"Korespondencja i pogranicza sztuk"
: sprawozdanie z XVII Konferencji
Teoretycznoliterackiej
Biuletyn Polonistyczny 21/4 (70), 80-83
D yskusja nad tą grupą referatów dotyczyła rozumienia terminu dialog,
jego pojemności semantycznej i przydatności w tworzeniu m arksistow skiej
teorii literatu ry . Omawiano też zagadnienia produkcji lite ra c k ie j, zw iąz
ków socjologizm u i ekonomizmu z m arksistow ską nauką o literatu rze.
Szeroko dyskutowana była również koncepcja wyodrębnienia dwóch n ur
tów w literaturoznaw stw ie m arksistowskim i rozmaite konkretyzacje teo
r ii odbicia w ich obrębie. Problemy re la c ji między semiotyką a m arksi
zmem, zagadnienia teorii obiega w artości literackich podnoszone były w
związku z wygłoszonymi referatam i, jak również nadesłanym na konferen
cję tekstem p ro f. Stefana Ż ó ł k i e w s k i e g o (1BL) pt. : "Uwagi o funkcjo
nowaniu kultury lite ra ck ie j" (autor nie mógł przybyć o sob iście z powodu
ch orob y).
Konferencja w Białobrzegach była próbą uporządkowania tradycji
m arksistow skiego literaturoznaw stw a, ok reślen ia głównych, żywotnych je
go nurtów, w skazania na istotne rew aloryzacje i przesu n ięcia akcentów,
jakie się w tych nurtach dokonują. U czestnicy konferencji zgodnie podkre
ś lili, że istn ieje potrzeba kontynuowania ogólnopolskich spotkań pośw ię
conych tej problem atyce. N ależy mieć n adzieję, że podobne imprezy o rg a
nizowane w p rz y sz ło śc i będą miały równie rzeczow y ch arak ter.
Mgr K rzysztof Rutkowski
„KORESPONDENCJA I POGRANICZA SZTUK”
Sprawozdanie z XVII Konferencji Teoretycznoiiterackiej
W dniach 1-6 lutego 1978 r . odbywała się w P rzy jezierzu koło S tr z e l
na XVII Konferencja T eoretyczn oliteracka, zorganizowana p rzez Instytut
Badań Literackich PAN i Instytut T eorii L iteratu ry , Teatru i Filmu Uni
w ersytetu Łódzkiego. Temat tegorocznych obrad - "Korespondencja i po
gran icza sztuk" - sformułowany został w sposób, który pozwolił na czyn
ne uczestnictwo w s e s ji nie tylko teoretykom literatu ry , lecz także h isto
rykom sztuki, teatrologom i filmoznawcom. Rezultatem tego była w iększa
różnorodność problematyki i ujęć metodologicznych.
S z e r o k ie perspektyw y badaw cze u kazyw ały p rz ed e w szystkim r e f e r a ty d o ty cz ą ce ogóln ych zagad nień k o re s p o n d e n cji sz tu k : Je rz e g o Z i o m k a 'T r z e c ia k la s a ję z y k a : ję z y k p o ety ck i i r e to r y c z n y " , A lic ji H e l m a n " W ielokodow ość p rzek azó w a rty s ty c z n y c h a k o n c e p c ja sy n tezy s z t u k " , A liny K o w a l c z y k o w e j "O wzajem nym o św ietla n iu s ię sztuk w rom an ty z m ie ", Ed w ard a B a l c e r ż a n a " P o e z ja jak o sem ioty k a sz tu k i" o ra z Danuty K a d y ń s k i e j i Joanny S l ó s a r s k i e j " K o n c e p c ja doznań e s t e ty cz n y ch a k o re s p o n d e n cja sz tu k . R A S A ".
W śród p ro p o z y c ji p rzed staw io n y ch w ty ch w ypow iedziach z n a la z ły s ię m .in . :
- au torsk a k o n c e p c ja J . Ziom ka, d o ty c z ą c a te o r ii ję z y k a p o ety ck ieg o ja k o tr z e c ie g o poziom u ję z y k a (n ie uw zględnionego w sch em a cie B ilh le ra ) , k tó re g o m odel z o s ta ł o p a rty n a z b io rz e r e l a c ji i p r z e k s z ta łc e ń sem anty cz n y ch c h a r a k te r y z u ją c y c h poetykę i r e to r y k ę ;
- E .
B a lc e r z a n a p o stu la t p o trak tow an ia p o e z ji "m ó w iącej o s z tu c e " (w y ró ż n io n ej w o p o z y c ji do p o e z ji " m ilc z ą c e j o s z tu c e " ) jak o je d n e j z od m ian m e ta ję z y k a sztu k i i - w zw iązku z tym - bad an ia je j fu n k cji system u p o ś r e d n ic z ą c e g o , u m o żliw iająceg o porów nyw anie p o e z ji z d zied zin ą tw ó r c z o ś c i , o k tó r e j ta "m ó w i", s z e ro k o ro zu m ian ej k ry ty k i sztuki ( e s e jó w , m an ifestó w , a u to in te r p r e ta c ji it p . ) ;- p ro p o z y c ja D . K ad y ń sk iej i J. Ś ló s a r s k ie j z a sto so w a n ia w bad an iach nad sztu k ą e u ro p e js k ą in d y js k ie j te o r ii doznań e s te ty c z n y c h .
O o d rę b n o ś c i p ro blem aty ki b a d a w cz e j, d o ty c z ą c e j "w sp ó łp ra cy sztuk n a g ru n cie w ie lo tw o rz y w o w o ści", trak to w ały - p o św ięco n e zagadnieniom
s tru k tu ry te a tr u i film u - r e f e r a t y : D obrochny R a t a j e z a k o w e j "S ło w o i o b ra z w stru k tu rz e w idow iska te a tr a ln e g o " , S ław o m ira ś w i o n t k a
"S ło w o w t e a t r z e " , Jan u sza S k u c z y ń s k i e g o "Od £ M indow ego« do > K o r- d ia n a « : p r z e s tr z e ń te a tr a ln a zamku w d ram atach S ło w a c k ie g o ", M ir o s ła wy K a c y " P r o p o z y c je m etod ologiczne d la badań nad filmem p o ety ck im " i W iesław a G o d z i ć a " I n t e r - i in term ed ialn e c e c h y o b ra z u film o w eg o ".
W y k ra c z a ją c poza ową s f e r ę problem ów "w ew n ętrzn y ch " sztu k i f i l mowej M a rek H e n d r y k o w s k i mówił o " S ło w ie jak o znaku filmowym w p ersp ek ty w ie p oetyki o d b io ru ", n ato m iast T ad eu sz K ł a k p rz e d sta w ił r o z w ażan ia n a tem at wpływu film u n a stru k tu rę d z ie ła lite r a c k ie g o : " F ilm o
-wa p o w ie ść Jan a B r z ę k o w s k ie g o : m iędzy p o w ie śc ią a s c e n a r iu s z e m " . W y stąp ien ie E ra z m a K u ź m y n t . " G r a n ic p o ró w y w aln o ści p o e z ji z film em i m alarstw em n a p od staw ie p o ls k ie j p o w ie śc i aw angardow ej
( 1 9 1 7 - 1 9 3 2 ) " n aw iązyw ało ta k ż e do zag ad n ień sta n o w ią cy ch głów ny p rz e d m iot lic z n e j grup y r e fe r a tó w p o św ięco n y ch problem om zw iązków p la sty k i i lit e r a t u r y . H isto ry c z n y a sp e k t teg o z ag ad n ien ia p itz e d s ta w ili: E lż b ie ta G r a b s k a - " M a r c e l Duchamp - k alam bu r - re a d y m a d e ", Ja c e k W o ź n i a k o w s k i , k tó ry ro m an ty czn ą sy n te z ę sztuk u k a z a ł n a p rz y k ła d z ie funk cjo n o w a n ia w te j e p o c e , o b ecn eg o we w sz y stk ich d z ied z in a ch t w ó r c z o ś c i, p o ję c ia a r a b e s k i (" A r a b e s k a w lite r a t u r z e i sz tu ce w czesn eg o ro m an ty
z m u " ), o r a z Zygmunt W a ź b i ń s k i , k tó re g o p r a c a " A re tin o i p o ję c ie d iseg n o w k ry ty c e a r ty s ty c z n e j W en ecji w X V I w ." p rz e d s ta w ia poglądy P i e t r a A re tin a n a s z tu k ę , śle d z ą c ic h e w o lu cję od a s c e ty c z n e g o " d is e g n o " (ry s u n e k ) do zm ysłow ego " c o lo r e " (k o lo r ) i w sk a z u ją c n a k on sekw en c je ty ch poglądów d la d ziejó w p o ję ć i ro z w o ju sam ej sztu k i - w tym tak że lit e r a t u r y .
P ro blem em ty p o lo gii a lu z ji m a la rs k ic h w u tw orze lite r a c k im zajm ow a li s ię K ry sty n a K r a l k o w s k a - G ą t k o w s k a (" A lu z je m a la rs k ie w > K r z y k u P r z y b y s z e w s k i e g o " ) i Je r z y P a s z e k ("M alarstw o w p r o z ie B e r e n t a " ) , z a ś r e f e r a t y Z d z isła w a Ł a p i ń s k i e g o ( 'V J a p is z ę , ty m a lu je s z « . O w sp ó łp ra cy sztu k w p o e z ji P r z y b o s i a " ) , R y s z a rd a K . P r z y b y l s k i e g o (" O sem an ty ce k o m ik su ") o r a z R y s z a r d a N y c z a ( " O k o lażu t e k s to wym. Na m a te ria le p ro z y B u cz k o w sk ie g o ") p o ru s z a ły z ag ad n ien ia k o n s e k w e n c ji, ja k ie d la stru k tu ry d z ie ła lite r a c k ie g o ma je g o zw iązek z p la s ty k ą . S e w e ry n a W y s ł o u c h w r e f e r a c ie "T y tu ł a d z ieło p la s ty c z n e " z a ję ła s ię n a to m ia st r o lą w d z ie le p lasty czn y m tytułu ja k o elem en tu l i t e r a c k ie g o , w y ró ż n ia ją c tr z y je g o fu n k c je : id e n ty fik u ją c ą , p rag m aty czn ą i
s tr u k tu r a ln ą . D okum entując sw ą te z ę p rzy k ład am i z z a k re s u lite r a t u r y Ja c e k W e s o ł o w s k i ("W iz u a ln o ś ć te k stu a te k s t w iz u a ln y ") d ow od ził, że w izualny c h a r a k te r te k stu lite r a c k ie g o je s t p rz y cz y n ą z m ie sz a n ia s ię p o e z ji w izu aln ej z dokumentami konceptualnym i i muzyką g ra fic z n ą w p o - n a d d y scy p lin a m y " te k s t w iz u a ln y ", k w e stio n u ją cy tra d y c y jn y p o d ział na ro d z a je sz tu k .
-cych o związku muzyki i literatm ry, dotyczyły re fe ra ty : Michała G ł o
w i ń s k i e g o " Literacko ść muzyki - muzyczność lite ra tu ry ", Stanisław a
D ą b r o w s k i e g o "Poetycka polifonizacja tematu biblijnego. ^Koncerty
Brandenburskie
ĄSw ena-C zachorow skiego", Ewy W i e g a n d t o w e j "O
tzw. muzyczności form prozatorskich " oraz Józefa O p a l s k i e g o , który
w re fe ra c ie "Problem y przekładalności literatu ry i muzyki" zapropono
wał w łasną, jakkolwiek opąrtą na w cześniejszych w tej m ierze dokona
niach, typologię obecności utworów muzycznych w dziele literackim .
Mgr Irena Hilbner
„LITERATURA WOBEC WIOSNY LUDÓW”
