Artyku³ przegl¹dowy Review
Zaka¿enia bakteriami z rodzaju Mycobacterium to problem nadal aktualny zarówno w patologii ludzi, jak i zwierz¹t (7, 22). Postêp, jaki nast¹pi³ w mykobakte-riologii przyczyni³ siê do odkrycia wielu nowych ga-tunków Mycobacterium, charakteryzuj¹cych siê mniej-sz¹ lub wiêkmniej-sz¹ chorobotwórczoci¹ dla krêgowców.
Mycobacterium genavense to pr¹tek niegruliczy, obecnie coraz czêciej opisywany jako zarazek wywo-³uj¹cy zachorowania u ludzi i zwierz¹t. Odkrycie tej bakterii zawdziêczamy zespo³owi Erica Böttgera z In-stytutu Mikrobiologii Akademii Medycznej w Hano-werze (2). Cytowani autorzy po raz pierwszy wyizo-lowali M. genavense w 1992 roku od pacjentów cho-rych na AIDS, u któcho-rych zdiagnozowano rozsian¹ mykobakteriozê. Jak siê wydaje, o tak pónym odkry-ciu tej bakterii zadecydowa³y spore trudnoci w izola-cji M. genavense na pod³o¿ach sztucznych.
Diagnostyka zaka¿eñ M. genavense
Pod³o¿ami polecanymi do izolacji M. genavense s¹: Middlebrook 7H12 z dodatkiem mycobactinu J w ra-diometrycznym systemie BACTEC 460 TB i Middle-brook 7H11 z mycobactinem J. Czas wzrostu tego pr¹t-ka na wymienionych pod³o¿ach wynosi od 2 do 96 dni
(9). Relini i wsp. (15) podkrelaj¹, ¿e w odró¿nieniu od wiêkszoci gatunków z rodzaju Mycobacterium, M. genavense preferuje warunki mikroaerofilne na pod³o¿ach pó³p³ynnych. W badaniach tych autorów optymalny wzrost uzyskiwano przy stê¿eniu tlenu w atmosferze wynosz¹cym 2,5% (14). Dowiadcze-nia prowadzone przez Thomsena i wsp. (19) wykaza-³y, ¿e optymalne pH dla wzrostu tych bakterii wynosi 5,5 (19). Nawet w porównaniu z innymi pr¹tkami ten nowy przedstawiciel rodzaju Mycobacterium charak-teryzuje siê nies³ychanie powolnym i zmiennym wzros-tem in vitro, tote¿ identyfikacja zaka¿eñ tym drobno-ustrojem musi opieraæ siê na badaniach genetycznych. Genetyczna identyfikacja tego pr¹tka oparta jest na am-plifikacji fragmentu chromosomalnego koduj¹cego 16S rRNA i analizie charakterystycznej oznakowanej sekwencji M. genavense przez okrelenie sekwencji zamplifikowanego produktu lub u¿yciu genu 16S rRNA jako docelowego w ró¿nych testach PCR (4, 16, 17). Przyk³adowo, w tecie OSCPH (Oligonucleo-tide-specific capture hybridization) produkt amplifi-kacji oznaczony digoksygenin¹ jest poddany hybry-dyzacji z biotynowanymi oligonukleotydami specyficz-nymi dla M. genavense i w ten sposób zostaj¹ one
Mycobacterium genavense
grony patogen ssaków i ptaków
ALEKSANDRA LEDWOÑ, PIOTR SZELESZCZUKOddzia³ Chorób Ptaków Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Ledwoñ A., Szeleszczuk P.
Mycobacterium genavense a serious pathogen in mammals and birds
Summary
The problem of infections with bacilli from the genus Mycobacterium is a still current issue both for human and animal pathology. The progress that has been made in mycobacteriology has brought about the discovery of many new Mycobacterium species of lower or higher pathogenicity for vertebrates.
Mycobacterium genavense was discovered in 1992 in Germany. It was isolated for the first time from patients infected with HIV, who, due to a significantly impaired immune system, are particularly exposed to infections with acid-fast bacilli. Most frequently, however, M. genavense infections are found in birds. For them the bacillus is among the main causative agents of mycobacteriosis, ranking in the second place after Mycobacterium avium.
Such a late discovery of this bacilli must have resulted from the fact that its isolation in artificial media is very difficult. In relation to the above the bacilli is suspected of being responsible for the disease cases where acid-fast bacilli were not isolated on artificial media but they were present in preparations stained by Ziehl--Nielsen method.
Only the application of highly specific media and, primarily, achievements in molecular biology have enabled the diagnosis of infections caused by this bacilli.
wychwycone na p³ytce op³aszczonej streptawidyn¹ (4, 5). Opisano równie¿ amplifikacjê z biotynowanymi starterami i analiz¹ produktów PCR przez odwrotn¹ hybrydyzacjê cross-blot w celu bezporedniej identy-fikacji M. genavense u pacjentów. Do identyidenty-fikacji tej bakterii stosuje siê tak¿e techniki chromatografii cien-kowarstwowej kwasów mykolowych, chromatografiê gazow¹ oraz analizê rozk³adu kwasów mykolowych (4). Z kolei Chevrier i wsp. (1999) wyizolowali frag-ment DNA o d³ugoci 1734 par zasad, wysoce specy-ficzny dla M. genavense i skonstruowali odpowiedni test PCR dla szybkiego wykrycia i identyfikacji tego drobnoustroju. Autorzy ci przebadali kilkanacie star-terów w ró¿nych warunkach przeprowadzania testów, aby uzyskaæ sekwencjê o najwy¿szej specyficznoci dla tego pr¹tka. By³a to sekwencja w regionie 5 sk³a-daj¹ca siê z 1,5 tys. par zasad. Jednej gatunkowo-spe-cyficznej pary starterów oraz dwóch zasad oligo-nukleotydowych z powodzeniem u¿yto do amplifika-cji 13 izolatów M. genavense. Jest istotne, ¿e u¿yte startery i sondy nie hybrydyzowa³y z DNA ¿adnego z dwudziestu innych testowanych gatunków, ³¹cznie z M. simiae (4), co jest bardzo wa¿ne, bowiem M. genavense jest spokrewniony z M. simiae.
Szybk¹ identyfikacjê M. genavense wykonuje siê równie¿ przy pomocy testów komercyjnych np. INNO-LIPA MYCOBACTERIA v2. Jest to test odwrotnej hybrydyzacji z wielokrotn¹ sond¹ DNA. Biotynowa-ny DNA uzyskaBiotynowa-ny z amplifikacji PCR polimorficzne-go regionu 16S do 23S rRNA jest hybrydyzowany z 23 specyficznymi oligonukleotydowymi sondami unieruchomionymi jako analogiczne linie na paskach membranowych. Dodatkowo paski te oznakowane s¹ streptawidyn¹ z fosfataz¹ zasadow¹ i chromogenicz-nym substratem, daj¹cym fioletowo-br¹zowy precy-pitat na liniach hybrydyzacji. Test ten przeznaczony do identyfikacji gatunkowej uzyskanych hodowli. Dla sond gatunkowo-specyficznych specyficznoæ testu wynosi 94,4%, natomiast czu³oæ 100% (20).
Leczenie
W testach lekowra¿liwoci M. genavense wykazuje wra¿liwoæ na rifabutin, roxitromycynê, klarytromy-cynê, acitromycynê i kwas fuksydowy, równie¿ wyso-k¹ skutecznoæ wykazuje amikacyna i fluorochinolo-ny. Niektóre izolaty wykazuj¹ wra¿liwoæ na etambu-tol, klofazyminê i isoniazyd (3, 18). Podobnie jak w zaka¿eniach innymi gatunkami pr¹tków, tak¿e i przy stwierdzeniu M. genavense stosuje siê terapiê skoja-rzon¹.
Zaka¿enia M. genavense u ludzi
Na zaka¿enie opisywanym pr¹tkiem jak i innymi gatunkami nale¿¹cymi do rodzaju Mycobacterium ra¿one s¹ najbardziej osoby z dziedzicznymi lub na-bytymi defektami odpornoci komórkowej. Wed³ug dotychczas przeprowadzonych badañ u chorych na AIDS, pr¹tek ten mo¿e byæ odpowiedzialny za 10-15%
rozsianych mykobakterioz (1, 4, 13). M. genavense, podobnie jak M. avium, jest drobnoustrojem powszech-nie wystêpuj¹cym w rodowisku. Izolowano go z pró-bek wody i ka³u zdrowych ludzi w Europie (4). Rów-nie¿ badania bioptatów pobranych z guzów nowotwo-rowych okrê¿nicy od osób HIV-negatywnych wyko-nane przez Dumonceau i wsp. (6) wykaza³y w piêciu przypadkach na 9 obecnoæ materia³u genetycznego tego gatunku bakterii. Charakterystyczne by³o to, ¿e preparaty mikroskopowe by³y w tych przypadkach negatywne (6). Objawy kliniczne zaka¿enia M. gena-vense u ludzi z AIDS s¹ podobne do objawów wystê-puj¹cych w zaka¿eniach M. avium complex (MAC): ogólne os³abienie, gor¹czka, utrata masy cia³a, biegun-ka, hepato- i splenomegalia, anemia i mieræ nastê-puj¹ca czêsto doæ szybko (2, 6). Badania Thomsena i wsp. (19) wykaza³y, ¿e objawem, który wystêpuje czêciej u pacjentów zainfekowanych M. genavense w porównaniu z pacjentami zaka¿onymi MAC s¹ bóle brzucha.
Przypadki zachorowañ wywo³ywanych przez M. ge-navense u osób ze sprawnym uk³adem immunologicz-nym odnotowano po raz pierwszy w 1995 roku. Opi-sano, miêdzy innymi, przypadek zapalenia wêz³ów ch³onnych, z których, mimo obecnoci bakterii kwa-soopornych w preparacie mikroskopowym, nie uda³o siê ich wyhodowaæ na po¿ywce L-J, jak i pod³o¿u BACTEC 12B. W badaniu histopatologicznym bio-ptatów stwierdzono liczne ziarniniaki zawieraj¹ce komórki nab³onkowate, komórki olbrzymie i du¿¹ iloæ limfocytów oraz histiocyty zawieraj¹ce liczne krótkie, ziarniste bakterie kwasooporne. Diagnostykê tego przy-padku umo¿liwi³y badania genetyczne (1).
Istotnym zagadnieniem, nie tylko w diagnostyce zaka¿eñ M. genavense, ale tak¿e innymi gatunkami pr¹tków, s¹ zaka¿enia mieszane. Opisano przypadek pacjenta z AIDS, od którego izolowano zarówno M. avium, jak i M. genavense. Hodowlê M. avium na pod³o¿u BACTEC 13A (BD, USA) uzyskano po 2 ty-godniach, natomiast M. genavense po oko³o trzech mie-si¹cach. Przyjmuje siê, ¿e w wielu przypadkach zaka-¿enie M. genavense mo¿e byæ nierozpoznawane, ze wzglêdu na wczeniejszy wzrost innego gatunku Mycobacterium. Ponadto w opisanym przypadku po zastosowaniu kombinacji rifampicyny, amikacyny i clofazyminy leków pierwszego rzutu w zaka¿eniach M. genavense odnotowano szybk¹ poprawê stanu zdrowia pacjenta, co wiadczy o tym, ¿e w³anie za-ka¿enie tym pr¹tkiem, a nie MAC decydowa³o o obja-wach klinicznych (19).
Zaka¿enia M. genavense u zwierz¹t
Przypadki zachorowañ wywo³ywanych przez M. ge-navense opisywane by³y równie¿ u innych gatunków zwierz¹t. W 1995 roku opisano zachorowanie u ma³-piatki (Lemur macaco mayottensis) w ogrodzie zoo-logicznym w Lipsku. U zwierzêcia kilka dni przed zejciem zaobserwowano os³abienie apetytu,
osowia-³oæ, na dzieñ przed mierci¹ wyst¹pi³o przyspiesze-nie oddechu, dusznoæ, a stan ogólny uleg³ znaczne-mu pogorszeniu. Sekcyjnie u tej ma³piatki stwierdzo-no obecstwierdzo-noæ licznych obrzêków tkanki podskórnej okolicy grzbietowej. Ponadto w obydwu p³ucach stwierdzono obecnoæ jasnobr¹zowych guzków wiel-koci ziarna soczewicy w p³atach szczytowych oraz ogniska zapalne w p³atach przeponowych. W¹troba by³a umiarkowanie powiêkszona, koloru ¿ó³tobr¹zo-wego, konsystencji miêkkiej. Wyst¹pi³a równie¿ umiar-kowana splenomegalia i powiêkszenie wêz³ów ch³on-nych. Zmiany histopatologiczne mia³y charakter roz-sianych nacieków makrofagów i histiocytów w tkance ródmi¹¿szowej p³uc. W ledzionie stwierdzono obec-noæ rozsianych ognisk komórek nab³onkowatych. W blaszce podstawnej b³ony luzowej jelit cienkich obserwowano nacieczenie makrofagami. W makrofa-gach w¹troby, ledziony, jelit, szpiku kostnego i wêz-³ów ch³onnych barwieniem Ziehl-Neelsena (Z-N) stwierdzono obecnoæ bakterii kwasoopornych. Iden-tyfikacjê gatunku Mycobacterium umo¿liwi³o wyko-nanie testu PCR (15).
Zaka¿enie M. genavense opisano równie¿ u 2,5-let-niego psa (mopsa) cierpi¹cego z powodu ostrego os³a-bienia tylnych koñczyn. W badaniu klinicznym stwier-dzono ich sztywnoæ i znaczn¹ bolesnoæ. Wszystkie obwodowe wêz³y ch³onne wykazywa³y umiarkowane powiêkszenie, stwierdzano tak¿e podwy¿szon¹ ciep³o-tê cia³a do 39,4°C. Masa cia³a nie odbiega³a od nor-my. Badanie histopatologiczne bioptatu pobranego z wêz³a szyjnego powierzchownego wykaza³o histio-cytarne zapalenie wêz³a ch³onnego z licznymi zawar-tymi w cytoplazmie histiocytów pr¹tkami kwasoopor-nymi, bez zmian typowych dla ziarniniaka. Materia³ z biopsji zosta³ posiany na pod³o¿e p³ynne BAC-TEC12B w systemie BACTEC 460 TB i agar Middle-brook 7H11. Wzrost uzyskano po 2 tygodniach na pod³o¿u p³ynnym. Identyfikacjê gatunku dokonano za pomoc¹ testów genetycznych. Dwuipó³miesiêczna te-rapia skojarzona (klarytromycyna + ethambutol + en-rofloksacyna) doprowadzi³a do ca³kowitego wycofa-nia siê objawów klinicznych (10).
Rozsiane mykobakteriozy wywo³ane przez M. ge-navense obserwowano równie¿ u fretek utrzymywa-nych jako zwierzêta towarzysz¹ce. U piêcioletniego samca stwierdzono zmiany w prawym oku, polegaj¹-ce na hiperplazji spojówki powiekowej trzeciej powie-ki oraz powiêkszenie wszystpowie-kich obwodowych wêz³ów ch³onnych. Biopsja cienkoig³owa ze zmienionego wêz³a ch³onnego wykaza³a obecnoæ licznych komó-rek limfoidalnych i rozproszonych makrofagów. Czêæ makrofagów zawiera³a w cytoplazmie bakterie kwa-sooporne. Badania hodowlane na po¿ywkach Ogawy, L-J, Middlebrook i BACTEC 12B, nie przynios³y re-zultatu. Diagnozê umo¿liwi³o wykonanie testu PCR w kierunku M. genavense. Fretka zosta³a poddana sku-tecznej antybiotykoterapii rifampicyn¹ z klofazymin¹ i klarytromycyn¹ przez okres 3 miesiêcy.
Drugi przypadek to czteroletnia samica fretki cier-pi¹ca z powodu obrzêku spojówek, po³¹czonego z wodnistym wyciekiem z oczu. W pobranym wycin-ku ze zmienionej spojówki stwierdzono rozlane na-cieczenie blaszki podstawnej spojówki homogenn¹ po-pulacj¹ du¿ych piankowatych makrofagów oraz mniej-sz¹ iloci¹ neutrofili i limfocytów. Barwieniem Z-N wykazano obecnoæ w cytoplazmie makrofagów pr¹t-ków kwasoopornych. Po kilku tygodniach leczenia ri-fampicyn¹ zmiany ust¹pi³y. Badania genetyczne ma-teria³u z bloczka parafinowego potwierdzi³y zaka¿e-nie M. genavense (11).
Zaka¿enia Mycobacterium genavense u ptaków Jak dot¹d M. genavense najczêciej izolowano od ptaków (10). Szeroko zakrojone badania przeprowa-dzone w Szwajcarii wykaza³y, ¿e w latach 1986-1995 zaka¿enia M. genavense stanowi³y 30,9% wszystkich zaka¿eñ pr¹tkami u oko³o piêciu tysiêcy przebadanych ptaków (9).
W latach 1983-1994 w ogrodzie zoologicznym w Antwerpii (Belgia) zanotowano nag³e padniêcia u 20 ptaków nale¿¹cych do piêciu rodzin: Psittacifor-mes, GalliforPsittacifor-mes, Piciformes i Coraciformes. Ptaki te zosta³y zbadane sekcyjnie. Pobrano tak¿e materia³ do badañ histopatologicznych, bakteriologicznych i do diagnostyki metodami biologii molekularnej. Z bada-nych 27 ptaków w wieku od 10 miesiêcy do 18 lat, dziesiêæ pochodzi³o z zakupu, natomiast pozosta³e wyklu³y siê w tym ZOO. W preparatach mikroskopo-wych barwionych metod¹ Z-N wykazano obecnoæ bakterii kwasoopornych w wielu narz¹dach, miêdzy innymi w w¹trobie, ledzionie, p³ucach, jelitach, ner-kach i szpiku kostnym. Próby zosta³y posiane na pod-³o¿a Löwensteina-Jensena i Ogawy. Jednak¿e wzrost niewielkich szarawych kolonii stwierdzono tylko w czterech przypadkach. W badaniu histopatologicz-nym nie stwierdzono w ¿adhistopatologicz-nym z preparatów zmian charakterystycznych dla tzw. gruze³ków gruliczych. Najwiêksz¹ infiltracjê komórek zapalnych stwierdzo-no w b³onie luzowej jelit, co wiadczyæ mo¿e o zna-czeniu tego narz¹du jako miejsca pierwotnej infekcji. Komórkami dominuj¹cymi w zmienionych tkankach by³y makrofagi, którym towarzyszy³y ró¿nego rodza-ju i w ró¿nej iloci limfocyty. Pr¹tki kwasooporne zlo-kalizowane by³y zwykle w komórkach, jednak¿e ob-serwowano je tak¿e czêciowo poza ich obrêbem, szczególnie w obszarach martwicy. Badania genetycz-ne jednoznacznie potwierdzi³y u pad³ych ptaków obec-noæ M. genavense (12).
Hoop i wsp. (1993) opisali szeæ przypadków roz-poznania mykobakterioz wywo³anych przez M. gena-vense u ptaków domowych. Badane przez tych auto-rów ptaki to: trzy papu¿ki faliste (Melopsittacus undu-latus), amazonka pomarañczowoskrzyd³a (Amazona amazonica), mucho³ówka (Cyanoptila cyanomelana) i amadyna zebrowata (Taeniopygia guttata). Wszyst-kie ptaki by³y utrzymywane w prywatnych domach
i nie mia³y kontaktu z ptakami dzikimi. Pochodzi³y ze sklepów zoologicznych lub bezporednio od prywat-nych hodowców. Jedynie mucho³ówka by³a nara¿ona na poredni kontakt z ptakami, u których pomiertnie wykazano zaka¿enie pr¹tkami kwasoopornymi. Trzy z czterech ptaków pad³y nagle, z tego tylko u amazon-ki znaleziono 1-mm ziarniniaamazon-ki charakterystyczne dla mykobakterioz w p³ucach i tkance podskórnej okolicy piersiowej. U wszystkich ptaków stwierdzono proli-feracjê komórek nab³onkowatych ob³adowanych pr¹t-kami kwasoopornymi oraz nacieki zapalne w w¹t-robie, a tak¿e w wiêkszoci przypadków w jelitach. M. genavense uda³o siê wyhodowaæ na pod³o¿ach Mid-dlebrook 7H12 w systemie BACTEC 460 Tb, w dwóch przypadkach tylko po dodaniu Mykobactinu J, na pod-³o¿ach 7H10 i 7H11, uzyskano wzrost tylko w jednym przypadku, natomiast na po¿ywce L-J wzrostu nie uzyskano (8).
Inny opis przypadku pochodzi z kliniki dla ptaków i gadów w Lipsku, w której wykonano sekcjê dziesiê-cioletniej piony niebieskog³owej (Pionus menstruus). U ptaka stwierdzono znacznego stopnia utratê piór w okolicy karku, szyi i skrzyde³, przerostowe zapale-nie b³ony luzowej dwunastnicy i pocz¹tkowego od-cinka jelita czczego oraz umiarkowane powiêkszenie w¹troby. W badaniu histopatologicznym stwierdzono dyfteroidalno-martwicowe zapalenie jelit, z rozsiany-mi naciekarozsiany-mi makrofagów oraz komórek Langhansa w blaszce podstawnej jelita cienkiego i grubego. W p³ucach obserwowano granulocytarne nacieki za-palne w tkance oko³ooskrzelowej oraz chroniczne zapalenie worków powietrznych. Stwierdzono równie¿ nacieczenia komórkami nab³onkowatymi w mózgu. W w¹trobie odnotowano jedynie umiarkowanego stop-nia chroniczne limfoplazmocytarne zapalenie w prze-strzeniach oko³owrotnych. W preparatach barwionych metod¹ Ziehl-Neelsena wykazano obecnoæ bakterii kwasoopornych w makrofagach oraz przestrzeniach miêdzykomórkowych w jelitach i w p³ucach. Badanie hodowlane nie przynios³o rezultatu, natomiast testem PCR potwierdzono obecnoæ M. genavense (15).
Opisany przez Kiehna i wsp. (1996) przypadek do-tyczy³ dziesiêcioletniej samicy amazonki ¿ó³tog³owej (Amazona ochrocephala). Klinicznie stwierdzono u tego ptaka siln¹ dusznoæ, przyspieszenie oddechu i rzê¿enia. Zaobserwowano równie¿ obecnoæ bia³ego ogniska po lewej stronie krtani. Badanie cytologiczne wymazu pobranego z tego ogniska potwierdzi³o obec-noæ du¿ej iloci dro¿d¿y z rodzaju Candida. Badanie jamy dziobowej, w znieczuleniu ogólnym, wykaza³o równie¿ umiarkowane owrzodzenie g³oni oraz g³ad-kocienne masy po lewej stronie g³oni rozci¹gaj¹ce siê na cianê tchawicy, powoduj¹c zwê¿enie jej wiat-³a. Biopsja tych mas wykaza³a zapalenie ziarniniako-wate z obecnoci¹ wieloj¹drzastych komórek olbrzy-mich i heterofili z licznymi bakteriami kwasooporny-mi. Ptak zosta³ w efekcie poddany eutanazji, a sekcyj-nie stwierdzono obecnoæ kruchych sekcyj-nieregularnych
mas w tchawicy. Dodatkowo badanie histopatologicz-ne wykaza³o obecnoæ zmian ziarniakowatych w w¹t-robie, jelitach i p³ucach, w których jednak nie znale-ziono bakterii kwasoopornych (10).
Z kolei Ramis i wsp. (1996) opisali przypadki za-chorowañ w hodowli kanarków. Cztery ptaki z hodowli licz¹cej 50 sztuk wykazywa³y objawy chronicznej bie-gunki, umiarkowanej dusznoci, sennoci, letargu i na-stroszenia piór. Ponadto hodowca informowa³ jeszcze o kilkunastu pad³ych w ci¹gu trzech miesiêcy ptakach, bezskutecznie leczonych enrofloksacyn¹. W badaniu sekcyjnym ptaków zmiany makroskopowe wystêwa³y tylko u dwóch ptaków i obejmowystêwa³y jedynie po-wiêkszenie ledziony. W badaniu histopatologicz-nym zmiany stwierdzano w w¹trobie, ledzionie, p³u-cach, i nerkach równie¿ tylko u tych ptaków, natomiast pozosta³e dwa kanarki nie wykazywa³y ¿adnych zmian. Zmiany w w¹trobie charakteryzowa³y siê wystêpowa-niem nieserowaciej¹cych guzków, z³o¿onych ze sku-pisk makrofagów piankowych rozsianych przypadko-wo w mi¹¿szu w¹troby, wype³nionych znaczn¹ iloci¹ bakterii kwasoopornych. Sporadycznie w guzkach tych znajdowano mieszane nacieczenia zapalne zawieraj¹-ce g³ównie heterofile polimorfonuklearne. Zmiany w ledzionie i p³ucach by³y identyczne u obu kanar-ków. W miazdze bia³ej ledziony stwierdzono obec-noæ pojedynczych lub mnogich guzków zawieraj¹-cych liczne bakterie kwasooporne. W tkance ³¹cznej otaczaj¹cej oskrzeliki i po³¹czonej z oskrzelikami, obecne by³y nacieki zapalne zawieraj¹ce du¿e skupis-ka makrofagów piankowych wype³nionych pr¹tskupis-kami. Nieliczne oskrzela wykazywa³y infiltracjê komórka-mi zapalnykomórka-mi, z których najliczniejsze to makrofagi wype³nione bakteriami kwasoch³onnymi lub zawiera-j¹ce je równie¿ guzki zlokalizowane w blaszce pod-stawnej, które w kilku przypadkach ulega³y prolifera-cji, uszkadzaj¹c warstwê nab³onka i powoduj¹c nie-dro¿noæ oskrzelików. Kilka ognisk makrofagów zna-leziono równie¿ w warstwie korowej nerek. We wszyst-kich tych przypadkach badania hodowlane nie przy-nios³y rezultatu, mimo obecnoci pr¹tków w prepara-tach mikroskopowych. Badaniem PCR fragmentu 16 rRNA dokonano identyfikacji pr¹tków jako M. gena-vense (13).
W badaniach w³asnych (11) nad wystêpowaniem pr¹tków M. genavense przebadano testem PCR 326 próbek pobranych od papug z 10 krajowych ogrodów zoologicznych i 65 prywatnych hodowli. Obecnoæ M. genavense w badanym materiale stwierdzono na podstawie wykrycia swoistych dla tych mikroorganiz-mów sekwencji genu 16 S rRNA. U¿yto starterów, których sekwencja zosta³a opracowana przez Chevriera i wsp. (1999). Wykonano tak¿e posiewy na pod³o¿a Middlebrook 7H11 z Mycobactinem J, w celu uzyska-nia hodowli tego pr¹tka. Dodatni wynik PCR w kie-runku Mycobacterium genavense uzyskano w 9,5% badanych próbek, w tym 8,8% z próbek pobranych w ogrodach zoologicznych, natomiast z prywatnych
hodowli 12,3%. Na zastosowanym pod³o¿u nie uda³o siê uzyskaæ wzrostu M. genavense.
Brak jest danych o znaczeniu zwierz¹t i ptaków w epidemiologii zaka¿eñ M. genavense.
Pimiennictwo
1.Bosquee L., Böttger E. C., De Beenhouwer H., Fonteyne P. A., Hirschel B., Larsson L., Meyers W. M., Palomino J. C., Realini L.: Cervical lymphadeni-tis caused by a fastidious Mycobacterium closely related to Mycobacterium genavense in an apparently immunocompetent woman: diagnosis by culture--free microbiological methods. J. Clin. Microbiol. 1995, 33, 2670-2674. 2.Böttger E. C., Teske A., Kirschner P., Bost S., Chang H. R., Beer V.,
Hir-schel B.: Disseminated Mycobacterium genavense infection in patients with AIDS. Lancet 1992, 11, 76-80.
3.Carlson D. C., Wallis C. K., Cole M. B.: Standarized BACTEC method to measure clarithomycin susceptibility of Mycobacterium genavense. J. Clin. Microbiol. 1998, 36, 748-751.
4.Chevrier D., Oprisan G., Maresca A., Matsiota-Bernard P., Guesdon J. L.: Isolation of a specific DNA fragment and development of a PCR-based method for the detection of Mycobacterium genavense. FEMS Immunol. Med. Microbiol. 1999, 23, 243-252.
5.De Beenhouwer H., Liang Z., De Rijk P., Van Eekeren C., Portaels. F.: Detection and identification of mycobacteria by DNA amplification and oligonucleotide-specific capture plate hybridization. J. Clin. Microbiol. 1995, 33, 2994-2998.
6.Dumonceau J. M., Fonteyne P. A., Realini L., Van Gossum A., Van Vooren J. P., Portaels F.: Species-specific Mycobacterium genavense DNA in intestinal tissues of individuals not infected with human immunodeficiency virus. J. Clin. Microbiol. 1995, 33, 2514-2515.
7.Dye C, Floyd K.: Disease control priorities in developing countries. Tuber-culosis supplementary material, WHO DCPP2, 2006, Chapt. 16, 1-25. (http:/ /www.dcp2.org/file/51/DCP2TuberculosisSupplementary)
8.Hoop R. K., Böttger E. C., Ossent P., Salfinger M.: Mycobacteriosis due to Mycobacterium genavense in six pet birds. J. Clin. Microbiol. 1993, 31, 990--993.
9.Hoop R. K., Böttger E. C., Pfyffer G. E.: Etiological agents of mycobacterio-ses in pet birds between 1986 and 1995. J. Clin. Microbiol. 1996, 34, 991--992.
10.Kiehn T. E., Hoffer H., Böttger E. C., Ross R., Wong M., Edwards F., Anti-noff N., Armstrong D.: Mycobacterium genavense infections in pet animals. J. Clin. Microbiol. 1996, 34, 1840-1842.
11.Ledwoñ A.: Wystêpowanie pr¹tków grulicy i niegruliczych w ka³omoczu papug pochodz¹cych z ogrodów zoologicznych i prywatnych hodowli oraz eksperymentalne zaka¿enie papu¿ek falistych wybranymi gatunkami Myco-bacterium. Praca doktorska 2005, 81-83.
12.Lucas J., Lucas A., Furber H., James G., Hughes M. S., Martin P., Chen S. C., Mitchell D. H., Love D. N., Malik R.: Mycobacterium genavense infection in two aged ferrets with conjunctival lesions. Aust. Vet. J. 2000, 78, 685-689. 13.Portaels F., Realini L., Bauwens L., Hhirshel B., Meyers W. M., De
Meuricc-chy W.: Mycobacteriosis caused by Mycobacterium genavense in birds kept in a zoo: 11-year survey. J. Clin. Microbiol. 1996, 34, 319-323.
14.Ramis A., Ferrer L., Aranaz A., Liebana E., Mateos A., Dominguez L., Pascual C., Fdez-Garayazabal J., Collins M. D.: Mycobacterium genavense infection in canaries. Avian Dis. 1996, 40, 246-251.
15.Relini L., De Ridder K., Palomino J. C., Hirschel B., Portaels F.: Micro-aerophilic conditions promote growth of Mycobacterium genavense. J. Clin. Microbiol. 1998, 36, 2565-2570.
16.Steiger K., Ellenberger C., Schuppel K. F., Richter E., Schmerbach K., Kraut-wald-Junghanns M. E., Wunnemann K., Eulenberger K., Schoon H. A.: Ungewöhnliche Mykobakterien-Infektionen bei Haus- und Zootieren: eine Kasuistik unter besonderer Berücksichtigung der Pathologie. Dtsch. Tierärztl. Wochenschr. 2003, 110, 382-388.
17.Tell L. A., Foley J., Needham M. L., Walker R. L.: Comparison of four rapid DNA extraction techniques for conventional polymerase chain reaction testing of three Mycobacterium spp. that affect birds. Avian Dis. 2003, 47, 1486-1490.
18.Tell L. A., Leutenegger C. M., Larsen R. S., Agnew D. W., Keener L., Needham M. L., Rideout B. A.: Real-time polymerase chain reaction testing for the detection of Mycobacterium genavense and Mycobacterium avium complex species in avian samples. Avian Dis. 2003, 47, 1406-1415. 19.Thomsen V. Ø., Dragsted U. B., Bauer J., Fuursted K., Lundgren J.:
Dis-seminated infection with Mycobacterium genavense: a challenge to physi-cians and mycobacteriologists. J. Clin. Microbiol. 1999, 37, 3901-3905. 20.Tortoli E., Simonetti M. T., Dionisio D., Meli M., Sterrantino G.:
Mycobac-terium genavense and MycobacMycobac-terium avium mixed infection in an AIDS patient. Clin. Microbiol. Newsletter. 1995, 17, 162-176.
21.Trueba F., Fabre M., Saint-Blancard P.: Rapid identification of Mycobacte-rium genavense with a new commercially available molecular test, INNO-LiPA Mycobacteria v2. J. Clin. Microbiol. 2004, 42, 4403-4404.
22.¯órawski T.: Infekcje M. avium-intracellulare u zwierz¹t i ludzi. Medycyna Wet. 1995, 51, 320-322.
Adres autora: dr hab. Piotr Szeleszczuk, prof. nadzw. SGGW, ul. Mikla-szewskiego 4/25, 02-776 Warszawa; e-mail: Piotr_Szeleszczuk@sggw.pl
