Pulvis aerophorus Botkini
• Natrium bicarbonicum 4 cz.
Natrium sulfuricum siccum 1 cz.
Acidum tartaricum 3 cz.
Natr.bicarb., Natr.sulf. anhydr., ac. tart.
podsuszyć w temp. 40 stopni, zmieszać,
przesiać. 1 łyżka na szklankę wody. Wypić
1-2 razy dzi.
Pulvis aerophorus laxans FP II
• Natrium bicarbonicum 30 cz.,
Natrio-Kalium tartaricum 90 cz., Acidum
tartaricum 26 cz.
Natr.bicarb. zmieszać z Natrio-kalium tart.,
rozważyć na 12 cz. równych i rozsypać do
torebek niebieskich. Ac. tart. rozwazyć na
12 cz. i rozsypać do torebek białych.
Sapo kalinus
• Żółtobrunatna masa miękka. Oleum Lini 43 cz.,
kalium hydricum solutum 58 cz., Spiritus 5 cz.,
Aqua q.s. Olej lniany ogrzewać z ługiem
potasowym na łaźni wodnej w temp. 70 stopni C.
Dodać spirytus i mieszając ogrzewać w dalszym
ciągu do zmydlenia oleju. Koniec zmydlenia
poznaje się po tym, że próbka ogrzewanej masy
daje z wodą roztwów przezroczysty, a ze
spirytusem niemal przezroczysty. Po zmydleniu
masę należy zwazyć i albo odparować, albo
Sapo medicatus
• Białe, trudno rozpuszczalne w wodzie. Natrium hydricum solutum 120 cz., Adeps 50 cz., Oleum rapae 50 cz.,
Spiritus 12 cz., natrium chloratum 25 cz., natrium carbonicum 3 cz., Aqua 280 cz.
• Ług sodowy ogrzać na łaźni wodnej, stopiony smalec wieprzowy z oliwą i ogrzewać przez pół godziny. Dodać spirytus, i w chwili gdy masa stanie się jednostajna,
dodać stopniowo 200 cz. wody; ogrzewać do chwili powstania przezroczystej mieszaniny, której próbka rozpuści się całkowicie w gorącej wodzie. Jeśli
rozpuszczenie masy jest niecałkowite dodać jeszcze ługu sodowego i ponownie ogrzać. Oddzielnie rozpuścić chlorek sodowy i węglan sodowy w 80 cz. wody,
przesączyć, wlać do zmydlonej masy. Po schłodzeniu oddzielić mydło od cieczy, przemyć kilka razy zimnej wody, wycisnąć, pokroić na małe kawałki, wysuszyć w temp. do 50 stopni C.
Surowce fitosterolowe
• Sabal Fructus = Serenoe Repentis Fructus) – Serenoa repens (Bartram) Small = Sabal serrulata (Michaux) Nichols; Arecaceae. Fitosterole: beta-sitosterol,
kampesterol, stigmasterol, glikozydy fitosterolowe; triglicerydy i kwasy tłuszczowe: oleinowy, laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, linolowy, kapronowy,
linolenowy, stearynowy; flawonoidy (kemferol, kwercetyna).
- Inhibitor 5-alfa-reduktazy,
- Inhibitor wiązania Test. I DHT do recptorów androgenowych
- Inhibitor COX i 5-LOX
- Spasmolyticum, antiprostaticum. KE+, doustnie 1-2 g
surowcaa dziennie lub 320 mg frakcji lipofilnej. Rezultaty 6-8 tygodni, stabilne efekty 6 miesięcy
Surowce fitosterolowe
• Cucurbitae Peponis Semen/Oleum, Cucurbita pepo L., Cucurbitaceae. Olej tłusty 30-50% z kw. tł.: linolenowym, linolowym, oleinowym; fitosterole: alfa-spinasterol;
luteina; skwalen; karotenoidy, alfa- i beta-tocopherol; kukurbityna (3-amino-3-karbokypirolidyna –
antiparasitica), białko 25-42%; polisacharydy (pektyna 10%), selen (0,08-0,4 ug/g), sole wapnia i potasu.
- inhibitory 5-alfa-reduktazy,
- inhibicja wiązania Test. i DHT do receptorów, - antyoksydacyjne, antyrodnikowe,
- antiphlogisticum, - antiprostaticum,
- antiparasiticum (200 g pulpes recentes), co 30 min. po 100 g, po 3 h oleum ricini.
Surowce fitosterolowe
• Maydis Stigma – Zea mays L., Poaceae=Gramineae. • Maydis Embryonis Oleum.
Znamiona bladożółte lub brązowe, jedwabiste, 0,1-0,2 mm gr. do 20 cm dł; nitkowate, powyginane; zapach słaby, smak słodkawy. Sole mineralne ok. 6% (potas);
fitosterole (beta-sitosterol, ergosterol, stigmasterol), proantocyjanidyny; saponiny ok. 3%, olejek eteryczny 0,1% (karwakrol); olej tłusty 2%.
Olej z zarodków zawiera kwas linolowy do 60%, oleinowy 25-35%, palmitynowy 9-20%, gamma-tocopherol, alfa-, beta-, gamma-sitosterol, kampesterol.
Diureticum, urologicum (antiinflammatory), antiprostaticum, reducentia, antirheumaticum. Decoctum 0,5 g/200 ml
Surowce fitosterolowe
• Pruni Africanae Cortex, Prunus africana Kalkman – Pygeum africanum Hook., Rosaceae. Alkohole
alifatyczne linearne: dokosanol 0,6%, tetrakosanol 0,5% i ich estry z kwasem ferulowym; fitosterole
(beta-sitosterol 15%, daukosterol, kampesterol; triterpeny (kwas ursolowy 2,9%, 2-alfa-hydroksyursolowy,
friedelina; kw. tł. 60%: mirystynowy, palmitynowy, linolowy, arachidonowy, stearynowy.
Antiinflammatory, hamowanie 5-LOX i prostaglandyn;
hamoanie proliferacji fibroblastów gruczołu krokowego, spasmolyticum, przeciwobrzękowe, antiandrogenicum, hipocholesterolemicum, antiprostaticum. WHO dobowo 200 mg wyciągu frakcji lipofilnej.
Surowce fitosterolowe
• Urticae Rhizoma cum radicibus; Urtica dioica L., Urtica urens L., Urticaceae. Kwasy tłuszczowe (linolowy, 13-hydroksy-9-cis-12-trans-oktadienoikowy, 9-hydroksy-10-trans-12-cisoktadienikowy, 14-oktakosanol; lektyny
Urtica Dioica Agglutinin 0,1%, polisacharydy,
beta-sitosterol, glikozyd sterolowy – daukosterol, stigmasterol, lignany, ceramidy, kumaryny, triterpeny (kwas
oleanolowy, ursolowy), monoterpeny; fenyloetanoidy (kw. homowanililowy; krzemionka, żelazo. Obniża
poziom SHBG, przeciwzapalne, moczopędne, hamuje COX i 5-LOX, elastazę leukocytów, aromatazę;
immunostimulantia. Antiprostaticum. KE + dobowo infusum z 4-6 g surowca.
Poliacetyleny
• Związki lipofilne o budowie linearnej z 1
lub kilkoma wiązaniami podwójnymi.
czasem maja budowę pierścieniową, a w
strukturze posiadają tlen, siarkę, układ
heterocykliczny furanu, tiofenu.
• Działanie: antybakteryjne, fungistatyczne,
przeciwwirusowe, cytotoksyczne.
Poliacetyleny
• spiroeter w rumianku
• kapilen w perzu
• arktinon i arktinal w łopianie
• cykutotoksyna w szaleju
Poliacetyleny
• Bardanae Radix, Arctium lappa L., Arctium minus Bernh., Arctium tomentosum Mill., Asteraceae =
Compositae. Korzenie rocznych roślin wykopane jesienią lub wiosną, wysuszone w temp. do 30 stopni C.
Poliacetyleny (arktinon, kwas aretykowy, arktinal),
laktony seskwiterpenowe gwajanowe, olejek eteryczny 0,2% (aldehyd fenylooctowy, benzoesowy); kwas
kostusowy, gamma-guanidynomasłowy; lignany (w owocach arktyina), fenolokwasy 2-3% (kawowy,
chlorogenowy), fitosterole (beta-sitosterol, kampesterol), inulina 50%, śluzy.
Bakteriobójcze, przeciwzapalne, grzybobójcze, żółciopędne, wzmagające wydzielanie soku
trzustkowego; napotne, moczopędne, hipoglikemiczne, czyszczące krew. KE -.
Aminy, aminokwasy
• Visci Herba, Viscum album L., Loranthaceae. Pędy rozgałęzione dichotomicznie, zielone lub żółtozielone, podzielone na człony, dł 3-5 cm, gr. 2-4 mm; liście
bezogonkowe, dł. do 6 cm, szer. 1-2 cm, podłużnie lancetowate lub eliptyczne, łukowatą nerwacją,
skórzaste. Zapach słaby, smak gorzkawy. owoce jagodokształtne, kuliste, białe, czasem żółtawe lub różowawe z 3 sercowatymi nasionami.
Aminy: tyramina, cholina, histamina; triterpeny, fitosterole, lignany (syringarezynol = eleuterozyd E; syringina),
flawonoidy: kwrcetyna, chalkony; oligopetydy z 46 aminokwasów (wiskotoksyna A2, A3, B), lektyny
(wiskumina) ML I, II, III; cyklitole (inozytol, wiskumitol), galakturoniany, arabinogalaktany.
Depresyjne na serce, rozkurczowe na mięśnie gładkie, hipotensyjne, przeciwmiazdżycowe, pobudzające osrodek naczynioruchowy, immunostymulujące, onkostatyczne. 10 g surowca dziennie.
Aminy, aminokwasy
• Bursae Pastoris Herba, Capsella bursa-pastoris (L.)
Moench., Brassicaceae = Cruciferae; ziele wraz z
rozetką liści odziomkowych, zebrane w początkach
kwitnienia, wysuszone w temp. do 35 stopni C.
Cholina 1%, acetylocholina, tyramina, walina,
ornityna, prolina, GABA, peptydy; flawonoidy
(rutozyd, luteolina, diosmina), kwas fumarowy,
chlorogenowy, syringowy, wanilinowy, witamina C,
K, wapń, potas, siarka.
Haemostaticum, hypertonicum, oksytocynopodobne.
KE+ infusum 10-15 g/24 h; miejscowo 3-5 g/150 ml
wody.
Aminy, aminokwasy
• Phaseoli Pericarpium, Phaseolus vulgaris L. (Fabaceae = Papilionaceae); skręcone pasma, zwężone na
koncach, do 20 cm dł. i 2 cm szer.; pow. zewn.
kremowożółta lub brunatnożółta; wewn. pow. biała, z błyszczącą skórką. Cholina, arginina, asparagina, leucyna, lizyna, kwas pipekolinowy, metylobetaina
kwasu nikotynowego, allantoina (5-ureidohydantoina), kwas traumatynowy, kwas kawowy (nie mniej niż
0,01%), krzem, sód, chrom, potas; glikoproteiny, saponiny, flawonoidy.
Hipoglikemiczne, diureticum, antidiabeticum. Jednorazowe, dobowe 5-15 g, decoctum.
Aminy, aminokwasy
• Leonuri Cardiacae Herba, Leonurus cardiacae L.
(Lamiaceae=Labiatae). Zbierane w początkach
kwitnienia. Alkaloidy pirolidynowe (stachydryna,
betonicyna, turycyna), alkaloidy (pochodne
guanidyny: leonuryna); flawonoidy (apigenina,
7-metoksyapigenina, astragalina, hiperozyd), irydoidy:
ajugozyd, ajugol = leonuryd; garbniki 2-8%;
diterpeny furanolabdanowe (leosibirycyna,
leosibiryna); olejek eteryczny 0,05%; żywice,
trójterpeny (kwas ursolowy).
Sedativum, antispasmodicum, hipotonia,
cardiosedativum. KE+ infusum z 4,5 g surowca,
dobowo.
Glukozynolaty
• Raphani sativi Radix, Raphanus sativus L. varium niger (Mill.) Kerner, Cruciferae = Brassicaceae. Glukozynolaty ok. 0,5%: glukobrassycyna
(3-indolilometyloglukozynolat), 4-metoksybrassycyna,
synigryna, glukorafanina; witamin C, B1, B2, PP, beta-karoten, sole potasu, wapnia, magnezu, żelaza,
siarki, fosforu; fitosterole (brassikasterol, kampesterol, beta-sitosterol), cukry do 9%, białko 3-9%,
fenolokwasy.
Cholereticum, cholagogum, digestivum, bacteriostaticum. Roborantia. Dermatica.
Glukozynolaty
• Sinapis nigrae Semen, Sinapis nigra L.,
Brassicaceae=Cruciferae. Nasiona kuliste, śr. do
1,5 mm, matowe, jasnoczerwonobrunatne lub
brunatne. Proszek brunatny. Smak oleisty,
kwaskowaty i gorzkawy, potem ostropalący.
Glukozynolaty: synigryna 1-5%, rozpadająca się
do izosiarkocyjanianu allilu (mirozynaza); śluzy
20%, olej tłusty do 30% (kwas erukowy,
oleinowy, linolenowy). Antirheumaticum,
antineuralgicum. Oleum Sinapis 2% roztw
alkoholowy – Spiritus Sinapis.
Glukozynolaty
• Sinapis albae Semen, Erucae Semen, Sinapis
alba L., Cruciferae = Brassicaceae.
Glukozynolaty: synalbina do 2,5%, ulegająca
rozpadowi pod wpływem wody i mirozynazy do
izosiarkocyjanianu –p-hydroksybenzylu; śluzy do
18%; olej tłusty do 35% (22-35%), białka
33-38%, aminy. Mucilaginosum, rubefaciens,
antirheumaticum, antineuralgicum, emmolientia;
digestivum, antibacteriae, fungistaticum.
• KE+, 4 łyżki sproszkowanych nasion do ciepłej
wody papka, do okładów, 10-15 minutowych,
do 2 tygodni.
Glukozynolaty
• Allii sativi bulbus, Allium sativum L., Alliaceae. Związki siarki: alliina = (+)-S-allilo-L-sulfotlenek cysteiny 0,35-1,15%, metyloalliina,
propyloalliina; gamma-glutamylopeptyd, S-allilocysteina; witamina A, B1, B2, C, selen, polisacharydy do 20%, saponozydy steroidowe i triterpenowe.
W świeżym, żywym surowcu – alliina, bezwonna, prefitoncyd, bez działania na bakterie. Przetwarzanie, uszkodzenie tkanek uwalnia alinazę, pod wpływem której powstaje allicyna (1 mg alliiny daje 0,45 mg allicyny). Z allicyny powstaja w roślinie ajoeny, oligo- i polisiarczki, winylodisiarczki dające specyficzny zapach surowca. Ekstrakty etanolowe przy 0 stop. C – alliina.
Ekstrakty etanolowe przy 25 stop. C – allicyna. Macerat olejowy: ajoeny.
Destylat pary wodnej: diallilosiarczki.
Bakteriobójcze na bakterie Gram+ i Gram-, przeciwgrzybicze, przeciwrobacze, antyagregacyjne, hipocholesterolemiczne, hipolipdemiczne, hipotensyjne, inhibitor LOX; żółciopędne,
digestivum, antyfermentacyjne. Zmniejsza ryzyko raka jelita żołądka. Disirczek allilu hamuje metabolizm ksenobiotyków: nitrozamin.
Inhibitor karcynogenezy. Antiseoticum, metabolicum,
antiscleroticum, hypotonicum, anthelminticum, dermaticum. KE+ jako antiscleroticum 4 g dobowo.
Glukozynolaty
• Allii cepae Bulbus, Allium cepa L., Alliaceae.
Związki siarki:
trans(+)-S-(1-propenylo)-sulfotlenek cysteiny, alkilo-cysteina,
alkenylocysteina, sulfotlenki, disiarczek
n-propylu; flawonoidy 2,5-6,5%, kwercetyna;
glikozydy sponinowe furostanowe,
polisacharydy. Antybakteryjne, hipolipidemiczne,
hipotensyjne, antyagregacyjne, fibrynolityczne,
przeciwmiażdżycowe. Zmniejsza ryzyko
wystąpienia raka żołądka. KE+, per os dobowo
50 g świeżej lub 20 g wysuszonej cebuli.
Kwasy organiczne
• Urticae Folium, Herba, Urtica dioica L., Urtica urens L.,
Urticaceae. Zebrane przed kwitnieniem. Kwasy
organiczne: mrówkowy, octowy, glikolowy, cytrynowy, jabłkowy, szczwiowy, bursztynowy, chinowy, kawowy, kawoilojabłkowy (do 1,6%), chlorogenowy (do 0,5%), neochlorogenowy, fosforowy; flawonoidy 2% (kemferol, izoaramnetyna, kwercetyna), witamina K, B, C, E, kwas foliowy, chlorofil do 2,7%, karotenoidy (beta-karoten), ksantofil, sole mineralne ok. 18% (krzemionka 1-4%,
magnez 0,8-1%, nie mniej niż 0,5%, potas, wapń), aminy (acetylocholina, histamina, serotonina, betaina,
tryptamina), aminokwasy wolne 30 ug/kg, białka,
kumaryny (skopoletyna), garbniki, triterpeny; fitosterole (beta-sitosterol), lecytyna.
Diureticum salureticum, stomachicum, antiphlogisticum, hipoglicemicum, haemopoeticum, , antisudericum, haemostaticum, depurativum, antirheumaticum, roborantia. FP VI jednorazowo 2-3 g w decoctum, dobowo 8-12 g.
Glikozydy fenolowe
• Salicis Cortex, Salix purpurea L., Salix alba L.,Salicaceae. Kora pochodzi z 2-3-letnich gałązek,
zebrana wiosną. Rurkowate lub rynienkowate kaałki kory ok. 2 mm grubosci, pow. zewn. podłużnie
pomarszczonej, szarozielonej, jasnobrunatnej lub
brunatnej z ciemnopurpurowymi pąkami; wewn. pow. gładka, szarawobiała lub jasnobrunatna. Cortex Salicis purpureae posiada plamy czerwonobrunatne. Nie mniej niż 1% glikozydów fenolowych w przeliczeniu na
salicynę; ponadto fragilina, populina, salikortyna, tremulacyna; flawonoidy (kwercetyna, luteolina,
eriodykcjol, naryngenina = salipurpozyd, izosalipurpozyd (chalkon); fenolokwasy: salicylowy, kawowy, ferulowy, p-kumarowy; garbniki 8-20%, katechina. Flora jelitowa
rozkłada salicynę do alkoholu salicylowego, a ten zostaje utleniony do kwasu salicylowego. Diaphoreticum,
analgeticum, antiphlogisticum, antipyreticum,
antarthreticum, antirheumaticum, antineuralgicum, diureticum, antisepticum, adstringentium,
Glikozydy fenolowe
• Populi Gemma, Populus nigra L., Salicaceae.
Zamknięte pączki wiosną.
Glikozydy fenolowe (salicyna, populina).
Flawonoidy, w tym flawony: (chryzyna,
tektochryzyna, genkwanina, apigenina),
flawanony (pinocembryna), flawonole
(galangina, kwercetyna, kemferol); olejek
eteryczny (alfa- i beta-kariofilen).
Dermatoplasticum, antisepticum,
antihaemorrhoidales, antiphlogisticum,
Glikozydy fenolowe
• Ulmariae Flos = Spiraeae, Filipendula ulmaria (L.) Maxim. = Spiraea ulmaria L., Rosaceae. Pojedyczne kwiaty otarte z kwiatostanów, zebrane w czasie
kwitnienia, wysuszone w temp. pokojowej.
Ksylozyloglukozyd salicylanu metylu = spireina, monotropitozyd – ksylozyloglukozyd aldehydu salicylowego, izosalicyna; olejek eteryczny 0,2%,
salicylan metylu, aldehyd salicylowy; flawonoidy ok. 5-6% (spireozyd, hiperozyd, rutozyd); garbniki 10-20% (rugozyna D), kwas galusowy.
KE+, dobowo infusum 2,5-3,5 g kwiatów lub 4-5 g ziela, kilka razy dziennie.
Diureticum, analgeticum, antiphlogisticum, diaphoreticum, antirheumaticum, antarthreticum, antipyreticum,
Glikozydy fenolowe
• Uvae Ursi Folium, Arctostaphylos uva ursi (L.) Sprengel, Ericaceae. Liście zebrane późną jesienią. Glikozydy
fenolowe (nie mniej niż 8% arbutyny): arbutyna,
metyloarbutyna, galoiloarbutyna, metylohydrochinon, hydrochinon. garbniki hydrolizujące – pochodne kwasu galusowego ok. 20%; flawonoidy (kwercetyna, kemferol, mirycetyna), trójterpeny (alfa-amyryna, uvaol, kwas
ursolowy); fenolokwasy: galusowy, p-kumarowy,
syryngowy. Diureticum, salureticum, urodesinfeciens, antiprostaticum, antisepticum.
FP VI decoctum z 1-2 g dobowo. Nie łączyć z zakwaszaczami moczu.
Glikozydy fenolowe
• Vitis idaeae Folium – Vaccinium vitis idaea L.
(Ericaceae). Liście borówki brusznicy zebrane
późną jesienią, wysuszone w temp. do 60 stopni
C. Glikozydy fenolowe: arbutyna nie mniej niż
4%, hydrochinon (aglikon) – 1%,
6-acetyloarbutyna (pirozyd), kawoiloarbutyna;
garbniki katechinowe 10%; flawonoidy
(kwercetyna, mirycetyna). Urodesinficens,
diureticum, antidiarrhoicum, antiphlogisticum,
antisepticum. Antidiabeticum. 2-4 g
Glikozydy fenolowe
• Callunae Herba, Flos, Calluna vulgaris (L.)
Hull., Ericaceae. Zebrane w początkach
kwitnienia, wysuszone w temp. 40 stopni
C. Arbutyna, flawonoidy (kwercetyna,
mirycetyna), garbniki katechinowe,
proantocyjanidyny (oligomery), kwas
chlorogenowy, kwas ursolowy,
krzemionka, olejek eteryczny. Diureticum,
sedativum, urodesinficiens.
KE-Glikozydoestry fenolowe
• Cynarae Folium, Herba; Cynara scolymus L.,Asteraceae = Compositae. Zebrane w czasie
kwitnienia. Kwasy fenolowe i ich estry 0,02-2%: kwas chlorogenowy, 1,3-dikawoilochinowy, z którego
powstaje 1,5-dikawolochinowy (cynaryna); kwas
jabłkowy 0,8%, cytrynowy, bursztynowy, fumarowy; flawonoidy luteolinowe (cynarozyd, skolimozyd),
laktony seskwiterpenowe gwajanowe (cynaropikryna, grosheimina), fitosterole (taraksasterol), sole
mineralne (potas). Zółciopędne, żółciotwórcze, hepatoprotectivum, antiphlogisticum, amarum, stomachicum, digestivum, antyoksydacyjne, hipocholesterolemiczne, hipolipidemiczne, nefroprotekcyjne, depurativum.
Glikozydoestry fenolowe
• Echinaceae purpureae, angustifoliae, pallidae Herba.• Echinaceae purpureae, angustifoliae Radix.
Echinacea purpurea (L.) Moench, Echinacea angustifolia D.C., Echinacea pallida Nutt., Echinaceae.
Ziele lub korzenie z 2-3-letnich upraw. Ziele w czasie kwitnienia, w stanie świeżym do nalewek, intraktu, soku. Suszenie ziela do 45 stopni C, korzenia – do 50 st.C.
Kwasy fenolowe: estry kwasu kawowego (kwas cykoriowy w E.
purpurea 2-4%, brak w E. angustifolia i pallida; echinakozyd 0,3-1,7% w E. pallida i angustifolia, brak w E. purpurea!; cynaryna – w E. angustifolia – radix, brak w E. pallida i purpurea); poliacetyleny; polisacharydy (heteroksylan, arabinogalaktan), glikoproteiny;
flawonoidy (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna), alkiloamidy; olejek eteryczny (borneol, octan bornylu).
Stymulowanie kory nadnerczy i tworzenie interferonu oraz properdyny (proteina neutralizujaca bakterie i wirusy), stymulowanie fagocytozy; hamowanie aktywności hialuronidazy bakteryjnej i tkankowej.
Przeciwzapalne, immunostymulujące. KE- dobowo 6-9 ml soku; zewn. 15% leki z sokiem jeżówkowym. Nie dłużej niż 10 dni
Fenylopropanoidy i lignany
• Eleutherococci Radix, Eleutherococcus senticosusMaxim., Araliaceae (Siberian Ginseng); kłącze z korzeniami pozyskane jesienią.
Eleuterozydy: fenylopropanoidy: syryngenina (alkohol synapinowy), syringina – eleuterozyd B; lignany: sezamina – eleuterozyd B4, mononukleozyd (+)
syryngarezynolu – eleuterozyd E1, dwuglikozydy (+) – syryngarezynolu (eleuterozyd D i E); kumaryny:
mononukleozyd izofraksydyny (eleuterozyd B1);
fitosterole (beta-sitosterol, daukosterol) – eleuterozyd A; saponiny triterpenowe: eleuterozydy I-M; cukrowce
metylo-alfa-D-galaktoza – eleuterozyd C; polisacharydy (eleuterany A-G).
Fenylopropanoidy i lignany
• Eleutherococci Radix: adaptogenne,
antistressica, antidepressiva,
immunostimulantia, roborantia,
psychotonica. KE+ dobowo 2-3 g surowca,
przez 3 miesiące.
Przeciwwskazania wg WHO: ciąża, laktacja,
nadciśnienie.
Garbniki
• Bezazotowe związki o m.cz. 500-3000, o charakterze polifenolowym. Tworzą połączenia z białkami.
1. Garbniki hydrolizujące – połączenia estrowe glukozy z kwasem galusowym lub depsydami (połączenia estrowe co najmniej dwóch cząsteczek kwasu benzoesowego). Glukoza jest podstawiona 1 cząsteczką kwasu
galusowego (monogaloiloglukoza w rzewieniu), 5-7 cząsteczkami kw. galusowego (galotanoidy galasów tureckich), 7-20 cz. kw. galusowego (w galotanoidach galasów chińskich). Zamiast glukozy może być inny cukier, np.. hamameloza w hamamelitaninie oczaru. Elagotanoidy to połączeni estrowe glukozy z kwasami:
heksahydroksydifenolowym, trigalusowym, m-digalusowym.
Garbniki
2. garbniki niehydrolizujace, czyli skondensowane
podzielono na:
- katechinowe – w strukturze katechina i
epikatechina. Nie mają zdolności wiązania
białka.
- Oligomeryczne garbniki skondensowane to
proantocyjanidyny, np. w kasztanowcu.
Podczas przechowywania surowców następuje
kondensacja garbników katechinowych, przez
co powstają flobafeny (brak właściwości
garbujących). Flobafeny nie rozpuszczają się w
wodzie i są czerwono zabarwione.
Garbniki
3. Garbniki skompleksowane to estry kwasu
galusowego i katechiny, np.
galusan(-)-epikatechiny i galusan (-)-epigalokatechiny
w liściach herbaty.
najwyższe wlaściwości wiązania z białkiem
mają pentagaloiloglukoza i jej oligomery.
Kompleksy z białkami nie są rozpuszczalne
Garbniki
• przeciwzapalne • ściągające • przeciwkrwotoczne • przeciwbiegunkowe • osuszające • antyseptyczne • antyoksydacyjne • hamujące hialuronidazę • przeciwwysiękowe • przeciwobrzękowe • wazoprotekcyjne• hamowanie 5-LOX, konwertazy angiotensyny, kinazy białkowej C, glukotransferazy bakteryjnej
Garbniki
• Galla, galasy, dębianki. Powstają wskutek nakłucia merystemów przez galasownika – Andricus.
• Kuliste twory, średnicy do 2,5 cm, o powierzchni pomarszczonej, żółtozielonej, zielonobrunatnej lub żółtoszarej. Smak ściągający, bez zapachu.
Garbniki (galotanoidy) 50-70% (w galasach tureckich kwas taninowy); fenolokwasy (galusowy 3%, elagowy 2%; triterpeny, fitosterole, skrobia, glukoza.
Do sporządzania nalewki Tinctura Gallae oraz uzyskiwania naturalnej taniny – tanninum. Zewnętrznie: antiphlogisticum, dermaticum,
antihydroticum. Wewnętrznie jako antidiarrhoicum i adstringentium.
Garbniki
• Quercus Cortex, Quercus robur L. (d.
szypułkowy), Quercus sessilis Ehrh. (d.
bezszypułkowy), Fagaceae. Kora młodych pni i
gałęzi pozyskiwana wiosna, przed rozwinięciem
liści. Suszenie w temp. do 35 st. C.
Rurki lub rynienki do 3 mm gr., pow. zewn.
srebrzystoszara, gładka, z poprzecznymi
przetchlinkami; wewn. pow. jasnobrunatna,
matowa, podłużnie prążkowana; przełam w cz.
zewn. ziarnisty, przełam w cz. wewn. włóknisty.
Zapach słaby, smak ściągajacy, gorzkawy.
Garbniki
Quercus Cortex: garbniki katechinowe – nie mniej
niż 4% w przeliczeniu na pirogalol; flobafeny
(szczególnie w starym surowcu), wolna
katechina, elagotanoidy; fenolokwasy (elagowy,
galusowy); triterpeny (friedelina), żywice,
flawonoidy.
Ściagające, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne,
antyseptyczne, przeciwpotowe,
przeciwbiegunkowe. FP VI jednorazowo,
dobowo odwary z 3 g; zewn. 5-10 g. KE –
zewnętrzne stosowanie, 5 g na 1 l wody,
decoctum, kąpiel, przemywanie, okłady.
Garbniki
• Bistortae Rhizoma, Polygonum bistorta L.,
Polygonaceae. Kłącza zebrane jesienią.
Garbniki 15-20%: galotanoidy, garbniki
katechinowe; kwasy fenolowe (galusowy,
elagowy), skrobia 20%.
dermaticum, antiphlogisticum, antisepticum,
haemostaticum. FP VI decoctum, doustnie
z 1-3 g; zewn. 10% decoctum.
Garbniki
• Tormentillae Rhizoma, Potentilla erecta (L.)
Hampe, Rosaceae. Zebrane wiosną lub jesienią.
Garbniki katechinowe, nie mniej niż 7% w
przeliczeniu na pirogalol; proantocyjanidyny
(dimery i trimery katechiny); elagotanoidy
(agrimonina); kwas elagowy i chinowy;
trójterpeny: kwas tormentilowy i jego glikozyd –
tormentozyd.
Ściągające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne,
antyseptyczne, przeciwkrwotoczne. W leczeniu
hemoroidów. Per os jednorazowe 2 g w
Garbniki
• Juglandis Folium; Juglans regia L., Juglandaceae.
Zebrane w czasie zawiązywania owoców. Elagotanoidy 9-10%; naftochinony: juglon
(5-judroksy-1,4-naftochinon), glikozyd hydrojuglon. Juglon jest labilny, polimeryzuje do brunatnych pigmentów; flawonoidy
(kwercetyna, hiperozyd, kwercytryna); olejek eteryczny bogaty w germakren D; wit. C do 1,3% w liściach; kwas galusowy, kawowy, neochlorogenowy. Ściągajace,
fitoncydowe, przeciwpotowe, przeciwzapalne, antybiegunkowe, przeciwkrwotoczne,
przeciwszkorbutowe. Komisja E: zewn., decoctum 2-3 g/100 ml wody.
Garbniki
• Hamamelidis Folium, Cortex. Hamamelis virginiana
L.; Hamamelidaceae. Proszek jasnoszary. Smak
gorzki, ściągający. Garbniki do 10% (galotaniny,
garbniki katechinowe, proantocyjanidyny);
flawonoidy (kemferol, mirycetyna, kwercetyna);
kwas galusowy i kawowy; olejek eteryczny
0,1-0,5%. Przeciwwysiękowe, przeciwzapalne,
antyrodnikowe, ściągające, antyseptyczne,
osuszające, przeciwkrwotoczne. W leczeniu
hemoroidów. KE zewn. do płukania, przemywania,
okładó, decoctum 5-10 g/250 ml wody; per rectum.
Doustnie 1-3 razy dz. odpowiednik 1 g surowca.
Garbniki
• Rubi fruticosi Folium; Rubus fruticosus L. =
Rubus plicatus W.et N., Rosaceae. Zbierane
wiosną i wczesnym latem. Garbniki: galotanoidy,
nie mniej niż 8% w przeliczeniu na pirogalol;
proantocyjanidyny; flawonoidy, kwas
bursztynowy, askorbinowy, jabłkowy, cytrynowy;
triterpeny. Bakteriobójcze, grzybobójcze,
ściągające, przeciwbiegunkowe,
przeciwzapalne. Antidiabeticum. FP VI,
decoctum z 4,5 g, jednorazowe i dobowe.
Garbniki
• Rubi idaei Folium, Rubus idaeus L,
Rosaceae. Zebrane w okresie wegetacji.
Garbniki 4-5% (galotanoidy, elagotanoidy),
flawonoidy (rutozyd), polipetydy, żywice,
kwas askorbinowy. Ściągające,
przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe,
diureticum, antidiabeticum.
KE-Garbiki
• Myrtilli Folium, Vaccinium myrtillus L., Ericaceae.
Liście borówki czernicy zebrane latem,
wysuszone w temp. do 40 stopni C. Garbniki
katechinowe do 20%, flawonoidy (kwercetyna),
triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy,
beta-amyryna), arbutyna, hydrochinon, związki
galusowe (neomyrtylina ok 2%, glukokinina),
kwas galusowy, chinowy, cytrynowy, chrom 9
ppm, magnez, mangan, potas.
Przeciwcukrzycowe, ściągające,
przeciwbakteryjne, saluretyczne, diuretyczne,
przeciwcukrzycowe. KE-.
Garbniki
• Agrimoniae Herba; Agrimonia eupatoria L.,
Rosaceae. Zebrane w okresie kwitnienia.
Garbniki ok. 5% (katechinowe i elagotanoidy),
olejek eteryczny; gorycze; flawonoidy (luteolina,
apigenina, kemferol, kwercetyna); cholina,
krzemionka, witamina K, PP, B; kwas ursolowy.
Żółciopędne, żółciotwórcze, ochronne na miąższ
wątroby, antybakteryjne, przeciwkrwotoczne,
przeciwzapalne, ściągające, digestivum,
stomachicum. KE+, decoctum z 3-6 g; zewn.
10% decoctum.
Garbniki
• Polygoni hydropiperis Herba, Polygonum hydropiper L., Polygonaceae. Wierzchołki kwitnących pędów,
wysuszone w temp. do 40 stopni C. Smak gorzki, lekko palący. Proszek jest zielony. Elagotanoidy 3-5%,
garbniki katechinowe; kwas galusowy, elagowy;
flawonoidy ok. 3% (rutozyd, hiperozyd, kwercytryna,
persykaryna – siarczan izoramnetyny), olejek eteryczny (aldehydy seskwiterpenowe – poligodial), beta-sitosterol, naftodiantrony (pochodne fagopiryny).
Przeciwkrwotoczne, przeciwbólowe. W leczeniu hemoroidów. Decoctum 3-8% per os.
Garbniki
• Anserinae Herba, Potentilla anserina L.,
Rosaceae. Zebrane w czasie kwitnienia.
Garbniki (elagotanoidy 6-10%); flawonoidy
(kwercetyna, mirycetyna), kumaryny, kwas
askorbinowy, cholina, gorycze, tormentozyd,
fitosterole. Żółciopędne, przeciwbiegunkowe,
przeciwzapalne, ściągające, stomachicum,
rozkurczowe, przeciwbólowe (menstruacje).
KE+, per os decoctum z 4-6 g (dobowo).
Kawalaktony
• Piperis Methystici Rhizoma (Kava-Kava), Piper
methysticum G. Foster. Kawalaktony = kawapirony 5-12%, głównie kawaina 1-2%, metystycyna 1,2-2%, dihydrokawaina = maryndynina 0,6-1%,
dihydroksymetystycyna 0,5-0,8%, jangonina 1%; flawonoidy (chalkony, flawokawina A, B i C; olejek
eteryczny. Kawapirony są lipofilne i dobrze przenikają do krwi. Depresyjne na OUN, uspokajające, przeciwlękowe. Rozluźniające na mięśnie szkieletowe,
przeciwdrgawkowe, rozkurczające na miocyty,
przeciwbólowe, miejscowo znieczulające. Alternatywa dla benzodiazepin. Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, depresja. Nasila działanie alkoholu i barbituranów. Nie prowadzić pojazdów mechanicznych. KE 60-120
Furanochromony
• Pochodne benzo-gamma-pironu
(chromonu) do którego przy C6 i C7
przyłączony jest pierścień furanu.
Furanochromony
• Ammi visnagae Fructus; Ammi visnaga (L.) Lam., Umbelliferae=Apiaceae.
Zebrane w okresie dojrzewania (dwurozłupnie). Smak gorzki, słabo aromatyczny.
Kelina = visamina 0,3-1%, wisnagina 0,3%, kelol,
keloglukozyd = kelinina, kelinol, ammiol, visaminol; piranokumaryny seselinowe 0,2-0,5%: wisnadyna, samidyna; flawonoidy (kwercetyna, izoramnetyna, kemferol; olejek eteryczny 0,03% (karwon, linalol);
fenolokwasy (kawowy, ferulowy), fitosterole, olej tłusty 12-18%, białka. Rozkurczające na miocyty dróg
oddechowych, moczowych, n. wieńcowych, dróg żółciowych i jelit. Cardiotonicum, diureticum,
Antocyjany
• Związki wielofenolowe, o 15-węglowej strukturze
aglikonu C6-C3-C6, pochodnymi flawanu
spokrewnionymi z katechinami i
proantocyjanidynami. Zabarwienie różowe,
czerwone, niebieskie, fioletowe, zależne od pH
soku; owoce, kwiaty, łodygi, liście. Wystepują
jako antocyjanozydy, antocyjaniny, czyli
glikozydy (stabilne). Aglikony (antocyjanidyny)
są labilne i pod wpływem światła rozkładają się i
polimeryzują. Cz. cukrowa to glukoza, galaktoza,
ksylozyloglukoza (bi), rutynoza (bi), ramnoza,
Antocyjany
• antyrodnikowe,
• antyoksydacyjne,
• inhibitory enzymów proteolitycznych (elastazy,
kolagenazy) vasoprotectivum,
• przeciwzapalne, przeciwwysiękowe,
• przeciwobrzękowe
• poprawianie ukrwienia w obrębie tęczówki,
• wzmaganie odnowy rodopsyny.
Antocyjany
• Myrtilli Fructus, Vaccinium myrtillus L., Ericaceae.
Owoce borówki czernicy zebrane latem, wysuszone w temp. 50-60 stopni C. Antocyjany 0,1-0,25% (glukozydy, galaktozydy, arabinozydy cyjanidyny, delfinidyny,
malwidyny, peonidyny, petunidyny; garbniki katechinowe 5-10%, dimeryczne procyjanidyny, cukry (20-30%);
flawonoidy (astragalina, hiperozyd, izokwercytryna,
kwercytryna); kwas bursztynowy, jabłkowy, cytrynowy, chinowy, syryngowy, kawowy, chlorogenowy, ferulowy, p-kumarowy, askorbinowy, wit. B.
Przeciwbiegunkowe, uszczelniające i wzmacniające śródblonki, przeciwkrwotoczne (obkurczające),
antyagregacyjne; poprawia widzenie i krążenie krwi w oku. Przeciwcukrzycowe, ochronne na naczynia
krwionośne. Przeciwrobacze (anthelminticum. KE
doustnie dobowo odwary z 20-60 g surowca, miejscowo 10% decoctum. FP IV: 5% decoctum.
Antocyjany
• Sambuci Fructus, Sambucus nigra L., Caprifoliaceae. Antocyjany 0,2-1%: glikozydy cyjanidyny (chryzantemina,
sambucyjanina, sambucyna); flawonoidy
(izokwercytryna, hiperozyd, rutozyd); olejek eteryczny 0,01%, cukry (20%), pektyny; garbniki (3%), kwas
askorbinowy 0,03%, B2, kw. foliowy; glikozydy
cyjanogenne (prunazyna, sambunigryna, holokalina). Rozwalniające, moczopędne, napotne,
przeciwgorączkowe, czyszczące krew, żółciopędne, przeciwbólowe, ochronne na naczynia krwionośne; przeciwalergiczne. Decoctum 5-8%.
