Widok Katecheza chrzcielna jako szansa rozwoju religijnego rodziców

MAGDALENA TAFELSKA

Wydzia³ Teologiczny

Katecheza chrzcielna jako szansa rozwoju religijnego rodziców

Baptismal catechesis as an opportunity for religious development of parents

WSTÊP

Przemiany zachodz¹ce we wspó³czesnym œwiecie nios¹ ze sob¹ coraz

czê-œciej negatywne zjawiska w dziedzinie ¿ycia rodzinnego i religijnego. Zobojêt-nienie religijne, a tak¿e brak ¿ywego œwiadectwa wiary ze strony rodziców, sta-wiaj¹ przed nami wiele pytañ i w¹tpliwoœci dotycz¹cych przysz³ego kszta³tu rodziny. Wspó³czesny kryzys to¿samoœci religijnej oraz coraz bardziej zmniej-szaj¹cy siê wp³yw wartoœci religijnych na ¿ycie spo³eczne niew¹tpliwie negatyw-nie wp³ywaj¹ na prze¿ywanegatyw-nie wiary. Równegatyw-nie¿ œrodki masowego przekazu,

czê-sto o nastawieniu komercyjnym i liberalnym, wiary nie umacniaj¹2_.

S¹ to znaki czasu wzywaj¹ce zarówno duchownych, jak i œwieckich do wspólnej troski o przekazywanie wiary. Tak bowiem jak milcz¹cy rodzice nie naucz¹ swojego dziecka wypowiadania pierwszych s³ów, tak te¿ i rodzice,

któ-rzy nie ¿yj¹ wiar¹ i nie s¹ dla swoich dzieci wiarygodnymi œwiadkami, tej wiary

im nie przeka¿¹. Powstaje zatem pytanie, czy katecheza doros³ych, a w tym kon-tekœcie szczególnie katecheza chrzcielna rodziców, jest szans¹ ich religijnego rozwoju. O koniecznoœci podjêcia takiej katechezy w ró¿nych jej wymiarach

T

M

Volumen 10(2015), numer 1(17) doi: 10.14746/tim.2015.17.1.8

1 _{Magdalena Tafelska – absolwentka Wydzia³u Teologicznego w Poznaniu. Obecnie} doktorant-ka II roku w Zak³adzie Teologii Moralnej i Duchowoœci. Przedmiotem powstaj¹cej rozprawy dok-torskiej jest Medyczna etyka troski o cz³owieka w schy³kowym okresie ¿ycia. Wœród zainteresowañ naukowych wymieniæ mo¿na równie¿ tematy dotycz¹ce ma³¿eñstwa i rodziny. Wspó³organizatorka Festiwali Nauki i Sztuki na Wydziale Teologicznym.

2 _{Por. K. Misiaszek, Doros³y w procesie ewangelizacji i katechezy, w: Katecheza doros³ych we} wspólnocie Koœcio³a, red. K. Misiaszek, Warszawa 2002, s. 117.

mówi¹ równie¿ dokumenty Koœcio³a i choæ w obrêbie tego tematu nie powsta³o ich jeszcze za wiele, to wœród najistotniejszych wymieniæ mo¿na np. dokument autorstwa Miêdzynarodowej Rady do spraw Katechezy Katecheza doros³ych we wspólnocie chrzeœcijañskiej oraz Dyrektorium katechetyczne Koœcio³a Katolickie-go w Polsce z 2001 r. W dokumentach tych podkreœla siê potrzebê zadbania o doros³ego chrzeœcijanina, który powinien byæ nieustannie formowany tak, aby

jego „za¿y³oœæ z Jezusem” by³a wci¹¿ pog³êbiana3_{. Za¿y³oœæ ta doprowadziæ ma}

doros³ego cz³owieka do uwielbienia Boga oraz budowania królestwa, jak bowiem wskazuje Miêdzynarodowa Rada ds. Katechezy „Królestwo Bo¿e rozwija siê, jak ziarno w glebie, przede wszystkim poprzez pracowitoœæ swoich doros³ych cz³on-ków; sam natomiast Koœció³, i ka¿da forma katechezy, ubogaca siê dojrza³oœci¹ i m¹droœci¹ osób doros³ych, co tak¿e przyczynia siê do utrwalenia prawdy w

¿y-ciu Ludu Bo¿ego”4_.

1. ROZUMIENIE I POTRZEBA KATECHEZY DOROS£YCH

1.1. Definicja katechezy doros³ych

Mówi¹c o katechezie doros³ych, mamy na myœli tych, którzy sami stali siê ju¿ dojrzali w wierze i pragn¹ przekazywaæ j¹ innym (przede wszystkim chodzi tu o œrodowisko rodzinne i w pierwszej kolejnoœci o przekazywanie tej¿e wiary dzieciom), b¹dŸ te¿ myœlimy tu o tych, którzy zagubieni w przestrzeni ¿ycia

re-ligijnego potrzebuj¹ œwiat³a do dojrza³ego uformowania swojego ¿ycia wiary5_.

Cel jest jednak zawsze jeden i ten sam: uœwiadomienie doros³ym koniecznoœci ich œwiadectwa i podjêcia apostolskiej misji.

Trudno podaæ jedn¹ zwiêz³¹ definicjê tej¿e katechezy, gdy¿ zazwyczaj ró¿-nicuje siê j¹ ze wzglêdu na zakres, jaki obejmuje, intensywnoœæ i czas trwania. Jednak¿e jest ona zawsze rozumiana jako „element ca³oœciowego procesu

ewan-gelizacji”6_{. Katecheza ta prowadziæ ma przede wszystkim do pog³êbienia wiary}

zaszczepionej w chrzcie œw. oraz pobudzaæ do nieustannego rozwoju religijnego. Dlatego te¿ z jednej strony katecheza ta musi byæ wpisana w ca³oœæ prowadzo-nych przez Koœció³ dzia³añ, ale z drugiej strony stanowiæ powinna osobn¹ for-mê, poniewa¿ ma byæ ona zupe³nie ró¿na od pierwszego g³oszenia, które jest

3 _{Dyrektorium Katechetyczne Koœcio³a Katolickiego w Polsce, nr 21: file:///C:/Users/Downlo} ads/Dyrektorium_Katechetyczne.pdf [dostêp 05.01.2015].

4 _{Miêdzynarodowa Rada ds. Katechezy, Katecheza doros³ych we wspólnocie chrzeœcijañskiej,} Watykan 1990, red. A. Królikowska, t³um. K. Misiaszek, Kraków 2001, nr 24.

5 _{Por. Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu œwiêtego dzieci.} Katecheza doros³ych w Archidiecezji Poznañskiej, Poznañ 2011, s. 8.

6 _{Por. Pawe³ VI, Evangelium nuntiandi, Poznañ 1991, nr 17; Jan Pawe³ II, Catechesi}

traden-dae, _{Poznañ 1995, nr 18; Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu}

przepowiadaniem Ewangelii tym, którzy nigdy o niej nie s³yszeli, lub tym, któ-rzy ju¿ dawno o niej nie pamiêtaj¹. Jest ona równie¿ zupe³nie ró¿na od systema-tycznego kszta³cenia religijnego (np. w szko³ach), poniewa¿ siêga du¿o dalej. Ponadto nie powinna byæ przypadkowa, gdy¿ winna opieraæ siê na wzajemnych odniesieniach do innych praktyk i dzia³añ prowadz¹cych do rozwoju ¿ycia reli-gijnego (np. powinna byæ ukierunkowana na sakramenty). Jej zadaniem jest rów-nie¿ podejmowanie g³oszenia orêdzia chrzeœcijañskiego z uwzglêdnieniem spe-cyfiki danego œrodowiska. Od fundamentalnych zasad (np. zawartych w Credo) musi przechodziæ do doœwiadczeñ ¿yciowych. Jej zadaniem jest skupianie siê na s³uchaniu s³owa Bo¿ego, jego celebracji i pobudzaniu do ¿ywego œwiadectwa

mi³oœci7_{. Katecheza doros³ych jest wiêc odpowiedzi¹ na wspó³czesne znaki}

cza-su. Katecheza ta zapobiegaæ ma tak¿e powstawaniu takich zjawisk, które prowa-dzi³yby do os³abienia przez rodziców owoców katechizacji formalnej ich dzieci. Nade wszystko zaœ jest odpowiedzi¹ na pragnienie pog³êbienia swojego osobi-stego ¿ycia wiary8_.

Opieraj¹c siê wiêc na definicji tego pojêcia, mo¿na by powiedzieæ, ¿e kate-cheza doros³ych jest „procesem, za pomoc¹ którego w imieniu i na zlecenie Ko-œcio³a dokonuje siê przepowiadanie wiary doros³ym […], by ich wiara

oœwieco-na oœwieco-nauk¹ stawa³a siê ¿yw¹, wyraŸn¹ i czynn¹”9_.

W tym kontekœcie warto zaznaczyæ, ¿e obecnie katecheza doros³ych poza formalnym, cyklicznym aspektem przyjmuje równie¿ formê tymczasow¹. Czêsto bowiem poprzedza ona wa¿ne wydarzenia, szczególnie te zwi¹zane z ¿yciem sakramentalnym. W tym aspekcie nazywana jest np. „katechez¹ dla rodziców” czy te¿ „katechez¹ chrzcieln¹”. Organizowana jest przed chrztem œw. dzieci, ich Pierwsz¹ Komuni¹ œw. czy te¿ póŸniej przed bierzmowaniem. Przy okazji wiêc wprowadzania dzieci do wspólnoty Ludu Bo¿ego czy te¿ towarzyszenia dzieciom w dalszych latach rozwoju ich wiary pojawia siê szansa formacji rodziców, któ-rzy dla swoich dzieci s¹ pierwszymi œwiadkami i nauczycielami wiary. Staj¹ siê wiêc oni aposto³ami wobec swojego potomstwa, jednak¿e tak jak i aposto³owie, którzy otrzymali pos³anie od swojego Mistrza, tak te¿ i oni potrzebuj¹ tego po-s³ania i umocnienia ze strony Koœcio³a.

Szczególn¹ form¹ katechezy doros³ych jest wy¿ej wspomniana katecheza chrzcielna, która od samych pocz¹tków opiera³a siê na przywo³ywaniu wydarzeñ biblijnych. Wody potopu oraz przejœcie przez Morze Czerwone da³y pocz¹tek rozwa¿aniom na temat wód chrzcielnych. Nastêpnie stosuj¹c przy chrzcie formu-³ê trynitarn¹, w katechezie chrzcielnej zaczêto odwo³ywaæ siê do Paw³owego

7 _{Por. Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu œwiêtego dzieci,} dz. cyt., s. 9.

8 _{Por. tam¿e, s. 9-10.}

9 _{R. Cha³upniak, Jaka katecheza dla doros³ych?, w: Katecheza doros³ych we wspólnocie} Ko-œcio³a, red. R. Misiaszek, Warszawa 2002, s. 95.

symbolu zanurzenia w œmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa10_{. Jednak¿e, id¹c} za myœl¹ Paw³a, u samych pocz¹tków nie znajdywano podstaw do przeprowa-dzania „programowej” katechezy dla rodziców pragn¹cych ochrzciæ swoje dzie-ci, gdy¿ tekst Kol 3,20 „Dziedzie-ci, b¹dŸcie pos³uszne rodzicom we wszystkim, bo

to jest mi³e Panu”11 _{pozwala³ uznawaæ w pierwotnym Koœciele, ¿e dzieci}

rodzi-ców chrzeœcijañskich mo¿na równie¿ nazywaæ chrzeœcijanami. Chrzest udziela-ny by³ wiêc dopiero po osi¹gniêciu doros³oœci, a osoba pragn¹ca go przyj¹æ musia³a siê do niego nale¿ycie przygotowaæ. Sama jednak koniecznoœæ wczeœ-niejszego przygotowania siê do tego wydarzenia wyp³ywa³a przede wszystkim z realizacji nakazu misyjnego: „Idzcie wiêc i nauczajcie wszystkie narody chrzcz¹c je w imiê Ojca i Syna, i Ducha Œwiêtego”(Mt 28,19). Realizacja tego nakazu dawa³a przekonanie, ¿e chrztu nie mo¿na udzielaæ bez wczeœniejszego

nauczania12_{. Ponadto w Koœciele pierwotnym sama katecheza rozumiana by³a}

przede wszystkim jako nauka g³oszona katechumenom przed przyjêciem chrztu13_.

Dziœ mo¿na zauwa¿yæ przesuniêcie akcentów, gdy¿ przygotowanie do chrztu

dzieci nie obejmuje przygotowania samych kandydatów, ale tych, którzy o ten

sakrament dla nich prosz¹. Jednak¿e tym, co pozosta³o niezmienne, jest to, i¿ w zwyczajnych okolicznoœciach chrztu nie zwyk³o siê udzielaæ bez wczeœniej-szego nauczania.

1.2. Adresaci katechezy doros³ych

Adresatami tej katechezy s¹ przede wszystkim osoby doros³e, które po przy-jêciu sakramentu chrztu, a tak¿e pozosta³ych sakramentów inicjacji chrzeœcijañ-skiej, podejmuj¹c ró¿ne obowi¹zki wyp³ywaj¹ce ze stanu ich ¿ycia, maj¹ stawaæ siê coraz bardziej œwiadomymi cz³onkami wspólnoty Koœcio³a, któr¹ winni rów-nie¿ rozwijaæ. W katechezie tej szczególn¹ rolê odgrywaj¹ katechiœci œwieccy, czyli te osoby, które ¿yj¹c sw¹ wiar¹ na co dzieñ, pragn¹ dawaæ o niej ¿ywe œwiadectwo. Dlatego te¿ istniej¹ ju¿ specjalne szko³y dla katechistów, które daj¹ odpowiednie przygotowanie do podjêcia tego odpowiedzialnego zadania. Osoby doros³e bêd¹ce podmiotem omawianej tu katechezy maj¹ wiêc zostaæ doprowa-dzone poprzez udzia³ w niej przede wszystkim do œwiadomego uczestnictwa w misterium œmierci i zmartwychwstania Jezusa tak, aby nastêpnie same,

œwia-domie uczestnicz¹c w tym misterium, mog³y w nie wprowadzaæ innych14_.

10 _{Por. M. Rusiecki, Katecheza chrzcielna, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. A. Szostek,} B. Migut, Lublin 2000, s. 1030.

11_{Pismo Œwiête Starego i Nowego Testamentu, Poznañ 2003.}

12 _{Por. Chrzest dzieci, w: Encyklopedia Koœcio³a, t. 1, red. F.L. Cross, Warszawa 2003, s.} 406--407.

13 _{Por. Katecheza, w: Encyklopedia Koœcio³a, t. 1, dz. cyt., s. 1127.}

14 _{Por. Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu œwiêtego dzieci,} dz. cyt., s. 14.

Dlatego te¿ szczególnymi adresatami tej katechezy s¹ rodzice. Oni bowiem, uczestnicz¹c w przekazywaniu ¿ycia, dostêpuj¹ wielkiego zaszczytu wspó³pracy w dziele stwórczym Boga. Jednak¿e ten zaszczyt nak³ada na nich równie¿ liczne

obowi¹zki, które powinni sumiennie realizowaæ15_{. Rodzina bowiem, któr¹}

za³o-¿yli, jest miejscem nie tylko rozwoju fizycznego czy emocjonalnego jej cz³on-ków, ale równie¿ ma troszczyæ siê o rozwój i wzrost duchowy. W niej poprzez œwiadectwo rodziców ma byæ uwra¿liwiany zmys³ wiary dzieci, który pozwoli

im na prze¿ywanie spraw doczesnych w kontekœcie nadziei wiecznej. Rodzicom

bowiem, którzy staraj¹ siê zapewniæ wszelkie dobra swoim dzieciom, powinno równie¿ zale¿eæ na osi¹ganiu przez nie dóbr wiecznych.

Dlatego te¿ rodzina staje siê pierwszym adresatem katechezy, jest jej

podsta-wowym podmiotem. Potwierdza to Sobór Watykañski II, który rodziców nazywa

„pierwszymi zwiastunami wiary”16_{. Katecheza rodzinna jest wiêc realizacj¹}

ka-techetycznej misji Koœcio³a, który pe³ni¹c tê misjê, odpowiada na potrzeby

wspó³-czesnego œwiata17_{. Ma³¿onkowie powinni wiêc wiedzieæ, ¿e rodzina, któr¹}

two-rz¹, musi mieæ religijno-apostolski charakter, który pozwoli na w³aœciwy rozwój

jej najm³odszych cz³onków tak, aby w przysz³oœci sami umieli dokonaæ

w³aœci-wych wyborów i œwiadomi swej wiary mogli wed³ug niej kszta³towaæ swoje

¿y-cie18_{. Tak¿e Jan Pawe³ II w odniesieniu do katechezy rodziców w Redemptor}

hominis napisa³: „owszem trzeba coraz bardziej d¹¿yæ do tego, aby ró¿ne formy katechezy i ró¿ne jej dziedziny – poczynaj¹c od tej podstawowej jak¹ jest kate-cheza rodzinna: katekate-cheza rodziców w stosunku do swych w³asnych dzieci – œwiadczy³y o powszechnym uczestnictwie ca³ego Ludu Bo¿ego w prorockiej

pos³udze samego Chrystusa”19_.

Nie mo¿na zatem kszta³towaæ dojrza³ej postawy religijnej dzieci bez dojrza-³ej postawy rodziców. Tylko bowiem zak³adaj¹c takie wzajemne odniesienie, mo¿na mówiæ o korzystnych warunkach do przeprowadzenia katechezy, w pierw-szej kolejnoœci katechezy chrzcielnej czy te¿ w póŸniejszym czasie innych

kate-chez rodzinnych20_{. Rodzice jako pierwsi wychowawcy i œwiadkowie wiary}

wo-bec swoich dzieci wezwani s¹ wiêc do udzia³u w tych¿e katechezach, a tak¿e do

g³oszenia s³owa Bo¿ego21_{. Miêdzynarodowa Rada ds. Katechezy przypomina, ¿e}

„formacja ta, uwzglêdniaj¹c rolê spo³eczn¹ rodziny, ma staæ siê dla ludzi

wierz¹-15 _{Por. J. Stala, Rola katechezy doros³ych w formacji katechetycznej rodziców, w: Katecheza} doros³ych we wspólnocie Koœcio³a, Warszawa 2002, s. 159.

16 _{Por. Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele, Poznañ 2005, nr 11; J.} Sta-la, Rola katechezy doros³ych w formacji katechetycznej rodziców, dz. cyt., s. 160.

17 _{Por. J. Stala, Rola katechezy doros³ych w formacji katechetycznej rodziców, dz. cyt., s. 160.} 18 _{Tam¿e, s. 161.}

19 _{Jan Pawe³ II, Redemptor hominis, Poznañ 2001, nr 19.} 20 _Tam¿e.

cych – ¿yj¹cych w œrodowisku rodzinnym, okazj¹ do przekazania im umiejêtno-œci niezbêdnych dla skutecznoumiejêtno-œci prowadzonych przez rodziców jako

wycho-wawców dzia³añ”22_{. Dlatego te¿ Rada ta uznaje, ¿e udzia³ rodziców w}

kateche-zach jest jedn¹ z najbardziej wyrazistych form katechezy doros³ych, które dziœ

bez w¹tpienia nale¿y wykorzystywaæ23_.

Rodzice ju¿ w sakramencie ma³¿eñstwa wobec Boga przysiêgali, ¿e potom-stwo, którym zostan¹ obdarzeni, wychowane zostanie przez nich w wierze

kato-lickiej, dlatego te¿ w tym¿e sakramencie zostali wzbogaceni specjalnymi

³aska-mi uzdalniaj¹cy³aska-mi ich do przekazywania wartoœci tak ludzkich, jak i religijnych. Dlatego te¿ w póŸniejszym czasie, realizuj¹c dar prokreacji, powinni byæ wspar-ci dzia³aniem Koœwspar-cio³a i pomoc¹ duszpastersk¹ tak, aby powo³anie, którym zo-stali obdarzeni, mog³o zostaæ w nich o¿ywione, a ³aska przez nich przyjêta mo-g³a zostaæ owocnie wykorzystana.

2. ZADANIA KATECHEZY CHRZCIELNEJ

2.1. Rozwijanie œwiadomoœci chrztu

Ma³¿onkowie wzbogaceni ³askami p³yn¹cymi z zawartego sakramentu ju¿ w chwili zaœlubin powinni byæ œwiadomi, ¿e tak jak wczeœniej przygotowywali siê do zawarcia zwi¹zku ma³¿eñskiego, tak od tego momentu, gdy staj¹ siê ma³-¿onkami, rozpoczyna siê dla nich czas przygotowania do wype³nienia przysz³ych obowi¹zków rodzicielskich. Do podjêcia tej funkcji w mniej œwiadomy sposób przygotowywani s¹ ju¿ wczeœniej. ¯yj¹c bowiem we w³asnych rodzinach, uczyli siê tych ról, które sami teraz bêd¹ odgrywaæ.

Dlatego te¿ u samego pocz¹tku naprzeciw nim wychodzi Koœció³ ze swoj¹ katechez¹, poniewa¿ rodzice, którzy pragn¹ wprowadziæ swoje dziecko do wspól-noty Koœcio³a, powinni byæ œwiadomi tej tajemnicy i ³aski, której ich dziecko dost¹pi. Aby ta œwiadomoœæ mog³a byæ w nich zaszczepiona, katecheza, w której bêd¹ uczestniczyæ, musi zawieraæ kilka istotnych elementów.

Jako pierwszy nale¿y wymieniæ modlitwê. To ona powinna rozpoczynaæ ka-techezê, przed rozpoczêciem bowiem dialogu z katechizowanymi nale¿y

zapro-siæ ich do dialogu z samym Bogiem, który ma dotkn¹æ i przemieniæ ich serce24_.

Dziœ w czasie prowadzenia katechez chrzcielnych sugeruje siê równie¿ odej-œcie od przekazywania wiedzy na temat tajemnicy wiary, gdy¿ to powinno doko-nywaæ siê wczeœniej w czasie systematycznej katechezy szkolnej. Nale¿y siê

22 _{Por. J. Stala, Rola katechezy doros³ych w formacji katechetycznej rodziców, dz. cyt., s. 162.} 23 _Tam¿e.

24 _{Por. Z. Brzezinka, Katecheza przygotowuj¹ca rodziców do chrztu dziecka: http://www.opoka.} org.pl/biblioteka/K/chrzcielna1.html [dostêp 09.03.2015].

natomiast skoncentrowaæ na liturgii, która jest Ÿród³em i szczytem ¿ycia oraz pos³ugi Koœcio³a. Chodzi tu przede wszystkim o odniesienie do tajemnicy pas-chalnej Chrystusa, która jest wyrazem mi³oœci Boga do ludzi, o wzbudzenie œwia-domoœci, ¿e obecnoœæ Chrystusa we wspólnocie Koœcio³a najpe³niej wyra¿a siê w³aœnie przez sakramenty. S¹ one skutecznymi znakami, poprzez które Zmar-twychwsta³y wychodzi na spotkanie z cz³owiekiem. Ukazanie takiego zwi¹zku pomiêdzy katechez¹ chrzcieln¹ a liturgi¹ pozwala na uczynienie z niej prawdzi-wej szko³y wiary, w której rodzice ucz¹ siê nawi¹zywaæ i rozwijaæ swój kontakt z Bogiem, a tak¿e ucz¹ siê przyjmowania konkretnych postaw wobec Boga,

któ-re póŸniej przeka¿¹ swoim dzieciom25_.

Kolejnym wa¿nym elementem katechezy chrzcielnej w ramach wzbudzania w rodzicach œwiadomoœci znaczenia chrztu œw. jest ukazanie trynitarnego

wymia-ru tego wydarzenia26_{. „Katecheza winna kszta³towaæ w wierz¹cym przekonanie}

o trwaniu w ¿ywym zwi¹zku z Ojcem, Synem i Duchem Œwiêtym, dzia³aj¹cym w momencie chrztu, ale równie¿ i w dalszym ¿yciu chrzeœcijanina. […] Podkreœ-lenie trynitarnego wymiaru […] ma na celu zauwa¿enie równie¿ owoców tego

wydarzenia, których inicjatorem oraz samym Ÿród³em jest ca³a Trójca Œwiêta”27_.

Mówi¹c o katechezie chrzcielnej buduj¹cej na liturgii oraz tajemnicy tryni-tarnej, nie mo¿na pomin¹æ równie¿ jej wymiaru biblijnego. Pismo Œwiête bowiem

jest kluczem do odczytania we w³aœciwym œwietle zbawczego orêdzia

wpisane-go w wydarzenie chrztu28_{. Tak jak chrzest jest pocz¹tkiem ¿ycia Bo¿ego, tak}

Bi-blia jest pocz¹tkiem odkrywania osobistej relacji z Bogiem, który sta³ siê S³o-wem Wcielonym dla jeszcze g³êbszego wejœcia w historiê cz³owieka tak, by tê historiê móc przemieniaæ.

Podczas przygotowania rodziców do chrztu œw. dzieci potrzebna jest równie¿ spowiedŸ œwiêta. Katecheza chrzcielna bowiem jest katechez¹ sakramentaln¹ i choæ g³ównym motywem jej organizowania jest przygotowanie rodziców do wydarzenia chrztu dziecka, to jej sercem ma byæ Eucharystia, w której rodzina

bêdzie uczestniczy³a w pe³ny sposób29_.

Wa¿nym elementem katechezy chrzcielnej jest te¿ jej wymiar spo³eczny. Rodzice musz¹ wiedzieæ, ¿e z chwil¹ chrztu ich dziecko zostanie w³¹czone w spo³ecznoœæ Ludu Bo¿ego, któremu przewodzi Chrystus. Chodzi tu zatem o to, aby katecheza ta mia³a tak¿e wymiar eklezjalny, by zwraca³a uwagê

katechizo-25 _{Por. Z. Marek, Rzeczywistoœæ chrztu w ujêciu polskiej katechezy, w: Chrzest na nowo} odczy-tany, red. J. Decyk, Warszawa 2001, s. 137-138.

26_{Tam¿e, s. 140.} 27_Tam¿e.

28_{Tam¿e, s. 145-146.}

29 _{Por. Chrzest dziecka. Modlitewnik i praktyczne rady dla rodziców i chrzestnych, red.} R. Bagiñski, J. Kamiñski, P³ock 2010, s. 29.

wanych na ich udzia³ w ¿yciu Koœcio³a oraz na ich odpowiedzialnoœæ za jego

losy30_{. Szerzej wymiar ten zostanie omówiony w dalszym paragrafie.}

Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e aby katecheza chrzcielna mog³a rozwin¹æ w ka-techizowanych œwiadomoœæ tego, o jak wa¿ny sakrament prosz¹ dla swojego dziecka, powinna byæ przede wszystkim katechez¹ sakramentaln¹, trynitarn¹, biblijn¹ oraz eklezjaln¹. Poprzez uwzglêdnienie tych elementów katecheza ta nabiera pe³nego wymiaru, prowadzi do odkrycia g³êbokiej rzeczywistoœci wyda-rzenia chrztu oraz pozwala na przyjêcie przez rodziców apostolskiej postawy wzglêdem tych, którzy zostali im powierzeni.

2.2. Pobudzanie do œwiadectwa wiary

Szczegó³owym zadaniem katechezy chrzcielnej jest prowadzenie osób w niej uczestnicz¹cych do pog³êbienia ich wiary. Ma siê to dokonywaæ przez nieustan-ne otwieranie przed katechizowanymi dróg umo¿liwiaj¹cych im danie osobistej

odpowiedzi na skierowane do nich s³owo Bo¿e31_{. Rodzice w czasie katechezy}

chrzcielnej wprowadzani s¹ wiêc w teologiê sakramentu, który niegdyœ sami przyjêli, a o który teraz prosz¹ dla swojego dziecka. Katecheza ta prowadzi jej uczestników od w i e d z i e æ poprzez b y æ, a¿ do d z i a ³ a æ. Jej zadaniem jest

wiêc kszta³towanie dojrza³ego i œwiadomego chrzeœcijanina32_{. W przypadku}

ro-dziców prosz¹cych o chrzest dziecka jest to rzecz bardzo wa¿na, gdy¿ najpierw sami powinni oni zadbaæ o swoj¹ formacjê, aby nastêpnie móc formowaæ tych, którzy zostali im powierzeni, poniewa¿ „dojrza³ym chrzeœcijaninem jest tylko ten cz³owiek, który wierzy w Chrystusa, a jego wiara spontanicznie wydaje owoce

dobrych uczynków i przez te uczynki staje siê doskona³a”33 _{(por. Jk 2,14.22).}

W katechezie tej chodzi równie¿ o doprowadzenie do umiejêtnego

formu³o-wania oceny zmian zachodz¹cych w œwiecie tak, aby mog³y byæ one interpreto-wane w œwietle zamys³u Bo¿ego. Nie mo¿na pomin¹æ równie¿ koniecznoœci

wyjaœniania wspó³czesnych problemów moralnych oraz religijnych34_{, bowiem to}

co niejasne, mo¿e zniechêcaæ do æwiczenia siê w okreœlonych cnotach moralnych i do rozwijania ich w sobie. Katecheza ta bêdzie wiêc szans¹ wyjaœnienia pew-nych w¹tpliwoœci lub w³aœciwego uargumentowania spraw w¹tpliwych. Dlatego te¿ czêsto mówi siê, ¿e katecheza ta powinna byæ „elitarna” (tak jak czêsto jest to w przypadku przygotowania rodziców do chrztu dzieci), to znaczy powinna odbywaæ siê w ma³ym gronie, aby prowadz¹cy j¹ móg³ swobodnie dotrzeæ z w³aœciwym przekazem do wszystkich katechizowanych.

30 _{Por. Z. Marek, Rzeczywistoœæ chrztu w ujêciu polskiej katechezy, dz. cyt., s. 141-142.} 31 _{Por. Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele, dz. cyt., nr 32.} 32 _{Por. R. Cha³upniak, Jaka katecheza dla doros³ych?, dz. cyt., s. 93-94.}

33 _{Por. tam¿e, s. 94.}

34 _{Por. Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu œwiêtego dzieci,} d_{z. cyt., s. 10.}

Koœció³, realizuj¹c swe doczesne zadania, poprzez katechezê pobudza osoby doros³e do podjêcia odpowiedzialnoœci za przekazywanie wiary, co wyra¿aæ siê

ma przede wszystkim w ich odwa¿nym œwiadectwie chrzeœcijañskiego ¿ycia35_,

a tak¿e d¹¿y do uczynienia z tych¿e osób uwa¿nych s³uchaczy s³owa Bo¿ego, gdy¿ s³owo zasiane w ich ¿yciu i œwiadomie przyjête mo¿e wydaæ obfite owoce w

œro-dowisku ich bytowania na p³aszczyŸnie kulturalnej, zawodowej oraz rodzinnej36_.

2.3. Odkrywanie potrzeby eklezjalnego prze¿ywania wiary

Osoby doros³e z racji ró¿nych pe³nionych przez siebie funkcji wpisane s¹ w ci¹g rozmaitych relacji. S¹ to najczêœciej relacje zwi¹zane z ¿yciem zawodo-wym oraz podejmowanymi funkcjami spo³ecznymi. Jednak pierwsza z nich wy-nika z za³o¿enia rodziny. Rodzina bowiem bêd¹ca podstawow¹ komórk¹ spo³ecz-n¹ stawia przed cz³owiekiem wiele zadañ, do których musi byæ odpowiednio przygotowany. Cz³owiek potrzebuje tych wszystkich odniesieñ, potrzebuje ró¿-nych relacji, dlatego te¿ w naturalny sposób pragnie realizowaæ siê w ró¿ró¿-nych wymiarach ¿ycia spo³ecznego. Wynika to z potrzeby poczucia wspólnoty, gdy¿ jak pisa³ Thomas Merton: „nikt z nas nie jest samotn¹ wysp¹”. Oznacza to, ¿e potrzebujemy drugiego cz³owieka przede wszystkim do stworzenia tych pierw-szych relacji rodzinnych, które zaspokajaj¹ nasz¹ potrzebê mi³oœci oraz poczucia bezpieczeñstwa, potrzebujemy te¿ innych relacji w ¿yciu spo³ecznym, które po-zwalaj¹ np. na wspólnotowe osi¹ganie wyznaczonych celów. W odniesieniu do

drugiego dokonuje siê bowiem równie¿ mój osobisty rozwój, dlatego te¿, jeœli

bêdziemy mówiæ o potrzebie rozwoju w dziedzinie ¿ycia religijnego, to równie¿ tu nie mo¿na zapomnieæ o wspólnocie.

Cz³owiekowi doros³emu potrzeba wiêc doœwiadczenia Koœcio³a, który jest wspólnot¹, komuni¹ Boga z ludŸmi. Tak jak w ¿yciu spo³ecznym ludzie ³¹cz¹ swe si³y dla osi¹gniêcia jakiegoœ dobra, tak i w perspektywie wiary trzeba tego zjednoczenia dla osi¹gniêcia dobra najwy¿szego, jakim jest zbawienie. Koœció³ bowiem przewodzi swoim cz³onkom na drodze do osi¹gniêcia królestwa

Bo¿e-go, udzielaj¹c na tej drodze odpowiednich œrodków potrzebnych do tego celu37_.

,,Taka œwiadomoœæ wiary nie mo¿e pozostaæ tylko doœwiadczeniem we-wnêtrznym. Dojrza³y cz³owiek wierz¹cy musi tê wiarê wyraziæ. W taki sposób powstaje wspólnota braterska, ale równie¿ wspólnota struktur koœcielnych,

kon-kretnych programów, spotkañ i grup religijnych”38_.

Prze¿ywanie uczestnictwa we wspólnocie Koœcio³a jest wiêc procesem. Dla ka¿dego cz³owieka rozpoczyna siê on wraz z przyjêciem sakramentu chrztu œw.,

35 _{Por. J. Kochel, Katecheza ewangelizacyjna w nauczaniu pastoralnym Carlo Maria kard.} Martiniego, Opole 1999, s. 110.

36 _{Por. tam¿e s. 140.}

37 _{Por. Jan Chryzostom, Katechezy chrzcielne, Lublin 1993, s. 101.} 38 _{Por. J. Kochel, Katecheza ewangelizacyjna, dz. cyt., s. 140.}

który wprowadza nas we wspólnotê ludzi wierz¹cych. Jest on pocz¹tkiem budo-wania naszej komunii z Bogiem i braæmi. Nastêpnie komunia ta umacniana jest na drodze przyjmowania kolejnych sakramentów. Tak dzieje siê np. w odniesie-niu do sakramentu ma³¿eñstwa. Ma³¿onkowie pobudzeni przyk³adem oblubieñ-czej mi³oœci Oblubieñca (Boga) do swojej Oblubienicy (Koœcio³a) sami pragn¹ obdarzaæ siê tak¹ mi³oœci¹ i zaœwiadczyæ o niej wobec wspólnoty Koœcio³a. Na-stêpnie zobowi¹zuj¹ siê do wprowadzenia do tej wspólnoty tych, których Bóg zechce powierzyæ im na mocy przekazywania ¿ycia. W tym wymiarze ma³¿on-kowie powo³ani zostaj¹ do nowej roli, któr¹ musz¹ odegraæ we wspólnocie ekle-zjalnej. St¹d potrzebuj¹ zarówno umocnienia z jej strony, jak i si³ i odwagi do w³asnego jej budowania. Dlatego te¿ konieczne jest – przy okazji ró¿nych spo-tkañ, np. zwi¹zanych z przygotowaniem katechetycznym rodziców do chrztu dzieci – przypominanie o potrzebie ¿ywego uczestnictwa we wspólnocie Koœcio-³a, a tak¿e uœwiadamianie rodzicom, jakie zadania na nich spoczywaj¹, jeœli cho-dzi o wprowadzanie cho-dzieci do tej¿e wspólnoty. W czasie tych spotkañ trzeba wiêc u¿yæ takich sposobów i form przedstawiania wiary, aby zachêcaæ rodziców do coraz pe³niejszego uczestniczenia we wspólnocie i przejawiania nieustannej

tro-ski o budowanie osobistej komunii z Bogiem i braæmi w wierze39_.

3. SZCZEGÓ£OWE KWESTIE ZWI¥ZANE Z KATECHEZ¥ CHRZCIELN¥

3.1. Wybór imienia i proœba o chrzest

Tradycja nadawania imienia zapisana jest ju¿ w Piœmie Œwiêtym. Mo¿na tu przywo³aæ postaæ El¿biety i Zachariasza, którzy nadaj¹ imiê swojemu synowi, czy te¿ liczne sceny zmiany imienia ró¿nych osób przez Jezusa, jak chocia¿by Piotra, do którego Jezus zwróci³ siê i rzek³: „Ty jesteœ Szymon, syn Jana, ty bêdziesz

na-zywa³ siê Kefas – to znaczy Piotr”40_{. Imiê w ¿yciu cz³owieka jest zatem bardzo}

wa¿nym elementem. W pewnym stopniu okreœla ono cz³owieka, nadaje mu

cha-rakter. Rodzice, którzy wydali na œwiat swoje dziecko, maj¹ wiêc prawo do

nada-nia swemu dziecku imienada-nia, a nawet maj¹ taki obowi¹zek. Wa¿ne, by przy doko-nywaniu wyboru kierowali siê nie tylko wspó³czesnymi trendami, ale by szukali przede wszystkim takiego imienia, które odnieœæ mo¿na do postaci biblijnej lub œwiêtej, by w przysz³oœci ich dziecko mog³o czerpaæ wzór ze swojego patrona.

Po nadaniu imienia, gdy tylko bêdzie to mo¿liwe, rodzice powinni udaæ siê

do swojej parafii, aby dziecku móg³ zostaæ udzielony chrzest. Zasadniczo

powi-nien on mieæ miejsce w czasie niedzielnej Eucharystii bêd¹cej pami¹tk¹

zmar-twychwstania Jezusa. Jeœli zdrowie matki i dziecka na to pozwala, czas

pomiê-39 _Tam¿e.

40 _{Por. Chrzest dziecka. Modlitewnik i praktyczne rady dla rodziców i chrzestnych, red.} R. Bagiñski, J. Kamiñski, P³ock 2010, s. 29-30.

dzy narodzinami dziecka a jego chrztem nie powinien byæ zbyt odleg³y, gdy¿ proœba o niego wyra¿aæ ma troskê rodziców o zbawienie potomka. Dobrze jest równie¿, gdy rodzice jeszcze przed narodzeniem dziecka zg³osz¹ chêæ jego ochrzczenia, co umo¿liwia im spokojne, wczeœniejsze uczestnictwo w kateche-zach chrzcielnych. Jeœli chrzest przypada w czasie Wigilii Paschalnej,

dodatko-wo podkreœli³a to tajemnicê przejœcia ze œmierci grzechu do nowego ¿ycia41_.

Jednak ka¿da proœba rodziców o udzielenie tego sakramentu ich dziecku powinna wyp³ywaæ z ich g³êbokiej wiary i troski o jej przekazanie oraz o zba-wienie dziecka. Po nadaniu imienia rodzice mog¹ uroczyœcie przedstawiæ je Koœcio³owi, prosz¹c, aby wspólnota ta je przyjê³a i pomog³a im w pielêgnowa-niu Bo¿ej mi³oœci w sercu nowego cz³onka rodziny Bo¿ej.

3.2. Wybór rodziców chrzestnych

Zgodnie z tradycj¹ Koœcio³a rodzice wybieraj¹ dla swojego dziecka rodzi-ców chrzestnych, którzy bêd¹ pomagali im w katolickim wychowaniu ich dziec-ka. Maj¹ to byæ zarówno œwiadkowie tego wydarzenia, jak i œwiadkowie wiary, gdy¿ w momencie chrztu dziecka zostanie na³o¿ona na nich odpowiedzialnoœæ chrzeœcijañskiego wychowania nowo ochrzczonego. Wed³ug tradycji s¹ to dwie osoby ró¿nej p³ci, chocia¿ w myœl przepisów prawa do funkcji tej wystarczy³by

wybór jednej osoby42_{. Dobr¹ praktyk¹ jest wybieranie tych¿e osób z grona}

naj-bli¿szej rodziny lub przyjació³, aby mieæ pewnoœæ, ¿e osoby te w nale¿yty spo-sób wype³ni¹ powierzone im zadanie.

,,Chrzest dziecka stanowi wiêc okazjê dla rodziców i chrzestnych do ponow-nego odkrycia chrztu jako fundamentu chrzeœcijañskiego ¿ycia, zgodnie ze s³o-wami Aposto³a: Wy wszyscy, którzy zostaliœcie ochrzczeni w Chrystusie,

przyoble-kliœcie siê w Chrystusa (Ga 3,27)”43_{. Tak wiêc i dla rodziców chrzestnych}

konferencja chrzcielna, w której uczestnicz¹, mo¿e staæ siê okazj¹ do osobistej

weryfikacji ich ¿ycia wiary. Przez wys³uchanie konferencji, skorzystanie z sakra-mentu pokuty oraz poprzez udzia³ w Eucharystii mog¹ oni pobudziæ swoje su-mienie i na nowo zadbaæ o pielêgnowanie w³asnej przyjaŸni z Bogiem, gdy¿ od tego momentu tej przyjaŸni bêd¹ musieli uczyæ tych, którzy przez g³êbokie za-ufanie zostali im powierzeni. Musz¹ wiêc równie¿ staæ siê ¿ywymi œwiadkami wiary, tê wiarê sami prze¿ywaæ, gdy¿ zaufanie, jakim zostali obdarzeni, nak³ada

na nich ciê¿ar odpowiedzialnoœci za zbawienie drugiej osoby44_{. W czasie}

kate-41 _{Por. tam¿e, s. 26-27.}

42 _{Por. Rodzice chrzestni, w: Encyklopedia Koœcio³a, t. 2, red. F.L. Cross, Warszawa 2003,} s. 667.

43 _{I Synod Diecezji Lednickiej 2007-2012, Instrukcja o przygotowaniu rodziców i chrzestnych} do chr_{ztu dziecka, w: http://synod.diecezja.legnica.pl/KSIEGA/TOMI/26-I07.pdf [dostêp 10.03.2015].} 44 _{Por. Chrzest dziecka. Modlitewnik i praktyczne rady dla rodziców i chrzestnych, dz. cyt.} s. 30-31.

chezy chrzcielnej mo¿na wiêc równie¿ zachêciæ zarówno rodziców, jak i

rodzi-ców chrzestnych do codziennej lektury Biblii. Wspólnie rozwa¿ane teksty przed

liturgi¹ chrztu œw. mog¹ byæ dobrym pocz¹tkiem dla takiej praktyki.

ZAKOÑCZENIE

Obok wielu pozytywnych aspektów, jakie niesie ze sob¹ katecheza chrzciel-na, mo¿na tak¿e dostrzec pewne jej s³aboœci. Czasami organizowana jest ona w poœpiechu, bez odpowiedniego przygotowania. „Czêsto cechuje j¹ powierz-chownoœæ, improwizacja, brak pog³êbionego przygotowania […], s³aby nacisk na dzia³anie apostolskie, brak otwartoœci, trudnoœci integracyjne, brak

odpowiednie-go jêzyka, czasami infantylne formy”45_.

Jeœli katecheza chrzcielna, realizowana w nie³atwych okolicznoœciach postê-puj¹cej laicyzacji ¿ycia spo³ecznego, zostanie dobrze przygotowana i wykorzy-stana, mimo wszystko bêdzie mog³a staæ siê szans¹ rozwoju religijnego rodzi-ców. Ponadto jej powodzenie zale¿y od wielu z³o¿onych okolicznoœci. Jeœli uczestnicz¹cy w niej rodzice traktowaæ j¹ bêd¹ jedynie jako konieczny do spe³-nienia obowi¹zek, to trudno bêdzie mówiæ o jakichkolwiek owocach. Jednak¿e, jeœli z wiar¹ odpowiedz¹ na skierowane do nich treœci, katecheza ta z pewnoœci¹ przyniesie owoce. Dzisiejsze zabieganie, nat³ok obowi¹zków i wieloœæ propozy-cji na „szczêœliwe ¿ycie” p³yn¹cych ze œwiata nie u³atwiaj¹ tego zadania. Jed-nak¿e ju¿ sama szansa spotkania i porozmawiania o sprawach wiary daje nadzie-jê przebudzenia. W tym kontekœcie warto pomyœleæ równie¿ o atrakcyjnoœci przekazu i stosowanych formach tak, aby mówienie o sprawach Bo¿ych wzbu-dza³o ciekawoœæ i pozostawia³o pewien niedosyt. Wiele te¿ zale¿y od wspomnia-nej postawy i zaanga¿owania uczestników – katechizowanych, jeœli bowiem sami w tej katechezie odkryj¹ szansê w³asnego rozwoju, szansê stania siê prawdziwy-mi œwiadkaprawdziwy-mi wiary, to rzeczywiœcie zarówno nasze rodziny, jak i nasze wspól-noty parafialne zaczn¹ ¿yæ nowym ¿yciem.

SUMMARY

In the face of changes taking place in the modern world, it is noted for the need of constant stimulation to the living testimony of faith. That is why the aim of this article is to highlight the important role in stimulating the living witness of faith, and in raising awareness of parents of their duties and responsibilities, in relation to their children’s full baptismal catechesis. Catechesis is an opportunity for their religious development, so that from the individual faith, they can move to the faith professed and shaped in the community of the Church and family. Today’s hustling and variety of proposals for „happy life” flowing from the world do not appear to facilitate this task. However,

the chance to meet and talk about issues of faith gives hope to a new awakening. When catechesis is well prepared, it will undoubtedly be able to achieve its purpose.

Keywords

baptism, catechesis, family, parents, godparents, child, testimony of faith, religious development, upbringing, community of the Church

BIBLIOGRAFIA

Pismo Œwiête Starego i Nowego Testamentu, Pallottinium, Poznañ 2003.

Dokumenty Koœcio³a

Dyrektorium katechetyczne Koœcio³a Katolickiego w Polsce:

file:///C:/Users/Downloads/Dyrektorium_Katechetyczne.pdf [dostêp 05.01.2015]. Jan Pawe³ II, Catechesi tradendae, Pallottinum, Poznañ 1995.

Jan Pawe³ II, Redemptor hominis, Pallottinum, Poznañ 2001.

Miêdzynarodowa Rada ds. Katechezy, Katecheza doros³ych we wspólnocie chrzeœcijañ-skiej, Watykan 1990, red. A. Królikowska, t³um. K. Misiaszek, WAM, Kraków 2001. Pawe³ VI, Evangelium nuntiandi, Pallottinum, Poznañ 1991.

Sobór Watykañski II, Dekret o apostolstwie œwieckich, Pallottinum, Poznañ 2005. Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele, Pallottinum, Poznañ 2005.

Literatura przedmiotu

Brzezinka Z., Katecheza przygotowuj¹ca rodziców do chrztu dziecka: http://www.opoka. org.pl/biblioteka/K/chrzcielna1.html [dostêp 09.03.2015].

Cha³upniak R., Jaka katecheza dla doros³ych?, w: Katecheza doros³ych we wspólnocie Koœcio³a, red. R. Misiaszek, Wydawnictwo Salezjañskie, Warszawa 2002.

Chrzest dzieci, w: Encyklopedia Koœcio³a, red. F.L. Cross, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa 2003.

Chrzest dziecka. Modlitewnik i praktyczne rady dla rodziców i chrzestnych, red. R. Ba-giñski, J. Kamiñ, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji P³ockiej, P³ock 2010.

Chrzest, red. M. Œpiewakowska, R. Szpakowski, Wydawnictwo Salezjañskie, Warszawa 2010.

Chrzest. Przygotowanie rodziców i chrzestnych do sakramentu chrztu œwiêtego dzieci. Katecheza doros³ych w Archidiecezji Poznañskiej, Œwiêty Wojciech, Poznañ 2011. Jan Chryzostom, Katechezy chrzcielne, Kerygma, Lublin 1993.

Kochel J., Katecheza ewangelizacyjna w nauczaniu pastoralnym Carlo Maria kard. Mar-tiniego, Wydzia³ Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999.

Marek Z., Rzeczywistoœæ chrztu w ujêciu polskiej katechezy, w: Chrzest na nowo odczyta-ny, red. J. Decyk, Uniwersytet Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego, Warszawa 2001. Misiaszek K., Doros³y w procesie ewangelizacji i katechezy, w: Katecheza doros³ych we

wspólnocie Koœcio³a, red. K. Misiaszek, Wydawnictwo Salezjañskie, Warszawa 2002. Rodzice chrzestni, w: Encyklopedia Koœcio³a, t. 2, red. F.L. Cross, Oficyna Wydawnicza

Vocatio, Warszawa 2003.

Rusiecki M., Katecheza chrzcielna, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. A. Szostek, B. Migut, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2000.

Stala J., Rola katechezy doros³ych w formacji katechetycznej rodziców, w: Katecheza do-ros³ych we wspólnocie Koœcio³a, Wydawnictwo Salezjañskie, Warszawa 2002. I Synod Diecezji Lednickiej 2007-2012, Instrukcja o przygotowaniu rodziców i

chrzest-nych do chrztu dziecka: http://synod.diecezja.legnica.pl/KSIEGA/TOMI/26-I07.pdf [dostêp 10.03.2015].