A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
F O L IA IU R ID IC A 40, 1989
J erzy Serw acki
STATUS PRAW NOFINANSOW Y
PAŃSTW OW Y CH PRZEDSIĘBIORSTW TERENOW YCH W ŚWIETLE ROZW IĄZAŃ REFORMY GOSPODARCZEJ
N ie słab nące od k ilku la t zain tereso w an ie zmianam i sy stem ów fi-n afi-n sow ych p rzed siębio rstw uspo łeczfi-niofi-n ych w Polsce, w stosufi-nko w o m ałym stopniu do tyczy specyfiki p rzed sięb io rstw o k reślan ych m ianem teren ow y ch . Skłania to do po djęcia także teg o tem atu.
K on centru jąc u w agę na p rzed sięb iorstw ach państw o w ych, zau w a-żyć należy, iż w w y da ny ch w w yn iku realizacji refo rm y gosp od arczej p rzep isach u staw y o p rzed siębio rstw ach p ań stw o w y ch 1 u staw od aw ca w ogóle nie używa o k reślen ia „przed siębiorstw a tere n o w e", co jest jed n y m z elem en tó w od ró żniający ch tę u staw ę od o bo w iązująceg o p o -przed n io d ek retu o p rzed sięb io rstw ach pań stw o w y ch 2. Spostrzeżenie to, poczy nione w o dniesieniu do ak tu praw nego, k tó ry m kształtow an o p o dstaw y statu su p rzed siębio rstw pań stw ow y ch , stano w ić może p ierw -szy sy g nał co do stan ow iska u staw o d aw cy w dziedzinie linii dem ar- k a cy jn y ch pom iędzy p rzed siębiorstw am i o kreślany m i trad y cy jn ie m ia-nem cen traln y ch a przedsiębiorstw am i teren ow ym i.
Pom inięcie w u staw ie o przedsięb io rstw ach p ań stw o w y ch po jęcia p rzed siębio rstw a teren o w eg o zwiększa w znacznym stopniu, po dn o-szone w literatu rz e3 tru dno ści w w yznaczeniu k ry terió w służących
wy-1 U s ta w a z d n ia 25 IX wy-198wy-1 r. o p rz e d s i ę b io rs tw a c h p a ń s t w o w y c h (Dz. U. n r 24, po z. 122, zm .: Dz. U 1982, n r 45, po z. 289, z 1983 r. n r 36, po z. 165 i n r 39, po z. 1 /6 , z 1984 (г. n r 45, p oz . 242 i n r '54, po z . 275) — z w a n a d a le j u s ta w ą o p r z e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h . 2 D e k re t z d n ia 26 X 1950 r . o p r z e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h (te k s t j e d n o -li ty Dz. U. 1960, n r 18, poz. 111) — z w a n y d a le j d e k re te m o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h . 3 P or. n p. N . G a j 1, Z a s a d y s y t ' t m u fi n a n s o w e g o p r z e d s ię b i o r s t w p a ń s t w o -w y c h , W a r s z a -w a 1976, s. 17— 18,- N. G a j 1, S y s t e m y f i n a n s o w e p r z e d s ię b i o r s t w u s p o ł e c z n i o n y c h , W a r s z a w a 1980, s. 22— 24.
o dręb n ien iu te j g ru py przedsiębiorstw . Jed n ak ż e n iektó re ak ty p raw ne w yd an e w o kresie późniejszym niż u staw a o p rzed sięb iorstw ach p ań stwow ych, d ają poprzez treść u stan o w ion y ch w nich przepisów , p o d -staw y do p o djęcia na nowo, tym razem na g run cie rozw iązań u k sz ta łtow an ych w w y nik u reform y go spod arczej, p rób y ok reślenia cech o d -ró żn iających przed sięb io rstw a tere n o w e od p rzed siębio rstw ce n tra l-nych. W tym względzie, w p rzep isach p raw n y ch zauw ażyć można, że ustaw o d aw ca, p o dtrzy m u jąc podział p rzed siębiorstw na tere no w e i cen-tra ln e 4, w yk azu je dwa różne p od ejścia do o k reślen ia przed siębio rstw a teren ow ego . Jed n o z nich ek sp on u je aspek t form alny, a zap rezen to w ane zostało w u staw ie Prawo b ud żeto w es. W ustaw ie tej za p ań stw o -w e p rzed siębio rst-w a teren o -w e u zn an o p rzed siębio rst-w a ut-w o rzone przez tere n o w e o rgan y adm in istracji pań stw o w ej o w łaściw ości og ó ln ej6. Drugi sposób po dejścia do o k reślen ia p rzed sięb io rstw a tereno w eg o p rez en tu je u staw o daw ca w ustaw ie o sy stem ie rad n arod ow y ch i sam orząd u tery to rialn e g o 7. N ie p om ijając faktu, że p rzedsiębio rstw a te r e nowe two rzone są na p od staw ie uchw ał rad n arod ow y ch przez te r e -nowe o rg any adm inistracji p ań stw ow ej, u staw o d aw ca ek sp o n u je w tym u jęciu cel działalności om aw ianych przedsięb io rstw , stw ierd zając (art. 57 ust. 1), że przedsiębiorstw am i terenow ym i są przed siębio rstw a „słu -żące realizacji zadań związanych ze społecznym i go spo darczym roz-w ojem tere n u oraz zaspo kajaniem po trzeb ludn ości". W zroz-wiązku z tym zauważyć trzeba, że cel działalności p rzed siębiorstw teren o w y ch został o kreślon y w sposób węższy, niż cel w yznaczon y ogółowi p rze d -sięb iorstw pań stw ow y ch w Polsce8. Po pierw sze bowiem, „zaspo k aja-nie potrzeb lu dn ości" jest zadaaja-niem o m aja-niejszym zakresie, niż „zasp o-k a jan ie po trzeb społecznych", o o-k tó ry m m owa w u staw ie o
przedsię-4 P o d z ia ł te n p o z o s ta je w z w ią z k u z p rz e p is a m i u s ta w y o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h (a rt. 9 lis t. 1), w e d łu g k t ó re g o p r z e d s ię b io rs tw a p a ń s tw o w e s ą t w o -rz o n e p -rz ez n a c z e ln e o ra z c e n t ra l n e o rg a n y a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j lu b p -rz e z o r g a n y a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j. 5 P or. a rt. 6 u s t. 2 p k t 5 u s t a w y z d n ia 3 X II 1984 r. P r a w o b u d ż e t o w e (Dz. U. n r 56, po z. 283, zm .: Dz. U. 1985, n r 59, po z. 296) — z w a n e j d a le j p ra w e m b u d ż e -to w y m . 6 N a u w z g lę d n ie n iu a s p e k tu f o rm a ln e g o o p ie r a s ie t a k ż e o k re ś le n ie p r z e d s ię b io rs tw te re n o w y c h z a w a r te w d e k r e c ie o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h , u z n a ją c e z a p a ń s t w o w e p rz e d s ię b io rs tw a te r e n o w e , p rz e d s ię b io rs tw a p o d le g łe ra d o m n a -ro d o w y m ; p o r. a rt. 4 us t. 2. 7 U s ta w a z d n ia 20 V II 1083 r. o s y s te m ie ra d n a r o d o w y c h i s a m o rz ą d u t e r y -to ria ln e g o (Dz. U. n r 41, poz. 185. s p ro s t.: Dz. U. 1983, n r 62, po z . 286, zm .: Dz. U. Î984, n r 21, po z. 100, s-prost.: Dz. U. 1984, n r 31, poz . 173, zm .: Dz. U. 1985, n r 14, poz . 60) — z w a n a d a le j w s k ró c ie u s ta w ą o s y s te m ie ra d n a ro d o w y c h ). 8 P o r. a rt. 1 u s t. 1 u s ta w y o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h .
biorstw ach pań stw o w ych, gdyż jak można przy puszczać, do ty czy je -dy nie ludności d an eg o teren u , a nie p otrzeb całeg o społeczeństwa.
Po drugie, jed no zn aczne zw iązanie przez ustaw od aw cę działalności przedsiębio rstw teren o w y ch z realizacją zadań zw iązanych ze spo łecz-nym i gosp odarczym rozw ojem teren u , w y klucza w zasadzie u tw o rze-nie przed siębio rstw a tereno w eg o, k tó re służyłob y realizacji zad ań sze-rzej p o jęty ch niż rozw ój d anej części tery to riu m kraju". Pon adto zauw ażyć trzeba, co może b yć isto tne dla rozw ażań n ad system em finan sow ym om aw ianych p rzed sięb iorstw , iż u staw od aw ca form ułując w u sta w ie o system ie rad n arod o w y ch cele działalności p rzed sięb io rstw te -renow ych, nie ponow ił w o d niesien iu do tych p rzed sięb io rstw stw ier-dzenia u ży teg o w u staw ie o p rzed sięb iorstw ach p ań stw o w y ch (art. 1 ust. 1), w edłu g k tó reg o jedn y m z celów tw orzenia p rzed siębio rstw p ań -stw owy ch jest „o siąganie efek ty w ny ch eko nom icznie w yn ik ó w ”. Nie m ożna w p raw dzie w yciągać z tego w niosk ów zbyt d alek o idących, ale m oże to stano w ić jed en z elem entó w rzu cających św iatło na po glądy u staw o daw cy w dziedzinie pozycji finanso w ej p rzed sięb io rstw te -renow ych.
Isto tne zn aczenie dla rozważań nad statusem p rzed siębiorstw te r e n o w y ch ma tak że fakt w ystęp ow an ia różnych ro dzajów p rzed siębiorstw n a -leżący ch do tej grupy. W p ierw szej ko lejności p od kreślić trzeb a, nie po d ejm u jąc jeszcze kw estii w p ływ u tych podziałów na statu s p rzed -siębio rstw teren ow y ch , że przed sięb io rstw am i użyteczności publicznej je st nie w ięcej niż jedn a czw arta p rzed sięb iorstw tereno w ych. Przy -kład ow o bowiem podać można, iż spośród 2858 działający ch w Polsce w 1983 r. p rzed siębio rstw teren ow y ch ob jętych przepisam i u staw y
o p rzed sięb iorstw ach p ań stw o w y ch 10, 2189 było przed siębiorstw am i działający m i na zasadach ogólnych, a jed y n ie 669 przed siębiorstw am i użyteczności publicznej. W ątp liw ości n atom iast m ogą po w stać na grun- sie u staw y o p rzed sięb io rstw ach pań stw ow y ch i ro zp orządzenia w y -k onaw czeg o do tej u sta w y 11 oraz na grun cie u sta w y o sy stem ie rad narod ow y ch , przy an alizie możliwości tw orzen ia w spó lny ch p rzed sięb iorstw terenow ych. Przep isy w prow adzo ne w ram ach refo rm y g o spo -darczej dopu szczają możliwość, by na po dstaw ie uchw ał dwóch lub
9 P or. B. S ł o t w i ń s k i , P o z y c ja p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h w o b e c ra d n a -r o d o w y c h i t e -r e n o w e j a d m i n is t -r a c ji, W a -r s z a w a 1985, s. 154. 10 P o d a n a t u lic z b a n ie o b e jm u je 22 p rz e d s ię b io r s tw te re n o w y c h n ie p o d le g a ją - c y c h p rz e p is o m u s ta w y o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h ; p o r. R ap ort o p r o c e s i e j e a l i z a c j i i r e z u lt a ta c h r e l o r m y g o s p o d a r c z e j _ w 1983 r o k u , p r z y j ę ty p rz e z R a d ę M i-n is tró w i-n a p o s ie d z e i-n iu w d i-n iu 22 V I 1984 r. 11 M o w a o ro z p o rz ą d z e n iu z d n ia 30 X I 1981 r. w s p ra w ie w y k o n a n ia u s ta w y o p rz e d s ię b io r s tw a c h p a ń s t w o w y c h (Dz. U. n r 31, poz. 170), z w a n y m d a le j ro z p o -rz ą d z e n ie m w y k o n a w c z y m do u s ta w y o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h .
w ięcej rad n arod ow y ch tereno w e o rg any adm inistracji p ań stw o w ej tw o rzy ły w spó lne przed siębiorstw a teren o w e. Nie ma natom iast p ew -ności co do tego, czy dwa lub w ięcej p rzed siębiorstw a tere n o w e także m ogą u tw orzyć przedsiębio rstw o wspólne. W y d aje się, że u staw a o p rzed siębio rstw ach państw ow ych dopuszcza tak ą m ożliw ość przep i-sem art. 11 ust. 1, stanow iącym , że „przed siębiorstw a państw ow e
[a w ięc tak że teren o w e przed sięb io rstw a pań stw o w e — podkr. J. S.] m ogą u tw o rzyć w spó ln e p rzed sięb io rstw o w drodze um owy".
M ożna także stać na stanow isku, że również treść przepisów ro zpo rządzenia w y kon aw czego do u staw y o p rzed sięb iorstw ach p ań stw o -w ych nie -w y klucza możli-wości ut-w o rzenia p rzedsiębio rst-w a -w spó lnego przed sięb iorstw teren ow ych , k tóre m iędzy innym i tym różniłoby się od p rzed siębio rstw a w spó lnego rad narod ow ych, że m ogłoby działać w celu zasp o kajania po trzeb społecznych na teren ie ob jętym w łaściw ością jed n ej rad y naro do łaściw ej. Przepisy u stałaściw y o system ie rad n aro -dowych, do ty czące two rzenia w sp ólny ch p rzed sięb iorstw teren ow ych (art. 57 ust. 2), dopuszczają nato m iast ty lko jedn ą drogę, na k tó rej może dojść do u tw orzen ia w spó lnego p rze dsiębio rstw a teren o w e go — uchw ały rad narodow ych. Je śli oznacza to, że p rzed siębio rstw a te r e -now e nie m ają p raw a zaw ieran ia um ów o u tw orzen ie p rzedsiębio rstw a wspólnego, to b y łb y to isto tn y elem ent c h arak tery sty k i sta tu su p raw -nego p rzed sięb iorstw terenow y ch , w sk azu jący na og raniczenie sam odzielności ty ch przed sięb io rstw w stosu n ku do przed sięb iorstw cen -tralny ch.
Przy go to w u jąc p o dsta w y do b ard ziej szczegółowych rozw ażań, zauw ażyć należy, że oprócz w ym ienion ych ro dzajów p rzed sięb iorstw te -renow y ch w y różnić m ożna o p ierając się na art. 58 ust. 3 u staw y o sy-stem ie rad n arod ow ych „przedsiębiorstw a teren o w e o szczególnym zn aczeniu dla realizacji zadań rad n aro d ow y ch ” 12. W y ró żnienie tej g ru p y p rzed siębio rstw teren ow y ch będzie m iało istotn e znaczenie dla rozw ażań n ad obowiązkam i om aw ianych p rzed sięb io rstw w y ła n ia ją-cymi się na g run cie zm ody fikow anych p rzepisów o p lano w aniu spo-łeczno-gospodarczym . Innym rodzajem p ań stw o w ych p rzed siębio rstw teren ow y ch są w reszcie te, k tó re działają jako przedsiębio rstw a te r e -no w e d rob nej w y tw ó rczo ści13.
Dla bliższego p rzedstaw ien ia u w ag na tem a t u kształto w an ia w w y -niku realizacji reform y gospo darczej statu su państw o w ych p rzed się-b io rstw terenow ych, przypom nieć trzesię-ba zasadn icze p o stu laty staw ian e wcześniej w zakresie reform y gosp odarki tereno w ej. W tym względzie
и P or. S ł o t w i ń s k i , o p. cii., s. 154— 155.
13 P o r. a rt. 1 u s t. 2 p k t 1 u s ta w y z d n ia 31 I 1985 т. o d ro b n e j w y tw ó rc z o ś c i (Dz. U. n r 3, poz . 11).
analiza do kum entów op racow an y ch przez Kom isją do Spraw Reformy G ospodarczej, tak ich jak Podstaw ow e założenia refo rm y gospod arczej czy K ierun ki re fo rm y gospodarczej, w sk azu je n a fak t form ułow ania w nich jed y n ie bardzo ogó lny ch założeń w om aw ian ej dziedzinie. Je st znam ienne, że w do kum entach ty ch nie zam ieszczono w łaściw ie k o n k retn eg o p rog ram u p rzekształcen ia sy stem u g osp od arczeg o w ładz te -ren o w y ch 14, a p rob lem aty ka fu nkcjono w an ia p rzed sięb io rstw p o d g ły ch radom n arod o w y m została całko w icie po dp o rządk ow ana p ro b le-m atyce działania p rzed sięb io rstw cen traln ych . W tej sy tu acji uw agę n ależy sk o n cen tro w ać na p ostu latach pod noszon ych w litera tu rze . Są one jed n ak fo rm ułow an e głównie pod k ątem w idzenia działalności g o p od arczej ra d naro dow ych, a nie sta tu su po dległych im jed n o stek g o s-podarczych. W y m ien ić tu m ożna: p o stu lat zw iększenia stopnia sam o-rządn ości te ry to rialn ej i sam od zielno ści go sp odark i w ładz tereno wy ch, p o stu lat stw orzen ia rozw iązań d ający ch władzom teren o w ym m oty w a-cje do rozw oju działalności go spod arczej i d ający ch im odpow iednie n arzędzia o ddziały w ania na przed sięb io rstw a czy w reszcie p o stu lat sta -bilności p o d staw działalności go spod arczej władz tere n o w y ch 15.
Zauważyć trzeb a, że dla realizacji p ostu latów zm ierzających do p rz e-k ształcenia p aństw o w ej gosp odare-k i teren o w ej, pew ne p o dstaw y stw o-rzy ły do ko n an e na po czątk u lat osiem dziesiątych zm iany w zakresie p odp orząd ko w an ia p rzedsiębio rstw p aństw o wych. W y stę p u jące p o -przednio, w latach sied em dziesiątych, ten den cje cen tralisty czn e w za-rząd zan iu g osp o d ark ą narodo w ą d oprow adziły do p ozbaw ien ia władz lok aln y ch po ważn iejszego w pływ u na szereg dziedzin gospodarki, m ający ch istotne zn aczenie dla zaspo k ajania po trzeb lo k aln y ch 1*. Je d y n ie w dwóch w ojew ó dztw ach — kato w ickim i stołecznym w arszaw -skim p ań stw ow e p rze dsiębio rstw a tere no w e nie zostały w większości p rzek ształco ne w p rze dsięb io rstw a c en traln e17. D ająca się zao b serw o-w ać od 1980 r. zmiana tend en cji o-w tym o-względzie, zapo czątko o-w ana zo-stała uchw ałą R ady Państw a i R ady M inistrów w sp raw ie ram ow ych k ieru n k ó w ro zszerzania u p raw nień teren o w y ch o rg an ó w w ład zy i a d -m inistracji p ań stw o w ej18. W w y nik u d ok on any ch z-m ian p rzed sięb io r-stwam i teren ow y m i stały się p rzed siębio rstw a bu dow nictw a ogólnego
14 F or. J . R e g u l s k i , W l a cl z e t e r e n o w e a r e f o r m a g o s p o d ar cz a, [w:] R e f o r -m a p o s ta rc ie , re d . H. K ról, W a rs z a w a 1984, s. 246. 15 P o r. R e g u l s k i , op. cit., s. 243— 245. 16 P o r. S. P i ą t e k , S t a tu s p r a w n y p r z e d s i ę b i o r s t w k o m u n a l n y c h , [w :] M o d e l w ł a d z y l o k a l n e j w s y s t e m i e r e f o r m y g o s p o d a r c z e j , re d . M . K u le s z a , t. I!, W a r s z a -w a 1983, s. 168. 17 Po r. M . S z p r i n g e r , O r g a n z a ł o ż y c i e l s k i a p r z e d s i ę b i o r s t w a t e r e n o w e . K a -t o w i c k i e d o ś w i a d c z e n i a , „ G o s p o d a r k a -A d m in i s -tra c ja P a ń s -tw o w a " 1986, n r 8, s. 29. 18 U c h w a la z 28 X I 1980 r., n ie p u b lik o w a n a .
i rolniczego, pań stw o w e go sp od arstw a rolne, p rzed siębio rstw a rolno- m elio racyjne, p rzed siębio rstw a o g ro dn icze19. Doprow adziło to do po -dw ojen ia liczby p ań stw ow ych przed sięb iorstw teren ow ych , na sku tek czego w 1983 r. na 6194 przed sięb io rstw a państw ow e, niem al połowa — 2880 było przedsiębio rstw am i teren ow y m i20. Nie można zaprzeczyć, że zm iany te 21 stan ow ią elem en t reform y go spo darki teren ow ej. Je d -n ak ro zszerze-nie k ręg u p rzed siębio rstw pań stw o w y ch po d po rządk o w a-n ych w ładzom lo kala-n ym a-nie onacza jeszcze zm iaa-ny sy stem u zarząd zania przed siębiorstw am i teren owy m i. Stw arza natom iast zachętę do p od -jęcia bard ziej szczegółow ej analizy statu su praw n ego tych p rzedsię-biorstw.
A naliza statu su p raw neg o p rzedsiębio rstw terenow ych, u k szta łto -w aneg o -w -w y niku refo rm y go sp odarczej, -w skazu je na -w ystępo -w an ie w ram ach sy stem u zarządzania tym i przedsiębio rstw am i szeregu rozw ią-zań specyficznych. One właśnie, w niniejszy m opraco w aniu, stan ow ią przedm io t zaintereso w ania. Już na etap ie k ształto w an ia statu tu p rze d -sięb iorstw a teren ow ego , w p rzy pad k u gdy przed -sięb io rstw o to jest przed sięb iorstw em użyteczności publicznej, po jaw ia się w pro w adzona przez u staw od aw cę k onieczność zatw ierdzenia sta tu tu przez teren o w y o rgan ad m in istracji p ań stw o w ej o właściwości o g óln ej22, gdyż samo u ch w alen ie go przez ogólne zebran ie p raco w nikó w jest, w edług u sta -w oda-w cy, -w tym p rzy p adk u n ie-w ystarczające. Pod obnie po -w oły-w an ie i odw oływ anie d y rek to ra przed sięb iorstw a, przew idziane w ko m peten -cjach rad y p racow niczej i o rganu założycielsk iego, w p rzy pa dk u gdy przedsięb io rstw o ma statu s p rzedsiębio rstw a użyteczności publicznej, należy do w y łącznej kom p eten cji o rg anu zało ży cielskieg o23. N astąp iło w ięc w ty m p rzy pad ku przesu n ięcie kom p etencji z org an u p rzedsiębiorstw a na tere n o w y organ adm in istracji państw o w ej, bę dący o rg a -nem założycielskim . Również p ow oły w anie zakładów, filii, oddziałów oraz inn ych w ew n ętrzn ych jedn ostek organizacyjny ch , któ re spo rzą-d zają bilans, m oże być w p rzy parzą-d ku p rzerzą-dsiębio rstw a użyteczności pu blicznej og ran iczo ne dec yzją org an u założycielskiego zam ieszczoną w akcie o u tw orzen iu p rzed siębio rstw a24. Jeśli n atom iast p rzed sięb
ior->й P o r. P i ą t e k , op. cit., s. 170. 20 P or. R a p o r t o p r o c e s i e r e a li z a cj i i r e z ul tata c h.. . 21 W a ż n y m w y d a rz e n ie m d l a o m a w ia n e g o t u p ro c e s u z m ia n b y ło ta k ż e w y d a -n ie w d -n iu 13 IV 1984 r. ro z p o rz ą d z e -n ia R a d y M i-n is tró w w s p r a w ie o k r e ś le -n ia ro d z a jó w p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h , z a k ła d ó w i in n y c h j e d n o s te k p a ń s tw o w y c h , p o d p o rz ą d k o w a n y c h ra d o m n a ro d o w y m p o s z c z e g ó ln y c h s to p n i (Dz. U. n r 25, p oz . 127). 22 P o r. a rt. 59 u s t. 2 u s ta w y o s y s te m ie r a d n a ro d o w y c h . 23 P o r. a rt. 34 u s t. 1 i 3 u s t a w y o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h . 24 P or. a rt. 9 u s t. 3 u s ta w y o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h .
stw o tere no w e n ależy do g ru py p rzed siębio rstw o szczególnym zna-czeniu dla realizacji zadań rad n aro d ow y ch 25, jeg o sm od zieln ość może b yć ograniczon a przez nało żenie na nie decyzją rady n aro do w ej ob o-w iązku op racoo-w y o-w an ia planó o-w pięcioletn ich i p ersp ek ty o-w iczn y ch 2®. W tej sam ej dziedzinie, plan ow aniu, można w skazać na jeszcze jed no rozw iązanie specyficzne. Zgodnie z u staw ą o sy stem ie rad n aro d ow y ch (art. 58 ust. 1) p rzed sięb io rstw o teren o w e prow adzi sam odzielnie d zia-łalno ść g ospodarczą na po d staw ie w łasny ch planów. Jeśli jed n ak jest p rzed siębiorstw em użyteczn ości publicznej, to na p od staw ie p rzep isów rozp orządzen ia w yk onaw czego do u staw y o p rzed sięb io rstw ach p ań -stw o w ych (§ 2 ust. 1) u zy sk ać m usi od o rgan u zało ży cielskieg o z tw ierdzen ie spo rząd zonego przez siebie planu. W sferze natom iast n ak ład an ia na p rzed siębio rstw a obow iązakó w go sp odarczych, u staw a o sy stem ie rad n arod ow y ch (art. 61 ust. 4) dopuszcza m ożliwość n ak azo -w ego o ddziały-w ania rad na rod o-w y ch i ich o rg anó -w na jed no stki g o s-po dark i uss-połecznionej, w tym więc także na pań stw o w e p rzedsiębio r-stw a teren ow e, jed y n ie w p rzy pad kach i form ach przew idziany ch w u staw ach 27. Jeśli jed n ak chodzi o przed siębiorstw a uży teczno ści p u -blicznej, z któ ry ch znaczna część jest przedsięb io rstw am i terenow ym i, o rg an założycielski, a w ięc z reg u ły tereno w y o rg an ad m in istracji p a ń -stw owej, może nałożyć na nie, o p iera ją c się na p rzep isach u staw y o p rzedsięb iorstw ach p ań stw o w y ch (art. 8 ust. 2), o bow iązek św iad -czenia usług na rzecz ludności, o k reślając zak res i w aru n ki ich św iad-czenia.
Przedstaw io ne w yżej odrębności, p o leg ające na u stano w ien iu dla o kreślo ny ch grup p rzed siębio rstw teren o w y ch specyficznych rozwiązań d otyczących statu su o rg anizacy jno -p raw n ego tych przedsiębiorstw , zm ierzają w k ieru n k u og raniczenia sam odzielności n iek tó rych p rzed sięb iorstw tereno w ych. M ożna by n aw et po djąć rozw ażania nad w p ły -wem sam orządności rad n arod ow y ch na sam odzielność przed sięb iorstw
25 Po r. a rt. 58 u s t. 3 u s t a w y o s y s te m ie ra d n a ro d o w y c h .
26 N a p rz y k ła d W o je w ó d z k a R ad a N a ro d o w a w K a to w ic a c h n a ło ż y ła o b o w ią z e k o p ra c o w y w a n ia p la n ó w p ię c i o le tn i c h n a tr z y p rz e d s i ę b io r s tw a te r e n o w e o s z c z e g ó ln y m z ln a c z e ln iu d la re a liz a c ji z a d a ń te j R a dy : W o je w ó d z k ie P rz e d s ię b io rs tw o W o d o -c ią g ó w i K a n a liz a -c ji, W o je w ó d z k ie P rz e d s ię b io rs tw o K o m u n ik a c y jn e i W o je w ó d z -k ie P rz e d s ię b io rs tw o E n e rg e ty -k i C ie p l n e j; p o r. S z p r i n g e r, op. cit., s. 28.
27 N a p rz y k ła d w 1983 r. te r e n o w e o rg a n y a d m in i s tr a c ji p a ń s tw o w e j, k o rz y s ta -ją c z u p o w a ż n ie ń u s ta w o w y c h , n a ło ż y ły n a p rz e d s ię b io r s tw a te r e n o w e 55 z a d a ń , z c ze g o 30 w y n ik a ło z p o trz e b o b r o n n o ś c i k ra ju , 13 b y ło z w ią z a n e z k lę s k a m i ż y w io ło w y m i, o m ia ło n a c e lu re a liz a c ję z o b o w ią z a ń m ię d z y n a ro d o w y c h , 1 b y ło z w ią -z a n e -z re a l i-z a c ją p ro g ra m u o p e ra c y jn e g o , a 5 -z re a li-z a c j ą -z a m ó w ie ń r-z ą d o w y c h ; p o r. R a p o rt o p ro c e s ie re a l iz a c j i i je z u lta ta c h re fo r m y g o s p o d a rc z e j w 1983 r.
tere n o w y ch 28. W litera tu rze po dk reśla się zresztą29, że og raniczen ia sam odzielności p rzed sięb iorstw p aństw ow ych są łatw iejsze do za ak ceptow ania w p rzy p adk u p rzed sięb io rstw teren ow ych , niż w p rzy p a d -k u p rze dsiębio rstw centralny ch , gdyż wchodzi tu w g rę rozstrzy gn ię-cie m iędzy in teresem załogi p rzedsiębio rstw a p aństw owego, a in ter e-sem lo kalnej społeczności. W tym m iejscu jed n ak istotn e b yłob y p rzede wszystkim rozważenie, jak ie są w św ietle rozw iązań w p row adzon ych w ram ach refo rm y go spod arczej źródła d ostrzeżony ch odm ienności w statu sie o rg anizacy jno p raw n y m p rzed siębio rstw teren o w y ch w p o ró w nan iu z przed siębiorstw am i centraln ym i. An aliza rozw iązań sp e cy -ficznych dla n iek tó ry ch grup p rzed siębio rstw pozwala stw ierdzić, że odm ienności statu su o rg an izacy jno -p raw n ego p aństw ow ych przed się-bio rstw teren ow y ch nie w y n ik a ją b yn ajm n iej z ich podp orządkow an ia. Źródłem odm ienności jest raczej ch ara k ter zadań jak ie m ają do sp eł-n ieeł-n ia eł-n iek tó re z p rzed siębio rstw tereeł-n ow ych . Idzie tu w szczególeł-no- szczególno-ści o przed siębio rstw a użytecznoszczególno-ści publicznej i przed siębio rstw a o szczególnym znaczeniu dla realizacji zadań rad narodowych. Je st w praw dzie faktem , że w iększość p rzed sięb iorstw użyteczności p ubliczn ej p o d po rządk ow aubliczna jest tereubliczn o w y m orgaublicznom ad m iublicznistracji p a ń stw o -w ej (-w 1983 r. na p rzyk ład, spo śród 786 p rzed siębiorst-w użyteczności publicznej 669 było przed sięb io rstw am i terenow ym i). Je d n a k nie m oż-n a zapomioż-nać, że p rzed siębio rstw a użyteczoż-ności pu bliczoż-nej i p rzed sięb iorstw a o szczególnym znaczeniu dla realiz acji zad ań rad n a ro d o -w ych nie do m inują b y najm n iej ilościo-wo -w grup ie p rzed siębiorst-w tereno w ych. Dlatego nie m ożna przy jąć, że specyficzne rozw iązania ustan o w ion e z m yślą o nich, są ch arak tery sty cz n e dla całej g ru py p rzed sięb io rstw teren ow ych . Je st znam ienne, że w ustaw ie o p rzed -sięb io rstw ach państw ow ych nie ma ani jedn ego rozw iązania odm ienneg o dla przedsiębiorstw , k tó ry c h organem założycielskim jest te re no w y organ ad m in istracji państw ow ej. Odm ienności tak ie w y stę p o w ały w d ekrecie o przedsiębio rstw ach państw ow y ch , ale realizacja re -fo rm y go spod arczej prow adzi do u jed n o licenia statu su organizacy jno- -praw nego p rzed sięb io rstw teren ow ych i cen tralnych, z odstępstwam i jed y n ie w od niesien iu do p rzed siębio rstw o specyficznym cha rak terze zadań.
Szczególnie isto tn a jed nak, dla rozw ażań n ad u kształtow an iem w w y n ik u refo rm y go spod arczej statu sem pań stw ow ych p rzed siębio rstw teren ow ych , jest analiza rozw iązań sk ład ający ch się na statu s praw - no fin ansow y tych przedsięb io rstw . W ty m względzie, jeśli pom inąć
28 Pox. Z. D z i e m b o w s k i , R a d y n a r o d o w e — d z i a ła ln o ś ć g o s p o da r c z a , W a r -s z a w a 1985, -s. 64— 77.
ro zw iązan ia an alo giczne do sto so w an ych w o dn iesien iu do p rz ed się -b iorstw centralny ch, uw agę trze-b a n ajp ierw zwrócić na ew en tualn e rozw iązania specyficzne w zak resie finansow ania działalności ek splo a-tac y jn ej p rzed siębio rstw teren ow y ch . Także tu taj w pierw szej k o le j-ności d ają się zauważyć ro zw iązania od rębn e do ty czące g ospo darki finanso w ej przed sięb iorstw użyteczności publicznej. W ym ienić tu m o-żna specyficzne dla ty ch p rzed siębio rstw zasad y u stalan ia op łat za św iad czon e usłu gi3", czy specyficzne m etod y k ształto w ania funduszu płac tych przed siębiorstw . W zak resie finansow ania działalności e k sp lo atacy jn e j, szczególnie ważna od rębn ość system u finansow eg o sp rz ed -sięb iorstw użyteczności pu bliczn ej zw iązana jest z tym , że nie są one n astaw io ne na osiąg an ie zysku. Z teg o w łaśnie w yn ika specyficzne dla przedsięb io rstw użyteczności publicznej, sp rzeczne z zasadą sa -m o finansow ania31, u staw ow e u p ra w n ien ie32 do o trzy -m an ia od o rg an u założycielsk ieg o d o tacji33 w p rzy p adk u prow ad zenia działalności n ieren to w n ej, lecz ko nieczn ej ze w zględu na po trzebę zasp o kajania po -trzeb ludności. O dręb ności na tej płaszczy źnie w y łan iają się także w zw iązku z tym, że n iektó re pań stw o w e przed siębio rstw a tereno w e d ziałają w form ie p rzed siębio rstw drob n ej w ytw órczości, co nie d o-tyczy oczywiście p rzed sięb iorstw cen traln ych . Rozw iązania praw no - finansow e, ustano w ion e jak o specyficzne dla p rzed siębio rstw drob nej wytwórczości, będą więc do ty cz yły części p rzed sięb io rstw teren ow y ch , a w żadnym w yp ad ku nie będą m ogły być sto sow ane do p rzed sięb io rstw cen tralny ch. Rozwiązań takich jest zresztą dość dużo, a p rzy -kład ow o w ym ienić m ożna: m ożliw ość finansow ania s-kładn ik ów m ają-tk u p rzed sięb iorstw a drob nej w ytw órczości ze środ kó w w ojew ódzk ieg o fund uszu rozw oju drob nej wytwórczości, p referen cje k red y to w e dla p rzed sięb iorstw drob nej wytwórczości, zw olnienie od obow iązk u w p ła can ia kau cji z ty tu łu realizacji inw esty cji, ulgę w po d atk u do ch odo -w ym 34 czy z-w olnienie, na p e-w ien czas, od tego p o d atk u 3-’. Ale gd y chodzi o statu s praw n ofin anso w y przed sięb iorstw teren ow ych , rozw ią-zania od rębn e dotyczą nie tylko określo n ych gru p przed sięb iorstw
30 P a trz : D z i e m b o w s k i , op. cit., s. 81— 86. 31 P o r. P i ą t e k , op. cit., s. 184. 32 P or. a rt. 8 u s t , 3 u s ta w y o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h . 33 P or. B. C i a ś , S. C h u d z y ń s k i , P o ls k a r e lo r m a g o s p o d ar c z a. F in an se. W a rs z a w a 1982, s. 43— 44. 34 P or. u c h w a ła R a d y P a ń s tw a i R a d y M in is tró w z d n ia 30 V I 1985 r. w s p r a w ie o d b u d o w y i ro z w o ju p a ń s tw o w y c h p r e z d s i ę b io r s tw te r e n o w y c h d ro b n e j w y -tw ó rc z o ś c i (M on. Pol. n r 19, poz . 144).
35 P or. z a rz ą d z e n ie M in is t ra F in a n s ó w z d n ia 15 I 1986 r. w s p ra w ie z w o ln ie n ia od p o d a tk u d o c h o d o w e g o n o w o u ru c h a m ia n y c h z a k ła d ó w p a ń s t w o w y c h p rz e d -s i ę b io r -s tw te re n o w y c h d ro b n e j w y tw ó rc z o ś c i (M on. P ol. n r 3, p o z. 18).
w chodzących w skład przed siębio rstw tereno w ych. W tym bowiem p rzy pa dk u można w skazać na rozw iązania specyficzne dla całej k a -tego rii p rzed sięb io rstw teren o w ych , o d ró żniające je od p rzed siębiorstw cen traln ych . W szczególności, w zakresie finansow ania działalności ek splo atacy jn ej, p rzed siębio rstw a tereno w e, niezależnie od teg o jaki jest c h ara k te r spełniany ch przez nie zadań, m ogą być w yp osażone w środki o bro to w e drogą pom niejszania wysokości funduszu zasobo -wego d anej rady n aro d o w ej38. M ożliwości tak iej oczyw iście nie ma w p rzy pad k u go spo d arki finansow ej p rzed sięb io rstw cen traln ych . Pon ad to rad y Ponarodow e, po doko PonaPoniu zw rotu Ponie w y k o rzystaPon y ch do -tacji celow ych i odpisu na fundusz zasobowy, dy sp o n ują po zostałą częścią n ad w y żek budżetow ych, m ogąc z rok u na rok kum ulow ać p ły -nące stąd środki. N adw yżk i te m ogą być p rzeznaczon e m iędzy innym i na finan so w an ie teren o w y ch po trzeb go spo darczy ch37, a w ięc w p e w -n ych p rzy p adk ach m ogą być źródłem fi-na-nsow a-nia działal-ności e k s-p lo ata cy jn ej s-przedsiębiorstw teren ow y ch . Podobnie jest w s-przys-p adk u finanso w an ia działalności inw esty cy jn ej. W spom niane nadw yżki b u d -żeto w e m ogą posłużyć, w edług p rzepisów u staw y Prawo b ud że to w e3S, do fin an sow aniu inw esty cji finan sow an y ch z bu dżetów teren o w y ch , a w ięc także inw estycji realizo w an ych w p ań stw o w y ch p rzed sięb ior-stw ach tereno w ych. Ze śro dkó w fund uszy zasobow ych nato m iast, m ożliwe jest zarów n o bezpo średnie w y posażan ie przed sięb io rstw te re n o -w ych -w środki tr-w ałe, jak i ud zielan ie pom ocy tym przed siębiorst-w o m w spłacie k red y tó w bank o w ych zasiągn ięty ch na sfinansow an ie in w e-sty cji39. Ponieważ możliwości te d otyczą w yłącznie p rzedsiębio rstw teren o w y ch i nie m ają odp ow ied nik ów w g ospo darce cen tralnej, znów m ożna mówić o odręb ności na płaszczyźnie praw no fin an sow ej w sto -sunk u do p rzed sięb io rstw cen tralny ch.
W skazane odrębności nie stan ow ią by n ajm n iej w y czerpu jącego w y -liczenia rozw iązań sp ecyficznych dla gospo darki fin anso w ej p rzedsię-b iorstw teren ow ych . M ogą jed n ak stano w ić po dstaw ę do stw ierdzenia, że doko nane w cześniej spostrzeżenie, iż w ram ach refo rm y g o spo dar-czej ustaw o daw ca zm ierza do zatarcia różnic o rgan izacy jno -p raw n y ch pom iędzy przed siębio rstw am i teren ow y m i a przed siębiorstw am i centralny m i, stano w i tylk o jed ną stro nę zagadnienia. Z d rug iej stro ny bo -wiem, mimo isto tn ych krok ów u nifikacyjn ych u staw od aw cy także na płaszczyźnie praw no fin an sow ej, w dalszym ciągu można mówić o istn ie-n iu specyfiki statu su p raw ie-no fiie-naie-nsow eg o przed sięb iorstw tereie-now y ch .
36 P or. a rt. 73 u s t. 2 p k t 2 P r aw a b u d ż e to w e g o . 37 P o r. a rt. 63 u s t. 3 P r a w a b u d ż e t o w e g o . 38 A rt. 63 u s t. 3.
N asu w a się w zw iązku z tym py tanie, n a ile o becn y stan p raw n y stw arza sp rzy jające w aru nk i po dejm ow ania inicjaty w gospo darczy ch przez władze tereno w e. W tym względzie do strzec trzeb a z jed n ej stro n y głosy po dnoszące zbyt w ąskie k o m p eten cje i zbyt m ałą ilość śro d k ó w m aterialn ych oraz finansow ych p otrzeb n ych do p ro w adzen ia efek ty w n ej po lityki go spod arczej władz lokaln ych w od niesien iu do p rzed -sięb iorstw tereno w y ch 40, a z dru g iej stro n y okoliczności wiążące się z fak tem zasilania przez te p rzed siębiorstw a b ud żetó w teren ow y ch . W tym drugim przy pad ku zauw aży ć należy, iż rozliczanie się p rzed sięb iorstw teren o w y ch z budżetam i rad narod ow ych m ogłoby stan o -w ić dla -w ładz lo kaln ych isto tny elem en t m o ty -w acy jny do ro z-w ijania d ziałalno ści p rzedsiębio rstw rento w n ych 41, b y w ten sposób zwiększać d ocho dy budżetowe. Podatki od ren tow ny ch p rzed sięb iorstw te ren o -w ych m ogłyby przecież stan o-w ić n a-w et głó-w ną część dochodó-w -w łas-n ych bu dżetów terełas-n o w y ch 42. D ające się zauważyć w o statłas-nich latach w y stęp o w an ie znacznych n ad w y żek w b ud żetach teren ow y ch na e ta pie ich w y k o ny w an ia43, do datk ow o stw arza radom narod ow y m zw ięk szone możliwości w zakresie finanso w ania ro zw oju teren ow y ch je d no stek gospodarczych. Czy jed n ak rad y narod ow e w y ko rzy stu ją po -siadan e możliwości? W stęp n a ocena w y nikó w badań p row adzon ych przez K ated rę Praw a Finansow ego U niw ersy tetu Jag ie llo ń sk ieg o na te -ren ie trzech w ojew ództw Polski po łu dniow ej w y k azu je na przyk ład, że mimo ciągłego zwiększania się w ysokości funduszy zasobow ych, nie ma p rzyp adk ów udzielenia ze śro dkó w tych fu nd uszy pom ocy p rze d siębiorstw om tereno w y m w spłacie zaciągn iętych k red y tó w in w esty cy jny ch , a przypadki w y po sażenia p rzed sięb iorstw teren o w y ch w śro d -ki trw ałe czy obrotow e zdarzają się tylko szczeblu w ojew ódzk im 44.
40 Po r. S z p r i n g e r , op. cit., s. 29.
41 N ie k tó re p rz e d s ię b io rs tw a te r e n o w e , n a p rz y k ła d p rz e d s ię b io rs tw a re m o n to w o - -b u d c w la n e , o s ią g a ją b a rd z o w y s o k ą re n to w n o ś ć , d o c h o d z ą c ą aż d o 50°/o; p o r. S z p r i n g e r , op. cit., s. 29. 42 P or. M . G i n t o w t - J a n k o w i c z , G o s p o d a r k a f in a n s o w a m i e j s k i c h p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h , [w:] S t r u k tu r a p r a w n o a d m i n i s tr a c y j n a i fi n a n s o w a g o s p o d a r k i m i a s t u p r z e m y s ł o w i o n y c h (z a g a d n i e n i a p r a w n o t e o r e t y c z n e ) , re d . N . G a jl, W ro -c ła w — W a rs z a w a — K ra k ó w — G d a ń s k Г>78, s. 217. 43 Po r. np . H. B i e r n a c k a , S y tu a c j a f i n a n s o w a p a ń s t w a w 1985 r., „ F in a n s e " 1986, n r 6, s. 63. 44 N a le ż y z a z n a c z y ć , ż e u s ta w o d a w c a , w p rz e p is a c h p ra w n y c h , r e p re z e n tu je j e d n a k p o g lą d , iż d o p o s a ż e n ie z fu n d u s z u z a s o b o w e g o p rz e d s ię b io rs tw a te re n o w e g o w ś ro d k i t rw a łe i o b ro to w e o ra z u d z ie le n ie m u p o m o c y w s p ła c ie k r e d y tó w in w e -s ty c y jn y c h , w ią ż e -się z -s y tu a c ją , k t ó r ą z e k o n o m ic z n e g o p u n k tu w id z e n ia n a le ż y o c e n ia ć n e g a ty w n ie ; p o r. § 70 u s t. 2 z a r z ą d z e n ia m in is tra fin a n s ó w z d n ia 29 X II 1984 r. w s p ra w i e z a s a d i tr y b u w y k o n y w a n ia b u d ż e tu p a ń s tw a (M on. P ol. n r 31, p oz . 215, zm .: M on . Toł. 1985, n r 15, poz . 119 i n r 48, poz . ■314).
Dużo jest w ięc elem entó w w sk azu jących na to, że stan realizacji re -form y go sp od arczej w od niesieniu do p ań stw ow ych p rzed siębio rstw teren ow y ch oraz sto pień u rzeczy w istniania w prow adzon ych rozw iązań są wciąż jeszcze n iew ystarczające.
K a t e d ra P ra w a F in a n s o w e g o U n i w e r s y te t J a g ie llo ń s k i J e r z y S e r w a c k i T H E L E G A L -FIN A N C IA L ST A T U S O F ST A T E -O W N E D L OC A L E NT ER PR ISE S IN T H E L IG H T O F SO L U T IO N S O F T H E E C O N O M IC R E FOR M T h e le g a l re g u la tio n s is s u e d u n d e r th e e c o n o m ic re fo rm , w h ic h h a v e fo rm u -la te d th e s ta tu s of s ta te -o w n e d lo c a l e n te rp ris e s , re v e a l tw o d iff e r e n t a p p ro a c h e s o f th e l e g is la to r to d e lin e th e lo c a l e n te r p r is e . O n e of th e m , s t re s s in g th e fo rm a l a s p e c t, c o n s id e rs th a t s ta te -o w n e d lo c a l e n te r p r is e s a re th o s e w h ic h h a v e b e e n e s ta b l is h e d b y lo c a l o rg a n s o f s ta te a d m in is tra t io n . T h e o th e r o n e , n o t n e g le c tin g th e fo rm e r fo rm u la , s tre s s e s th e aim of th o s e e n te r p r is e s a n d s u g g e s ts th a t th e lo c a l e n te rp r is e s a re th o s e w h ic h re a lis e th e ta s k s c o n n e c te d w ith s o c ia l a n d e c o -n o m ic lo c al d e v e lo p m e -n t a -n d m e e ti-n g th e -n e e d s of th e p o p u la tio -n . T h e re a l is a tio n of p o s tu l a te s in re la ti o n to a c h a n g e of p o s itio n of th e d is c u s s e d g ro u p of e n te r p r is e s in th e n a ti o n a l e c o n o m y h a s le d to so m e c h a n g e s of q u a n ti ta t iv e c h a ra c t e r . S inc e 1S80 th e n u m b e r o f s ta te o w n e d lo c a l e n te rp ris e s w a s d o u -b le d, w h ic h re s u lte d fro m th e c h a n g e o f th e r a n g e of s u -b o rd in a tio n of s ta te -o w n e d e n te rp ris e s . In c o n s e q u e n c e , in 1983 of th e 6.194 s ta te -o w n e d e n te r p r is e s a lm o s t a h a lf (2.88Ü) w e re lo c a l e n te rp ris e s .
A n a n a ly s is of th e le g a l s t a tu s of lo c a l e n te rp ris e s , e s t a b lis h e d a s a r e s u lt of th e e c o n o m ic re fo rm , s h o w s s e v e ra l s p e c ific s o lu tio n s in t h e s y s te m of m a n a -g e m e n t of s o m e lo c a l e n te rp r is e s . T h e y r e f e r in p a r tic u la r to a s h ift of so m e d e fin ite c o m p e te n c e s fro m th e o rg a n s of th e e n te r p r is e to th e fo u n d in g o rg a n , th e s p h e re of e co n o m ic p la n n in g , a n d th e ra n g e of a p p li c a tio n o f d i re c t iv e m e th o d s of in flu e n c in g e n te rp ris e s . T h e d is s im ila ritie s of o rg a n is a t io n a l -le g a l s ta tu s of s ta te - -o w n e d lo c a l e n te rp ris e s , h o w e v e r, do n o t r e s u lt from t h e i r s u b o rd in a tio n . T h e s o u rc e of d is s i m ila r ity is th e c h a r a c te r of ta s k s w h ic h so m e lo c a l e n te rp ris e s h a v e to fu lfil (e n te rp r is e s of p u b lic u tility , e n te rp ris e s of p a rt ic u la r im p o rta n c e o f r e a l i -s a tio n of t h é ta -s k -s of p e o p le '-s c o u n c il-s ). A lth o u g h th e m a jo r ity of e n te rp ri-s e -s of p u b lic u til it y a r e s u b o rd in a te d to lo c a l o rg a n s of s t a te a d m i n is tra ti o n , th e e n t e r -p ris e s , a n d th e re fo r e it c a n n o t b e a d m ite d th a t th e s -p e c ific s o lu tio n s o f o rg a n i- th e ta s k s of p e o p le 's c o u n c ils a r e n o t p r e d o m in a n t in th e g ro u p o f lo c a l e n t e r p ris e s , a n d th e re f o r e it c a n n o t b e a d m itte d th a t th e s p e c ific s o lu tio n s of o rg a n i -s a tio n a l-le g a l -s p h e r e e -s ta b l i-s h e d fo r th e m a r e c h a r a c te r i-s tic fo r th e w h o le g ro u p of lo c a l e n te rp ris e s . It m a y s u g g e s t a c o n c lu s io n th a t th e re a lis a tio n of th e e c o n o m ic re fo rm le a d s to w a r d s a u n ific a t io n of o r g a n is a ti o n a l -le g a l s ta tu s of lo c a l a n d c e n tr a l e n te rp ris e s , w ith e x c e p tio n s o n ly to e n te r p r is e s w ith ta s k s o f s p e c ific c h a ra c te r.
A n a n a ly s i s of th e le g a l-fin a n c ia l s t a tu s of s ta te - o w n e d lo c a l e n te rp ris e s r e v e a ls a n u m b e r o f s p e c ific s o lu tio n s fo r p u b lic u til it y e n te rp ris e s (th e ru le s o f fix in g fe e s for s e rv ic e s , th e m e th o d s o f w a g e fu n d fo rm a tio n , th e ri g h t to re c e iv e s u b -s id ie -s ), o r fo r e n te rp r i-s e -s of -s m a ll p ro d u c tio n (th e p o -s -s ib i lity to c o v e r f in a n c ia l n e e d s fro m th e m e a n s o l re g i o n a l fu n d s of s m a ll p r o d u c tio n d e v e lo p m e n t, th e c re d i t p re fe re n c e s , th e re le a s e fro m th e d u t y of p a y in g a d e p o s it w h e n re a lis i n g in v e s tm e n ts , th e in c o m e ta x a llo w a n c e s a n d e x e m p tio n s ). A s fo r th e le g a l-fi n a n c ia l s ta tu s , th e s o lu tio n s s p e c ific fo r th e w h o le c a t e g o ry of lo c a l e n te rp ris e s , d is tin g u is h in g th e m fro m c e n tr a l e n te rp riis e is , c a n be p o in te d d o u t (th e p o is is ib ilitie is of is u p -p ly in g th e lo c a l e n te r -p r is e s w ith w o rk in g a s s e t s th ro u g h re d u c i n g th e r e s o u rc e s of th e p e o p le 's c o u n c il, th e p o s s ib il itie s of d ir e c t a n d in d ire c t fin a n c in g ficun t h e s a m e re s o u r c e s of in v e s tm e n ts of lo c a l e n te r p ris e s , th e p o s s ib i litie s of fin a n c in g of e x -p l o ita ti o n a n d in v e s tm e n t a c t i v i ty of lo c a l e n te p r is e s fro m th e lo c a l b u d g e t s u r-p lu s ). It ar-pr-p eairs th e n th a t th e s ta te m e n t of th e tr e n d of le g is la tio n to re m o v e th e o rg a n is a tio n a l- le g a l d is c re p a n c ie s b e tw e e n lo c a l e n te r p r is e s a n d c e n t ra l e n te rp ris e s , is o n ly o n e s id e of th e p ro b le m . O th e rw is e , d e s p ite so m e a c tu a l s te p s to w a rd s u n ific a tio n , a ls o in th e le g a l-fi n a n c ia l a re a , a s p e c ific le g a l-fin a n c ia l s ta tu s of lo ca l e n te rp ris e s s till e x is ts .
A r e m a r k m u st b e m a d e , t h a t a s a r u l e t h e p e o p le 's c o u n c ils d o n o t n o tic e t h e p o s s ib le a d v a n ta g e s of d e v e lo p m e n t of lo c a l e n te rp r is e s a n d d o n o t a v a i l th e m -s e lv e -s of th e e x i-s tin g p o -s -s ib il itie -s o f d e v e lo p m e n t of lo c a l e c o n o m y . A t th e -s a m e tim e it is m a in t a in e d th a t c o m p e te n c e s a re to o n a r ro w a n d f in a n c ia l m e a n s to o s c a rc e to c a rr y a n e ffe c tiv e e c o n o m ic p o lic y of lo c a l a u th o r itie s in r e la ti o n to lo c a l e n te rp ris e s . T h u s t h e r e a re m a n y e le m e n ts p o in tin g o u t th a t th e s ta te of r e a lis a ti o n of th e e c o n o m ic re fo rm in re l a tio n to s ta te -o w n e d lo c a l e n te r p r is e s a n d th e d e g r e e of r e a lis a t io n of th e in tr o d u c e d s o lu t io n s a r e s till in a d e q u a te .
