaj¹c jedynie wodê. Wyodrêbniono

3 grupy doœwiadczalne: K0 – grupa zwierz¹t zdrowych, któ-re pos³u¿y³y do wyznaczenia wartoœci wyjœciowych (norm) badanych w doœwiadczeniu parametrów biochemicznych i histologicznych – nieoperowane, zdrowe – 30 sztuk; KP – grupa zwierz¹t, u których wywo³ano ostre zapalenie trzust-ki, nie ingeruj¹c dalej w jego przebieg – operowane, chore, nieleczone – 150 sztuk; S – grupa zwierz¹t z wywo³anym ostrym zapaleniem trzustki, którym podawano dootrzew-nowo 0,9% NaCl – operowane, leczone, 100 szt.

Eksperymentalne ostre zapalenie trzustki wywo³ywano taurocholanem sodu wg metody Heinkela i Aho (1). Zwie-rzêta usypiano domiêœniow¹ iniekcj¹ ketaminy (Calypsol, Chemical Works of Gedeon Richter LND) w dawce 0,004 g/kg masy cia³a. Zabieg wykonywano w warunkach ja³o-wych. Jamê otrzewnow¹ otwierano z ciêcia poœrodkowe-go. Po uwidocznieniu bli¿szej czêœci dwunastnicy, wpro-wadzano ig³ê iniekcyjn¹ 0,5 × 16 mm do przewodu ¿ó³cio-wo-trzustkowego. Miêkkimi kleszczykami chirurgicznymi zamykano przewód w¹trobowy w pobli¿u wnêki. Tu¿ przy ujœciu przewodu ¿ó³ciowo-trzustkowego do dwunastnicy zak³adano podwi¹zkê 2.0, dociskaj¹c¹ ig³ê i œcianê prze-wodu. Roztwór taurocholanu sodu (Sigma, Chemical Co., St. Louis, Missouri) podawano w stê¿eniu 3 g/100 cm3 _soli

fizjologicznej w dawce 0,1 cm3_{/100 g masy cia³a. Po}

za-koñczeniu iniekcji usuwano kleszczyki, podwi¹zkê i ig³ê. Nak³ut¹ œcianê dwunastnicy zaopatrywano szwem kapciu-chowym (Plain 4.0). Pow³oki jamy brzusznej zamykano warstwowo szwem ci¹g³ym. W 24. godzinie po operacji

Rola dootrzewnowego podawania soli fizjologicznej

w leczeniu ostrego zapalenia trzustki

BARBARA MADEJ, FRANCISZEK BURDAN, JAROS£AW DUDKA*, EL¯BIETA RADZIKOWSKA, IWONA £USZCZEWSKA-SIERAKOWSKA**, PIOTR POZNAÑSKI, ROMAN CIECHANEK,

WOJCIECH PRA¯MO, RYSZARD MACIEJEWSKI

Katedra i Zak³ad Anatomii Prawid³owej Cz³owieka AM, ul. Jaczewskiego 4, 20-950 Lublin *Katedra i Zak³ad Patomorfologii Klinicznej AM, ul. Jaczewskiego 8, 20-950 Lublin

**Katedra Anatomii Zwierz¹t Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin

Madej B., Burdan F., Dudka J., Radzikowska E., £uszczewska-Sierakowska I., Poznañski P., Ciechanek R., Pra¿mo W., Maciejewski R.

Role of peritoneal lavage in treating acute pancreatitis

The effects of treating acute pancreatitis are still unsatisfactory. The aim of the study was to evaluate the efficacy of peritoneal lavage when treating acute pancretits, which was experimentally induced using sodium taurocholate. Isotonic salt solution was injected intraperitoneally three times per day. Serum amylase, lipase activity and urinal amylase activity were measured. Macroscopic images were analyzed and microscopic changes of the pancreas were estimated using Spormann’s classification. The results indicate that peritoneal lavage appears to be an efficient method of treating acute pancreatitis.

Medycyna Wet. 2006, 62 (12) 1444

rozpoczêto dootrzewnowe iniekcje soli fizjologicznej (1 cm3

co 8 godzin).

Zwierzê znieczulano wziewnie eterem dietylowym i wy-konywano torakotomiê. Krew do oznaczeñ pobierano z le-wej komory serca. Nastêpnie szczura usypiano i wykony-wano laparotomiê. Oceniano makroskopowo narz¹dy jamy brzusznej i resekowano ca³y gruczo³ trzustkowy.

Materia³ do badañ biochemicznych stanowi³a surowica mro¿ona i przechowywana w temperaturze 245°K nie d³u-¿ej ni¿ jeden tydzieñ. Mocz pobierano przy¿yciowo jeden raz dziennie, mro¿ono w temperaturze 245°K i przecho-wywano równie¿ nie d³u¿ej ni¿ tydzieñ. W surowicy i w moczu oznaczano aktywnoœæ amylazy metod¹ enzymatycz-n¹ przy u¿yciu odczynników firmy Cormay. Aktywnoœæ lipazy oznaczano metod¹ turbidymetryczn¹ przy u¿yciu od-czynników firmy Roche.

Ocenê histologiczn¹ trzustki wykonywano pobieraj¹c cztery wycinki: po jednym z okolicy g³owy i trzonu oraz dwa z okolicy ogona. Preparaty barwiono hematoksylin¹ i eozyn¹, metod¹ PAS, Azan i b³êkitem alcyjanowym wod-nym. Ocenê preparatów oraz dokumentacjê fotograficzn¹ wykonano w mikroskopie œwietlnym Jenalumar firmy Zeiss. Stopieñ nasilenia zmian oceniano w skali wg Spor-manna i wsp. (10).

Uzyskane dane liczbowe aktywnoœci amylazy i lipazy w surowicy krwi oraz amylazy w moczu poddano analizie statystycznej. Poziomy poszczególnych enzymów w kolej-nych dobach doœwiadczenia w dwóch grupach zwierz¹t ope-rowanych (tj. KP, S) scharakteryzowano za pomoc¹ zakre-su aktywnoœci (min., max.), œredniej arytmetycznej – M, odchylenia standardowego – SD, œredniego b³êdu œredniej arytmetycznej – SE i wspó³czynnika zmiennoœci – V%. Istotnoœæ ró¿nic miêdzy grupami w danym okresie doœwiad-czenia sprawdzono za pomoc¹ testu ANOVA. Na podsta-wie otrzymanych wyników aktywnoœci enzymów w grupie zwierz¹t kontrolnych nieoperowanych – grupa K0 (30 sztuk), wyznaczono zakresy normy w³asnej.

Wyniki i omówienie

Ostre zapalenie trzustki wywo³ano u 250 szczurów,

z czego 66 zwierz¹t pad³o, uniemo¿liwiaj¹c pobranie

materia³u do oznaczeñ (tab. 1). Ponadto w niektórych

przypadkach nie uda³o siê zmierzyæ aktywnoœci

enzy-mów z powodu hemolizy czy uszkodzenia próbki.

W grupie KP pad³o 31,3% zwierz¹t, natomiast w

gru-pie S jedynie 19%. Odsetek padniêæ w grugru-pie S by³

istotnie statystycznie ni¿szy ni¿ w grupie KP (tab. 1).

Aktywnoœci enzymów oznaczono symbolami: a

(s)

– poziom amylazy w surowicy krwi, a

(m) – poziom

amylazy w moczu, l(s) – poziom lipazy w surowicy

krwi.

AktywnoϾ amylazy w surowicy krwi. Wyniki

analizy poziomów a

(s) zestawiono w tabeli 2. Dane

obejmuj¹ grupy zwierz¹t operowanych od 24. do 144.

godziny doœwiadczenia oraz grupê K0. W grupie S

wykazano istotnie statystyczne obni¿enie poziomu

amylazy w surowicy krwi w porównaniu z grup¹ KP

jedynie w 96. i 120. godzinie doœwiadczenia (tab. 2).

AktywnoϾ amylazy w moczu. Wyniki analizy

ak-tywnoœci a

(m) zestawiono w tabeli 3. U zwierz¹t

le-czonych – grupa S, stwierdzono istotnie statystycznie

obni¿enie poziomu amylazy w moczu od 72. do 144.

godziny doœwiadczenia w porównaniu z grup¹ KP.

AktywnoϾ lipazy w surowicy krwi. Wyniki

ana-lizy poziomów l(s) dla grup zwierz¹t operowanych od

24. do 144. godziny oraz dla grupy K0 zestawiono

w tabeli 4. U szczurów leczonych dootrzewnowym

po-dawaniem soli fizjologicznej wykazano istotnie

sta-tystyczne obni¿enie poziomu lipazy w surowicy krwi

w porównaniu z grup¹ KP jedynie w 48. godzinie

do-œwiadczenia.

Ocena makroskopowa narz¹dów jamy brzusznej

i ocena mikroskopowa trzustki.

Od 72. godziny doœwiadczenia obserwowano

ma-kroskopowo i mima-kroskopowo mniejsze nasilenie zmian

zapalnych w grupie S w porównaniu z grup¹ KP. W 96.

godzinie doœwiadczenia stwierdzono równie¿ objawy

regeneracji, które nasili³y siê znacznie w nastêpnej

dobie. W 144. godzinie doœwiadczenia obrazy

makro-i mmakro-ikroskopowe obserwowane w grupmakro-ie leczonej mmakro-ia-

mia-³y charakter zmian typowych dla przebytego procesu

zapalnego.

Modele doœwiadczalnego zapalenia trzustki u

szczu-rów s¹ czêsto stosowane w badaniach nad

etiopatoge-nez¹ i terapi¹ ozt u ludzi (4, 9). Typowymi

parametra-mi biocheparametra-micznyparametra-mi, które nadal wykorzystuje siê

w klinice do diagnostyki i monitorowania zapalenia

trzustki jest poziom amylazy i lipazy w surowicy krwi

oraz amylazy w moczu. Opinie dotycz¹ce

przydat-noœci klinicznej tych enzymów s¹ rozbie¿ne (3, 6, 7).

Pomimo stosowania równie¿ innych parametrów

bio-chemicznych, powszechnie uwa¿a siê, ¿e jedynie

ba-danie histopatologiczne trzustki oraz makroskopowy

obraz narz¹dów jamy brzusznej najlepiej koreluje

z na-sileniem zapalenia i rokowaniem (3).

W œwietle przeprowadzonego badania wydaje siê,

¿e skutecznoœæ dootrzewnowego podawania soli

fizjo-logicznej w terapii ostrego zapalenia trzustki nie jest

wielka. Istotne obni¿enie aktywnoœci enzymów

trzust-kowych dotyczy³o g³ównie amylazy w moczu.

Obni-a p u r G KP S Razem t ¹ z r e i w z a b z c i L 150 100 250 h c y ³ d a p t ¹ z r e i w z a b z c i L 147 119 166 ³ a ir e t a m o n a r b o p h c y r ó t k d o ,t ¹ z r e i w z a b z c i L 103 181 184 zi l a n a h c y n a n o k y w a b z c i L ) s (l 86 80 166 a_m(s) 86 74 160 a_m(m) 70 64 134 æ ê i n d a p k e t e s d O 31,3 19,0 i m a p u r g y z d ê i m e i n a n w ó r o P S a P K c2 _4,697 p <0,05

Tab. 1. Liczba zwierz¹t operowanych, zwierz¹t leczonych, licz-ba wykonanych oznaczeñ aktywnoœci enzymów oraz odsetek padniêæ do 144. godziny doœwiadczenia

Medycyna Wet. 2006, 62 (12) 1445

¿enie poziomu innych enzymów by³o

krótkotrwa³e i niejednoznaczne.

Na-tomiast na podstawie oceny

makro-skopowej narz¹dów jamy brzusznej

i badania histopatologicznego

gruczo-³u trzustkowego wykazano korzystny

wp³yw dootrzewnowego podawania

fizjologicznego roztworu soli na

prze-bieg doœwiadczalnego ostrego

zapa-lenia trzustki u szczurów.

Piœmiennictwo

1.Aho H. J., Konkensalo M. L., Nevalainen T. L.: Expe-rimental pancreatitis in the rat. Sodium taurocho-late-induced acute haemorrhagic pancreatitis. Scand. J. Gastroenterol. 1980, 15, 411-416.

2.Gotzinger P., Wamser P., Exner R.: Surgical treat-ment of severe acute pancreatitis: timing of opera-tion is crucial for survival. Surg. Infect. (Larchmt.) 2003, 4, 205-211.

3.Madej B., £uszczewska-Sierakowska I.: Rola enzy-mów proteolitycznych w terapii ostrego zapalenia trzustki. Medycyna Wet. 2004, 60, 12, 1337-1341. 4.Madej B., £uszczewska-Sierakowska I., Korobo-wicz A.: Wybrane modele indukcji ostrego zapale-nia trzustki u zwierz¹t – analiza porównawcza i oce-na przydatnoœci klinicznej. Medycyoce-na Wet. 2005, 61, 1, 82-85.

5.Maciejewski R., Burdan F., Burski K., Madej B., Zie-miakowicz R., D¹browski A., Wallner G.: Selected biochemical parameters and ultrastructural picture of pancreas due to Ulinastatin treatment of experi-mental acute pancreatitis. Exp. Toxic. Pathol. 2005, 56, 305-311.

6.Neoptotemos J. P., London N. J.: Acute pancreatitis and normoamylaseamia. Letter Ann. Surg. 1990, 212, 648-649.

7.Nordestgaard A. G., Wilson S. E., Williams R. A.: Correlation of serum amylase levels with pancreatic pathology and pancreatitis etilogy. Pancreas 1988, 3, 159-162.

8.Ranson J. H. C., Rifkind K. M., Turner J. W.: Prognostic signs and nonoperative peritoneal lavage in acute pancreatitis. Surg. Gynecol. Obstet. 1976, 143, 209-219.

9.Schmidt J., Lewandowski K., Fernandez del Cas-tillo C., Mandavilli V., Compton C., Warshaw A. L., Rattner D. W.: Histopathologic correlates of serum amylase activity in acute experimental pancreatitis. Dig. Dis. Sci. 1992, 37, 1426-1433.

10.Spormann H., Soko³owski A., Letko G.: Experimen-tal acute pancreatitis – a qualification of dynamics at enzymic and histomorphologic levels. Pathol. Res. Pract. 1989, 185, 358-362.

Adres autora: dr hab. n. med. Barbara Madej, ul. Kolorowa 5/46, 20-802 Lublin

. z d o G . w œ o d Grupa n a_m(s) % V WynikiANOVA n i m max M SD SE ÖMSe p 4 2 K_SP 1₁4_{5 4}2₂9₈8 ₁1₀1₄9₁1 7₇6₈9_4,,3₃ 2₁₇8₁9,_,1₃ 7₄₄7_,,₂3 3₂₁7_,,₈6 207,34 a_a 8 4 K_SP 1₁4_{4 5}3₄2₄4 ₁1₀0₁9₃1 8₈8₀0_8,,7₆ 2₁₃3₄1,_,1₇ 6₃1₆,_,8₀ 2₁₆6,_,2₇ 163,56 b_b 2 7 K_SP 1₁6_{3 5}3₁2₉1 1₁4₀₂9₁3 9₈5₁0_4,,9₂ 2₁₇61₆,_,8₉ 6₄5₉,_,5₁ 2₂₁7_,,₇5 196,48 b_b 6 9 K_SP 1₁8_{2 4}3₂5₆4 1₆4₂9₁3 7₅2₁₆1,_,47 2₁₆85₁,_,3₅ 6₁7₇,_,2₈ 3₁₁9_,,₉5 197,92 b_a 0 2 1 K_SP 1₁3_{1 1}2₀7₀7 6₆₁2₈7 4₃8₈6₅,_,2_{3 1}1₃2₆5_,,3₅ 3₄₁4_,,₂7 2₃₅5,_,8₄ 115,00 c_b 4 4 1 K_SP ₁1₉1 2₁₅57₆ 4₄2₀6₁ 3₃4₀₃1,_,2_{7 7}5₈8,_,51 1₂₆7_,,₂5 ₂17_5,,₈0 62,56 b_b – K0 30 168 483 292,1 73,4 13,4 25,1 – – l d / U 8 , 8 3 4 o d 3 , 5 4 1 : a m r o N

Tab. 2. AktywnoϾ amylazy w surowicy krwi

Objaœnienia do tabel 2-4: a, b, c – œrednie grup ró¿ni¹ siê istotnie (p £ 0,05), je¿eli oznaczone s¹ ró¿nymi literami

Tab. 3. AktywnoϾ amylazy w moczu

. z d o G . w œ o d Grupa n a_m(m) % V WynikiANOVA n i m max M SD SE ÖMSe p 4 2 K_SP 1₁5₅ 6₆6₉5_{0 2}36₀₈8₀8 ₁14₂₄3₂3 7₃₈84₅ 2₁0₉2₉,_,4₅ 5₃₁4_,,₀7 497,4 a_a 8 4 K_SP 1₁4₁ 9₇0₈8_{0 3}33₁₅1₀7 ₁19₅₇2₄4 8₇₂69₈ 2₂3₁2₉,_,42 4₄₆5_,,₂2 680,1 b_b 2 7 K_SP 1₁3₂ 7₆4₅0_{0 2}35₇₀6₀2 2₁1₂1₂₇6 ₅8₁9₈1 2₁4₄7_9,,2_{4 4}4₂2_,,₂1 602,3 c_b 6 9 K_SP 1₁0₁ 1₃0₂0₀01 3₁1₅0₅7₂ 2₁3₉7₃₈4 6₃4₈4_{3 1}20₁3_5,,5_{5 4}2₀7_,,₈1 438,8 c_b 0 2 1 K_SP 1₁9_{8 1}1₈9₃5 ₂71₁₃6 3₁6₃5_{3 1}1₄7₂1 5₁7₄,_,0₇ 4₃₁6,_,8₃ 103,9 b_a 4 4 1 K_SP 1₁9₇ 6₃9_{8 1}1₁91₂ 1₁1₇6_{2 2}37₆ 1₁2₉,_,5₈ 3₃₅2_,,₈3 128,3 c_b – K0 30 72 411 245,7 112,9 20,6 46,0 – – l/ U 5 , 1 7 4 o d 8 , 9 1 : a m r o N . z d o G . w œ o d Grupa n )l / U ( ) s (l % V WynikiANOVA n i m max M SD SE ÖMSE p 4 2 K_SP 1₁4₅ 1₁3_{3 3}25₅ 1₁8₉,_,1₃4_{3 5}3,_,6₄₆3 0₁,_,9₄₁7 ₂2₈0,_,20 15,780 a_a 8 4 K_SP 1₁4₄ 4₄₆1 ₁2₇5₀1 ₁1₀42₂,_,8₈₆6 ₃5₂9,_,995₄ 1₁6₈,_,0₈₀2 4₃₂2,_,0₀ 39,509 b_a 2 7 K_SP 1₁6₄ 4₉7₅ 2₂₄4₀8 ₁1₃40₅,_,2₀₇5 ₃4₅9,_,283₆ 1₁2₉,_,4₄₂6 3₂5₆,_,5₁ 36,361 b_b 6 9 K_SP 1₁8₄ 1₁5_{6 3}6₁1 2₂8₃,_,8₅9_{0 1}16_4,,9₈8_{5 1}4,_,300_{0 2}58_0,,₆8 11,212 b_b 0 2 1 K_SP 1₁3_{2 1}1₀1 ₂3₉7 1₁8₄,_,1₉5_{2 5}7,_,70₆3 ₁1,_,69₆5 ₃3₈8,_,67 15,479 b_b 4 4 1 K_SP 1₁1₁ 3_{5 1}1₅5 8₉,_,2₄7_{5 2}3_,,₆4₆4 1₀,_,0₈4₀ 4₂1₈,_,6₁ 12,852 b_b – K0 30 2 18 9,87 4,16 0,76 42,1 – – l/ U 8 1 , 8 1 o d 5 5 , 1 : a m r o N

Tab. 4. AktywnoϾ lipazy w surowicy krwi

______ ______ ______