• Nie Znaleziono Wyników

View of Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich w Królestwie Polskim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich w Królestwie Polskim"

Copied!
28
0
0

Pełen tekst

(1)

Tom X X X , zeszyt 2 - 1982

S T A N IS Ł A W G AJEW SKI

STOWARZYSZENIE ROBOTNIKÓW CHRZEŚCIJAŃSKICH

W KRÓLESTWIE POLSKIM

C h r z e ś c i j a ń s k a d z i a ł a l n o ś ć s p o ł e c z n a w K r ó l e s t w i e P o l s k i m m o g ł a r o z w i j a ć s i ę d o p i e r o w n o w y c h w a r u n k a c h p o l i t y c z n y c h , z a i s t n i a ł y c h w c z a s i e w a l k r e w o l u c y j n y c h w 1 9 0 5 r. O s ł a b i o n y a p a r a t c a r s k i e g o u c i ­ s k u z e z w o l i ł w ó w c z a s n a d z i a ł a l n o ś ć w i e l u p o l s k i m o r g a n i z a c j o m s p o ł e c z n y m , k u l t u r a l n y m i p o l i t y c z n y m . J e d n a z n i c h b y ł o S t o w a r z y s z e ­ n i e R o b o t n i k ó w C h r z e ś c i j a ń s k i c h . M i m o o g r o m n e j w a g i p r z y w i ą z y w a n e j w n a s z e j h i s t o r i o g r a f i i d o d z i e j ó w r u c h u r o b o t n i c z e g o , d z i e j e t e g o S t o w a r z y s z e n i a d o o s t a t n i c h c z a s ó w n i e i n t e r e s o w a ł y h i s t o r y k ó w . J e d y n y m m a t e r i a ł e m d o p o z n a n i a j e ­ g o d z i e j ó w b y ł y p r a c e k s . A. W ó y c i e k i e g o , p r o f e s o r a n a u k s p o ł e c z n y c h w A k a d e m i i D u c h o w n e j w P e t e r s b u r g u , w y d a n e w l a t a c h 1 9 1 5 - 1 9 2 1 i o p a r ­ t e n a p u b l i k o w a n y c h p r z e z S R C h d a n y c h s t a t y s t y c z n y c h o r a z d o ś w i a d c z e ­ n i a c h w ł a s n y c h 1 . D o p i e r o w o s t a t n i c h l a t a c h d z i e j e t e g o S t o w a r z y s z e n i a d o c z e k a ł y s i ę k i l k u o m ó w i e ń . T r a k t o w a n o j e j e d n a k m a r g i n a l n i e , j a k o . 2 i l u s t r a c j ę d o d z i e j ó w r u c h u r o b o t n i c z e g o w o g ó l e . W y j ą t e k s t a n o w i t u 3 p r a c a J. ' S t a s z e w s k i e g o . S z e r z e j c h r z e ś c i j a ń s k i m r u c h e m s p o ł e c z n y m w K r ó l e s t w i e P o l s k i m z a i n t e r e s o w a ł s i ę p r o f . R. B e n d e r . W y d a ł t e ż . . 4 z t e g o z a k r e s u s z e r e g p u b l i k a c j i . I c h u z u p e ł n i e n i e m , d o t y c z ą c y m S R C h , j e s t n i n i e j s z y a r t y k u ł , b ę d ą c y f r a g m e n t e m w i ę k s z e j p r a c y p o w s t a ł e j n a s e m i n a r i u m d o k t o r a n c k i m p r o w a d z o n y m p r z e z p r o f . B e n d e r a . C e l e m a r t y k u ­ łu j e s t u k a z a n i e p r z e d e w s z y s t k i m p r z y c z y n n i e p o w o d z e ń S R C h . G e n e z ę i d z i a ł a l n o ś ć S t o w a r z y s z e n i a m a o n u k a z a < | n a t y l e , b y l e p i e j z r o z u m i e ć p r z y c z y n y t y c h n i e p o w o d z e ń . M a t e r i a ł ź r ó d ł o w y d o t y c z ą c y d z i e j ó w S R C h j e s t b a r d z o n i e l i c z n y , f r a g m e n t a r y c z n y i r o z r z u c o n y w w i e l u a r c h i w a c h i b i b l i o t e k a c h ( A r c h i ­ w u m G ł ó w n e A k t D a w n y c h , W o j e w ó d z k i e A r c h i w u m P a ń s t w o w e w L u b l i n i e , A r c h i w u m W i c e p o s t u l a t o r a p r o c e s u b e a t y f i k a c y j n e g o o. H o n o r a t a K o ź m i ń ­ s k i e g o , B i b l i o t e k a N a r o d o w a , w s z y s t k i e a r c h i w a d i e c e z j a l n e z t e r e n u K r ó l e s t w a P o l s k i e g o , B i b l i o t e k a K U L , B i b l i o t e k a S e m i n a r i u m D u c h o w n e ­ g o w L u b l i n i e ) . J e g o z g r o m a d z e n i e s t a ł o s i ę m o ż l i w e j e d y n i e p r z y k w e r e n d z i e , p o j ę t e j b a r d z o s z e r o k o , d o d z i e j ó w c h r z e ś c i j a ń s k i e j d z i a

(2)

-1 0 4 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I ł a l n o ś c i s p o ł e c z n e j w o g ó l e . D o o p r a c o w a n i a t e g o t e m a t u m a t e r i a ł y r ę k o p i ś m i e n n e o k a z a ł y s i ę n i e w y s t a r c z a j ą c e . U z u p e ł n i o n o j e d a n y m i z p r a s y w y d a w a n e j p r z e z r ó ż n e o r g a n i z a c j e s p o ł e c z n e i p o l i t y c z n e w K r ó l e s t w i e , z a r ó w n o l e w i c o w e j a k i k o n s e r w a t y w n e . N a j b a r d z i e j p r z y ­ d a t n ą o k a z a ł a s i ę p r a s a k o ś c i e l n a , a w ś r ó d n i e j w y d a w a n e p r z e z k o n s y - s t o r z e b i s k u p i e m i e s i ę c z n i k i d i e c e z j a l n e d l a k s i ę ż y " . G E N E Z A S T O W A R Z Y S Z E N I A R O B O T N I K Ó W C H R Z E Ś C I J A Ń S K I C H W k r a j a c h E u r o p y z a c h o d n i e j p r a c a w ś r ó d r o b o t n i k ó w z o s t a ł a p o d j ę t a p r z e z d u c h o w i e ń s t w o k a t o l i c k i e w p o ł o w i e X I X w i e k u ^ . W l a t a c h d z i e w i ę ć d z i e s i ą t y c h n a k a z y w a ł y p r o w a d z i ć j ą n a w e t e n c y k l i k i p o p i e s k i e . I n i c j a t y w a t e g o t y p u b y ł a w i ę c w K r ó l e s t w i e b a r d z o p ó ź n a . W y n i k a ł o t o z w i e l u u w a r u n k o w a ń , k t ó r y c h p o z n a n i e p o z w o l i n a m l e p i e j z r o z u m i e ć a n a l i z y w d a l s z e j c z ę ś c i o p r a c o w a n i a . G ł ó w n y m p o w o d e m o p ó ź n i o n e j a k c j i s p o ł e c z n e j d u c h o w i e ń s t w a w K r ó ­ l e s t w i e , o p r ó c z u t r u d n i e ń z e s t r o n y a d m i n i s t r a c j i c a r s k i e j , b y ł b r a k k o n t a k t ó w z z a c h o d n i o e u r o p e j s k ą m y ś l ą s p o ł e c z n ą . P i o n i e r a m i n o w e g o r u ­ c h u b y l i c i k s i ę ż a , k t ó r y m u d a ł o s i ę o d b y ć s t u d i a p o z a g r a n i c a m i R o s j i . K s . M a r c e l i G o d l e w s k i ( 1 8 6 5 - 1 9 4 5 ) , w ł a ś c i w y t w ó r c a S R C h , p o r o ­ c z n e j p r ą d y n a w i k a r i a c i e w d i e c e z j i a u g u s t o w s k o - s e j n e ń s k i e j , w l a t a c h 1 8 8 9 1 8 9 3 o d b y ł s t u d i a t e o l o g i c z n e w R z y m i e , k t ó r e u k o ń c z y ł z e s t o p

-g

n i e m d o k t o r a t e o l o g i i . L a t a j e g o z a i n t e r e s o w a ń n a u k o w y c h p r z y p a d ł y w i ę c n a o k r e s b e z p o ś r e d n i o z w i ą z a n y z k r y s t a l i z o w a n i e m s i ę k a t o l i c ­ k i e j n a u k i s p o ł e c z n e j , w y r a ż o n e j g ł ó w n i e w e n c y k l i c e R e r u m n o v a r u m z 1 8 9 1 r. P o s t u d i a c h p r z e n i ó s ł s i ę d o d i e c e z j i w a r s z a w s k i e j , g d z i e w l a t a c h 1 8 9 5 - 1 9 0 2 p e ł n i ł f u n k c j e p r o f e s o r a s e m i n a r i u m d u c h o w n e g o , a p ó ź n i e j z a c z ą ł o r g a n i z o w a ć p i e r w s z e p r o w a d z o n e p r z e z k s i ę d z a z r z e - 9 s z e m e r o b o t n i c z e . T a k ż e o r g a n i z a t o r S R C h w Ł o d z i , k s . J a n A l b r e c h t , p o d o b n i e j a k k s . G o d l e w s k i , w 1 9 0 6 r. o d b y ł w y c i e c z k ę z a g r a n i c ę , p o d c z a s k t ó r e j z a p o z n a ł s i ę ą f o r m a m i p r a c y w ś r ó d r o b o « t n i k ó w '^ . Za g r a n i c ą s t u d i o w a l i t e ż t e o r e t y c y s p o ł e c z n e j d o k t r y n y k o ś c i e l n e j : w s p o m n i a n y j u ż k s . A l e k s a n d e r W ó y c i c k i , k s . J a n M a t u l e w i c z o r a z k s . A n t o n i S z y m a ń s k i ' ' . N a t o m i a s t o g ó ł d u c h o w i e ń s t w a n i e z d a w a ł s o b i e s p r a w y z w a g i n o w y c h p r o b l e m ó w . D o p i e r o t e ż p o r o k u 1 9 0 5 w y k ł a d y ze s p o ł e c z n e j n a u k i K o ś c i o ł a z o s t a ł y w p r o w a d z o n e d o p r o g r a m u s e m i n a r i ó w d u c h o w n y c h . I n n a p r z y c z y n ą o p ó ź n i o n e j a k c j i d u c h o w i e ń s t w a n a p o l u p r a c y s p o ł e c z n e j b y ł a s z c z u p ł o ś ć a k t y w u r o b o t n i c z e g o , w y n i k a j ą c a z z a k a z u < l e g a l n e j d z i a ł a l n o ś c i p a r t i i s o c j a l i s t y c z n y c h , d l a k t ó r y c h C h r z ę ś c i

(3)

-j a ń s k a D e m o k r a c -j a b y ł a s w e g o r o d z a -j u a l t e r n a t y w ą . Z w i ą z e k t e n w i d o ­ c z n y j e s t w y r a ź n i e w p i e r w s z e j c z ę ś c i e n c y k l i k i R e r u m n o u a r u m , w k t ó -13 r e j p o d d a n o k r y t y c e p r o p o n o w a n y p r z e z s o c j a l i s t ó w u s t r ó j s p o ł e c z n y K a t o l i c k a n a u k a s p o ł e c z n a p o w s t a ł a w i ę c m . i n . w n a d z i e i o d c i ą g n i ę c i a r o b o t n i k ó w o d p a r t i i s o c j a l i s t y c z n y c h , w o b e c k t ó r y c h K o ś c i ó ł m i a ł w i e l e z a s t r z e ż e ń . N a Z a c h o d z i e a k t y w n o ś ć t y c h p a r t i i b y ł a z n a c z n i e w i ę k s z a . W N i e m c z e c h n p . B i s m a r c k j u ż w 1 8 7 9 r. z a p o c z ą t k o w a ł w p r o ­ w a d z a n i e u s t a w o d a w s t w a a n t y s o c j a l i s t y c z n e g o z r a c j i w z m o ż o n e g o w p ł y -14 w u s o c j a l i s t ó w n a ż y c i e s p o ł e c z n e . D o r o k u 1 9 0 5 , m i m o f u n k c j o n o w a ­ n i a n a t e r e n i e K r ó l e s t w a k i l k u p a r f i i t y p u s o c j a l i s t y c z n e g o (I , I I i I I I P r o l e t a r i a t , Z w i ą z e k R o b o t n i k ó w P o l s k i c h , P P S , S D K P i L , B u n d ) , r u c h s o c j a l i s t y c z n y , s t a l e z w a l c z a n y p r z e z c a r a t , n i e z y s k a ł w i e l u z a a n g a ż o w a n y c h w p r a c y p a r t y j n e j c z ł o n k ó w . P r o l e t a r i a t l i c z y ł z a l e d ­ w i e k i l k a s e t o s ó b ^ , a w k o ń c u 1 9 0 4 r. P P S , S D K P i L o r a z B u n d l i c z y ł y w K r ó l e s t w i e ł ą c z n i e 10 t y s i ę c y c z ł o n k ó w . L i c z b a t a s t a n o w i ł a m n i e j n i ż 3 % p r o l e t a r i a t u p r z e m y s ł o w e g o i n i e s p e ł n a p r o m i l l e o g ó l n e j l i c z ­ b y l u d n o ś c i k r a j u ^ . R u c h r o z w i j a ł s i ę g ł ó w n i e w w i e l k o p r z e m y s ł o w y c h m i a s t a c h . W m i a s t a c h t y c h , p r z y s t a l e w z r a s t a j ą c e j l i c z b i e m i e s z k a ń - c ó w i n i e z m i e n n e j l i c z b i e p a r a f i i i k s i ę ż y , d u c h o w i e ń s t w o n i e z w r a c a ­ j ą c n a w e t u w a g i n a s o c j a l i s t ó w m i a ł o w i e l e p r a c y i d u ż o l u d z i w k o ś ­ c i e l e . P r o b l e m a t y k a z w i ą z a n a z s o c j a l i z m e m n i e r y s o w a ł a s i ę w j e g o o c z a c h 2b y t o s t r o . W i ę k s z o ś ć d u c h o w n y c h n i e m i a ł a t e ż z s o c j a l i s t a m i o s o b i s t y c h k o n t a k t ó w . K i e d y w i k a r i u s z z W a r s z a w y , k s . K a r o l B l i z i ń - s k i , w 1 8 9 8 r. p r ó b o w a ł z o r g a n i z o w a ć d u c h o w i e ń s t w o d o z a j ę c i a s i ę r o b o t n i k a m i , p r o b o s z c z o w i e w a r s z a w s c y z b o j k o t o w a l i z e b r a n i e s t w i e r ­ d z a j ą c , że u n i c h n i e m a s o c j a l i s t ó w i ż e p r a c a t a k a w c a l e n i e j e s t p i t r z e b n a ^ , T w i e r d z e n i e to o c z y w i ś c i e n i e o d p o w i a d a ł o p r a w d z i e . P r o b o s z c z o w i e n i e m o g l i n i e s ł y s z e ć c h o c i a ż b y o o r g a n i z o w a n y c h p r z e z s o c j a l i s t ó w 1 - m a j o w y c h p o c h o d a c h . B y ć m o ż e n i e s p o t k a l i i c h w k o ś ­ c i e l e c z y w k a n c e l a r i i p a r a f i a l n e j . Z d e k l a r o w a n y c h s o c j a l i s t ó w p r z e d 1 9 0 5 r. n i e b y ł o j e d n a k w K r ó ­ l e s t w i e z b y t w i e l u . D o p i e r o r e w o l u c j a u a k t y w n i ł a w i e l o t y s i ę c z n e m a s y p r o l e t a r i a t u , d l a k t ó r y c h p r o g r a m p a r t i i s o c j a l i s t y c z n y c h s t a w a ł s i ę a t r a k c y j n y . W s z e r e g a c h z o r g a n i z o w a n e g o , c h o c i a ż d z i a ł a j ą c e g o n i e l e ­ g a l n i e , r u c h u s o c j a l i s t y c z n e g o n a z i e m i a c h K r ó l e s t w a w s z c z y t o w y m m o

-1

8

m e n c i e r e w o l u c j i z n a j d o w a ł o s i ę 90 t y s i ę c y o s ó b . W o b e c n o w e j s y t u a ­ c j i s p o ł e c z n o - p o l i t y c z n e j d u c h o w i e ń s t w o m u s i a ł o z a j ą ć o k r e ś l o n ą p o s ­ t a w ę . S t a ł o s i ę to g ł ó w n ą p r z y c z y n ą u m o ż l i w i a j ą c ą p o w s t a n i e i f u n k ­ c j o n o w a n i e S R C h . N a f a k t t e n z w r a c a j ą u w a g ę w s z y s c y p i s z ą c y o d z i e ­

(4)

1 0 6 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I j a c h r u c h u c h r z e ś c i j a ń s k o - s p o ł e c z n e g o n a z i e m i a c h p o l s k i c h W r o k u 1 9 0 5 k s i ę ż a , n i e z a l e ż n i e o d s i e b i e , r o z p o c z ę l i p r a c ę w ś r ó d r o b o t n i k ó w w 4 o ś r o d k a c h : W a r s z a w i e , W ł o c ł a w k u , Ł o d z i i C z ę s t o ­ c h o w i e . K s . M. G o d l e w s k i w W a r s z a w i e z a ł o ż y ł s t o w a r z y s z e n i e r o b o t n i ­ c z e p r z y k o ś c i e l e św . K r z y ż a - S t r a ż K r ó l e s t w a P o l s k i e g o i L i t w y - k t ó r e w k o ń c u 1 9 0 5 r. p r z y b i e r a n a z w ę l e g a l n i e i s t n i e j ą c e g o B r a c t w a ś w . J ó z e f a . P o w y d a n i u u k a z u o s t o w a r z y s z e n i a c h ( 1 7 X I I 1 9 0 6 r . ) b r a c t w o , p r z e m i a n o w a n e n a S R C h w d n i u 11 V I 1 9 0 6 r . , u z y s k a ł o z a t w i e r -20 d z e n i e W a r s z a w s k i e g o U r z ę d u G u b e r n i a l n e g o d o S p r a w S t o w a r z y s z e ń W t y m s a m y m d n i u u z y s k a ł a z a t w i e r d z e n i e o r g a n i z a c j a r o b o t n i c z a w e W ł o ­ c ł a w k u , z a ł o ż o n a 8 X I I 1 9 0 5 r. p r z e z w i k a r i u s z a k a t e d r a l n e g o k s . J a n a M a n k i e w i c z a . P r z y b r a ł a o n a n a z w ę C h r z e ś c i j a ń s k i e T o w a r z y s t w o R o b o t n i - 21 c z e . W r o k u 1 9 0 5 p o w s t a ł y j e s z c z e : w Ł o d z i - S t o w a r z y s z e n i e R o b o t ­ n i k ó w C h r z e ś c i j a ń s k i c h , a w C z ę s t o c h o w i e - K a t o l i c k i e S t o w a r z y s z e n i e R o b o t n i k ó w P o l s k i c h . S t o w a r z y s z e n i e z o r g a n i z o w a n e w Ł o d z i p r z e z ks . A n d r z e j a R o g o z i ń s k i e g o u z y s k a ł o j e d n a k z a t w i e r d z e n i e r z ę d o w e d o p i e r o 21 I 1 9 0 7 r . , a s t o w a r z y s z e n i e w C z ę s t o c h o w i e , z a ł o ż o n e p r z e z ks .

22

W ł o d z i m i e r z a J a k o w s k i e g o , d o p i e r o w p o ł o w i e 1 9 0 8 r. P ó ź n e s t o s u n ­ k o w o z a l e g a l i z o w a n i e t y c h o r g a n i z a c j i b y ł o z a p e w n e w y n i k i e m r ó ż n i c y p o g l ę d ó w n a c e l e p r a c y s t o w a r z y s z e n i a i p ó ź n i e j s z y m z t e g o p o w o d u w y s t ą p i e n i e m z p r o ś b ę o l e g a l i z a c j e . J e s t t o t y m o c z y w i s t s z e , ż e z a ­ r ó w n o s t o w a r z y s z e n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e , j a k i „ z w i ę z k i p o l s k i e " t w o r z o ­ n e p r z e z e n d e c j ę , n i e m i a ł y t r u d n o ś c i z l e g a l i z a c j ę . L e g a l i z a c j a k l a ­ s o w e g o r u c h u z a w o d o w e g o p r z e d s t a w i a ł a s i ę b a r d z i e j s k o m p l i k o w a n i e . S D K P i L i t w o r z o n e p r z e z n i ę z w i ę z k i r o z u m i a ł y w a l k ę e k o n o m i c z n ę j a k o w a l k ę k l a s o w ę i r e w o l u c y j n ę , d l a t e g o t e ż n i e c h c i a ł y l e g a l i z a c j i . O d p o ł o w y 1 9 0 6 r. b l i s k i S D K P i L B u n d z m i e n i ł s w e s t a n o w i s k o i z a c z ę ł l e g a l i z o w a ć s w e o r g a n i z a c j e z a w o d o w e . Ł ą c z y ł o s i ę t o z o f i c j a l n y m z w r o t e m B u n d u w S D P R R k u m i e n s z e w i z m o w i . Z w i ę z k i B u n d u z a c z ę ł y o d t e j p o r y b l i ż e j w s p ó ł p r a c o w a ć z k l a s o w y m i z w i ą z k a m i b e z p a r t y j n y m i , t w o r z o n y m i p r z e z P P S . T e o s t a t n i e z a c z ę ł y s i ę j e d n a k l e g a l i z o w a ć d o ­ p i e r o o d p o ł o w y 1 9 0 7 r ., g d y ż u w a ż a ł y , że w w a r u n k a c h k o n t r r e w o l u c j i 2 3 t y l k o d z i a ł a l n o ś ć l e g a l n a m a j e s z c z e s z a n s e p o w o d z e n i a . N a j w c z e ś ­ n i e j w i ę c z a c z ę ł y l e g a l i z o w a ć s w e t e r e n o w e o d d z i a ł y r u c h u z a w o d o w e g o o r g a n i z a c j e c h r z e ś c i j a ń s k i e . D Z I A Ł A L N O Ś Ć S T O W A R Z Y S Z E N I A R O B O T N I K Ó W C H R Z E Ś C I J A Ń S K I C H Z a p o c z ą t k o w a n a w 1 9 0 5 r. p r a c a w r o k u n a s t ę p n y m s t a ł a s i ę b a r d z o p o p u l a r n a . P o w s t a ł o w ó w c z a s n a j w i ę c e j o r g a n i z a c j i r o b o t n i ­

(5)

c z y c h t e g o t y p u . C h r o n o l o g i a p o w s t a w a n i a k ó ł S R C h , k t ó r e p r z e s ł a ł y s p r a w o z d a n i a z e s w e j p r a c y ,za r o k 1 90 8, p r z e d s t a w i a ł a s i ę n a s t ę p u j ą ­ c o . W 1 9 0 5 r. w K r ó l e s t w i e p o w s t a ł o 6 k ó ł l o k a l n y c h (w tyra 3 w s a ­ m e j W a r s z a w i e ) , w 1 9 0 6 r. 27 , w 1 9 0 7 1 6 , a w 1 9 0 8 j u ż t y l k o 3 k o -24 . . . . . . . ła . N a j w i ę c e j i n i c j a t y w y w y k a z a l i w i ę c k s i ę ż a w 1 9 0 6 r. W t y m r o k u d o j r z a ł a t e ż t e n d e n c j a u j ę c i a s a m o d z i e l n y c h d o t e j p o r y k ó ł w r a m y j e d n e j o r g a n i z a c j i o g ó l n o k r a j o w e j . Z i n i c j a t y w y k s . W. J a k o w s k i e g o w p a ź d z i e r n i k u 1 9 0 6 r. z w o ł a n o d o C z ę s t o c h o w y I Z j a z d d e l e g a t ó w ze w s z y s t k i c h l o k a l n y c h s t o w a r z y s z e ń . U s t a w ę S R C h w W a r s z a w i e u z n a n o

,

25 w ó w c z a s z a p o d s t a w ę z j e d n o c z e n i a w s z y s t k i c h k o ł . W s t y c z n i u 1 9 0 7 r. w W a r s z a w i e o d b y ł s i ę z w o ł a n y p r z e z k s . M. G o d l e w s k i e g o d r u g i , a z a ­ r a z e m o s t a t n i Z j a z d d e l e g a t ó w z p o s z c z e g ó l n y c h k ó ł . N a 2 0 0 o s o b o w y m Z j e ź d z i e u z n a n o p o t r z e b ę u t w o r z e n i a S e k r e t a r i a t u G ł ó w n e g o , b ę d ą c e g o ł ą c z n i k i e m m i ę d z y k o ł o m i t e r e n o w y m i , o r a z u t w o r z e n i e Z w i ą z k ó w O k r ę - 26 g o w y c h . P o w s t a ł y n a p o c z ą t k u 1 9 0 7 r. s y s t e m o r g a n i z a c y i n y S R C h p r z e t r w a ł d o k o ń c a j e g o d z i a ł a l n o ś c i . Z w i ą z k i O k r ę g o w e n i e o d p o w i a d a ł y z a r ó w n o s i e c i a d m i n i s t r a c j i p a ń s t w o w e j ( g u b e r n i e ) , j a k i k o ś c i e l n e j ( d i e c e ­ z j e ) . O g r o m n a w i ę k s z o ś ć k ó ł z n a l a z ł a s i ę n a t e r e n i e g u b e r n i w a r s z a w ­ s k i e j i p i o t r k o w s k i e j , g d z i e z n a j d o w a ł o s i ę 6 z 8 i s t n i e j ą c y c h Z w i ą ­ z k ó w O k r ę g o w y c h i 6 5 z 8 0 o g ó ł e m i s t n i e j ą c y c h k ó ł l o k a l n y c h . N i e l i ­ c z ą c Z w i ą z k u O k r ę g o w e g o w A u g u s t o w i e , k t ó r y w i d o c z n i e p o m y ś l a n y b y ł j a k o p e r s p e k t y w i c z n y (1 k o ł o l i c z ą c e 35 c z ł o n k ó w ) , j e d y n i e Z w i ą z e k O k r ę g o w y w R a d o m i u l i c z ą c y 7 k ó ł t e r e n o w y c h , z n a l a z ł s i ę p o z a t e r y ­ t o r i u m t y c h 2 g u b e r n i . P o z o s t a ł e k o ł a ( P ł o c k , L u b l i n , S i e d l c e , S a n ­ d o m i e r z , K o p r z y w n i c a , K o ł o , K o n i n i 2 k o ł a w K a l i s z u ) n i e w c h o d z i ł y 2 7 d o ż a d n e g o Z w i ą z k u O k r ę g o w e g o T e o s t a t n i e m e w y k a z y w a ł y j e d n a k w i ę k s z e j i n i c j a t y w y i p r a w d o p o d o b n i e p o w s t a ł y n i e w w y n i k u z a p o t r z e ­ b o w a n i a s a m y c h r o b o t n i k ó w , l e c z p a n u j ą c e j w ó w c z a s m o d y n a z a k ł a d a n i e s t o w a r z y s z e ń r o b o t n i c z y c h . Z o r g a n i z o w a n o j e b o w i e m w m i a s t a c h b i s k u ­ p i c h ( P ł o c k , S a n d o m i e r z , L u b l i n ) i s t o l i c a c h g u b e r n i ( K a l i s z , S i e d l ­ c e ) . K s i ę ż a w t y c h m i e j s c o w o ś c i a c h , p o d o b n i e j a k w K o p r z y w n i c y , Kole; i K o n i n i e , w i d o c z n i e n i e c h c i e l i p o z o s t a ć b i e r n i , j e d n a k ż e p r o w a d z o ­ n e p r z e z n i c h k o ł a c z y t o z b r a k u w ł a ś c i w e g o p r o w a d z e n i a , c z y t e ż b r a k u p o p u l a r n o ś c i w ś r ó d r o b o t n i k ó w , n i e p r z y s y ł a ł y n a w e t s p r a w o z d a ń z e s w e j d z i a ł a l n o ś c i . P o d z i a ł k ó ł n a Z w i ą z k i O k r ę g o w e ł ą c z y ł s i ę z p r o b l e m e m i n d u s t r i a ­ l i z a c j i z i e m K r ó l e s t w a P o l s k i e g o , a w i ę c i l i c z e b n o ś c i ą k l a s y r o b o t n i ­ c z e j w p o s z c z e g ó l n y c h g u b e r n i a c h . P o r ó w n u j ą c l i c z e b n o ś ć r o b o t n i k ó w

(6)

1 0 8 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I z s i e c i ą k ó ł l o k a l n y c h i Z w i ą z k ó w O k r ę g o w y c h * o t r z y m a m y n a s t ę p u j ą c ą . , 2 8 t a b e l ę T a b . 1, I l o ś ć r o b o t n i k ó w i s i e ć k o m ó r e k S R C h w p o s z c z e g ó l n y c h g u b e r n i a c h G u b e r n i a I l o ś ć r o b o t n i k ó w I l o ś ć Z w . O k r . I l o ś ć k ó ł R o b o t n i c y I l o ś ć S R C h 1 9 0 8 ' % o g ó ł u 1 P i o t r k o w s k a 2 0 7 8 2 0 4 25 1 1 6 2 3 2 W a r s z a w s k a 1 1 6 4 0 6 2 38 7 8 2 0 6, 8 3 R a d o m s k a 1 8 5 6 0 1 7 1 2 8 8 6 , 9 4 K a i i s k a 1 6 8 9 6 • - 5 1 161 6, 8 5 L u b e l s k a 1 5 5 2 9 1 ? ? 6 K i e l e c k a 8 9 5 5 - 1 2 8 0 3,1 7 P ł o c k a 6 3 0 6 - 1 ? ? 8 S i e d l e c k a 4 4 5 1 - 1 9 ? 9 S u w a l s k a 3 688 1 1 35 0 , 9 10 Ł o m ż y ń s k a 2 3 1 6 **■ i R a z e m 4 0 0 9 2 7 8 80 2 2 2 0 7 5 , 5

|

S i e ć k ó ł S R C h o d p o w i a d a ła w i ę c s t o p n i o w i u p r z e m y s ł o w i e n i a p o s z c z e ­ g ó l n y c h g u b e r n i . N a j b a r d z i e j u p r z e m y s ł o w i o n a g u b e r n i a p i o t r k o w s k a p o ­ s i a d a ł a 4 Z w i ą z k i O k r ę g o w e i 2 5 k ó ł l o k a l n y c h . C o p r a w d a g u b e r n i a w a r ­ s z a w s k a p o s i a d a ł a a ż 3 8 k ó ł , a l e o g ó l n a l i c z b a s t o w a r z y s z o n y c h b y ł a m n i e j s z a . B y ł o to w y n i k i e m i s t n i e n i a m a ł y c h i l o ś c i o w o k ó ł w a r s z a w s k i c h , s z c z e g ó l n i e p r o w a d z o n y c h o d d z i e l n i e k ó ł ż e ń s k i c h . T y m c z a s e m t y l k o 3 k o ł a ł ó d z k i e ( g u b . p i o t r k o w s k a ) p o s i a d a ł y 4 t y s i ą c e c z ł o n k ó w . I l o ś ć k s i ę ż y z a a n g a ż o w a n y c h w p r a c y S R C h w g u b e r n i w a r s z a w s k i e j b y ł a w i ę c w i ę k s z a , d z i a ł a l n o ś ć i c h j e d n a k o b j ę ł a m n i e j s z ą l i c z b ę r o b o t n i k ó w . P o ­ z o s t a ł y c h 8 g u b e r n i K r ó l e s t w a p o s i a d a ł o t y l k o 15 k ó ł , k t ó r e n i e w y k a ­ z a ł y w i ę k s z e j a k t y w n o ś c i . T y l k o 4 z n i c h ( R a d o m , W i e r z b n i k , K a l i s z , K o ł o ) p r z y s ł a ł y s p r a w o z d a n i a ze s w e j d z i a ł a l n o ś c i . N a t e r e n i e t y c h 8 g u b e r n i z n a j d o w a ł o ś i ę 2 7 6 4 c z ł o n k ó w n a o g ó l n ą l i c z b ę 76 7 0 2 r o b o t ­ n i k ó w . W g u b e r n i a c h t y c h z a m i e s z k i w a ł o w i ę c 1 9 % o g ó ł u r o b o t n i k ó w K r ó ­ l e s t w a i 3 , 6 % o g ó ł u n a l e ż ą c y c h d o S R C h . P r o c e n t s t o w a r z y s z o n y c h w g u ­ b e r n i a c h b a r d z i e j u p r z e m y s ł o w i o n y c h b y ł w y ż s z y i w y n o s i ł : d l a p i o t r ­ k o w s k i e j 5 , 6 % , a d l a w a r s z a w s k i e j 6,8%. P r o l e t a r i a t w o g r o m n e j s w e j m a s i e p o z o s t a ł w i ę c p o z a w p ł y w a m i r u c h u s p o ł e c z n e g o p o j ę t e g o w d u c h u d e m o k r a c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j . R u c h s o c j a l i s t y c z n y m i a ł p o d t y m w z g l ę d e m w i ę k s z e o s i ą g n i ę c i a . W s z c z y t o w y m m o m e n c i e r e w o l u c j i , w j e g o s z e r e g a c h

(7)

b y ł o z o r g a n i z o w a n y c h o k o ł o 90 t y s i ę c y r o b o t n i k ó w , c o s t a n o w i ł o 2 2 , 5 % o g ó ł u r o b o t n i k ó w K r ó l e s t w a . N a j w i ę k s z a l i c z b a r o b o t n i k ó w ( A 0 t y s . ) z o s t a ł a z o r g a n i z o w a n a w b e z p a r t y j n y c h z w i ą z k a c h k l a s o w y c h k i e r o w a ­ n y c h p r z e z P P S i n i e l e g a l n y c h z w i ą z k a c h p a r t y j n y c h k i e r o w a n y c h p r z e z SDKP i L , ( o k . 32 t y s . ) . K i l k a n a ś c i e t y s i ę c y s k u p i a ł ż y d o w s k i B u n d . R ó w n i e ż S t r o n n i c t w o N a r o d o w o - D e m o k r a t y c z n e w t w o r z e n i u z w i ą z k ó w z a w o ­ d o w y c h m i a ł o w i ę k s z e s u k c e s y n i ż S R C h . Z w i ą z k i „ p o l s k i e ” s k u p i ł y b o -! . ' , 2 9 . w i e m o k . 5 0 t y s . r o b o t n i k o w . W t y c h o s t a t n i c h , m i m o k o n e k s j i d u c h o ­ w i e ń s t w a z e n d e c j ą , k s i ę ż a n i e w z i ę l i u d z i a ł u . C i n a j b a r d z i e j z e n ­ d e c j ą z w i ą z a n i p o p i e r a l i S R C h w j e j w a l c e z e l e m e n t a m i k o n s e r w a t y w n y ­ m i , k t ó r y m u l e g a ł a h i e r a r c h i a i c z ę ś ć k l e r u . Z a g a d n i e n i e t o d o k ł a d ­ n i e j z o s t a n i e o m ó w i o n e w d a l s z e j c z ę ś c i t e g o o p r a c o w a n i a . P o r ó w n u j ą c p o w y ż s z e d a n e z s i e c i ą a d m i n i s t r a c j i k o ś c i e l n e j d o ­ c h o d z i m y d o w n i o s k u , ż e s p r a w ą S R C h i n t e r e s o w a ł y s i ę z a s a d n i c z o t y l k o 2 d i e c e z j e : w a r s z a w s k a i k u j a w s k o - k a 1 i s k a ♦ O n e t e ż p r z e d e w s z y s t k i m b y ł y r e p r e z e n t o w a n e n a I i II Z j e ź d z i e s t o w a r z y s z e ń c h r z e ś c i j a ń s k i c h , . 3 0 k t ó r e o d b y ł y s i ę w C z ę s t o c h o w i e i W a r s z a w i e . W y n i k a t o z f a k t u , że d i e c e z j e te o b e j m o w a ł y t e r y t o r i u m 2 g u b e r n i n a j b a r d z i e j u p r z e m y s ł o w i o ­ n y c h o r a z z n a j d u j ą c e j s i ę n a A m i e j s c u p o d t y m w z g l ę d e m g u b e r n i k a l i s ­ k i e j . W s z y s t k i e A o ś r o d k i , w k t ó r y c h z a i n i c j o w a n o p r a c ę , l e ż a ł y n a t e ­ r y t o r i u m t y c h d w ó c h d i e c e z j i . W e W ł o c ł a w k u n p ., m i m o że n i e b y ł o t a m d u ż e g o o ś r o d k a p r z e m y s ł o w e g o , k s . J. M a n k i e w i c z z o r g a n i z o w a ł t a m s t o w a ­ r z y s z e n i e r o b o t n i c z e . T y m c z a s e m w b a r d z o u p r z e m y s ł o w i o n y m p o w i e c i e b ę ­ d z i ń s k i m , n a l e ż ą c y m d o d i e c e z j i k i e l e c k i e j , i n i c j a t y w a t a w 1 9 0 5 r. n i e p o j a w i ł a s i ę . P i e r w s z e k o ł a l o k a l n e n a t y m t e r e n i e u t w o r z o n o w p a

-31

.

.

z d z i e r n i k u 1 9 0 6 r. , k i e d y f o r m o w a n o j u z z a s a d y z j e d n o c z e n i a p o w s t a ­ ł y c h w c z e ś n i e j s t o w a r z y s z e ń . Z r a c j i u p r z e m y s ł o w i e n i a r o z w ó j S R C h s t a ł s i ę tu b a r d z i e j d y n a m i c z n y n i ż w p o z o s t a ł y c h c z ę ś c i a c h k r a j u . P o c z ą t k o w a a p a t i a w y n i k a ł a p r z e d e w s z y s t k i m z f a k t u , ż e p o w i a t b ę d z i ń ­ s k i l e ż a ł n a t e r e n i e t y p o w o w i e j s k i e j d i e c e z j i . W p o z o s t a ł y c h 7 p o ­ w i a t a c h d i e c e z j i k i e l e c k i e j z a m i e s z k i w a ł o b o w i e m t y l k o 8 9 5 5 r o b o t -. 32 n i k ó w , i to g ł ó w n i e w b e z p o ś r e d n i m s ą s i e d z t w i e K i e l c . W i e l u k s i ę ż y n i e s p o t y k a ł o s i ę w i ę c n a c o d z i e ń z p r o b l e m a m i k l a s y r o b o t n i c z e j . M ł o d z i k s i ę ż a n i e p r a c o w a l i d ł u ż e j w p a r a f i a c h r o b o t n i c z y c h , n a c o w s k a z u j e z n a c z n a p r z e p ł y w o w o ś ć w i k a r i u s z y s t w i e r d z o n a n a p o d s t a w i e s c h e m a t y z m u d i e c e z j a l n e g o . K s i ę ż a s t a r s i n i e w i d z i e l i c h y b a k o n i e c z ­ n o ś c i z m i a n y p r o f i l u s w e j p r a c y . W l a t a c h 1 8 6 1 - 1 9 0 A f u n k c j e d z i e k a n a w B ę d z i n i e s p r a w o w a ł o k o l e j n o t y l k o 2 k s i ę ż y : w l a t a c h 1 8 6 1 - 1 8 7 2 k s . L. C z e r n i a ń s k i i w l a t a c h 1 8 7 2 — 1 9 0 A k s . L. D o b r z a ń s k i . P r a c o w a l i w i ę c k o l e j n o 11 i 32 l a t a . W l a t a c h r o z b u d z o n e j a k c j i s p o ł e c z n e j ( 1 9 0 5

(8)

-1 -1 0 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I 1 9 1 4 ) , k i e d y o d k s i ę ż y w y m a g a n o w i ę c e j i e w e n t u a l n e a w a n s e u z a l e ż n i a ­ n o o d a k t y w n o ś c i w p r a c y s p o ł e c z n e j , d z i e k a n i w B ę d z i n i e z m i e n i a l i s i ę 4 - k r o t n i e ( k s . T. C z e r w i ń s k i , k s . W. K u b i c k i , k s . K. H o ł o c i ń s k i 1 k s . A. B u b e l ) . W t y m s a m y m c z a s i e ( 1 9 0 5 - 1 9 1 4 ) w 4 i n n y c h d e k a n a t a c h n a s t a n o w i s k u d z i e k a n a n i e n a s t ą p i ł a ż a d n a z m i a n a ( K i e l c e , O l k u s z , M i e c h ó w , - S t o p n i c a ) a w 2 d a l s z y c n ( J ę d r z e j ó w , W ł o s z c z o w a ) d z i e k a n 3 3 . z m i e n i ł s i ę t y l k o r a z . W o p a r c i u o s c h e m a t y z m t r u d n o p o d e j m o w a ć d a l e k o i d ą c e w n i o s k i , g d y ż p r z y c z y n y z m i a n m o g ł y b y ć r ó ż n e . M o ż n a j e d n a k p r z y p u s z c z a ć , że c z ę s t e z m i a n y w B ę d z i n i e w y n i k a ł y z k o n i e ­ c z n o ś c i p o s z u k i w a n i a o s ó b , k t ó r e b y r o z u m i a ł y i c h c i a ł y r e a l i z o w a ć n o w y t y p p r a c y d u s z p a s t e r s k i e j . D o t a k i e j i n t e r p r e t a c j i u p o w a ż n i a n a s t e ż d e c y z j a a d m i n i s t r a t o r a d i e c e z j i k s . F. B r u d z y ń s k i e g o , k t ó r y b r a k a k t y w n o ś c i w p r a c y s p o ł e c z n e j u w a ż a ł z a z ł e ś w i a d e c t w o p r a c y . . 3 4 . . . . . d u s z p a s t e r s k i e j . P r a c a w p o w i e c i e b ę d z i ń s k i m r o z p o c z ę t a p ó ź n i e j d a ł a j e d n a k w i ę k s z e n i ż w i n n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h r e z u l t a t y . J u ż w 1 9 0 8 r. w p o w i e c i e t y m n a 2 2 6 9 0 r o b o t n i k ó w d o S R C h n a l e ż a ł y 35 2 8 5 2 o s o b y , c o s t a n o w i 12 ,j5% w s z y s t k i c h r o b o t n i k ó w p o w i a t u P r o c e n t t e n , j a k w y n i k a z t a b e l i n r 1, d l a c a ł e g o K r ó l e s t w a w y n o ­ s i ł t y l k o 5 , 5 . R o z m i e s z c z e n i e k ó ł l o k a l n y c h i Z w i ą z k ó w O k r ę g o w y c h w p o s z c z e ­ g ó l n y c h d i e c e z j a c h n a p o d s t a w i e ź r ó d e ł w y k a z a n y c h p r z y t a b e l i n r 1, p r z e d s t a w i a ł o s i ę n a s t ę p u j ą c o : T a b . 2 . S R C h w p o s z c z e g ó l n y c h d i e c e z j a c h K r ó l e s t w a Lp. D i e c e z j a L i c z b a Z w i ą z ­ k ó w O k r ę g o w y c h L i c z b a k ó ł l o k a l n y c h L i c z b a c z ł o n k ó w i W a r s z a w s k a 2 4 2 11 1 7 9 2 K u j a w s k o - k a l i s k a 3 1 4 6 5 7 3 3 K i e l e c k a 1 12 3 1 32 4 S a n d o m i e r s k a 1 7 1 2 8 8 5 S e j n e ń s k a 1 1 3 5 6 L u b e l s k a - 2 ? 7 P ł o c k a

-

2 ?

----

R a z e m i 8 0 2 2 2 0 7 P o ł o w a c z ł o n k ó w z n a j d o w a ł a s i ę w d i e c e z j i w a r s z a w s k i e j , g d y ż t a m z n a j d o w a ł y s i ę 2 n a j b a r d z i e j p r ę ż n e Z w i ą z k i O k r ę g o w e : W a r s z a w a i Ł ó d ź . Z a s a d n i c z o S R C h f u n k c j o n o w a ł o w 4 d i e c e z j a c h p o ł o ż o n y c h n a

(9)

l e w y m b r z e g u W i s ł y . W d i e c e z j a c h p r a w o b r z e ż n y c h t y l k o k o ł o l u b e l s k i e , 3 6 i t o d o p i e r o p o r o k u 1 9 0 9 , p r o w a d z i ł o d z i a ł a l n o ś ć . W y n i k a ł o t o ze s t o p n i a u p r z e m y s ł o w i e n i a t y c h z i e m . S R C h i s t n i a ł o d o k o ń c a X w o j n y ś w i a t w e j . J e d n a k ż e n a j w i ę k s z y j e g o r o z k w i t p r z y p a d ł n a p i e r w s z e l a t a j e g o i s t n i e n i a . D o r o k u 1 9 0 8 s t a l e r o s ł a l i c z b a k ó ł . P o r o k u 1 9 0 8 p o w s t a ł o i c h j u ż n i e w i e l e , n a ­ t o m i a s t s t a l e m a l a ł a l i c z b a c z ł o n k ó w . Z p o w o d u b r a k u s p r a w o z d a ń z d z i a ł a l n o ś c i w i e l u k ó ł n i e m a m y p e ł n e g o m a t e r i a ł u p o r ó w n a w c z e g o . N a p o d s t a w i e f r a g m e n t a r y c z n y c h d a n y c h , , o d n o s z ą c y c h s i e d o k i l k u m i e j s c o ­ w o ś c i , m o ż e m y o b s e r w o w a ć w z r o s t i s p a d e k 1 i c z b y c z ł o n k ó w . D o k ł a d n o ś ć t y c h d a n y c h b u d z i j e d n a k p o w a ż n e z a s t r z e ż e n i a , p r z e d e w s z y s t k i m c o d o Ł o d z i . W y n i k i p o d a n e w t a b e l i n r 3 o d b i e g a j ą o d w y n i k ó w p o d a n y c h p o p r z e d n i o i. s ę z n a c z n i e z a w y ż o n e . J e d n a k i o n e u k a z u j ę p r o c e s w z r o ­ s t u l i c z b y c z ł o n k ó w . 3 7 T a b . 3 . L i c z b a c z ł o n k ó w S R C h w w y b r a n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h

---! R o k i M-ie j s c o w o ś ć ; 1 9 0 5 1 9 0 6 1 9 0 7 : 1 9 0 8 I 1 9 0 9 1 9 1 1 i Ł ó d ź W a r s z a w a C z ę s t o c h o w a T o m a s z ó w R a w s k i 1 7 0 0 8 0 0 0 2 2 9 0 i 10000 6 0 2 2 , 4 1 7 0 , j 1 7 6 5 | 5 5 4 9 3 0 7 5 3 5 0 , 6 0 0 0 i 2 5 8 2 I ,1 8 0 0 l |

i ..

_

D o k ł a d n i e p r o c e s u r o z w o j u s t o w a r z y s z e ń n i e m o ż n a u s t a l i ć . R o k 1 9 0 7 u w a ż a ć j e d n a k n a l e ż y za c z a s n a j w i ę k s z e g o r o z w o j u S t o w a r z y s z e n i a . W t y m r o k u w s z y s t k i e k o ł a , z w y j ą t k i e m k ó ł w a r s z a w s k i c h , l i c z y ł y 18 3 7 9 3 8 c z ł o n k ó w . W r o k u n a s t ę p n y m l i c z b a t a z m a l a ł a j u ż d o 16 1 8 5 . Z d a n i e m b a d a c z a r u c h u z a w o d o w e g o w K r ó l e s t w i e P o l s k i m J. K a n c e w i c z a s p a d e k l i c z b y c z ł o n k ó w d o t y c z y ł c a ł e g o r u c h u z a w o d o w e g o , g d y ż n i e u ś w i a d o m i o ­ n e m a s y d o z w i ą z k ó w t y c h „ h u r m e m n a p ł y n ę ł y o c z e k u j ą c k o r z y ś c i , k t ó r e 3 9 b y ł y w l a t a c h 1 9 0 6 - 1 9 0 7 w o g ó l e n i e d o z r e a l i z o w a n i a ” . W k o n s e k w e n ­ c j i d o s y ć s z y b k o o d e s z ł o o d t y c h z w i ą z k ó w w i e l u c z ł o n k ó w , a w y n i e s i o ­ ne- z n i e c h ę c e n i e n i e s p r z y j a ł o s z y b k i e m u o d b u d o w a n i u r u c h u z a w o d o w e g o n a w e t w l a t a c h 1 9 1 2 1 9 1 4 , t j . w c z a s i e p e w n e g o o ż y w i e n i a w r u c h u r o -4 0 . . . . . . . b o t n i c z y m . R e f l e k s j e t e m o ż n a r ó w n i e ż o d n i e ś ć d o S t o w a r z y s z e n i a ^ R o b o t n i k ó w C h r z e ś c i j a ń s k i c h . Z o k r e s u n a j w i ę k s z e g o r o z w o j u S R C h p o s i a d a m y s p r a w o z d a n i a z d z i a ł a l n o ś c i 5 4 k ó ł . O s i ą g n i ę c i a t y c h k ó ł p r z e d s t a w i a n a s t ę p u j ą c a

(10)

1 1 2 S T A N IS Ł A W G A JE W SK I t a b e l a : 4 1 T a b . 4 . I n s t y t u c j e S R C h w r o k u 1 9 0 6

....

Z w . O k r ę g o w y B i b l i o ­ t e k i O r k i e s ­ t r y C h ó r y '" « .. '1 T e a t r y S k l e p y

1

K a s y O c h r o n y W a r s z a w s k i 16 5 9 4 12 6 3 Ł ó d z k i 2 2 2 1 4 1 -Z a g ł ę b i e D ą b r o w s k i e 6 1 2 2 9 6 -P i o t r k ó w 4 1 - - 2 -C z ę s Ł o c h o w s k i 1 - 1 - 3 2 -W ł o c ł a w s k i 1 i - - 1 1 -R a d o m s k i 2 - - 1 1 2 -A u g u s t o w s k i - ! - “ - - -

r

-; K o ł a t z w . l u ź n e

3

i

i 1 2 3 j R a z e m 3 5

i

9

14 9 32 2 3 3 N a j w i ę k s z e o s i ą g n i ę c i a d o t y c z y ł y d z i a ł a l n o ś c i k u l t u r a l n o - o ś w i a ­ t o w e j . S t w o r z o n o n o w i e l e b i b l i o t e k , c h ó r ó w ś p i e w a c z y c h , t e a t r ó w a m a ­ t o r s k i c h . K s . G o d l e w s k i z a ł o ż y ł t e ż w W a r s z a w i e s z k o ł ę d l a d z i e c i r o ­ b o t n i c z y c h . N i e w i e l k a t a s z k o ł a ( 4 0 u c z n i ó w ) z o s t a ł a p r z e z w ł a d z e 4 2 . . . c a r s k i e z l i k w i d o w a n a . A k c j ę o ś w i a t o w ą p r o w a d z o n o r o w n i e s p r z e z z o ­ b o w i ą z a n i e c z ł o n k ó w d o c z y t a n i a t y g o d n i k a „ P r a c o w n i k P o l s k i " , k t ó r y w s z y s c y c z ł o n k o w i e o t r z y m y w a l i . I n s t y t u c i e o ś w i a t o w e w y k a z y w a ł y w i ę k s z ą ż y w o t n o ś ć o d i n s t y t u c j i e k o n o m i c z n y c h . U t w o r z o n o c o p r a w d a 3 2 s k l e p y 4 3 s p o ż y w c z e i 2 3 k a s y z a p o m o g o w e , a l e n a o g o l n e p o t r z e b y b y ł a t o l i c z ­ b a w r ę c z z n i k o m a . Z w i ę k s z y c h i n s t y t u c j i e k o n o m i c z n y c h u t w o r z o n o t y l k o 2 p i e k a r n i e ( W y s z k ó w , R a d o m ) i t k a l n i ę m e c h a n i c z n ą w Ł o d z i . W ł ą c z n o ­ ś c i z S R C h p r a c o w a ł o k i l k a i n n y c h z w i ą z k ó w , j a k : C h r z e ś c i j a ń s k i Z w i ą ­ z e k R ę k o d z i e l n i c z e k , D ź w i g n i a , S t o w a r z y s z e n i e K a t o l i c k i e S ł u ż ą c y c h , S t o w a r z y s z e n i e C h r z e ś c i j a ń s k i e O f i c j a l i s t ó w H a n d l o w y c h i P r z e m y s ł o - 4 4 w y c h w W a r s z a w i e . Z b r a k u ź r ó d e ł z a k r e s w s p ó ł d z i a ł a n i a S R C h z t y m i z w i ą z k a m i j e s t d z i ś n i e m o ż l i w y d o u s t a l e n i a . P R Z Y C Z Y N Y N I E P O W O D Z E Ń S R C H P o r o k u 1 9 0 8 s t o w a r z y s z e n i a f u n k c j o n o w a ł y d a l e j i1 m i a ł y n a w e t . . . . 4 5 p e w n e o s i ą g n i ę c i a , s z c z e g ó l n i e w W a r s z a w i e , Ł o d z i i L u b l i n i e J e d n a k ż e o g ó l n y d o r o b e k S t o w a r z y s z e n i a n i e o d p o w i a d a ł z a m i e r z e n i o m t w ó r c ó w . C o w i ę c z ł o ż y ł o s i ę n a n i e z b y t p o m y ś l n y r o z w ó j S R C h ? I s t n i a ­ ł a p r z e c i e ż p o t r z e b a s p o ł e c z n e g o d z i a ł a n i a , a k s i ę ż a , k t ó r z y o r g a n i z o ­

(11)

w a l i s t o w a r z y s z e n i a , m i e l i w ś r ó d l u d z i a u t o r y t e t . J e d n ą z p r z y c z y n n i e p o w o d z e n i a b y ł a n i e j e d n o m y ś I n o ś ć d z i a ł a c z y n o w e g o s t o w a r z y s z e n i a . W y n i k a o n a j u ż z s a m e j a n a l i z y p i e r w s z y c h 4 i n i c j a t y w : w W a r s z a w i e , W ł o c ł a w k u , C z ę s t o c h o w i e i Ł o d z i . W s w e j g e ­ n e z i e m a j a o n e d w a . ź r ó d ł a i n s p i r a c j i . P i e r w s z a i n s p i r a c j a p o c h o d z i ł a o d L i g i N a r o d o w e j . P o n i e p o w o ­ d z e n i a c h z w o l e n n i k ó w p o l i t y k i u g o d o w e j n a p o c z ą t k u p a n o w a n i a c a r a 4 6 M i k o ł a j a I I , L i g a z a c z ę ł a o d g r y w a ć c o r a z t o w i ę k s z ą r o l ę w s p o ł e ­ c z e ń s t w i e . J e j d z i a ł a c z e z a c z ę l i a n g a ż o w a ć s i ę d o w s z y s t k i c h p r a c s p o ł e c z n y c h , z m i e r z a j ą c d o p o d p o r z ą d k o w a n i a s o b i e c a ł e g o s p o ł e c z e r i - 4 7 s t w a . W r a m a c h t e j a k c j i z a c z ę t o d o c i e r a ć d o ś r o d o w i s k a d u c h o w n y c h , k t ó r z y p r z e z s w ó j a u t o r y t e t w ś r ó d l u d z i m o g l i s ł u ż y ć p o m o c ą w o p a n o ­ w a n i u m a s l u d o w y c h . W w y n i k u t e g o w 1 8 9 6 r. p o w s t a ł k o n s p i r a c y j n y . . 4 8 z w i ą z e k k s i ę ż y p o d n a z w ą C o l l e g i u m S e c r e t u m . W ś r ó d c z ł o n k ó w C o l l e ­ g i u m n i e s p o t y k a m y j e d n a k ż a d n e g o z t w ó r c ó w p i e r w s z y c h 4 o r g a n i z a c j i S R C h . N i e z n a c z y t o , ż e n i e b y l i o n i z w i ą z a n i z L i g ą N a r o d o w ą . K s . G o d l e w s k i w 1 8 9 5 r. p r z y b y ł d o p i e r o d o d i e c e z j i w a r s z a w s k i e j i p r a w ­ d o p o d o b n i e n i e b y ł w t a j e m n i c z o n y w d z i a ł a l n o ś ć t a j n e j o r g a n i z a c j i . 4 9 J e g o p o w i ą z a n i a z r u c h e m n a r o d o w y m s ą n a m j e d n a k z n a n e . N a j b l i ż ­ s z y m j e g o d o r a d c ą i p o m o c n i k i e m w p r a c y o r a z s e k r e t a r z e m Z a r z ą d u G ł ó w n e g o b y ł k s . F r a n c i s z e k G ą s i o r o w s k i , j e d e n z n a j b a r d z i e j c z y n n y c h c z ł o n k ó w t a j n e j o r g a n i z a c j i 3 " . N i e b r a ł w n i e j t a k i e u d z i a ł u t w ó r c a o r g a n i z a c j i w ł o c ł a w s k i e j k s . J. M a n k i e w i c z , g d y ż d o p i e r o w 1 8 9 9 r. u k o ń c z y ł s e m i n a r i u m d u c h o w n e , a t a j n a o r g a n i z a c j a n i e o b e j m o w a ł ' » w p ł y w e m s e m i n a r i ó w . N a l e ż a ł j e d n a k d o d i e c e z j i ż y w o i n t e r e s u j ą c e j s i ę t y m r u c h e m , w k t ó r e j p r o f e s o r z y s e m i n a r i u m w ł o c ł a w s k i e g o n p . k s . k s . M a r i a n F u l m a n i I d z i R a d z i s z e w s k i , j e ż e l i n i e b y l i c z ł o n k a m i C o ­ l l e g i u m , t o p r z y n a j m n i e j s y m p a t y z o w a l i z n i m . B y l i t e ż a u t o r a m i a r ­ t y k u ł ó w w o r g a n i e o r g a n i z a c j i D o s w o i c h '. K s , M a n k i e w i c z w 1 9 0 6 r. j e s t j u ż c z ł o n k i e m S t r o n n i c t w a N a r o d o w o D e m o k r a t y c z n e g o i j e g o n a z -5 2 w i s k o s p o t y k a m y n a o d e z w a c h S t r o n i f i c t w a . W p r a c a c h k o ł a S R C h w e 5 3 W ł o c ł a w k u b a r d z o z a a n g a ż o w a n y b y ł k s . J. Z a k , r ó w n i e ż j e d e n z n a j ­ b a r d z i e j c z y n n y c h c z ł o n k ó w C o l l e g i u m . P o w i ą z a n i a o r g a n i z a t o r ó w S R C h w W a r s z a w i e i W ł o c ł a w k u z e S t r o n n i c t w e m N a r o d o w o - D e m o k r a t y c z n y m w y ­ d a j ą s i ę b e z s p o r n e . E n d e c j a w p r o w a d z a j ą c k s i ę ż y d o p r a c y s p o ł e c z n e j n i e m y ś l a ł a j e d n a k o d d a w a ć p r o w a d z o n y c h p r z e z n i c h o r g a n i z a c j i w y ł ą c z n i e p o d w p ł y w y K o ś c i o ł a . C h c i a ł a o r g a n i z o w a ć c a ł e s p o ł e c z e ń s t w o n a b a z i e n a ­ r o d o w e j , a n i e w y z n a n i o w e j . C e l e te k s i ę ż o m n i e b y ł y o b c e . P r o g r a m

(12)

1 1 4 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I S t r o n n i c t w a N a r o d o w o - D e m o k r a t y c z n e g o w K r ó l e s t w i e P o l s k i m z 1 9 0 3 r. w y r a ź n i e o k r e ś l a ł K o ś c i ó ł k a t o l i c k i j a k o c z y n n i k ' i n t e g r a . c y j n y ż y c i a n a r o d o w e g o ^ j e d n a k ż e „ z u s t a l e n i e m z a s a d k r y t y k i o p i n i i p u b l i c z n e j n a d p r a k t y k ą w ł a d z k o ś c i e l n y c h " . N i e m i a n o w i ę c z a u f a n i a d o w ł a d z k o ś c i e l n y c h , t y m b a r d z i e j ż e e p i s k o p a t K r ó l e s t w a z w i ą z a n y b y ł z r e ­ a l i s t a m i , k t ó r z y w tyra o k r e s i e z a j m o w a l i w o b e c e n d e c j i w r o g i e s t a n o ­ w i s k o . Z w o l e n n i c y t e j o s t a t n i e j p o z o s t a w i a l i w ł a d z o m k o ś c i e l n y m w o l -. . . . . . . 3 4 n ą r ę k ę t y l k o w s p r a w a c h r e l i g i j n y c h i k o ś c i e l n y c h . D z i a ł a l n o ś ć k s i ę ż y w s z e r e g a c h e n d e c k i c h n i e m i a ł a w i ę c n a c e l u k l e r y k a l i z a c j i s t o s u n k ó w s p o ł e c z n y c h , a l e z e ś r o d k o w a n i e w s z y s t k i c h s i ł n a r o d o w y c h d o w s p ó l n e j a k c j i p o d e g i d ą S t r o n n i c t w a N a r o d o w o - D e m o k r a t y c z n e g o . M i ­ m o z a s a d k r y t y k i o p i n i i p u b l i c z n e j p r o g r a m t a k i d l a b a r d z i e j p a t r i o ­ t y c z n i e n a s t a w i o n y c h k s i ę ż y b y ł b a r d z o a t r a k c y j n y , g d y ż p r z e ś l a d o w a n i e p o l s k o ś c i u t o ż s a m i a n o z r e p r e s j a m i K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e g o . K o ł a S R C h w C z ę s t o c h o w i e i Ł o d z i p o w s t a w a ł y n a o d m i e n n y c h z a s a ­ d a c h . I c h i n i c j a t o r z y c h c i e l i s w o b o d y o b y w a t e l s k i e u z y s k a n e w t o k u r e w o l u c j i w y k o r z y s t a ć d l a u m o ż l i w i e n i a o d e g r a n i a K o ś c i o ł o w i r o l i s a ­ m o d z i e l n e j s i ł y w s p o ł e c z e ń s t w i e . Z a s a d y o r g a n i z a c j i b u d o w a l i , a k c e n ­ t u j ą c p r z e d e w s z y s t k i m e l e m e n t w y z n a n i o w y . K s . W. J a k o w s k i z a ł o ż o n e p r z e z s i e b i e k o ł o n a z w a ł K a t o l i c k i e S t o w a r z y s z e n i e R o b o t n i k ó w P o l s ­ k i c h , a w i ę c n a l e ż e ć d o n i e g o m o g ł y t y l k o o s o b y w y z n a n i a k a t o l i c k i e g o . P o d o b n i e p r o b l e m t e n w i d z i a n o w o ś r o d k f c ł ó d z k i m . O ś w i a d c z e n i e k s . A. R o g o z i ń s k i e g o w o b e c p r o p o z y c j i z l a n i a o r g a n i z a c j i p r z e z n i e g o p r o w a ­ d z o n e j z r u c h e m o g ó l n o k r a j o w y m b y ł o b a r d z o w y m o w n e : „ O n i p r z y j m u j ą w s z y s t k i c h ć h r z e ś c i j a n d o s t o w a r z y s z e n i a ; m y - t y l k o k a t o l i k ó w i to d o b r y c h ” S t a w a ł w i ę c w y r a ź n i e n a g r u n c i e w y z n a n i o w y m . T a k i p r o f i l p r a c y o d p o w i a d a ł ó w c z e s n e m u e p i s k o p a t o w i . E n u n c j a ­ c j e b i s k u p ó w , c h o c i a ż p o t ę p i a ł y s t r a j k i i r e w o l u c y j n e m e t o d y d z i a ł a ­ n i a , d o s t r z e g a ł y p r o b l e m n i e s p r a w i e d l i w o ś c i s p o ł e c z n e j i w y r a ż a ł y c h ę ć j e g o u s u n i ę c i a . W y k l u c z a j ą c ś r o d k i r e w o l u c y j n e , s z a n s ę z m i a n w i ­ d z i a n o w z a a k c e p t o w a n i u p r z e z c a ł e s p o ł e c z e ń s t w o p r o g r a m u c h r z e ś c i j a ń ­ s k i e g o . P u b l i c y s t y k a k o ś c i e l n a d o s t r z e g a ł a z w i ą z e k m i ę d z y e w e n t u ­ a l n y m i z m i a n a m i w n i e s p r a w i e d l i w y m u k ł a d z i e s p o ł e c z n y m a p o s t a w ą s a ­ m y c h p o s i a d a c z y , k t ó r z y n i e r e a l i z o w a l i o b o w i ą z k ó w w y n i k a j ą c y c h z c h r z e ś c i j a ń s k i e g o p o j ę c i a p r a w a p o s i a d a n i a ś r o d k ó w p r o d u k c j i . S z a n ­ sę- z m i a n d o t y c h c z a s o w y c h s t o s u n k ó w s p o ł e c z n y c h w i d z i a n o w i ę c t y l k o w t e d y , g d y K o ś c i ó ł z a p e w n i s o b i e d e c y d u j ą c y w p ł y w n a ż y c i e s p o ł e c z n e ^ , W k o n s e k w e n c j i d ą ż o n o d o k l e r y k a 1 i z a c j i ż y c i a s p o ł e c z n e g o , p o d d a n i a g o p o d w p ł y w y K o ś c i o ł a .

(13)

S R C h r o d z i ł o s i ę - w i ę c n i e n a j e d n a k o w y m r o z u m i e n i u ś r o d k ó w p r o w a d z ą c y c h d o p o l e p s z e n i a d o l i k l a s y r o b o t n i c z e j . N i e j e d n o l i t o ś ć p o s t a w d z i a ł a c z y w i d o c z n a b y ł a r ó w n i e ż w f u n k c j o n o w a n i u o r g a n i z a c j i . * I Z j a z d S t o w a r z y s z e ń L o k a l n y c h , j a k j u ż w s p o m n i e l i ś m y , z w o ł a ł k s . J a - k o w s k i w p a ź d z i e r n i k u 1 9 0 6 r. L i c z y ł w ó w c z a s p r a w d o p o d o b n i e n a s z a n ­ sę p r z e f o . r s o w a n i a s w o j e g o p o g l ą d u n a c e l e s p o ł e c z n e j d z i a ł a l n o ś c i k s i ę ­ ży. S z a n s e r z e c z y w i ś c i e i s t n i a ł y . P i e r w s z e s t o w a r z y s z e n i a w s w y m s t a ­ d i u m o r g a n i z a c y j n y m z o s t a ł y b a r d z o w y d a t n i e z a s i l o n e p r z ć z b e z h a b i t o - w e ż e ń s k i e z g r o m a d z e n i a u k r y t e . Z g r o m a d z e n i a t e p o w s t a ł y w K r ó l e s t w i e w l a t a c h p o p o w s t a n i o w y c h ( o d 1 8 7 7 r . ) z i n i c j a t y w y k a p u c y n a . H o n o r a ­ t a K o ź m i ń s k i e g o , k t ó r y d l a g a r n ą c y c h s i ę d o p o g ł ę b i o n e g o ż y c i a r e l i ­ g i j n e g o l u d z i ( s z c z e g ó l n i e k o b i e t ) o r g a n i z o w a ł g r u p y z a w o d o w e , z b l i ­ ż o n e c h a r a k t e r e m d o ż y c i a z a k o n n e g o . P o n i e w a ż p o k a s a c i e z a k o n ó w 5 8 w 1 8 6 4 r. ż y c i e k l a s z t o r n e s k a z a n e b y ł o n a w y m a r c i e t o s o b y z o r g a n i ­ z o w a n e p r z e z o. H K o ź m i ń s k i e g o u k r y w a ł y s w ą p r z y n a l e ż n o ś ć z a k o n n ą , c h o c i a ż z r ó ż n y c h m o t y w ó w , z a r ó w n o w o b e c w ł a d z c a r s k i c h ( o b a w a r e ­ p r e s j i ) j a k i s p o ł e c z e ń s t w a , w ś r ó d k t ó r e g o p r a c o w a ł y ( f o r m a a p o s t o l ­ s t w a ) . N i e k t ó r e z p o n a d 2 0 u t w o r z o n y c h w t e n s p o s ó b z g r o m a d z e ń p o ś ­ w i ę c i ł y s i ę p r a c y w ś r ó d ' r o b o t n i c w m i e ś c i e ( s i o s t r y f a b r y c z n e , s ł u g i 5 9 J e z u s a ) l u b l u d n o ś c i w i e j s k i e j ( s ł u ż k i , m a r y l k i ) . C z ł o n k i n i e t y c h z g r o m a d z e ń z a k o n n y c h , s z c z e g ó l n i e s i o s t r y , f a b r y c z n e , o d d a ł y b a r d z o d u ż e u s ł u g i p r z y o r g a n i z o w a n i u r o b o t n i k ó w i r o b o t n i c w C z ę s t o c h o w i e . L u d z i e b a l i s i ę t a m s o c j a l i s t ó w i ż a d n e j k o n k u r e n c y j n e j o r g a n i z a c j i n i e c h c i e l i t w o r z y ć . Z p o l e c e n i a k s . J a k o w s k i e g o 1 2 9 s i ó s t r r o z p o ­ c z ę ł o a g i t a c j ę i p o k i l k u d n i a c h n a p i e r w s z e z e b r a n i e o r g a n i z a c y j n e p r z y b y ł o 3 0 0 r o b o t n i k ó w ^ . W p i e r w s z y c h s t o w a r z y s z e n i a c h s i o s t r y w c h o d z i ł y t e ż d o z a r z ą d ó w , n a j c z ę ś c i e j p e ł n i ą c f u n k c j ę s k a r b n i k a . S a m t w ó r c a z g r o m a d z e ń b e z h a b i t o w y c h , ' o . H. K o ź m i ń s k i , z n i e c h ę c i ą o d n o ­ s i ł s i ę d o d z i a ł a l n o ś c i k s . G o d l e w s k i e g o . N i e p o z w a l a ł n a w t a j e m n i ­ c z a n i e g o w e w s z y s t k i e s p r a w y d o t y c z ą c e d z i a ł a l n o ś c i s i ó s t r , „ . . . b o to j e s t w i d a ć c z ł o w i e k z ł e j w o l i , t o b y k r y t y k o w a ł t y l k o " ^ . P r a c ę ks . G o d l e w s k i e g o u w a ż a ł z a k o n k u r e n c y j n ą w o b e c p r a c z o r g a n i z o w a n y c h 62 p r z e z s i e b i e s i ó s t r b e z h a b i t o w y c h , s z c z e g ó l n i e s i ó s t r f a b r y c z n y c h 0. H. K o ź m i ń s k i , z a r a d ą k s . M a t u l e w i c z a , j u ż w g r u d n i u w y d a ł o k ó l n i k d o w s z y s t k i c h s i ó s t r , z a c h ę c a j ą c j e d o t w o r z e n i a z w i ą z k ó w z a w o d o w y c h ^ . 6 4 ' P r o p o n o w a n e p r z e z n i e g o z w i ą z k i m i a ł y m i e c c h a r a k t e r w y z n a n i o w y O k ó l n i k o. H. K o ź m i ń s k i e g o z o s t a ł w y d a n y w c h w i l i , g d y w n o w o u t w o ­ r z o n e j w W a r s z a w i e K o m i s j i P r a c y S p o ł e c z n e j d y s k u t o w a n o n a d r o z p o ­ c z ę c i e m p r a c y w d u c h u c h r z e ś c i j a ń s k i e j d e m o k r a c j i . P r a w d o p o d o b n i e '

(14)

1 1 6 S T A N IS Ł A W G A JE W S K I b y ł a to f o r m a p o p a r c i a d l a p r o g r a m u p r z e d s t a w i o n e g o w ó w c z a s p r z e z k s . M a t u l e w i c z a , z k t ó r y m o, K o ź m i ń s k i p o z o s t a w a ł w b a r d z o d o b r y c h s t o s u n k a c h . K s . M a t u l e w i c z z p e w n o ś c i ą b l i ż s z y b y ł k o n c e p c j i k s . J a k o w s k i e g o . B ę d ą c z p o c h o d z e n i a L i t w i n e m , z p e w n o ś c i ą n i e b y ł s y m p a ­ t y k i e m s t r o n n i c t w a , k t ó r e s t a l e p o d k r e ś l a ł o s w ó j n a r o d o w y c h a r a k t e r . O n t e ż n a II Z j ę ź d z i e S R C h w n i ó s ł p o p r a w k ę d o s t a t u t u , w y k l u c z a j ą c ą d z i a ł a l n o ś ć p a r t y j n ą n a t e r e n i e s t o w a r z y s z e n i a . P o p r a w k a z g o d n a z d u ­ c h e m p r a c y k o ś c i e l n e j , z a w i e r a ł a w s o b i e o s t r z e a n t y e n d e c k i e , g d y ż t y l k o t a k a p r o p a g a n d a n a t e r e n i e s t o w a r z y s z e n i a b y ł a u p r a w i a n a . Z g o ­ d n a t e ż b y ł a z d ą ż e n i a m i d z i a ł a c z y t y p u k s . J a k o w s k i e g o , k t ó r z y z p o z y c j i k l e r y k a l n y c h , a z a r a z e m k o n s e r w a t y w n y c h d ą ż y l i d o o g r a n i ­ c z e n i a w p ł y w ó w z w o l e n n i k ó w e n d e c j i . C i o s t a t n i , a b s t r a h u j ą c o d c a ł o ś ­ c i o w e j o c e n y i c h d z i a ł a l n o ś c i , w t y m w y p a d k u w p ł y w a l i n a b a r d z i e j p o ­ s t ę p o w y c h a r a k t e r S R C h , g d y ż b a r d z i e j u w z g l ę d n i a l i d e m o k r a t y c z n y c h a ­ r a k t e r s t o w a r z y s z e n i a . P o s t a r a m y s i ę t o n i ż e j w y k a z a ć . Z j a z d w C z ę s t o c h o w i e n i e p o s z e d ł p o l i n i i w y t y c z n y c h k s . J a k o w ­ s k i e g o . Z a p o d s t a w ę z j e d n o c z e n i ^ s t o w a r z y s z e ń u z n a ł u s t a w ę k s . G o d l e ­ w s k i e g o . W a l k ę o b u k i e r u n k ó w p r o w a d z o n o n a II Z j e ź d z i e , z w o ł a n y m p r z e z k s . G o d l e w s k i e g o w s t y c z n i u 1 9 0 7 r. W i d o c z n a j e s t o n a w y r a ź n i e w d y s k u s j i n a d k o m p e t e n c j a m i k s i ę ż y p a t r o n ó w w p o s z c z e g ó l n y c h k o ł a c h l o k a l n y c h . P a t r o n , a w i ę c k s i ą d z d a n y k o ł u p r z e z w ł a d z ę k o ś c i e l n ą , k t ó r y n a j c z ę ś c i e j s a m b y ł o r g a n i z a t o r e m s t o w a r z y s z e n i a , w p o c z ą t k o ­ w y m o k r e s i e j e g o f u n k c j o n o w a n i a s p e ł n i a ł w s z y s t k i e c z y n n o ś c i z w i ą z a ­ n e z p r a c ą d a n e g o k o ł a , ł ą c z n i e z j e g o d z i a ł a l n o ś c i ą e k o n o m i c z n ą i o ś w i a t o w a . K s . G o d l e w s k i o r a z k s . F u l m a n w y s t ą p i l i z p r o p o z y c j ą o g r a n i c z e n i a t y c h k o m p e t e n c j i . K o ł a m i w e d ł u g n i c h p o w i n i e n k i e r o w a ć z a r z ą d z ł o ż o n y z l u d z i ś w i e c k i c h , k s i ą d z n a t o m i a s t p o w i n i e n o g r a n i ­ c z y ć s i ę t y l k o d o s p r a w m o r a l n y c h i r e l i g i j n y c h . K s . J a k o w s k i n a t o ­ m i a s t p r o p o n o w a ł r o z s z e r z e n i e u p r a w n i e ń p a t r o n a n a c a ł o k s z t a ł t s p r a w s t o w a r z y s z e n i a , n a w e t z w i ą z a n y c h z e s p r a w a m i e k o n o m i c z n y m i ^ . P r z e ­ b i e g Z j a z d u z n a m y b a r d ż ^ j f r a g m e n t a r y c z n i e , w y d a j e s i ę j e d n a k , ż e d a l ­ s z y m c i ą g i e m s p o r u o k o m p e t e n c j e p a t r o n ó w b y ł a d y s k u s j a n a d p o t r z e b ą t w o r z e n i a o d d z i e l n y c h k ó ł S R C h p r z e z k o b i e t y . W z a s a d z i e k o ł a t a k i e p o w s t a ł y t y l k o w W a r s z a w i e (8) i b a r d z o m o ż l i w e , ż e i n i c j a t y w a p r z y i c h z a k ł a d a n i u p o c h o d z i ł a o d s i ó s t r b e z h a b i t o w y c h , a w i ę c ś r o d o w i s k j u ż z o r g a n i z o w a n y c h . T r u d n o t o u d o w o d n i ć z b r a k u ź r ó d e ł ; s i o s t r y j e d ­ n a k z o r g a n i z o w a ł y k o ł o k o b i e t S R C h p r z y k o ś c i e l e św. A l e k s a n d r a w W a r ­ s z a w i e . P r a w d o p o d o b n i e b y ł o t a k i w p o z o s t a ł y c h w y p a d k a c h . ' Z a s a d n i ­ c z a p r a c a o d b y w a ł a s i ę j e d n a k w k o ł a c h m ę s k i c h l u b m i e s z a n y c h . Ks . J a k o w s k i d ą ż y ł w i ę c d o l i k w i d a c j i k ó ł k o b i e c y c h p r z e z t w o r z e n i e t y l k o

Cytaty

Powiązane dokumenty

A human pilot would give phase ad- vance as possible, and adjust his own gain so as to set the cut-off frequency at the zone of least phase lag of controlled objects, when he keeps

W ówczas, kiedy nie odróżniano w badaniach literackich marksizmu od wulgarnego socjologizm u, kiedy tem atyk ę identyfikow ano z ideologią pisarza, a pochodzenie

The predictions for the computer model have been based upon two microstructure inputs (i) a synthetic 3-D pore model and (ii) measurements of porosity obtained from computed

Pouczające jest to nie tylko dla dziejów zmian językowych, dla dziejów przemian formy Uterackiej, lecz także jest to in tere­ sujące jako przykład żywotności

Przeprow adzone tu rozw arstw ienie jednolitej n a pozór k u ltu ry literackiej czasów Renesansu, jej zwłaszcza estety k i czy poetyki, stw ierdzenie doniosłości

Ulpisin lUiziaisaldiniilaijąc mioiżniość ulżyozaniiia (jednej .raeczy wiilelu olso- faom stw ierdza m im ochodem , że używ ać łaźnii (Ibiattimai), portyku

[r]

Szczególn ą dziedzin ą bezpiecze ń stwa infor- macyjnego jest ochrona informacji niejawnych, a zatem takich, których nieuprawnione ujawnienie powoduje lub