Litostratygrafia i charakterystyka mikropaleontologiczna
utworów kredy dolnej w œrodkowej czêœci przedgórza Karpat
Andrzej Urbaniec
1, Lucyna Bobrek
2, Barbara Œwietlik
2Lithostratigraphy and micropalaeontological characteristic of Lower Cretaceous strata in central part of the Carpathian Foreland.
Prz. Geol., 58: 1161–1175.
A b s t r a c t. During the Early Cretaceous a central part of the Carpathian Foreland was situated in the Peri-Tethys area. That zone was located on the SW margin of the East European Craton and it was adjacent to the Tethys basins in the south. Impact of those both zoogeographic provinces (the Boreal Sea and the Tethys Ocean) is easily noticeable in assemblages of microfauna. Character of sedimentation in the Early Cretaceous basin of the Carpathian Foreland is connected mainly with changes of the sea-level as well as tectonic activity of this region. The stratigraphy and facies data are based on near two hundreds wells profiles. Detailed sedimentological profiles and photographic documentation of the Upper Jurassic and the Lower Cretaceous deposits from about 50 boreholes were done as well as micropalaeontological and microfacial studies of core samples. The presented work is an attempt of unification and formalization of lithostratigraphic units’ nomenclature. Two boreholes: Zagorzyce-7 and Wiewiórka-4 were suggested as stratotype sections of distinguished formations. Jurassic–Cretaceous boundary is probably situated within limits of Ropczyce formation in this area. Three formations have been distinguished in the profile of Lower Cretaceous above Ropczyce formation: Zagorzyce limestone-marl formation (Berriasian age), Dêbica marl and organo-detritic limestone formation (Valanginian) and Wiewiórka limestone formation (Late Valanginian–Hauterivian). The most marked ero-sion surface is recorded between Zagorzyce and Dêbica formations. We suppose that hiatus including a large part of Lower Valanginian profile is connected with that erosion surface. It could be refered to a rapid fall of the sea-level in the Tethys Ocean, noticed inter alia in the Western Carpathians and the Northern Calcareous Alps. The known existing thickness of the Lower Cretaceous sediments in the middle part of Carpathian Foreland (total of three formations: Zagorzyce fm., Dêbica fm. and Wiewiórka fm.) rises to 188 m in Zagorzyce-1 well.
Keywords: Lower Cretaceous, Carpathian Foreland, Peri-Tethys, microfossils, lithostratigraphic formations
Prezentowany obszar badañ usytuowany jest w œrodko-wej czêœci przedgórza Karpat, a jego kontur wyznaczaj¹ w przybli¿eniu trzy miasta: Pilzno, Radomyœl Wielki i Dêbica (ryc. 1A). W celu przedstawienia pe³nej charakterystyki utworów kredy dolnej w tej czêœci przedgórza uwzglêdnio-no równie¿ s¹siaduj¹cy rejon Ropczyc–Zagorzyc, omó-wiony w pracy Zdanowskiego i in. (2001).
W epoce wczesnokredowej teren badañ po³o¿ony by³ w strefie zwanej pery-Tetyd¹ (Golonka i in., 2008), przyle-gaj¹cej od po³udnia do basenów Tetydy i usytuowanej na obszarze po³udniowo-zachodniej krawêdzi platformy pó³-nocno-europejskiej. W zespo³ach mikroskamienia³oœci od-zwierciedlaj¹ siê wp³ywy obydwu prowincji (tj. borealnej i tetydzkiej), natomiast charakter sedymentacji uwarun-kowany by³ g³ównie eustatycznymi zmianami poziomu morza oraz prawdopodobnie lokaln¹ aktywnoœci¹ tekto-niczn¹.
Badania stratygrafii i rozwoju facjalnego utworów wêglanowych najwy¿szej jury i kredy dolnej w analizowa-nej czêœci przedgórza Karpat prowadzone by³y od wielu lat (m.in. Karnkowski & G³owacki, 1961; Obuchowicz, 1963; Morycowa & Moryc, 1976; Golonka, 1978; Gliniak i in., 2000, 2005). Wczesnokredowy wiek osadów udokumento-wano pocz¹tkowo na podstawie zespo³ów g³ównie otwor-nicowej mikrofauny, w dwóch odwiertach w œrodkowej czêœci przedgórza, tj. Stasiówka-1 (Geroch i in., 1972) oraz Wola Wielka-2 (Kijakowa & Moryc, 1991), a ponadto w jego wschodniej czêœci – w rejonie Baszni (Moryc &
Waœ-niowska, 1965). W kolejnych latach, dziêki rozwojowi me-todyki w dziedzinie biostratygrafii, mo¿liwe sta³o siê bar-dziej szczegó³owe rozpoziomowanie kompleksu wêgla-nowego górnej jury–dolnej kredy oraz czêœciowa weryfi-kacja ich przynale¿noœci stratygraficznej (Moryc, 1997; Olszewska, 1998, 1999, 2001; Gregosiewicz i in., 2001; Maksym i in., 2001; Bobrek i in., 2003, 2005; Urbaniec & Œwietlik, 2003; Dziadzio i in., 2004; Urbaniec, 2005; Gu-towski i in., 2007; Matyja & Barski, 2007; Barski & Maty-ja, 2008). W efekcie tych prac dokonano zmian w straty-grafii w profilach wielu otworów wiertniczych z omawia-nego obszaru.
Prezentowany artyku³ stanowi syntezê wyników kilku-letnich badañ dotycz¹cych kredy dolnej w œrodkowej czêœci przedgórza Karpat, w trakcie których przeanalizowano do-stêpne dane geologiczne i geofizyczne z blisko 200 otwo-rów wiertniczych. W ponad 50 wykonano szczegó³owe profilowanie sedymentologiczne i dokumentacjê fotogra-ficzn¹ oraz pobrano próby rdzeniowe do badañ mikrofau-nistycznych i mikrofacjalnych, jak równie¿ wykorzystano materia³y archiwalne w postaci p³ytek cienkich. W wyniku wspomnianych badañ udokumentowano mikrofaunistycz-nie utwory beriasu i walan¿ynu oraz opracowano ich cha-rakterystykê mikrofacjaln¹ (Gregosiewicz i in., 2001; Bob-rek i in., 2003, 2005; Urbaniec & Œwietlik, 2003; Gutowski i in., 2007).
W niniejszej pracy podjêto próbê uporz¹dkowania i sformalizowania podzia³u oraz nazewnictwa jednostek A. Urbaniec L. Bobrek
1
PGNiG S.A., Oddzia³ w Sanoku, ul. Lubicz 25, 31-503 Kraków; andrzej.urbaniec@sanok.pgnig.pl.
2
PETROGEO – Przedsiêbiorstwo Us³ug Laboratoryjnych i Geologicznych sp. z o.o., ul. Mierzeja Wiœlana 6, 30-732 Kraków; bobrek@petrogeo.pl, swietlik@petrogeo.pl.
A B Wiewiórka-4 4506 4508 4510 4512 4514 4516 4518 4520 4522 4524 4526 4528 4530 4532 4534 4536 4538 4506 4508 4510 4512 4514 4516 4518 4520 4522 4524 4526 4528 4530 4532 4534 4536 4538 5534 5536 5538 5540 5542 5544 5546 5548 5550 5552 5554 5556 5558 5560 5562 5564 5534 5536 5538 5540 5542 5544 5546 5548 5550 5552 5554 5556 5558 5560 5562 5564
B
A Bzasiêg formacji z Zagorzyc Zagorzyce formation range zasiêg formacji z Dêbicy Dêbica formation range
zasiêg formacji z Wiewiórki
Wiewiórka formation range wa¿niejsze dyslokacjefaults mi¹¿szoœæ kredydolnej w otworach
thickness of Lower Cretaceous in boreholes linia korelacji (ryc. 2)
correlation line (Fig. 2) izopachy isopachs 22 4495 4500 4505 4510 4515 4520 4525 4530 4535 4540 4545 4550 4555 4495 4500 4505 4510 4515 4520 4525 4530 4535 4540 4545 4550 4555 5540 5550 5545 5555 5565 5560 5535 5530 5540 5550 5545 5555 5565 5560 5535 5530 Wiewiórka-4 3 2 Gawrzy³owa-3 Zagorzyce-6 Zagorzyce-1 Ropczyce-7 Stasiówka-1 Dêbica-10K Wola Wielka-2 Karolówka-1 Góra Ropczycka Nawsie-1 ¯yraków-3 Zasów-3 Zasów-4 Golemki-2 ¯ukowice-28 Jastrz¹bka Stara-6 Pilzno-40 Grabiec-2 Zagorzyce-7 ? ? ? TARNÓW DÊBICA ROPCZYCE D¥BROWA TARNOWSKA PILZNO RADOMYŒL WIELKI
A
WARSZAWA KRAKÓW formacja dolomityczno--wapienna z Ropczyc Ropczyce formation obszar poza zasiêgiem utworów kredy i górnej jury area without Cretaceous and Upper Jurassic strataformacja
wapienno-marglista z Zagorzyc Zagorzyce formation formacja margli i wapieni organodetrytycznych z Dêbicy Dêbica formation formacja wapieni z Wiewiórki Wiewiórka formation granica nasuniêcia Karpat northern range of the Carpathian overthrust wybrane odwierty
selected boreholes odwierty stratotypowe dla wydzielonych formacji boreholes in which stratotypes of the formations have been established wiêksze miasta main towns
B
Ryc. 1. Obszar badañ; A – zasiêg utworów formacji z Zagorzyc, Dêbicy i Wiewiórki w œrodkowej czêœci przedgórza Karpat; B – mapa
mi¹¿szoœci utworów kredy dolnej, nale¿¹cych do wydzielonych formacji z Zagorzyc, Dêbicy i Wiewiórki (³¹cznie) w rejonie Pilzna– Radomyœla Wielkiego–Dêbicy
Fig. 1. Study area; A – ranges of Zagorzyce, Dêbica and Wiewiórka formations in the central part of Carpathian Foreland; B – thickness of
litostratygraficznych utworów dolnej kredy na przedgórzu Karpat. Jako profile stratotypowe wydzielonych formacji proponuje siê uznaæ od-wierty Wiewiórka-4 i Zagorzyce-7, w których wykonano pe³ne rdzeniowanie w obrêbie utwo-rów kredy dolnej. Podane interwa³y g³êboko-œciowe w otworach, stanowi¹ce granice po-szczególnych formacji, zosta³y wyznaczone wed³ug pomiarów geofizyki otworowej. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e miara wiertnicza, zgodnie z któr¹ wyznacza siê g³êbokoœæ pobranych rdzeni, mo¿e ró¿niæ siê w niektórych przypadkach od miary geofizycznej nawet o kilka metrów.
Wa¿niejsze taksony mikroskamienia³oœci, charakterystyczne dla omówionych w artykule formacji litostratygraficznych, zestawiono w ta-belach 1 i 2.
Granica jura–kreda
W œwietle opublikowanych w ostatnich la-tach badañ biostratygraficznych granicy jura– kreda szukaæ nale¿y najprawdopodobniej w obrêbie profilu formacji dolomityczno-wapien-nej z Ropczyc wed³ug podzia³u Matyi i Barskie-go (2007). Formacja ta odpowiada ni¿szej czêœci serii z Ropczyc wed³ug podzia³u Golonki (1978), ogniwu wapienno-dolomitycznemu serii z Ropczyc (Maksym i in., 2001; Zdanowski i in., 2001) oraz serii muszlowcowo-oolitowej dolnej (Gutowski i in., 2007). Utwory tej formacji roz-powszechnione s¹ praktycznie na ca³ym obsza-rze badañ (ryc. 1A, 2), a ich szczegó³owa chara-kterystyka litologiczna i mikrofacjalna zosta³a przedstawiona m.in. w pracach Zdanowskiego i in. (2001) oraz Gutowskiego i in. (2007). Ge-neralnie cechuj¹ siê one zró¿nicowaniem facjal-nym – od pakstonów i wakstonów peloidowych i peloidowo-bioklastycznych stref lagunowych, poprzez greinstony oolitowe i rudstony biokla-styczne stref barierowych, po framestony kora-lowcowo-glonowe lub glonowe i greinstony bioklastyczne œrodowisk rafowych.
Piêtro tytoñskie na obszarze przedgórza Karpat jest trudne do udokumentowania na pod-stawie mikrofauny, poniewa¿ jest wykszta³cone w facjach p³ytkowodnych, w których rozprze-strzenianie siê mikrofauny by³o œciœle ograni-czone warunkami paleoœrodowiska. St¹d te¿ utwory tego wieku cechuj¹ siê ubóstwem da-nych mikrofaunistyczda-nych, a wiêkszoœæ znajdo-wanych w nich taksonów to formy d³ugowieczne. Do najlepiej udokumentowanych pod wzglêdem mikrofaunistycznym nale¿¹ profile otworów Pilzno-40 i ¯yraków-3, a ostatnio równie¿ Góra Ropczycka-2 i -3 (Œwietlik, 2008, 2009), usytu-owane na wschód od obszaru badañ. W otworze Pilzno-40 w obrêbie utworów o charakterze rafy
2420 2400 2380 2360 2340 2320 2309 m 1642 m 1424 m 1434 m 1447 m 1312 m 1351 m 1488 m 1623 m 1687 m 1729 m 2392 m 2300 Pilzno-40 POMIAR Y GEOFIZYCZNE WELL LOGS POMIAR Y GEOFIZYCZNE WELL LOGS POMIAR Y GEOFIZYCZNE WELL LOGS POMIAR Y GEOFIZYCZNE WELL LOGS G³êbokoœæ koñcowa otworu 1376 m (T otal depth o f w ell): G³êbokoœæ koñcowa otworu 1500 m (T otal depth of well): G³êbokoœæ koñcowa otworu 1756 m (T otal depth of well): G³êbokoœæ koñcowa otworu 3733 m (T otal depth of well): G£ÊBOKOŒÆ (m) DEPTH FORMACJA Z DÊBICY DÊBICA FORMA TION FORMACJA Z W IEWIÓRKI WIEWIÓRKA FORMA TION FORMACJA Z ROPCZYC ROPCZYCE FORMA TION GÓRNAJURA– –DOLNAKREDA UPPERJ URASSIC– –LOWER CRETACEOUS DOLNAKREDA LOWER CRETACEOUS GÓRNA KREDA UPPER CRETACEOUS MIOCEN MIOCENE LITOLOGIA LITHOLOGY RDZENIE(CORES) Karolówka-1 Wiewiórka-4 Zasów-4 0 50 100 0 0 50 50 100 1740 1720 1700 1680 1660 1640 1620 1 10 100 1500 1480 1460 1440 1420 0,1 1 10 100 1360 1340 1320 1300 0 50 1 10 100 1000 GR (API) GR (API) GR (API) GR (API) EL18 (OHMM) EL18 (OHMM) EL18 (OHMM) EL18 (OHMM) 0,1 1 10 100
A
B
FORMACJA Z ZAGORZYC ZAGORZYCE FORMA TION formacja dolomityczno-wapienna z Ropczyc Ropczyce dolomite-limestone formationwapienie limestones wapienie
piaszczyste
sandy
limestones
margle marls mu³owce,
i³owce mudstones, claystones inter wa³y rdzeniowane cored inter vals wapienie margliste marly limestones formacja wapienno-marglista z Zagor zyc Zagorzyce limestone-marl formation formacja margli i wapieni organodetr ytycznych z Dêbicy Dêbica marl and organodetritic limestone formation formacja wapieni z Wiewiórki Wiewiórka limestone formation seria wêglanowa (kreda górna) ( carbonate series Upper Cretaceous) miocen zapadliska pr zedkarpackiego Miocene of Carpathian Foredeep G£ÊBOKOŒÆ (m) DEPTH G£ÊBOKOŒÆ (m) DEPTH G£ÊBOKOŒÆ (m) DEPTH LITOLOGIA LITHOLOGY RDZENIE(CORES) LITOLOGIA LITHOLOGY RDZENIE(CORES) LITOLOGIA LITHOLOGY RDZENIE(CORES) GÓRNAJURA– –DOLNAKREDA UPPERJURASSIC– –LOWER CRETACEOUS DO LN A KR ED A L O W E R C R E TA C E O U S profilowanie gamma gamma log profilowanie gamma gamma log profilowanie gamma gamma log profilowanie gamma gamma log profilowanie opornoœci resistivity log profilowanie opornoœci resistivity log profilowanie opornoœci resistivity log profilowanie opornoœci resistivity log brak uzysku rdzenia lack of core
¬
Ryc. 2. Korelacja geofizyczna utworów kredy dolnej w
rejonie Pilzna–Radomyœla Wielkiego–Dêbicy
Fig. 2. Geophysical correlation of the Lower Cretaceous
Otwornice Foraminifers Formacja z Ropczyc Ropczyce fm. Formacja z Zagorzyc Zagorzyce fm. Formacja z Dêbicy Dêbica fm. Fm. z Wiewiórki Wiewiórka fm.
Ammobaculites eocretaceous Bartenstein & Brand x
A. hagni Bhalla & Abbas x
Pseudocyclammina lituus (Yokoyama) x
Everticyclammina virgulaina (Koechlin) x
Melathrokerion spirialis Gorbatchik x
Stomatostoecha enisalensis Gorbatchik x
Charentia evoluta Gorbatchik x
Paleogaudryina varsoviensis (Bielecka & Po¿aryski) x
Protomarssonella hechti (Dieni & Masari) x
Uvigerinammina uvigeriniformis Seibold x
Valvulina alpina Dragastan x
V. lugeoni Septfontaine x
Meandrospira favrei (Charrolais, Bronnimann & Zaninetti) x
Nautiloculina oolithica Mohler x
Quinqueloculina robusta Neagu x x
Q. mitchurini Dain x
Q. verbizhiensis Dulub x
Istriloculina fabaria Matsieva & Temirbekova x x
Citharina striolata (Reuss) x
C. rudocostata (Bartenstein & Brand) x
Lenticulina munsterii (Roemer) x
Lenticulina sp. x
Dentalina legumen Reuss x
Pseudonodosaria mutabilis Reuss x
Frondicularia parkei Reuss x
Vaginulina striolata Reuss x
V. truncata Reuss x
Vaginulinopsis humilis (Reuss) x
Eoguttulina witoldensis Sztejn x
Tristix acutangulus (Reuss) x
Reinholdella hofkeri (Bartenstein & Brand) x
Patellina turriculata Dieni & Masari x
P. subcretacea Cushman & Ellisor x
Mohlerina basiliensis (Mohler) x
Spirillina italica (Dieni & Masari) x
Planispirillina flava (Sztejn) x
Protopeneroplis striata Weynschenck x
P. ultragranulata Gorbatchik x x
Trocholina elongata (Leopold) x
T. burlini Gorbatchik x x
T. infragranulata Noth x
T. odukpaniensis Dessauvagie x
T. alpina (Leopold) x
T. solecensis Bielecka & Po¿aryski x
T. molesta Gorbatchik x
T. paucigranulata Moullade x x
T. conica Schlumberger x
T. nodulosa Seibold x
Tab. 1. Zestawienie taksonów otwornic charakterystycznych dla wydzielonych formacji
Trocholina sp. x x x
Epistomina caracolla (Roemer) x
E. cretosa Ten Dam x
E. lewiñski (Liszka) x
E. ornata (Roemer) x
Epistomina sp. x x x
Mikrofauna i mikroflora
Microfauna & microflora
Formacja z Ropczyc Ropczyce fm. Formacja z Zagorzyc Zagorzyce fm. Formacja z Dêbicy Dêbica fm. Fm. z Wiewiórki Wiewiórka fm. Ma³¿oraczki (Ostracods):
Prothocythere (Mandocythere) frankei (Triebel) x
Prothocythere hechti (Triebel) x
Cypridea tumescens tumescens (Anderson) x
Damonella pygmea (Anderson) x
Darwinula oblonga (Roemer) x
Fabanella boloniensis (Jones) x
Klieana alata (Martin) x
Rhinocypris jurassica (Martin) x
Tintinidy (Tintinnids):
Borziella slovenica (Borza) x
Longicolaria sp. x
Calpionella alpina Lorenz x
Crassicolaria intermedia (Durand-Delga) x
Wapienne dinocysty (Calcareous Dinoflagellate):
Carpistomiosphaera tithonica (Nowak) x
Colomisphaera tenuis (Nagy) x x
C. fortis Rehanek x x
C. pulla (Borza) x
Cadosina lapidosa (Vogler) x
C. sublapidosa (Vogler) x x
C. semiradiata semiradiata Wanner x x
C. semiradiata fusca Wanner x x
Schizosphaerella minutissima (Colom) x
Glony i organizmy inkrustuj¹ce (Algaes and encrusting microorganisms):
Cayeuxia moldavica Frollo x
Salpingoporella annulata Carozzi x x
S. pygmaea (Gumbel) x
Actinoporella podolica Alth x x
Acicularia elongata Carozzi x x
Marinella lugeoni Pfender x
Clypeina jurassica Favre x x
Codiaceae x
Aclistochara sp. x
Clavator reidi Groves x
Bacinella irregularis Radoicic x
Lithocodium aggregatum Elliott x
Tubiphytes morronensis Crescenti x
Koskinobullina socialis Cherchi & Schroeder x
Thaumatoporella parvovesiculifera Raineri x x
Troglotella incrustans Wernli & Fookes x
Tab. 2. Zestawienie pozosta³ych taksonów mikrofauny i mikroflory charakterystycznych dla wydzielonych formacji
koralowej, wydzielanych przez Matyjê i Barskiego (2007) jako formacja wapieni koralowcowych z Pilzna, rozpozna-no charakterystyczny dla tytonu zespó³ otwornic z najwa¿-niejszymi gatunkami Protopeneroplis striata Weynschenck oraz P. ultragranulata Gorbatchik (ryc. 3A, B), jak
rów-nie¿ dinocysty wapienne, wœród których najwiêksze zna-czenie stratygraficzne maj¹ Carpistomiosphaera tithonica (Nowak) i Colomisphaera pulla (Borza) (Gregosiewicz i in., 2001; Urbaniec & Œwietlik, 2003). Datowania tych sa-mych utworów w otworze Pilzno-40 zosta³y potwierdzone
0,1 mm 0,1 mm 0,1 mm 0,05 mm 0,05 mm 0,05 mm 0,1 mm 0,4 mm 0,1 mm 0,025 mm 0,1 mm 0,1 mm 0,1 mm 0,025 mm 0,4 mm 0,4 mm 0,1 mm Q P O N M L K J I H G F E D C B A
Ryc. 3. Mikroskamienia³oœci charakterystyczne dla wydzielonych formacji (w p³ytkach cienkich) Fig. 3. Microfossils typical for distinguished formations (in thin sections)
A – Protopeneroplis striata Weynschenck; B – Protopeneroplis ultragranulata Gorbatchik; A–B – Pilzno-40, 2409–2412 m; C – Aclistochara sp. (Wiewiórka-4, 1453,3 m); D – Clavator reidi Groves (¯yraków-3, 1380,6 m); E – Quinqueloculina verbizhiensis Dulub (Prendo³ówka-2, 1308,1 m); F – Quinqueloculina mitchurini Dain (Zagorzyce-6, 3042,5 m); G – Cadosina semiradiata semiradiata Wanner; H – Cadosina semiradiata fusca Wanner; G–H – ¯yraków-3, 1380,2 m; I – Clypeina jurassica Favre (Grabiec-2, 1889,15 m); J – Salpingoporella annulata Carozzi (Stasiówka-3, 2096,4 m); K – Thaumatoporella parvovesiculifera Raineri (Zagorzyce-6, 3042,5 m); L – Meandrospira favrei (Charrolais, Bronnimann & Zaninetti) (Wiewiórka-4, 1433,5 m); M – Quinqueloculina robusta Neagu (Stasiówka-3, 2092,0 m); N – Trocholina elongata (Leupold) (Stasiówka-3, 2097,0 m); O – Rotalipora sp.; P, Q – Hedbergella sp.; O–Q – Gawrzy³owa-3, 2036,8 m
ostatnio na podstawie m.in. tintinidów (Barski & Matyja, 2008), które równie¿ wyraŸnie wskazuj¹ na tyton. Nato-miast w otworze Góra Ropczycka-2 zespó³ mikroskamie-nia³oœci z rodziny Chitinoidillidae, takich jak: Borziella slovenica (Borza) i Longicolaria sp., okreœla wiek przy-najmniej czêœci profilu formacji z Ropczyc na œrodkowy tyton. W kolejnym odwiercie Góra Ropczycka-3 znalezio-no kalpionelle z gatunku Crassicolaria intermedia (Durand-Delga), które wraz z wspó³wystêpuj¹cymi dinocystami wapiennymi okreœlaj¹ wiek ska³ na doln¹ czêœæ górnego tytonu (Œwietlik, 2009).
Poza wymienionymi wy¿ej taksonami utwory wêgla-nowe formacji z Ropczyc zawieraj¹ charakterystyczny ze-spó³ mikroskamienia³oœci, w tym otwornice: Trocholina solecensis Bielecka & Po¿aryski, T. nodulosa Seibold, T. conica Schlumberger, Mohlerina basiliensis (Mohler), Pseudocyclammina lituus (Yokoyama), Valvulina alpina Dragastan, V. lugeoni Septfontaine, Uvigerinammina uvi-geriniformis Seibold, Quinqueloculina mitchurini Dain, Q. verbizhiensis Dulub, Istriloculina fabaria Matsieva & Temirbekova, Nautiloculina oolithica Mohler, Paleogau-dryina varsoviensis (Bielecka & Po¿aryski), Everticyclam-mina virgulaina (Koechlin), Pfenderina sp.; bogaty zespó³ wapiennych dinocyst: Colomisphaera tenuis (Nagy), C. fortis Rehanek, Cadosina lapidosa (Vogler), C. sublapi-dosa (Vogler), Schizosphaerella minutissima (Colom) oraz glonów: Cayeuxia moldavica Frollo, Salpingoporella an-nulata Carozzi, S. pygmaea (Gumbel), Thaumatoporella parvovesiculifera Raineri, Acicularia elongata Carozzi, Marinella lugeoni Pfender oraz Clypeina jurassica Favre. Charakterystyczne i czêsto spotykane s¹ równie¿ koprolity skorupiaków, g³ównie z rodzaju Favreina.
Jednostki litostratygraficzne kredy dolnej wraz z charakterystyk¹ litofacjaln¹ i mikropaleontologiczn¹
Formacja wapienno-marglista z Zagorzyc.
Wydzielo-na w ramach prezentowanego artyku³u formacja wapienno-marglista z Zagorzyc dotychczas opisywana by³a jako og-niwo wapienno-margliste serii z Ropczyc (Maksym i in., 2001; Zdanowski i in., 2001) oraz jako seria marglisto-muszlowcowa (Gutowski i in., 2007). Ze wzglêdu na spe-cyfikê wykszta³cenia litofacjalnego utwory te powinny byæ wydzielone jako osobna formacja. Jako profil stratotypowy wyznaczono otwór Zagorzyce-7 (interwa³ 2752–2821 m, ryc. 4), odwiercony w latach 1997–1998 przez PGNiG S.A. Szczegó³owy profil otworu przedstawiono równie¿ w pra-cy Zdanowskiego i in. (2001). Rdzenie wiertnicze prze-chowywane s¹ w Centralnym Magazynie Rdzeni (CMR) w Chmielniku.
Utwory opisywanej formacji cechuj¹ siê pewn¹ zmien-noœci¹ lateraln¹. W rejonie Wiewiórki–¯yrakowa–Dêbicy oraz w strefie Zagorzyc wystêpuje seria naprzemianleg-³ych utworów wapiennych i marglisto-ilastych. Margle cechuj¹ siê zró¿nicowanymi barwami – od szarych, po-przez oliwkowe, zielonkawe, a¿ do kremowych i prawie bia³ych. Charakterystyczne s¹ równie¿ wk³adki brekcji wa-piennych. Wapienie cechuj¹ siê czêsto jasnymi barwami oraz wystêpowaniem bardzo licznych, chocia¿ w wiêk-szoœci s³abo rozwiniêtych szwów stylolitowych. Niekiedy szwy te rozmieszczone s¹ tak gêsto, ¿e mo¿na mówiæ o teks-turze gruz³owej lub pseudogruz³owej. Œwiadczy to o znacz-nej redukcji pierwotnych mi¹¿szoœci, spowodowaznacz-nej kom-pakcj¹ chemiczn¹, polegaj¹c¹ g³ównie na rozpuszczaniu wêglanu wapnia pod ciœnieniem. Pod wzglêdem
mikrofa-cjalnym za najbardziej charakterystyczne uznaæ mo¿na madstony, czêsto zailone i wystêpuj¹ce na przemian z mar-glami; ponadto spotykane s¹ wakstony i pakstony biokla-styczne. Podobnie jak w utworach wy¿ej wspomnianej formacji z Ropczyc czêsto wystêpuj¹ równie¿ koprolity skorupiaków, w tym Favreina salevensis Parejas (Olszew-ska, 2001). W profilu obecne s¹ warstwy zawieraj¹ce licz-ne fragmenty ³odyg ramienic z gatunku Clavator reidi Groves (ryc. 3D) oraz oogonia Aclistochara sp. (ryc. 3C). Fragmenty ³odyg oraz oogonia ramienic nie by³y najpraw-dopodobniej deponowane in situ, gdy¿ wykazuj¹ wyraŸne œlady abrazji. Charakterystyczna ramienica Clavator reidi, o du¿ym znaczeniu stratygraficznym, jest powszechnie znana z beriasu wielu miejsc w Europie Zachodniej oraz z po³udniowej Anglii (Mojon & Strasser, 1987; Feist & Schudack, 1991; Feist i in., 1995). Poza ramienicami utwo-ry wapienno-margliste w tej strefie zawieraj¹ ubogi zespó³ mikroskamienia³oœci, reprezentowany g³ównie przez cien-koskorupowe ma³¿oraczki, œlimaki oraz dinocysty wapien-ne, wœród których najwiêksze znaczenie maj¹ formy: Ca-dosina sublapidosa (Vogler), C. semiradiata semiradiata Wanner (ryc. 3G), C. semiradiata fusca Wanner (ryc. 3H), Colomisphaera tenuis (Nagy) i C. fortis Rehanek.
W po³udniowo-zachodniej czêœci analizowanego ob-szaru, tj. w rejonie Grabca–Pilzna–Stasiówki, opisan¹ wy-¿ej sekwencjê zastêpuj¹ wapienie ziarniste z makroonko-idami, strukturami glonowymi oraz bogat¹ faun¹ œlimaków i ostrygowatych. Wtr¹cenia zielonkawych margli wystê-puj¹ tutaj nieco rzadziej ni¿ w rejonie Wiewiórki–¯yrako-wa i czêsto maj¹ równie¿ postaæ gniazd oraz nieregu-larnych skupieñ. Ponadto obraz komplikuj¹ procesy do-lomityzacji, które zachodzi³y w tym rejonie ze znacznie wiêksz¹ intensywnoœci¹. Asocjacja wymienionych wy¿ej organizmów œwiadczy o tym, ¿e sedymentacja odbywa³a siê w œrodowisku p³ytkowodnym. Œlimaki z grupy Neri-neoidea, wystêpuj¹ce licznie w opisywanej strefie, s¹ sto-sunkowo dobrym wskaŸnikiem zmian œrodowiska, gdy¿ s¹ wra¿liwe na wahania temperatury oraz zmiany g³êbokoœci wody i zasolenia (Karczewski, 1980). W wodzie o podwy¿-szonym zasoleniu znacznie zmniejszaj¹ siê rozmiary musz-li, a ich wielkoœæ i masa – równie¿ wraz z pog³êbianiem zbiornika i obni¿aniem temperatury. Organizmy te prowa-dzi³y ma³o ruchliwy tryb ¿ycia, poza postaci¹ larwaln¹ nie mog³y przenosiæ siê na znaczne odleg³oœci, lokalnie two-rzy³y skupiska. Równie¿ ma³¿e ostrygowate wystêpowa³y w du¿ych nagromadzeniach, przytwierdzone do dna na sta³e.
Wapienie onkoidowe reprezentowane s¹ g³ównie przez greinstony onkoidowo-bioklastyczne. Zawieraj¹ one boga-ty zespó³ mikrofauny otwornicowej. Wa¿niejsze straboga-tygra- stratygra-ficznie taksony to: Protopeneroplis ultragranulata Gor-batchik, Istriloculina fabaria Matsieva & Temirbekova, Quinqueloculina robusta Neagu (ryc. 3M), Ammobaculites hagni Bhalla & Abbas, A. eocretaceous Bartenstein & Brand, Stomatostoecha enisalensis Gorbatchik, Trocholina elongata (Leopold), T. alpina (Leopold), T. burlini Gorba-tchik, T. odukpaniensis Dessauvagie, Charentia evoluta Gorbatchik. Spoœród wszystkich form najwiêksze znacze-nie ma obecnoœæ gatunku Protopeneroplis ultragranulata, zwi¹zanego z p³ytkowodn¹ sedymentacj¹ wêglanow¹ pó³-nocnego brzegu Tetydy, którego masowe wystêpowanie przypada na berias (Sotak, 1987). Ponadto w utworach tych obecne s¹ glony: Clypeina jurassica Favre, czyli Clypeina sulcata (Alth) (ryc. 3I), Salpingoporella annulata Carozzi (ryc. 3J) i Codiaceae.
G£ÊBOKOŒÆ WG GEOFIZYKI OTWOROWEJ (m) MEASURED DEPTH G£ÊBOKOŒÆ WG RDZENI (m) CORED INTERV ALS’ DEPTH LITOLOGIA WG INTERPRET ACJI GEOFIZYKI OTWOROWEJ LITHOLOGY BASED ON WELL LOG INTERPRET ATION LITOLOGIA LITHOLOGY FAUNA I FLORA
FAUNA & FLORA STRA
TYGRAFIA STRA TIGRAPHY FORMACJA FORMA TION POMIARY GEOFIZYCZNE WELL LOGS INTERWA£Y RDZENIOWANIA CORED INTERVALS TYTON–BERIAS TITHONIAN–BE RRIASIAN B E R I A S B E R R I A S I A N W ALAN¯YN GÓRNY–HOTER YW UPPER V ALANGINIAN– –HAUTERIVIAN W A LAN¯ YN V A LANGINIAN 2752 2685 2702 2821 2703 2822 2753
KREDA GÓRNA UPPER
CRET ACEOUS FORMACJA Z WIEWIÓRKI WIEWIÓRKA FORMA TION FORMACJA Z DÊBICY DÊBICA F ORMA TION FORMACJA Z ROPCZYC ROPCZYCE FORMA TION FORMACJA Z ZAGORZ YC ZAGORZ YCE FORMA TION
G³êbokoœæ koñcowa otworu(Total depth of well):2862 m
GR (API) 0 40 80 2680 2690 2700 2710 2720 2730 2740 2750 2760 2770 2780 2790 2800 2810 2820 2830 2840 2840 2680 2690 2700 2710 2720 2730 2740 2750 2760 2770 2780 2790 2800 2810 2820 2830 LL3 (OHMM) 1 10 100 wapienie limestones wapienie zapiaszczone sandy limestones margle marls otwornice bentoniczne bentonic foraminifers otwornice planktoniczne planctonic foraminifers ma³¿oraczki ostracods koprolity krabów coprolites of crabs wapienie margliste marly limestones margle zapiaszczone sandy marls
wapienne cysty dinoflagellata calcareous dinoflagellates ramienice charophytes glony wapienne calcareous algaes mikroorganizmy inkrustuj¹ce i dr¹¿¹ce encrusting and boring microorganisms ramienionogi brachiopods mszywio³y bryozoans œlimaki gastropods ma³¿e cienkoskorupowe thinly-shell bivalves ma³¿e gruboskorupowe thickly-shell bivalves piaskowce sandstones g¹bki wapienne calcareous sponges koralowce corals wieloszczety polychaetes
du¿e powierzchnie erozyjne big truncated surface je¿owce echinoids liliowce crinoids szkar³upnie (nierozdzielone) echinoderms (inseparable) bioturbacje burrows ryzolity rhizolithes mu³owce mudstones brekcje wêglanowe carbonate breccias profilowanie gamma gamma log profilowanie opornoœci resistivity log
Ryc. 4. Profil litologiczny utworów kredy dolnej w odwiercie Zagorzyce-7 (wg Zdanowskiego i in., 2001, uzupe³nione) Fig. 4. Lithological profile of the Lower Cretaceous deposits from borehole Zagorzyce-7 (after Zdanowski et al., 2001, amended)
W pó³nocno-zachodniej czêœci omawianego obszaru, tj. w rejonie JaŸwin–Jastrz¹bki Starej–¯ukowic, dominuj¹ wapienie intraklastyczno-bioklastyczne, cechuj¹ce siê znacznie wy¿szym stopniem przeobra¿eñ diagenetycz-nych. W obrazie mikroskopowym dominuj¹ pakstony i greinstony peloidowo-bioklastyczne lub intraklastyczne, które lokalnie w du¿ym stopniu uleg³y procesom rozpusz-czania i rekrystalizacji. Pierwotne struktury s¹ wiêc tutaj znacznie s³abiej czytelne wskutek rekrystalizacji pocz¹tko-wo mikrytowego t³a skalnego, a tak¿e rozpuszczania i selektywnej rekrystalizacji wnêtrza bioklastów oraz in-nych sk³adników ziarnistych. Wœród bioklastów w tej stre-fie dominuje zró¿nicowany taksonomicznie zespó³ œlima-ków, ponadto wystêpuj¹ ma³¿oraczki, elementy szkiele-towe szkar³upni, dinocysty wapienne, glony i nieliczne otwornice.
Granice. Dolna granica opisywanej formacji ma cha-rakter powierzchni erozyjnej, stanowi¹cej jednoczeœnie przejœcie pomiêdzy wapieniami i dolomitami ni¿ej leg³ej formacji z Ropczyc a seri¹ marglisto-wapienn¹. Granica ta
stosunkowo dobrze odzwierciedla siê w zapisie pomiarów geofizyki otworowej – cechuje siê generalnie gwa³townym wzrostem wartoœci profilowania gamma, zwi¹zanym ze wzrostem stopnia zailenia, a tak¿e obni¿eniem wartoœci na profilowaniach opornoœci (ryc. 2, 4, 5). Granica górna for-macji z Zagorzyc jest jednoczeœnie doln¹ granic¹ forfor-macji z Dêbicy i zosta³a opisana w dalszej czêœci artyku³u.
Wiek. Wiek opisywanej formacji, z uwagi na wystêpo-wanie ramienic z gatunku Clavator reidi oraz niektórych taksonów otwornic i dinocyst wapiennych, prawdopodob-nie w ca³oœci przypada na berias. Berias dolny udokumen-towano w utworach omawianej serii w otworze Wiewiór-ka-4 na podstawie zespo³u ma³¿oraczków: Cypridea tume-scens tumetume-scens (Anderson), Klieana alata Martin i Rhino-cypris jurassica (Martin), charakterystycznych dla pozio-mu Cypridea dunkeri (Dziadzio i in., 2004). Podobny ze-spó³ ma³¿oraczków beriasu dolnego stwierdzono ostatnio równie¿ w otworze Góra Ropczycka-3 (Œwietlik, 2009). Ze wzglêdu na powszechnoœæ wystêpowania w ró¿nych œrodowiskach równie¿ zespo³y dinocyst wapiennych mog¹
GR (API) 0 25 50 EL18 (OHMM) 0,1 1 10 100 G£ÊBOKOŒÆ WG GEOFIZYKI OTWOROWE J (m) MEASURE D DEPTH G£ÊBOKOŒÆ WG RDZE NI (m) CORED INTERV ALS’ DEPTH LITOLOGIA WG INTERPRET ACJI GEOFIZYKI OTWOROWEJ LITHOLOGY BASED O N WELL LOG INTERPRET AT ION LITOLOGIA LITHOLOGY FAUNA I FLORA
FAUNA & FLORA STRA
TYGRAFIA STRA TIGRAPHY FORMACJA FORMA TION POMIARY GEOFIZYCZNE WELL LOGS INTERWA£Y RDZENIOWANIA CORED INTERVALS TYTON– –BERIAS TITHONIAN– –BERRIASIAN BERIAS BERRIASIAN W ALAN¯YN GRN.– –HOTER YW U. V ALANGINIAN– –HAUTERIVIAN W ALAN¯YN V ALANGINIAN KREDA GÓRNA UPPER CRET ACEOUS
FORMACJA ZWIEWIÓRKI WIEWIÓRKA FORMA
TION FORMACJA Z DÊBICY DÊBICA FORMA TION
FORMACJA ZROPCZYC ROPCZYCE FORMA
TION FORMACJA Z ZAGORZ YC ZAGORZ YCE FORMA TION 1410 1410 1420 1420 1430 1430 1440 1440 1450 1450 1460 1460 1470 1470 1480 1480 1490 1490 1500 1500 1488 1424 1434 1447 1429 1439 1452 1492 profilowanie gamma gamma log profilowanie opornoœci resistivity log
Ryc. 5. Profil litologiczny utworów kredy dolnej w odwiercie Wiewiórka-4. Objaœnienia na ryc. 4 Fig. 5. Lithological profile of the Lower Cretaceous deposits from borehole Wiewiórka-4. For legend
dawaæ podstawy do okreœlenia wieku (Rehakova, 2000a, b; Lukeneder & Rehakova, 2004; Ivanova i in., 2006). Maj¹ one du¿e znaczenie zw³aszcza wobec braku innych grup skamienia³oœci, daj¹cych bardziej precyzyjne datowania stratygraficzne, np. tintinidów, które spotykane s¹ po-wszechnie bli¿ej centralnych stref oceanu Tetydy, w wêg-lanowych facjach najwy¿szej jury i najni¿szej kredy. Wa-pienie z masow¹ zawartoœci¹ tintinidów mia³y du¿e roz-przestrzenienie g³ównie w tytonie i beriasie i opisywane by³y m.in. z obszaru Karpat, Alp Wapiennych oraz po-wszechnie z egzotyków karpackich (m.in. Geroch & Mory-cowa, 1966; Vašièek i in., 1994; Rehakova, 1995; Reha-kova & Michalík, 1997; Ciborowski & Ko³odziej, 2001; Rehakova & Wierzbowski, 2005; Malata i in., 2006; Reha-kova i in., 2006). Prawdopodobnie jedyne udokumentowa-ne obecnie znalezisko tintinidów w utworach opisywaudokumentowa-nej formacji na obszarze œrodkowej czêœci przedgórza Karpat podaje Olszewska (1999, 2001), która w otworze Zago-rzyce-6 na g³êbokoœci 2836 m stwierdzi³a tzw. ma³¹ formê kalpionelli z gatunku Calpionella alpina Lorenz.
Œrodowisko sedymentacji utworów formacji z Zago-rzyc mo¿na okreœliæ jako szelf wewnêtrzny z facjami lagu-nowymi, w tym z najbardziej charakterystycznym œrodo-wiskiem pó³otwartych lagun (Gregosiewicz i in., 2001). Ich rozprzestrzenienie w rejonie badañ przedstawiono na ryc. 1. Maksymalna mi¹¿szoœæ formacji wynosi 83 m w otworze Pilzno-40 (ryc. 2).
Formacja margli i wapieni organodetrytycznych z Dêbicy. Formacja margli i wapieni organodetrytycznych z
Dêbicy opisana by³a pocz¹tkowo przez Golonkê (1978) jako seria glonowa górna (seria z Dêbicy) i odpowiada ona ni¿szej czêœci serii z Dêbicy wed³ug Zdanowskiego i in. (2001) oraz Maksyma i in. (2001). Jest ponadto odpo-wiednikiem serii mu³owcowo-wapiennej wed³ug schematu przedstawionego w pracy Gutowskiego i in. (2007). Utwo-ry tej formacji od dawna uznawane by³y za dolnokredowe ze wzglêdu na charakterystyczne zespo³y mikrofauny otwornicowej i ma³¿oraczkowej, opisane po raz pierwszy z otworu Stasiówka-1 (Geroch i in., 1972). Jako profil stra-totypowy wytypowano odwiert Wiewiórka-4 (interwa³ 1434–1447 m) ze wzglêdu na charakterystyczne dla wiêk-szoœci obszaru wykszta³cenie litologiczne i dobre datowa-nia mikrofaunistyczne (ryc. 5). Rdzenie wiertnicze z otwo-ru Wiewiórka-4, wykonanego przez PGNiG S.A. w 1989 r., przechowywane s¹ w CMR w Chmielniku.
Profil opisywanej formacji w rejonie Wiewiórki–Karo-lówki–Stasiówki–Dêbicy rozpoczyna warstwa muszlow-ców ramienionogowych o mi¹¿szoœci ok. 50 cm, wystê-puj¹ca ponad wyraŸn¹ powierzchni¹ erozyjn¹. Muszlowce te sk³adaj¹ siê g³ównie z m³odocianych form ramieniono-gów, skorupki s¹ silnie scementowane spoiwem sparyto-wym. Zwykle powstawaniu tego typu autochtonicznych nagromadzeñ organizmów towarzyszy zwolnienie tempa sedymentacji (Bodzioch, 1986). W obrazie mikroskopo-wym s¹ to rudstony ramienionogowe. Znaleziona mikro-fauna reprezentowana jest przez wapienny detrytus orga-niczny, w którego sk³ad wchodz¹: fragmenty skorup ramie-nionogów i kolonii mszywio³ów, elementy szkieletowe szkar³upni, fragmenty skorup ma³¿ów, g¹bki wapienne, wieloszczety. Mniej licznie wystêpuj¹ fragmenty koralow-ców kolonijnych, œlimaki, glony, ma³¿oraczki i otwornice, re-prezentowane g³ównie przez rodzaj Trocholina (ryc. 6G–J):
T. burlini Gorbatchik, T. molesta Gorbatchik, T. paucigra-nulata Moullade, Trocholina div. sp., a ponadto: Citharina striolata (Reuss), C. rudocostata (Bartenstein & Brand), Lenticulina munsterii (Roemer), Reinholdella hofkeri (Bartenstein & Brand). Wiêkszoœæ szcz¹tków organicz-nych ma pow³oki mikrobialne powsta³e w wyniku dzia-³alnoœci organizmów inkrustuj¹cych i dr¹¿¹cych: Litho-codium aggregatum Elliott, Nubecularia sp., Bacinella ir-regularis Radoicic, Troglotella incrustans Wernli & Fookes, Tubiphytes morronensis Crescenti i Koskinobulli-na socialis Cherchi & Schroeder.
Wy¿ej w profilu wystêpuje kompleks ciemnych margli, mu³owców wapnistych, i³owców oraz zapiaszczonych margli i wapieni. Utwory te charakteryzuj¹ siê przede wszystkim wystêpuj¹c¹ w nich masowo, dobrze zacho-wan¹ i zró¿nicozacho-wan¹ taksonomicznie makrofaun¹ oraz znaczn¹ zawartoœci¹ materia³u silikoklastycznego. Stopieñ zwiêz³oœci omawianych utworów jest bardzo zró¿nicowa-ny – od zupe³nie rozsypliwych mu³owców i wapieni za-piaszczonych, po zwiêz³e margle i wapienie margliste. Barwy ska³ zmieniaj¹ siê od be¿owych i brunatno-be¿o-wych do prawie czarnych w partiach mu³owcobrunatno-be¿o-wych. Pod wzglêdem mikrofacjalnym utwory wêglanowe opisywanej formacji reprezentowane s¹ przez rudstony/greinstony klastyczne oraz rudstony/pakstony ilasto-piaszczyste z bio-klastami, ooidami i masowo wystêpuj¹c¹ pe³nomorsk¹ faun¹ i flor¹, czêsto o bardzo dobrym stanie zachowania. Wystê-puj¹ tutaj m.in.: liliowce, ramienionogi, ma³¿e, mszywio³y, œlimaki, wieloszczety, g¹bki wapienne, sklerog¹bki oraz glony. Nagromadzenia fauny maj¹ najczêœciej charakter autochtoniczny, rzadziej parautochtoniczny. Oprócz do-mieszki minera³ów ilastych powszechnie spotykane s¹ ziarna kwarcu terygenicznego. Z utworów tych oznaczono bogaty zespó³ mikrofauny otwornicowej i ma³¿oraczko-wej, spoœród której najwiêksze znaczenie stratygraficzne maj¹ otwornice: Protomarssonella hechti (Dieni & Masari), Melathrokerion spirialis Gorbatchik, Eoguttulina witolden-sis Sztejn, Pseudonodosaria mutabilis Reuss, Dentalina legumen Reuss, Vaginulina striolata Reuss, V. truncata Reuss, Vaginulinopsis humilis (Reuss), Frondicularia par-kei Reuss, Tristix acutangulus (Reuss), Spirillina italica (Dieni & Masari), Patellina turriculata Dieni & Masari, P. subcretacea Cushman & Ellisor, Trocholina burlini (Gor-batchik), T. infragranulata Noth, T. molesta Gorbatchik, T. paucigranulata Moullade, Planispirillina flava (Sztejn), Epistomina caracolla (Roemer), E. cretosa Ten Dam, E. le-wiñski (Liszka), E. ornata (Roemer) oraz ma³¿oraczki: Protho-cythere (MandoProtho-cythere) frankei (Triebel) i ProthoProtho-cythere hechti (Triebel) (ryc. 6). Poza wymienionymi opisano tu równie¿ liczne organizmy inkrustuj¹ce i dr¹¿¹ce, takie jak: Lithocodium aggregatum Elliot, Bacinella irregularis Radoicic, Nubecularia sp., Troglotella incrustans Wernli & Fookes i Koskinobullina socialis Cherchi & Schroeder.
W rejonie Zagorzyc profil formacji z Dêbicy rozpoczy-naj¹ muszlowce ostrygowe, wystêpuj¹ce bezpoœrednio po-nad powierzchni¹ erozyjn¹; ma³¿e wyraŸnie przyrasta³y do twardego dna, o czym œwiadcz¹ liczne dr¹¿enia w sp¹gu tej warstwy transgresywnej (Zdanowski i in., 2001). Wy¿ej w profilu wystêpuj¹ wapienie ziarniste z liczn¹ faun¹ oraz ziarnami obleczonymi, wœród których rozpoznano tak¿e rezydualne osady skondensowane oraz utwory kopców rafo-wych (Maksym i in., 2001). Podobnie jak w rejonie Wie-wiórki wystêpuj¹ tutaj wk³adki margliste. Pod wzglêdem
mikrofacjalnym w utworach tej formacji dominuj¹ grein-stony bioklastyczne, ooidowe i peloidowe oraz rudgrein-stony bioklastyczne. W muszlowcach ostrygowych, poza ma³¿a-mi, licznie spotykane s¹ szkar³upnie, mszywio³y i ramie-nionogi.
Granice. Dolna granica opisywanej formacji ma cha-rakter regionalnej powierzchni erozyjnej, poni¿ej której wystêpuj¹ margle nale¿¹ce do formacji z Zagorzyc, a bez-poœrednio powy¿ej – charakterystyczna warstwa silnie sce-mentowanych muszlowców ramienionogowych lub ma³-¿owych. W zapisie pomiarów geofizyki otworowej granica ta cechuje siê niewielkim obni¿eniem wartoœci profilowa-nia gamma oraz wzrostem wartoœci na profilowaprofilowa-niach
opornoœci (ryc. 2, 4, 5). Granica górna jest jednoczeœnie doln¹ granic¹ formacji z Wiewiórki.
Wiek. Na podstawie zespo³u mikrofauny wiek opisy-wanej formacji mo¿na okreœliæ na walan¿yn. Œrodowisko jej sedymentacji to g³ównie szelf zewnêtrzny z utworami wysokoenergetycznymi bariery zewnêtrznej (p³ycizn zew-nêtrznych) oraz utworami zewnêtrznej laguny. O sedymen-tacji w typowo morskich warunkach œwiadczy zró¿ni-cowany zespó³ organizmów stenohalinowych. Wystêpo-wanie autochtonicznych nagromadzeñ organizmów wi¹-zaæ mo¿na z okresami zwolnienia tempa sedymentacji.
Utwory formacji z Dêbicy rozprzestrzenione s¹ w dwóch rejonach: pierwszy obejmuje stref¹ od Golemek i Wiewiórki–
A
E
I
M
N
O
P
J
K
L
F
G
H
B
C
D
Ryc. 6. Otwornice i ma³¿oraczki charakterystyczne dla wydzielonych formacji; skala = 0,1 mm Fig. 6. Foraminifers and ostracods typical for distinguished formations; scale bar = 0.1 mm
A – Epistomina caracolla (Roemer); B, C – Epistomina cretosa Ten Dam; D – Epistomina ornata (Roemer); E – Epistomina lewinski
(Liszka); F – Planispirillina flava (Sztejn); G – Trocholina burlini (Gorbatchik); H – Trocholina paucigranulata Moullade; I, J – Trocholina molesta Gorbatchik; K – Melathrokerion spirialis Gorbatchik; A–K – Wiewiórka-4, 1440,10 m; L – Vaginulina truncata Reuss (Wola Wielka-2, 1575,0 m); M – Tristix acutangulus (Reuss) (Wiewiórka-2, 1422,65 m); N – Protomarssonella hechti (Dieni & Masari); O – Prothocythere (Mandocythere) frankei (Triebel); P – Prothocythere hechti (Triebel); N–P – Karolówka-1, 1676,7 m
¯yrakowa po Dêbicê–Stasiówkê, a drugi – strefê Ropczyc– Zagorzyc–Nawsia (ryc. 1A, 2), gdzie osi¹gaj¹ najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ 49 m w otworze Zagorzce-7.
Formacja wapieni z Wiewiórki. Formacja ta koñczy
profil utworów kredy dolnej na omawianym obszarze. Pierwotnie wydzielono j¹ na podstawie materia³u rdzenio-wego w rejonie Wiewiórki–¯yrakowa jako „kompleks III” (Bobrek i in., 2005), a nastêpnie w kilkunastu kolejnych odwiertach – na podstawie korelacji pomiarów geofizyki otworowej. Formacja wapieni z Wiewiórki odpowiada serii muszlowcowo-oolitowej górnej (Gutowski i in., 2007) oraz wy¿szej czêœci serii z Dêbicy wed³ug Zdanowskiego i in. (2001) oraz Maksyma i in. (2001). Jako profil stratoty-powy wyznaczono, podobnie jak dla poprzedniej formacji, odwiert Wiewiórka-4 (interwa³ 1424–1434 m, ryc. 5).
Pod wzglêdem litologicznym formacja reprezentowa-na jest w rejonie Wiewiórki–¯yrakowa przez masywne wapienie ooidowe i onkoidowe, które w partii stropowej wykazuj¹ wyraŸne œlady wietrzenia i skrasowienia. Lokal-nie wystêpuj¹ rówLokal-nie¿ wk³adki muszlowców, przede wszystkim ostrygowych, a znacznie rzadziej œlimakowych. W rejonie Zagorzyc dominuj¹ masywne wapienie organo-detrytyczne. W zachodniej czêœci obszaru, w rejonie Gole-mek–Grabca utwory ze znacznych fragmentów profilu omawianej serii uleg³y procesom dolomityzacji i rekrysta-lizacji. Wapienie maj¹ najczêœciej barwy be¿owe lub be-¿owo-br¹zowe, natomiast w strefach zdolomityzowanych dominuj¹ barwy szaro-zielonkawe. W przeciwieñstwie do scharakteryzowanych wy¿ej formacji z Zagorzyc i Dêbicy formacja z Wiewiórki reprezentowana jest przez wapienie i dolomity bez wk³adek marglistych oraz wiêkszych œladów zailenia w wêglanach, co daje charakterystyczny jej zapis na wykresach profilowania gamma (ryc. 2, 4, 5).
W obrazie mikroskopowym dominuj¹ greinstony ooidowo-onkoidowo-bioklastyczne oraz rudstony/paksto-ny bioklastyczne. Utwory te zawieraj¹ niezbyt liczrudstony/paksto-ny i ma³o zró¿nicowany zespó³ mikroskamienia³oœci, w tym otwornice: Meandrospira favrei (Charollais, Bronnimann & Zaninetti), Trocholina div. sp., Lenticulina sp., Epistomi-na sp., glony: Acicularia elongata Carozzi, Actinoporella podolica Alth, Salpingoporella sp. oraz œlimaki, g¹bki wa-pienne, fragmenty kolonii mszywio³ów (w tym formy za-liczane tradycyjnie do rodzaju Berenicea) i koralowców. W rejonie Zagorzyc wystêpuj¹ równie¿ greinstony liliow-cowo-mszywio³owe z ramienionogami (Zdanowski i in., 2001).
Granice. Doln¹ granicê formacji wapieni z Wiewiórki stanowi przejœcie do marglisto-piaszczystych utworów for-macji z Dêbicy. W zapisie pomiarów geofizyki otworowej na tej granicy nastêpuje dosyæ wyraŸne obni¿enie wartoœci profilowania gamma (ryc. 2, 4, 5). Granicê górn¹ stanowi regionalna powierzchnia erozyjna, która wyznacza strop utworów kredy dolnej w omawianym rejonie. Powy¿ej niej wystêpuj¹ utwory ró¿nych ogniw stratygraficznych (ceno-manu, turonu, miocenu).
Wiek. Najwa¿niejszym taksonem dokumentuj¹cym wiek omawianej formacji jest Meandrospira favrei (ryc. 3L). Gatunek ten w regionie tetydzkim spotykany jest zarówno w utworach p³ytkowodnych platform wêglanowych, jak i w facjach otwartego morza. Wystêpuje powszechnie m.in. na obszarze Rumunii, w utworach wieku
walan¿yn–hote-ryw, gdzie towarzyszy mu zespó³ innych otwornic oraz glonów wapiennych (Bucur, 1999; Dragastan, 1999), a tak-¿e w egzotykach wapieni sztramberskich w Karpatach fli-szowych (Ivanova & Ko³odziej, 2004). W zwi¹zku z tym wiek omawianej formacji mo¿na okreœliæ na póŸny walan-¿yn–hoteryw.
Opisane utwory deponowane by³y w œrodowisku wyso-koenergetycznym w stosunkowo p³ytkim morzu. Piaski wêglanowe ooidowo-bioklastyczne tworzy³y prawdopo-dobnie nagromadzenia w postaci rozleg³ych ³ach (tzw. p³y-cizny zewnêtrzne) (Gregosiewicz i in., 2001). Pasy p³ycizn stanowi³y swego rodzaju barierê odcinaj¹c¹ wody laguny od wód otwartego morza. W strefach lagunowych lokalnie mia³a miejsce sedymentacja rudstonów i pakstonów bio-klastycznych lub bioklastyczno-peloidowych z ma³¿ami i œlimakami. W rejonie Zagorzyc warunki paleoœrodowiska umo¿liwi³y rozwój tzw. ³¹k liliowcowych (Zdanowski i in., 2001), które by³y równie¿ doskona³ym œrodowiskiem ¿y-cia dla mszywio³ów i ramienionogów.
Formacja z Wiewiórki rozprzestrzeniona jest w rejonie Wiewiórki–¯yrakowa–Dêbicy oraz Zagorzyc (ryc. 1A). Jej mi¹¿szoœæ wynosi do kilkunastu metrów w rejonie Wiewiórki (ryc. 1B, 2), a maksymalnie osi¹ga ok. 30 m w otworze Zagorzyce-1 (na podstawie korelacji pomiarów geofizyki otworowej, bez rdzeniowania w interwale obej-muj¹cym tê formacjê).
Granica kreda dolna–kreda górna
Sedymentacja morska we wczesnokredowym basenie œrodkowej czêœci przedgórza Karpat trwa³a z pewnoœci¹ co najmniej do póŸnego walan¿ynu–hoterywu. Obecnie brak dowodów mikropaleontologicznych na póŸniejszy ni¿ ho-teryw wiek omawianych utworów. Sugestie wystêpowania w tej strefie utworów m³odszych od walan¿ynu–hoterywu znaleŸæ mo¿na w pracy Dziadzia i in. (2004, por. fig. 10, 11, 44), w której jednak nie przedstawiono udokumento-wania mikropaleontologicznego dla tego wieku. Naszym zdaniem nieuzasadniony jest wiek barrem–alb, przypisany wy¿szej czêœci profilu kredy dolnej w otworze Wiewiór-ka-4. Dodatkowo z fig. 44 wynika, ¿e wiek ni¿szej czêœci profilu tego odwiertu okreœlono na walan¿yn dolny, co sugeruje wystêpowanie tutaj luki stratygraficznej obejmu-j¹cej ca³y walan¿yn górny. Analizuj¹c zespo³y mikrofauny na fig. 10 dla wy¿szej czêœci profilu (odpowiadaj¹cej prze-dzia³owi wiekowemu barrem–alb), mo¿na stwierdziæ, ¿e nie pojawiaj¹ siê w jej obrêbie ¿adne dodatkowe taksony, które nie wystêpowa³yby w ni¿szej czêœci profilu (okreœ-lonej jako walan¿yn). W tekœcie brak równie¿ wyjaœnieñ, na jakiej podstawie ustalono wiek wy¿szej czêœci profilu. Podobne w¹tpliwoœci co do okreœlenia wieku wy¿szej czê-œci profilu (uznanego za hoteryw–alb) mo¿na mieæ w przy-padku odwiertu Zagorzyce-7 (op.cit., fig. 11). W tej czêœci profilu wystêpuj¹ bowiem dok³adnie te same taksony mikrofauny, co w czêœci zaliczonej do walan¿ynu, a jeœli pojawiaj¹ siê dodatkowe formy (Lenticulina nodosa, Epi-stomina caracolla, E. cretosa), to maj¹ one szerokie zasiê-gi stratygraficzne i nie wykluczaj¹ wieku walan¿yñskiego. Równie¿ zespo³y nannoplanktonu wapiennego stwierdzo-ne w otworze Zagorzyce-7 nale¿¹ do zony PN5 (zgodnie z angielsk¹ czêœci¹ tekstu, op.cit., s. 156) lub PN4 (wed³ug streszczenia polskiego, op.cit., s. 194), co wskazuje na gór-ny walan¿yn lub co najwy¿ej najni¿szy hoteryw. W wymie-nionej pracy wyraŸnie zmieniono równie¿ wiek
charakte-rystycznej pod wzglêdem litologicznym i mikrofaunistycz-nym serii marglisto-wapienno-mu³owcowej (zaliczonej w prezentowanym opracowaniu do formacji z Dêbicy) w od-wiertach Stasiówka-1 (interwa³ 2325–2335 m) i Wola Wielka-2 (1567–1581 m). W wymienionych odwiertach seriê tê, wraz z urozmaiconym zespo³em mikrofauny, opi-sano szczegó³owo w publikacjach Gerocha i in. (1972) oraz Kijakowej i Moryca (1991) i zaliczono do walan¿ynu. W pracy Dziadzia i in. (2004) brak wzmianki o tym, ¿e dla odwiertów tych wykonano nowe analizy mikrofaunistycz-ne, a na fig. 44 opisana seria znalaz³a siê czêœciowo w prze-dziale wiekowym barrem lub barrem–alb, a czêœciowo nawet w cenomanie.
Utwory m³odszych piêter stratygraficznych, tj. hotery-wu–barremu, udokumentowano mikropaleontologicznie we wschodniej czêœci przedgórza Karpat, czyli w rejonie Baszni–Tymców, na wschód od Lubaczowa (m.in. Bobrek & Œwietlik, 2005) oraz w rejonie otworów Narol IG-1 i Narol IG-2 (Dziadzio i in., 2004).
Trudno okreœliæ dok³adnie, kiedy we wczesnej kredzie dosz³o do ca³kowitego wycofania morza z omawianego obszaru, bior¹c pod uwagê, ¿e póŸny hoteryw i wczesny barrem to czas najwy¿szego poziomu morza w tej epoce (Haq i in., 1987). Kolejny etap (a¿ do prze³omu albu i ceno-manu) to okres ekspozycji ska³, w którym dochodzi³o do intensywnej erozji wczeœniej zdeponowanych osadów. Erozja objê³a utwory najm³odszych ogniw stratygraficz-nych kredy dolnej i najwy¿szej jury, a jej intensywnoœæ by³a wiêksza w zachodniej czêœci omawianego obszaru. W tym czasie dochodzi³o równie¿ do rozwoju zjawisk kra-sowych, prowadz¹cych do utworzenia rozleg³ej po-wierzchni z ró¿norodnymi formami krasowymi.
W profilu geologicznym œrodkowej czêœci przedgórza Karpat ponad utworami kredy dolnej wystêpuj¹ utwory cenomanu lub turonu, a niekiedy bezpoœrednio przykry-waj¹ je utwory neogenu zapadliska przedkarpackiego. Je-dynie w rejonie Gawrzy³owej–Stasiówki k. Dêbicy stwier-dzono wystêpowanie silnie skondensowanych osadów o charakterze brekcji o niewielkiej mi¹¿szoœci rzêdu 20– 30 cm. Brekcja ta sk³ada siê z klastów wapieni pelitycz-nych o œrednicy kilkunastu centymetrów, tkwi¹cych w nie-wielkiej iloœci spoiwa wêglanowego. W p³ytkach cienkich stwierdzono w tych utworach otwornice nale¿¹ce do rodza-jów: Rotalipora, Hedbergella, Heterohelix, Arenobulimina (Bobrek, 1998) (ryc. 3O–Q). Zespó³ mikrofauny otworni-cowej z tej warstwy ró¿ni siê wyraŸnie zarówno od ze-spo³ów opisanych z wydzielonych formacji kredy dolnej, jak i z wy¿ej leg³ych piaskowców cenomanu. S¹ to wiêc prawdopodobnie utwory powsta³e w pocz¹tkowej fazie transgresji morskiej na prze³omie albu i cenomanu. O mo¿liwoœci wystêpowania utworów najwy¿szego albu pod utworami cenomanu w strefie ich maksymalnej mi¹¿-szoœci na przedgórzu Karpat wspominaj¹ Heller i Moryc (1984), wed³ug których wskazywaæ na to mog¹ zasiêgi stratygraficzne otwornic stwierdzonych w tym rejonie. Zlepieñce rozpoczynaj¹ce sedymentacjê albu górnego powszechnie spotykane s¹ na obszarze Niecki Nidziañskiej (Hakenberg, 1986).
Wystêpuj¹ce wy¿ej w profilu utwory cenomanu repre-zentowane s¹ g³ównie przez ró¿noziarniste piaskowce, naj-czêœciej glaukonitowe, charakteryzuj¹ce siê zazwyczaj dobrym wysortowaniem materia³u ziarnowego, o barwach zielonkawych lub szaro-zielonkawych.
Podsumowanie
Basen sedymentacyjny dolnej kredy przedgórza Karpat usytuowany by³ na styku dwóch du¿ych prowincji zoo-geograficznych, miêdzy Tetyd¹ a stref¹ borealn¹. W zwi¹z-ku z takimi uwarunkowaniami i sytuacj¹ paleogeograficz-n¹ omawiany rejon wykazywa³ wyraŸpaleogeograficz-n¹ odmiennoœæ w stosunku do obszarów przyleg³ych od pó³nocnego wscho-du i po³udnia, zarówno pod wzglêdem rozwoju sedymenta-cji, jak i architektury depozycyjnej. Istotnym czynnikiem warunkuj¹cym rozwój sedymentacji oraz charakter zespo-³ów makro- i mikrofauny by³a równie¿ batymetria basenu sedymentacyjnego, zwi¹zana prawdopodobnie nie tylko z eustatycznymi zmianami poziomu morza, ale równie¿ z aktywnoœci¹ tektoniczn¹ obszaru (Gutowski i in., 2006; Gutowski & Wybraniec, 2006; Œwidrowska i in., 2008). W analizowanym rejonie przedgórza Karpat rozk³ad facji by³ ca³kowicie odmienny ni¿ w basenie wczesnokredo-wym œrodkowej i pó³nocnej Polski oraz Rosji (Marek & Raczyñska, 1979; Marek, 1988; Marek & Shulgina, 1996; Marek & Rajska, 1997); odró¿nia³ go te¿ prawie zupe³ny brak g³owonogów. Równie¿ w porównaniu do strefy pe³-niejszego rozwoju utworów kredy dolnej na obszarze cen-tralnej Tetydy (np. w Karpatach Zachodnich, Alpach Wa-piennych lub na Ba³kanach) widoczne s¹ wyraŸne ró¿nice w litologii i wykszta³ceniu facjalnym oraz prawie ca³kowi-ty brak na obszarze przedgórza Karpat organizmów pe³no-morskich, takich jak amonity i tintinidy, które powszechnie spotykane s¹ w osadach tetydzkich (Borza i in., 1980; Vašièek i in., 1983, 1994; Bulot, 1993; Pszczó³kowski, 1996; Boorova i in., 1999; Vašièek & Michalík, 1999; Lukeneder, 2004; Lukeneder & Rehakova, 2004; Pszczó³-kowski & Myczyñski, 2004). Tintinidy spotykane s¹ nato-miast na analizowanym obszarze g³ównie w jego czêœci po³udniowej, w profilu formacji z Ropczyc, i dokumentuj¹ piêtro tytoñskie (Œwietlik, 2008, 2009).
Na podstawie badañ zespo³ów mikroskamienia³oœci wyszczególnionych w prezentowanym artykule udoku-mentowano berias i walan¿yn–hoteryw. Wczesnokredowy basen sedymentacyjny mia³ charakter oscylacyjny. Wed³ug Marka (1997) g³ówne epizody transgresywne mia³y miej-sce w póŸnym beriasie, póŸnym walan¿ynie, wczesnym hoterywie i apcie, natomiast okresy maksymalnego sp³yce-nia przypada³y na m³odszy wczesny walan¿yn i starszy póŸny hoteryw. W Karpatach Zachodnich dwa najd³u¿sze okresy gwa³townego spadku poziomu morza (cykle trze-ciego rzêdu) przypadaj¹ na pogranicze beriasu i walan¿ynu (tzw. epizod Nozdrovic zapisany w osadach akumulacj¹ brekcji – Borza i in., 1980; Rehakova, 2000b) oraz na m³odszy wczesny walan¿yn (tzw. epizod Oravic – Reha-kova, 2000b; Lukeneder & RehaReha-kova, 2007). Obecnoœæ wyraŸnych luk stratygraficznych w profilu dolnej kredy odnotowano równie¿ w osadach morskich w kilku profi-lach synkliny Tomaszowa, gdzie – zdaniem Kutka i in. (1989) – istniej¹ dowody na obecnoœæ trzech luk stratygra-ficznych, z których jedna przypada na póŸny berias, a dwie na wczesny walan¿yn, tj. sp¹g warstw z Platylenticeras oraz warstwy z Polyptychites. Równie¿ na omawianym obszarze przedgórza Karpat w trakcie profilowania rdzeni w wielu odwiertach autorzy niniejszego opracowania stwierdzali ró¿nego rodzaju powierzchnie nieci¹g³oœci, najczêœciej w postaci rozmyæ lub powierzchni erozyjnych, podkreœlonych w niektórych przypadkach wystêpuj¹cymi
ponad nimi warstwami brekcji. Wiêkszoœæ z tego typu powierzchni wystêpuje w obrêbie profilu formacji z Zago-rzyc. Najbardziej wyraŸn¹ powierzchniê erozyjn¹ stwier-dzono jednak na granicy formacji z Zagorzyc i formacji z Dêbicy. Zanotowano j¹ we wszystkich odwiertach, w któ-rych rdzeniowano tê partiê profilu dolnej kredy, w tym w otworach stratotypowych dla wydzielonych formacji (ryc. 4, 5). Mo¿na przypuszczaæ, ¿e z powierzchni¹ t¹ zwi¹zana jest du¿a luka stratygraficzna obejmuj¹ca znaczn¹ czêœæ profilu dolnego walan¿ynu, jednak zasiêgi stratygraficzne stwierdzonych bezpoœrednio ponad ni¹ taksonów mikro-fauny nie pozwalaj¹ na bardziej precyzyjne oszacowanie jej wielkoœci. Natomiast w warstwach poni¿ej omawianej powierzchni w otworze Wiewiórka-4 znaleziono liczne fragmenty ³odyg ramienic z gatunku Clavator reidi, cha-rakterystycznego dla beriasu. O wystêpowaniu powierzch-ni powierzch-nieci¹g³oœci w wy¿szej czêœci profilu kredy dolnej w otworze Zagorzyce-7 wspomniano w pracy Zdanowskiego i in. (2001) – w rdzeniach na g³êbokoœci 2725 m (œrodko-wa czêœæ formacji z Dêbicy) stwierdzono granicê erozyj-n¹, natomiast w interwale 2704–2707 m (pogranicze for-macji z Dêbicy i forfor-macji z Wiewiórki) znaleziono poziom brekcji.
Zasiêg wystêpowania wielu taksonów mikrofauny, stwierdzonych w utworach formacji z Dêbicy i Wiewiórki, obejmuje – poza walan¿ynem – równie¿ wczesny hoteryw. Dotychczas nie znaleziono wœród nich form, które jedno-znacznie wskazywa³yby na wiek póŸniejszy ni¿ walan¿yn, przypuszczalnie jednak wiek najwy¿szej czêœci profilu opisywanych utworów siêga hoterywu.
Najwiêksze zachowane obecnie mi¹¿szoœci utworów formacji z Zagorzyc, Dêbicy i Wiewiórki (³¹cznie) w oma-wianym rejonie Pilzna–Radomyœla–Dêbicy odnotowano w jego po³udniowej czêœci (w otworze Dêbica-2, ryc. 1B), gdzie maksymalnie osi¹gaj¹ one 123 m. Natomiast naj-wiêksze znane obecnie mi¹¿szoœci tych utworów w œrodko-wej czêœci przedgórza Karpat opisano z rejonu Ropczyc– Zagorzyc–Nawsia (Maksym i in., 2001), gdzie dochodz¹ do 188 m w odwiercie Zagorzyce-1. Nale¿y podkreœliæ, ¿e mi¹¿szoœci te nie s¹ pe³nymi mi¹¿szoœciami kredy dolnej, gdy¿ jak wspomniano wy¿ej równie¿ czêœæ formacji z Rop-czyc przynale¿y najprawdopodobniej do dolnej kredy. Ponadto trudno oszacowaæ, jaka by³a pierwotna ca³kowita mi¹¿szoœæ utworów kredy dolnej na analizowanym obsza-rze pobsza-rzedgórza Karpat i jak znaczny by³ stopieñ erozji najm³odszych ogniw przed póŸnym albem.
Literatura
BARSKI M. & MATYJA B.A. 2008 – Stratygrafia górnej jury pod³o¿a zapadliska przedkarpackiego. Konf. naukowo-techniczna pt. „Ropa i gaz a ska³y wêglanowe po³udniowej Polski”, Czarna, 16–18.04.2008: 1. BOBREK L. 1998 – Wynik analizy mikrofaunistycznej próbek z odwiertu Gawrzy³owa-3. Archiwum PGNiG S.A., Kraków. BOBREK L., GLINIAK P., ŒWIETLIK B. & URBANIEC A. 2003 – Utwory kredy dolnej w œrodkowej czêœci przedgórza polskich Karpat – weryfikacja zasiêgu na podstawie badañ mikrofaunistycznych i sedymentologicznych. Prz. Geol., 51: 979–980.
BOBREK L. & ŒWIETLIK B. 2005 – Analiza mikrofaunistyczna i mikrofacjalna próbek z odwiertu Tymce-1. Archiwum PGNiG S.A., Jas³o.
BOBREK L., ŒWIETLIK B. & URBANIEC A. 2005 – Zespo³y mikro-skamienia³oœci z utworów walan¿ynu w rejonie Czarna Tarnowska –
Dêbica. 5thMicropalaeontological Workshop, Szymbark, 8–10.06.2005,
Abstract Book: 36–37.
BODZIOCH A. 1986 – Geneza nagromadzeñ ahermatypowej fauny bentonicznej. Prz. Geol., 34: 132–138.
BOOROVA D., LOBITZER H., SKUPIEN P. & VAŠIÈEK Z. 1999 – Biostratigraphy and facies of Upper Jurassic – Lower Cretaceous pelagic carbonate sediments (Oberalm-, Schrambach- and Rossfeld-Formation) in the Northern Calcareous Alps, South of Salzburg. Abh. Geol. Bundesanstalt, 56: 273–318.
BORZA K., GASPARIKOVA V., MICHALÍK J. & VAŠIÈEK Z. 1980 – Upper Jurassic – Early Cretaceous sequence of the Krizna-nappe (Fatric) in the Strazovce section, razoske vrchy Mts. (Western Carpathians). Geol. Zborn. Geol. Carpath., 31: 541–562. BUCUR I.I. 1999 – Lower Cretaceous Dasyclad Algae from the Padurea Craiului Massif (Northern Apuseni Mountains, Romania). Acta Palaeont. Romaniae, 2: 53–72.
BULOT L. 1993 – Stratigraphical implications of the relationships between ammonite and facies: examples taken from the Lower Cretaceous (Valanginian-Hauterivian) of the western Tethys. [W:] House M.R. (red.) The Ammonoidea: Environment, ecology and evolutionary change. Systematics Association Spec. Vol., 47: 243–266, Clarendon Press, Oxford.
CIBOROWSKI T. & KO£ODZIEJ B. 2001 – Tithonian-Berriasian calpionellids from the Stramberk-type limestones, Polish Flysch Carpathians. Geol. Carpath., 52: 343–348.
DRAGASTAN O. 1999 – Early Cretaceous Algae of Aliman (South Dobrogea): a revision and description of two new species from East Carpathians. Acta Palaeont. Romaniae, 2: 125–137.
DZIADZIO P., GADZICKA E., PLOCH I. & SMOLEÑ J. 2004 – Biostratigraphy and sequence stratigraphy of the Lower Cretaceous in Central and SE Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 74: 125–196.
FEIST M., LAKE R.D. & WOOD C.R. 1995 – Charophyte biostratigraphy of the Purbeck and Wealden of southern England. Palaeontology, 38: 407–442.
FEIST M. & SCHUDACK M. 1991 – Correlation of charophyte assemblages from the non-marine Jurassic-Cretaceous transition of NW Germany. Cretaceous Research, 12: 495–510.
GEROCH S., JEDNOROWSKA A. & MORYC W. 1972 – Utwory dolnej kredy w po³udniowej czêœci Przedgórza Karpat. Rocz. Pol. Tow. Geol., 42: 409–421.
GEROCH S. & MORYCOWA E. 1966 – Przyczynek do znajomoœci facji i skamienia³oœci wapienia tytoñskiego z Kruhela ko³o Przemyœla. Rocz. Pol. Tow. Geol., 36: 295–301.
GLINIAK P., GUTOWSKI J. & URBANIEC A. 2005 – Budowle organiczne w utworach górnej jury przedgórza Karpat – aktualny stan rozpoznania na podstawie interpretacji materia³ów sejsmicznych i wiertniczych w kontekœcie poszukiwañ z³ó¿ wêglowodorów. Tomy Jurajskie, 3: 29–44.
GLINIAK P., LASKOWICZ R. & URBANIEC A. 2000 – Górno-jurajskie budowle organiczne w rejonie Kraków-Dêbica. Mo¿liwoœci identyfikacji z zapisu sejsmicznego oraz perspektywy poszukiwawcze dla z³ó¿ wêglowodorów. Prace Inst. Górnictwa Naftowego i Gazow-nictwa, Kraków, 110: 161–165.
GOLONKA J. 1978 – Mikrofacje górnej jury przedgórza Karpat. Biul. Inst. Geol., 310: 5–38.
GOLONKA J., KROBICKI M., WAŒKOWSKA-OLIWA A., VAŠÍÈEK Z. & SKUPIEN P. 2008 – G³ówne elementy paleogeogra-ficzne Zachodnich Karpat zewnêtrznych w póŸnej jurze i wczesnej kredzie. Geologia, 34: 61–72.
GREGOSIEWICZ Z., BOBREK L., GLINIAK P., LASKOWICZ R., ŒWIETLIK B., URBANIEC A. & ZDANOWSKI P. 2001 – Analiza mikrofacjalna i przemian diagenetycznych utworów organogenicznych jury górnej na podstawie wybranych otworów w obszarze Kraków – Dêbica. Archiwum PGNiG S.A., Kraków.
GUTOWSKI J., POPADYUK I.V., URBANIEC A., Z£ONKIEWICZ Z., GLINIAK P., KRZYWIEC P., MAKSYM A. & WYBRANIEC S. 2006 – Architecture, evolution and hydrocarbon potential ot the Late Jurassic – Early Cretaceous carbonate platform in SE Poland and W Ukraine. Volumina Jurassica, 4: 46–48.
GUTOWSKI J., URBANIEC A., Z£ONKIEWICZ Z., BOBREK L., ŒWIETLIK B. & GLINIAK P. 2007 – Stratygrafia górnej jury i dolnej kredy œrodkowej czêœci przedpola polskich Karpat. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 426: 1–26.
GUTOWSKI J. & WYBRANIEC S. 2006 – Evolution of the SE segment of Mid-Polish Trough in Jurassic and Early Cretaceous. Volumina Jurassica, 4: 48–51.
HAKENBERG M. 1986 – Alb i cenoman w niecce miechowskiej. Stud. Geol. Pol., 86: 57–85.
