506
K ronikaW y ło n io n a je d n a k została -grupa k ilk u n a stu osó b , k tó r e p o d ję ły się opraco w a n ia n ie k tó r y c h g ru p -tem atycznych z h istorii t e g o zagadnienia. P ie rw szy m c e le m ze s p o łu b ę d z ie p r z y g o to w a n ie z b io r u a rty k u łó w , w , mliarę m oż liw o śc i tw o r z ą c y c h orga n iczn ą i u sy stem atyzow an ą ca łość; teg o r o d z a ju a rty k u ły sta n o w iły b y m a teria ł d o p r o je k to w a n y c h n astęp n y ch ¡tom ów za ty tu ło w a n y ch Z historii s e m io ty k i
Z a k ła d ¡Historii N auki i' T e ch n ik i P A N tą .drogą z w ra ca się d o w szy stk ich za in teresow a n y ch p ro b le m a ty k ą zw iązan ą z 'szeroko p o ję tą h istorią se m io ty k i o n a w ią za n ie k o n ta k tu oraz ew e n tu a ln e j w sp ó łp ra cy z Z e sp o łe m .
Jan SuLowski
P O S IE D Z E N IE N A U K O W E Z E S P O Ł Ó W : H IS T O R II M E T O D O L O G II I O D R O D Z E N IA
D n ia 12 g ru d n ia 1067 r. o d b y ło isię w K ra k o w ie , p o d p rz e w o d n ictw e m P r o f. d r H e n ry k a B a ry cz ą , łą czn e zeb ra n ie z e s p o łó w : H isto rii M e to d o lo g ii i O drod zen ia.
Prof.
d r P a w e ł R y b ic k i p r z e d s ta w ił-n a n im r e fe ra t K ształtow an ie się p o lityk i ja k o o s o b n e j d y sc yp lin y n au k ow ej w ok resie renesansu. N a w s tę p ie r e fe re n t aa:jął isię o g ó ln y m p ro b le m e m w y k ry sta lia ow y w a n ia się r ó ż n y c h n a u k i to w a rzy szą cy ch tem u p r o ce s o w i -czyn ników (u św iadom ien ie założeń , -określenie p rze d m iotu , w y k szta łcen ie aparatu p o ję c io w e g o , z esp ołu p r o b le m ó w , sa h em atów u jm o w a n ia zja w isk , ź r ó d e ł w ie d zy ). P r z e ch o d z ą c d o za ga d n ien ia p o lity k i P n of. R y b ic k i -Stwierdził, ż e d op ie ro n a p rze ło m ie X V I i X V I I w . doctrina política iStała (się d y sc y p lin ą rze cz y w iśc ie sa m od zieln ą . W d łu g im o k re s ie p r z y g o to w a w c z y m , p o p rze d za ją cy m j e j d e fin ity w n e u form o w a n ie, r o z w ija ła się oma g łó w n ie n a m a rg in esie P o lity k i A ry stotelesa , d zie ła zn an ego w średniow ieczni, w e p o c e zaś renesan su n a n o w o z r e w id o w a n e g o i zin ter p re to w a n e g o .W
o k re s ie o d r o d z e n ia n a r o z w ó j -podstaw ow ych p o ję ć p o lity k i w p ły w a ły — poaa w cią ż ż y w y m ary stotelizm em — d w a d od a tk ow e i różrie czyn n ik i: r e c e p c ja ¡innych k ie r u n k ó w m y śli sta roży tn e j, szczeg óln ie p la ton izm u i stoicyam u , o ra z o b s e rw a cja w s p ó łc z e s n e j rze czy w isto ści -społecznej i p a ń s tw o w e j i z a ch od zą cy ch w n ie j przem ia n .Protf. R y b ic k i p o s ta w ił w sw y m r e fe ra cie za c e l g łó w n y p rze śled zen ie p ro ce s u u św iad am ian ia p rzed m iotu p o w s ta ją c e j d y s c y p lin y u re p re ze n ta ty w n y ch dla d o b y r en esa n su p rze d sta w icieíi m y śli p o lity cz n e j i sp ołe cz n e j. N a jp ie r w za ga d n ien ie ¡to r o zp a trzy ł n a p r z y k ła d z ie te o r e ty cz n y ch sfo r m u ło w a ń N ico la M aChiaveJlego i T o m a sza M oru sa, p is a rzy p o c z ą tk ó w X V I stu lecia . W zasiągu za in teresow a ń au tora K sięcia leża ł w y ra źn ie p ro b lem państwa^ k tó r y r o z w ija ł czierpiąc w y b ra n e elem en ty z a r ystotslesow ski-ej P olityki. D la M o ru sa p r z e ciw n ie : p rzed m iotem rozw a żań b y ł p rze d e w szy stk im t y p sp ołeczeń stw a i je g o u stroju . Z p o ło w y X V I w . w y b r a ł 'autor d w ó c h p is a r z y p o ls k ic h — A n d r z e ja F ry cza M o d rzew sk ieg o i S ta n isła w a O rze ch ow sk ieg o , u k tó r y c h za u w aży ł siln ie jsze n iż u in n y c h w sp ó łc z e s n y ch im p isa rzy ten d e n c je te o re ty cz n e g o sp recy zow a n ia p rzed m iotu rozw a ża ń s p o łe cz n o -p o lity czn y ch . M im o za sa d n iczy ch r ó ż n ic w p ra k ty c z n e j o r ie n ta c ji id e o lo g iczn e j, z a ch o d zą cy ch m ię d z y au torem O popra w ie R zeczposp olitej i au torem P olicji, p r o f. R y b ick i skonsta to w a ł -pok rew ień stw o ich d e fin ic ji te o re ty cz n y ch , tk w ią cy ch k o rz e n ia m i w a r y sto - teOizmle. Z k o le i p rzeszed ł r e fe re n t ido d w ó c h m y ś licie li z k o ń c a w ie k u , k tórzy s k ierow a li m y śl -sp ołeczn o-polity czn ą n a n o w e to r y i w y w a r li d e c y d u ją c y w p ły w n a ostateczne u k szta łtow a n ie p o lity k i ja k o d y scy p lin y n a u k o w e j — b y li t o F ran cu z Jan B od in i N ie m ie c Jan AlthuSius. B-odin stał isię -twórcą n o w e j te o rii państw a, c z ę śc io w o w y c h o d z ą c e j p o z a za łożen ia arysitotelesow skie; szczeg ó ln ie w a żn e b y ło w p ro w a d ze n ie p rzezeń p o ję cia su w ere n n ości. A łth u siu s a n a liz u ją c -problem y
s-połe-K ronika 507
czeń stw a p r z e tw o rz y ł n ie k tó r e p o d sta w ow e k o n c e p c je A r y s to te le sa {p o ję c ie „syrn - biotyfki” ), w p r o w a d z ił w ła s n e p o j ę d a i 'k la sy fik a cje (consociationes privatae i p u -bUcae). S k ry sta lizo w a n a n a p o czą tk u stiilecia disciplina política n ie m ia ła , ja k n a za k oń cze n ie p o d k r e ślił p r o f. R y b ic k i, je d n o licie p o ję te g o p rzed m iotu . ¡Dzięki B o d i- n o w i i A lth u siu sa w i izjaw iły się Jednak n o w e e lem en ty , sta n ow ią ce o g n iw o m ięd zy tr a d y c ja m i d a w n ej m y ś li a p o ję cia m i n o w o c z e s n e j n a u k i o p a ń s tw ie i n o w o c z e s n e j teoria «■polecanej.
W o ż y w io n e j d y sk u sji p o re fera cie za b iera ją ce ,g ło s o s o b y d o r z u c iły s w e u w a gi i S taw iały lic z n e p y tan ia . P r o i. d r I. D ąm bsfca d o d a ła d p k o n d y c jo n a ln y c h c z y n n ik ó w w y z n a c z a ją c y ch p o w sta n ie n o w e j d y scy p lin y n a u k o w e j, sta w ia n y n a p o c z ą tk u każ
d e g o r o z w o ju — zesp ół p y tań . D oc. d r -J . S u lo w sM o p o w ie d z ia ł się p r z e c iw k o te n d e n cjo m , p o ja w ia ją c y m się często w h isto rii n au k i, w ią ż ą c y m p o w sta n ie d a n ej n au k i z ściśle w y z n a c z o n y m i datam i. Z d e c y d o w a n ie te ż sta n ą ł w o b r o n ie d o ro b k u m y ś li n a u k o w e j śred n iow iecza, w c ią ż jeisosoze niedositaitecznie Zbadanej i n ie d o c e n ia n e j, a k r y ją c e j w s o b ie n iera z n iesp od ziew a n e w a rto ści '(renesans XIII w . i m y ś l sp o łe cz n a p la toń sk a w sz k o le w C h artres). D o c. S u lo w sk i p rz y p o m n ia ł ta k że w k ła d H iszp a n ó w d o m y ś li sp o łe cz n e j X3V1I w . (F. BUarez, J. de M arian a). D o c. d r I. Z a rębsk i z w ró c ił u w a g ę n a k szta łtow a n ie się m y ś li zw ią z a n ej z vita civile w o p a r c iu o p o ję c ie dignitas hom inis w e w cz e s n y m ren esan sie. D r A . Caekajew stoa w y s u n ę ła p o ję c ia fe u d a ln e j b en evolen tii i b u r ż u a z y jn e j .urnowy s p o łe cz n e j ora z p r z y p o m n ia ła sch e m a ty m y śli p o r ó w n u ją c e j w X V I w . p a ń s tw o d o ży w e g o orga n izm u , w X V Z I w . d o m ech an izm u . P r o f. ¡Barycz sta n ą ł n a stan ow isk u , ż e pnzed w y o d r ę b n ien iem s ię p o lity k i w X5VIDI w . za lążk i je j s p e łn ia ły w ś r e d n io w ie czu r o lę słu żeb n ą w o b e c filo z o fii, a w X V I w . w o b e c r e to ry k i. Z w r ó c ił też u w a gę n a z id e n ty fik o w a n ie g re c k ie j polis z w ło s k ą signorią p r z e z M ad h ia v elleg o ora z p o d n ió s ł r o lę P o lityk i Lńpsiusa i itacytyzm u w X V I w . M g r M . W ładyczam ka d orzu ciła u w a g i n a t e m a t d w ó c h w y r ó ż n io n y c h p rze z r e fe re n ta czy n n ik ó w — założeń i p rze d m io tu n au k i. N a za koń czen ie r a z ja szcze za brał g łos p r o i. R y b ic k i w ob szern y m w y w o dzie o d p o w ia d a ją c n a p y ta n ia i r o z w ija ją c potraktow an ie w r e fé r a c ie s k r ó to w o w ą tk i, k tó r e szczeg óln ie (zainteresow ały d ysku tan tów .
Karolina Targosz
P O S IE D Z E N IE N A U K O W E Z E S P O Ł U H IS T O R II N A U K I P O L S K IE J X I X W IE K U
W d n ia c h 2 2 X 1 i 20 X I I 1967 o d b y ły s ię -p o d p r z e w o d n ictw e m p r o f. M arian a S e - r e jsk ie g o k o le jn e p os ie d ze n ia Z e sp o łu H istorii N a u k i P o ls k ie j X I X wtieku, n a k t ó r y c h m g r M a r ia W ła d y k a p rze d sta w iła k o n c e p c ję s o c jo lo g ic z n ą Emilia Durfchedma. A u to rk a w 'd w óch re fe ra ta c h o m ó w iła p o g lą d y D u rk h eim a n a : 1) so c jo lo g ię ja k o n au k ę o d rę b n ą i au ton om iczn ą, 2) zw ią z ek s o c jo lo g ii z in n y m i n a u k a m i ty p u p r z y ro d n icze g o , 3) zw iązek s o c jo lo g ii ¡z in n y m i n a u k a m i s p o łe cz n y m i, 4) so c jo lo g ię ja k o n au k ę ob iek ty w n ą , 5) fa k t sp o łe cz n y i(jego istota, 'k la sy fik a cja i ty p olog ia ).
D y s k u s ja sk o n cen trow a ła się p rze d e w szy stk im n a n a stę p u ją c y ch zaga dn ie n ia ch : id e a ch ogóln om eitod ologiczn y ch , p a n u ją cy ch w e p o c e p o zy ty w izm u , a m a ją c y c h w p ły w n a k o n c e p c ję D u rk h eim a ; sto su n k u filo z o fii do s o c jo lo g ii; ty p a c h w y ja śn ien ia n a u k o w e g o w n a u k a ch s p o łe cz n y ch ; p o ję c iu św ia d o m o ś ci zb ioro w e j ;' p r z e » ob ra żen ia ch te o rii D u rk h eim a w ciągu je g o ż y d a ; p o j ę d u ta k tu sp ołeczn eg o.
J. S.
