Jerzy Antoniewicz
I Konferencja Nauk Historycznych
poświęcona badaniom ziem
północno-wschodnich Polski w
Białymstoku
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 625-630
g rzeb ienie k ościan e, w isio rk i brązow e, now e odm iany paciorków ze szkła, kam ien ia i drutu srebrnego. W szystkie groby ciałop aln e zaw ierały w ięk sze lub m n iejsze ilo śc i w ęg la drzew nego oraz często drobne fragm enty nie dających się ok reślić przedm iotów żelaznych i brązow ych. W kilku m iejscach b adanego teren u odkryto k am ien ie i doły po w ybranych kam ieniach, które
m ożna w ią za ć w kręgi otaczające groby. K ręgi te posiadają średnicę od 4 6 m.
D rugi odkryty w obrębie cm entarzyska ciałopalnego grób szk ieletow y podobnie jak w roku ub iegłym zaznaczony był na p ow ierzch n i brukiem o śred n icy 5 — 6 m. N a głęb ok ości 1 m odkryto resztki szk ieletu zorien tow a nego g łow ą na północny zachód. Na w yp osażen ie grobu szk ieletow ego sk ład ały się: d w ie brązow e zap in k i oczkow ate, paciorki szklane, igła brązow a oraz dw a n aczynia. Środek grobu szk ieleto w eg o zniszczony b ył przez w kop rabunkow y. Z naleziono w nim fragm en t sprzączki żelaznej. Na dnie grobu odkryto rów n ież plam ę z in ten syw n ą spalenizną.
A n alizu jąc w y p o s a ż e n i e grobów na cm entarzysku ciałop aln ym w N ied a -
n ow ie m ożna p otw ierd zić su gerow an e już w poprzednich latach obserw acje. Na cm entarzysku brak było typ ow o m ęskich p ochów ków z w yp osażen iem takim jak: broń, narzędzia, brzytw y. S u gestie te poparte zostały ostatn io bardzo ciek a w y m i w y n ik a m i badań a n tro p o lo g iczn y ch 2), przeprow adzonych na m a teria le kostnym z grobów ciałop aln ych z dw u pierw szych sezonów w A k ad em ii M edycznej w B iałym stok u pod k ierow n ictw em prof, dra T adeusza D zierżyk raya-R ogalsk iego. A naliza m ateriału stw ierd za, że 90% osob n ik ów p o ch ow an ych w tym rejonie cm entarzyska, to kobiety. Groby m ęsk ie w 70°/o o kreślone zostały ze znakiem zapytania. A n aliza antropologiczna stw ierd ziła rów nież, że n iek ied y w jednym grobie ciałop aln ym zn ajd ow ały się trzy pochów ki.
D otych czas ustalona chronologia cm entarzyska ob ejm ow ała okres p óźn ola- teń sk i (I w . p. n. e.) oraz okres w czesn orzym sk i (I i II w. n. e.). Próba an alizy w yp osażen ia grobow ego m ateriału odkrytego na cm entarzysku w roku 1961 pozw ala p rzesunąć chronologię cm entarzyska rów nież na okres póżnorzym ski (III i VI w .n.e.).
JERZY A NTON IEW IC Z
„I KO NFEREN CJA NAUK HISTORYCZNYCH” POŚWIĘCONA
BADANIOM ZIEM PÓŁNOCNO-WSCHODNICH POLSKI
W BIAŁYMSTOKU
B ia ły sto k do w y b u ch u II w o jn y św ia to w ej n ie b ył n igd y ośrodkiem
ż y w eg o ruchu umysłowego*. To ty p o w e m iasto p rzem ysłu w łók ien n iczego,
p o sia d a ją ce w ok resie m ięd zy w o jen n y m duży odsetek m n iejszości narod o w y ch , n ie b yło żadnym ośrodkiem życia n au k ow ego. R olę tę na obszarze p ołożon ym m ięd zy W arszaw ą a W ilnem starało się sp ełn ić Grodno, m ia sto
szk ół i ży w y ch tra d y cji k u ltu ra ln y ch od czasów E. O rzeszkow ej. W innej
sy tu a cji zn alazł się B ia ły sto k po II w o jn ie św iatow ej. S ta ł się centrum k u ltu ra ln y m w o jew ó d ztw a już choćby d latego, że pow stała tam A k ad em ia M edyczna, W yższa S zkoła In żyn iersk a oraz M uzeum O kręgow e. Z w łaszcza
te d w ie w y ższe szk oły o profilu w y b itn ie sp ecjalistyczn ym sta ły się ośrod
2) P orów naj m aszyn op is w aktach K onserw atora Z abytków A rch eo lo gicznych.
k iem sk u p ian ia in telig en cji i ruchu u m y sło w eg o . J est np. rzeczą ciek a w ą , że przy n iek tó ry ch zak ład ach teo rety czn y ch A k ad em ii M edycznej zn a la zły p rzy tu lisk o to w a r z y stw a n a u k o w e typ u h u m a n isty czn eg o , jak np. P o lsk ie T o w arzystw o H istoryczne, P o lsk ie T ow arzystw o. A rch eologiczn e, L u d ozn aw cze itd.
N ow ym w a żn y m w y d a rzen iem w życiu n au k ow ym w o jew ó d ztw a było
powm łanie dc. ży cia K om p lek sow ej E k sp ed ycji J a ć w ie sk ie j, będącej orga nem n au k ow ym W ydziału K u ltu ry W cjew m dzkiej R ady N arod ow ej w B ia łym stok u . Jej zad an iem są prace n a u k o w o -b a d a w cze prow adzone rów n olegle w czterech sek cja ch , a m ia n o w icie: a rch eo lo g iczn ej, an trop ologiczn ej, ję z y k ozn aw czej i h istoryczn ej. Z in ic ja ty w y tejże E k sp ed ycji przy w sp ółp racy z W ydziałem K u ltu ry , M uzeum w B ia ły m sto k u oraz O ddziałem B iałostockim
P o lsk ie g o T o w a rzy stw a H isto ry cz n e g o d oszło do zw ołan ia I K o n feren cji
N auk H istorycznych w B ia ły m sto k u . N a k o n feren cję został tak że w yd an y I tom „R ocznika B ia ło sto c k ie g o ”, będący organem n au k ow ym w szy stk ich
orga n iza to ró w tej k o n feren cji. C ele K on feren cji N auk H istorycznych
w B iałym stok u zostały jasn o sform u łow an e. W zw iązk u z u ro czy sty m i ob ch o dam i „M illen iu m P o lo n ia e ” m iała o n a za zadanie:
— p o d su m o w a ć d o ty ch cza so w y stan w ied zy h istoryczn ej o ziem iach
p ó łn o cn o -w sch o d n ich P olsk i;
— o k reślić p o trzeb y i k ieru n ek d alszych badań n au k ow ych na ziem iach p ó łn o cn o -w sch o d n ich P o lsk i;
— p rzy czy n ić się do p o g łęb ien ia w sp ó łp ra cy w szy stk ich nauk h isto ry cz n ych (w tym ta k że i ję z y k o z n a w stw a h istoryczn ego) w k ieru n k u k o m p lek sow ego b adania p ro b lem ó w h isto ry czn y ch ziem p ó łn o cn o -w sch o d n ich P olsk i; — ok reślić form y i p rzy czy n ić się do p o w sta n ia lo k a ln eg o tow arzystw a n a u k o w eg o ziem i b ia ło sto ck iej, p o p iera ją ceg o rozw ój nauki, rejestru ją ceg o i w sp ó łd zia ła ją ceg o w p o czy n a n ia ch n au k o w y ch na B ia ło sto cczy źn ie c e n tra ln y ch in sty tu c ji n a u k o w y ch i k ated r u n iw ersy teck ich z całej P olski.
K o m itet h o n o ro w y K o n feren cji sta n o w ili w y b itn i sp e c ja liśc i d y sc y
p lin, biorących u d ział w obradach, w śród nich człon k ow ie P o lsk iej A k ad em ii
N auk oraz d yrek torzy in s ty tu tó w PA N . P rezy d ia p oszczególn ych sek cji
k o n feren cji b yły n astęp u jące:
S ek cja a r c h eo lo g iczn o -m ed iew isty czn a — prof. A . G ieysztor, prof. W. A n to n iew icz, prof. H. Ł o w m ia ń sk i, doc. A. K a m iń sk i, dr J. A n to n iew icz (se kretarz);
S ek cja h isto rii n o w o ży tn ej i n a jn o w szej — p rof. St. H erb st, prof. J. T o p olsk i, doc. St. K a la b iń sk i, dr J. W iśn iew sk i (sekretarz);
S ek cja języ k o zn a w cza — prof. W ł. K u ra szk iew icz, prof. M. O brębska — Jabłońska, p rof. W. D oroszew sk i, prof. К. O. Falk, prof. J. O trębski, dr T. Z dan- cew icz (sekretarz);
S ek cja g e o g r a fii h isto ry czn ej — prof. J. K o stro w iek i, p rof. M. D o b ro w o l
ska, prof. St. L eszczyck i, prof. St. P ietk iew icz, doc. L. S tra szew icz oraz
dr W. K u siń sk i (sekretarz).
K om isję organ izacyjn ą K o n feren cji sta n o w ili: prof. T. D zierży k ra y
-R ogalsk i (p rzew od n iczący), prof. W. S ła w iń sk i (z-ca p rzew od n iczącego) oraz
dr J. A n to n iew icz (sek retarz n a u k o w y K on feren cji). G ośćm i zjazdu b yli
rów n ież u czen i z ZSRR, C zech osłow acji i S zw ecji: prof. W. K oroluk
z In sty tu tu S ło w ia n o z n a w stw a A k a d em ii N au k ZSRR, dr Z denek V ana z In sty tu tu S ło w ia ń sk ie g o A k a d em ii N au k CSR oraz prof. К. O. Falk, dyr. In sty tu tu S ło w ia ń sk ieg o U n iw e r sy te tu w Lund (Szw ecja).
P rogram K on feren cji obejm ow ał jeden dzień obrad plen arn ych (2 VI
1961 r.), jed en dzień obrad w sek cjach (3 IV 1961 r.), zaś ostatn i dzień
(4 VI 1961 r.) p o św ięco n y był na w yjazd w teren autokaram i celem z w ie dzenia zab ytk ów historycznych i archeologicznych ziem i białostock iej.
Po u k o n sty tu o w a n iu się prezydium K on feren cji oraz p rzem ów ien iach
p o w ita ln y ch gospodarzy i gości zagran icznych p ierw szy referat in a u g u ra
cy jn y w y g ło sił w y b itn y h istoryk polski prof. H enryk Ł o w m i a ń s k i ,
który m ó w ił o sło w ia ń sk ich i bałtyck ich nazw ach p lem iennych w Sarm acji P tolem eu sza. R eferen t w zią ł jako punkt w y jścia obraz toponom astyczny
S a r m a c j i P t o l e m e u s z a i w y d o b y ł z niego dw ie n azw y G alindów i S u d y n ó w oraz d w ie sło w ia ń sk ie, W eletów i S taw an ów , obie w zasadzie o znaczające ogół S łow ian . Prof. Ł o w m i a ń s k i sądzi, że nazw a S ta w a n ó w je s t najstarszą, zaśw iad czon ą źródłow o w ła sn y m ok reślen iem S łow ian .
D ru gi z k o lei refera t przed p ołu d n iow y w y g ło sił dr J. A n t o n i e w i c z ,
który sch a ra k tery zo w a ł w ę zło w e problem y badaw cze oraz potrzeby badań a rch eologiczn ych na ziem iach p ó łn ocn o-w sch od n ich P olski.
Po tym ostatn im referacie w yczerp an o porządek d zien n y obrad p oran nych K on feren cji. N astęp n ie w sp ó ln ie zw iedzano M uzeum w B iałym stok u , a zw łaszcza w y sta w y pt. Dr ohi c z y n nad Bug i e m w okresi e w c z e s n o ś r e d n i o
w i e c z n y m w ś w i e t l e w y k o p a l i s k , urządzonej sp ecjaln ie na K onferen cję przez
P a ń stw o w e M uzeum A rch eologiczn e w W arszaw ie i M uzeum w B iałym stok u .
O brady p opołudniow e rozpoczął referat prof. J. O t r ę b s k i e g o pt.
Udz i ał J a ć w i n g ó w w k s z t a ł t o w a n i u się j ę z y k a polskiego. Prof. O trębski
zw rócił u w a g ę na fakt, że u k szta łto w a n ie języ k a p olsk iego sta n o w i dla gra
m atyki p orów n aw czej języ k ó w sło w ia ń sk ich zagadkę. P relegen t już od
daw na sto i na stan ow isk u , że „język polsk i przyn ajm n iej w zakresie
fo n ety k i r o zw ija ł się w znacznej zależn ości od sąsied n ich d ia lek tó w b a łty c
kich grupy „p ru sk o ja ćw iesk iej”. P rzed sta w ien ie elem en tów jaćw iesk ich
lu b p ru sk o ja ćw iesk ich w jęz. p olsk im sta n o w iło w ła śn ie głów n ą treść r e fe ratu prof. O trębskiego. D rugim m ów cą b ył prof. St. H e r b s t , k tóry w y g ło s ił r efera t pt. Ws c ho d ni e Ma z o ws z e i Podl asi e od p o ł o w y X V w. M. in. om ów ił on stan i potrzeb y badań i p u b lik acji podkreślając niedom ogi b a daw cze na tym obszarze. N atom iast prof. W. D y n o w s k i m ó w ił o zn a czeniu i celu badań etn ograficzn ych na Podlasiu w św ie tle potrzeb i w y m o gów w sp ółczesn ych przeobrażeń w P olsce. W referacie tym znalazło się
p od su m ow an ie w y n ik ó w prac badaw czych , p row adzonych nad kulturą
ch ło p ó w i k u ltu rą m as p racujących na P od lasiu , zw racając uw agę, że
k u ltu ra lu d ow a P o d la sia sta n o w i w y m iern y zespół cy w iliza cy jn y na tle b liższych i dalszych u k ład ów k u ltu ro w y ch w dobie refo rm y u w ła szczen io w ej. O statnim refera tem w p ierw szym dniu obrad było om ów ien ie badań geograficzn ych w oj. b iałostockiego, które podsum ow ał dr W. К u s i ń s к i, pod k reślając asp ek ty badań n au k ow ych geografa historycznego na tym t e renie.
N ie sposób pokrótce sch arak teryzow ać w szy stk ie w y g ło szo n e referaty
w drugim dniu obrad (3 VI 1961 r.) w poszczególnych sekcjach K o n feren cji b ia ło sto ck iej, a m ia n o w icie sekcji a rch eo lo g iczn c-m ed iew isty czn ej, h i storii n ow ożytn ej i n ajn ow szej, język ozn aw czej oraz g eografii h istoryczn ej. N ie sposób tak że przytoczyć w sz y stk ie lub w a żn iejsze głosy w d y sk u sji, k tó re p ad ły w toku obrad poszczególn ych sekcji. D orobek I K o n feren cji N auk H istorycznych w B iałym stok u ukaże się w oddzielnym tom ie, p rzy g o to w y w an ym ob ecnie do druku. W tym m iejscu om ów im y pok rótce te m a ty r e fe ratów w y g ło szo n y ch w p oszczególn ych sekcjach.
S e k c j a A r c h e o l o g i c z n o - M e di i e , w i s t y c z n a (3 VI 1961 r.). P ierw szy r efera t za p la n o w a n y w tym dniu n ie został w y g ło szo n y z pow odu
n iep rzy b y cia na K o n feren cję dr M arty S c h m i e d e h e l m z E stoń sk iej
A k a d em ii N auk z T allin a (ZSRR). M iał on d otyczyć z a b y tk ó w a rch eo lo g icz nych I ty sią c le c ia n.e. w zach od n iej części P ojezierza M azurskiego, a w ięc w o j. o lsztyń sk iego. Sądząc z n a d esła n y ch do p rezyd iu m K on feren cji tez, za p o w ia d a ł się ciek a w ie. D ru gi refe r a t o p ro b lem a ty ce badań a rch eo lo g icz n ych nad J a ćw ieżą w dorzeczu C zarnej H ań czy w y g ło s ił m gr J. J a s k a -
n i s, sek retarz n a u k o w y K om p lek sow ej E kspedycji Ja ćw iesk iej. R eferat
sta n o w ił d alszą próbę u jęcia sy n tety czn eg o badań nad rozw ojem osad n ic tw a ja ć w ie sk ie g o po p ierw szy ch sfo rm u ło w a n ia ch o p u b lik ow an ych w 1953
rok u przez dra J. A n t o n i e w i c z a . N ieja k o u zu p ełn ien iem referatu
m gr J a sk a n isa b y ł w y k ła d w y g ło sz o n y przez prof. T. D z i e r ż y k r a y -
R o g a l s k i e g o , k tóry m ó w ił o n iek tó ry ch zagad n ien iach p o p u la cji J a ć -
w in g ó w w op arciu o. m a teria ły k o stn e opracow ane przez S ek cję A n trop olo giczn ą K EJ w B ia ły m sto k u .
P ogran iczem p o lsk o -r u sk o -ja ć w ie sk im n a obszarze m ięd zy B iebrzą
i N a rw ią za ją ł się w sw y m r e fera cie doc. A. K a m i ń s k i . N a jw a ż n ie j
szym sfo rm u ło w a n iem tego. badacza b yła p o sta w io n a h ip oteza robocza
o gra n iczn o ści rzek i B rzozów k i, k tóra sta n o w iła p od ział etn iczn y m ięd zy
M azow szem a R usią, oraz o rzece S u p ra śli, która rozgran iczała w p ły w y
R u si W ołyń sk iej od w p ły w ó w R usi C zarnej na obszarze w sch o d n ieg o P odlasia.
N a stęp n y refera t w y g ło siła doc. K. M u s i a n o w i c z, która m ów iła
0 sw y ch b ad an iach w la ta ch 1954— 1957 ośrodka osad n iczego w D roh iczyn ie
nad B ugiem . O statn im w reszcie refera tem , w y g ło szo n y m w pow yższej
sek cji, b y ł problem obiegu p ien iąd za w czesn o śred n io w ieczn eg o na obszarze
P o lsk i p ó łn o cn o -w sch o d n iej, który om ów ił n ie z w y k le in teresu ją co doc.
R. K i e r s n o w s k i , n ie p o m ija ją c przy tej okazji w szy stk ich „skarbów '’
m o n et i w y tw o r ó w sreb rn ych zn a lezio n y ch na obszarze P rus, L itw y , Ł o tw y 1 P od lasia.
S e k c j a H i s t o r i i N o w o ż y t n e j i N a j n o w s z e j . O brady
tej sek cji o tw o rzy ł r e fe r a t dra J. W i ś n i e w s k i e g o o rozw oju
o sa d n ictw a na pogran iczu m a z o w ie c k o -r u sk o -lite w sk im od k ońca X IV w . do p ołow y X V II w. N iem n iej c iek a w y był referat dra St. A l e x a n d r o - w i с z a pt. P o w s t a n i e i r o z w ó j m i a s t woj . p o d l a s k i e g o w X V i I po ł o wi e
X V I I w., w którym referen t om ów ił g en ezę i rozw ój sieci m iejsk iej.
R eferat dra J. O c h m a ń s k i e g o om aw iał strukturę feu d a ln ej w ła sn o ści ziem sk iej na P o d la siu w dru giej p o ło w ie X V I w . N a stęp n y p releg e n t mgr
W. K o c h a n o w s k i o m ó w ił a rch itek tu rę p o b azyliań sk iego zesp ołu cer-
k ie w n o -k la sz to r n e g o w S u p ra ślu k o ło B iałegostok u . W zesp ole ty m zo sta ły p ołączon e elem en ty arch itek tu ry ru sk iej i zach o d n io -eu ro p ejsk iej na tle s ty lu b izan tyjsk iego.
H istoria n a jn o w sza b yła rep rezen to w a n a przez d w a referaty: doc. St. К a -
l a b i ń s k i e g o oraz prof. T. C i e ś l a k a . W w y b o rze tej tem a ty k i or
gan izatorzy K o n feren cji c h c ie li dać przekrój przez ruchy robotnicze i ch ło p sk ie X IX w . oraz p an u jące w ó w cza s prądy id eo w o -p o lity czn e na obszarze d z i
sie jsz e g o w o je w ó d z tw a b ia ło sto ck ieg o . Prof. T. C i e ś l a k m ó w ił o czaso
p iśm ie n n ic tw ie m azu rsk iego ruchu lu d ow ego w okręgu ełck im , n atom iast doc. St. K a la b iń sk i p rzen ió sł nas w św ia t rew o lu c y jn y c h p rzeobrażeń k lasy robotniczej B ia ło sto cczy zn y , która rozp oczęła ckres ży w io ło w y ch w a lk k la
so w y ch w la ta ch 1870— 1887 jeszcze przed p ow stan iem w E łku „G azety
L u d o w e j”, a p otem M azurskiej P a rtii L u d o w ei. Jak w iad om o, w ie lk i strajk 62 8
p o w szech n y w 1895 r. b iałostock iej klasy robotniczej na tle zaostrzającej się sy tu a cji strajkow ej w K ró lestw ie Polskim i w R osji posiad ał sw e r e
p erk u sje za kordonem granicznym w Ełku. Jej zew nętrznym objaw em
b yło zorgan izow an ie w roku następnym (tzn. w 1896) M azurskiej P artii L u d ow ej, która jed n ak n ie zdobyła się na w y su n ięcie bardziej r e w o lu c y j
nego. program u p olity czn eg o poza głoszen iem h aseł obrony rob otn ik ów
roln ych i ch łop stw a przed w y zy sk iem obszarników .
S e k c j a J ę z y k o z n a w c z a . O rganizatorzy zjazdu w y zn a czy li w a ż
ną rolę S ek cji Język ozn aw czej na I K on feren cji N auk H istorycznych w B ia łym stok u . Chodziło o to, żeby różnorodna w sw ej treści etniczn ej i k u ltu
ralnej p rzeszłość B iałostocczyzn y została n a leży cie w yek sp o n o w a n a na
p o d sta w ie przeglądu badań język ozn aw czych d la dalszych w n io sk ó w n a
tury h istoryczn ej. O brady tej sek cji rozpoczął referat prof. A. O b r ę b -
s k i e j - J a b ł o ń s k i e j o dialek tologiczn ej p rob lem atyce badań sla w i
sty czn y ch na B iałostocczyźn ie. U zu p ełn ien iem i rozw iązan iem tej p ro b le m a ty k i b y ł zgłoszony, lecz nie w y g ło szo n y z pow odu choroby autora, referat
prof. W. K u r a s z k i e w i c z a o ten d en cjach ukraińskich i b iałoruskich
w gw arach nad N arw ią i w P u szczy B ia ło w iesk iej. O w p ły w a ch b ia ło ru s k ich w polsk ich gw arach pod S ejn a m i m ów ił tak że dr T. Z d a n c e w i c z . N a stęp n ie doc. Cz. K u d z i n o w s k i w y g ło sił referat pt. P r o b l e m J a ć wi n -
g ó w, w którym om ów ił zadania nauki h istorycznej, a szczególn ie język o
zn a w stw a w zw iązk u z odzyskanym i terenam i B iałostocczyzny. U sto su n k o w a ł się tak że o sob iście do problem u m iejsca J a ćw in g ó w w śród lu d ów i j ę zyków b ałtyjsk ich . O statnim referatem było w y stą p ien ie prof. К. O. F a l k a z L undu w S zw ecji, który w y g ło sił odczyt pt. Z życi a s uwal s ki c h n a z w
mi e j s c o wy c h . Autor, k ierow n ik sek cji językoznaw czej KEJ, p rzed staw ił w nich w y n ik i sw ych badań nad substratem b a łty jsk im i lite w sk im S u w a lszczy zn y oraz d ziejam i jego sla w iza cji, co stan ow i jądro jego badań w ra m ach K om p lek sow ej E k sp ed ycji J a ćw iesk iej.
O ceniając ogóln ie w y n ik i badań sekcji językoznaw czej, n ależy p od k reś lić, że cech ow ała je n ie tylko, troska o eru d ycyjn ą stron ę badań języ k o
zn aw czych , ale tak że o h i s t o r y c z n e p rzed staw ien ie g en ezy fak tów
języ k o w y ch , będ ących nam acaln ym dow odem przem ian osad n iczych za
ch od zących w p rzeszło ści na; obszarze B iałostocczyzny.
S e k c j a G e o g r a f i i H i s t o r y c z n e j była obsadzona p raw ie
w całości przez g eo g ra fó w sp ecjalizu jących się w prob lem atyce ek on om icz
nej B ia ło sto cczy zn y i p racu jących pod k iero w n ictw em prof. J. К o s t r o -
w i c k i e g o . Grupa tych nau k ow ców przybyła na K onferencję z zespołem refera tó w , w y g ło szo n y ch z p ozycji geografa, jed n ak pod kątem w yd ob ycia z nich h istoryczn ych przem ian zaszłych na przestrzeni d ziejó w na obszarze w oj. b iałostock iego. O brady tej sek cji zain au gu row ał refera t przyrodnika
dra M. D ą b r o w s k i e g o o n atu raln ym rozw oju zm iany za lesien ia
w oj. b ia ło sto ck ieg o w p rzeszłości. N astęp n ym b ył w yk ład dra Wł. B i e g a j -
ł у с. zagad n ien iu p rzejścia z gospodarki trójp olow ej na gospodarkę w ie lo -
p olow ą na p rzyk ład zie ro ln ictw a w oj. białostock iego. Dr M. C h i l e z u к
om ów ił w sw ym refera cie R o z w ó j p r z e my s ł u r o l n o - s p o ż y wc z e g o w w o j . b i a
ł o s t o c k i m w asp ek cie h istoryczn ym , a dr K o s i ń s k i m ów ił o rozw oju
m iast b iałostock ich , w którym w yróżn ił sześć tez rozw oju m ia st tego
regionu. D r T. L i j e w s к i m ów ił o sieci kom u n ik acyjn ej na obszarze w oj. b ia ło sto ck ieg o w przeszłości, pod k reślając m. in., że rząd carski u trzy m y
w a ł w zd łu ż gran icy z P rusam i pas bezdroży i nie b u d ow ał p rzejść przez
B iebrzę, uznaną za lin ię obrc.nną. W P rusach W schodnich N iem cy p ostęp u ją 629
od w rotn ie, zagęszczają k o le je i drogi na p ograniczu, d oprow adzając je b ez p ośred n io do g ra n icy z K ró lestw em P olsk im . O statnim refera tem tej sek cji b ył w y k ła d dra W. R u s i ń s k i e g o O p r z e mi a n a c h f u nk c j o na l ny c h
Bi ał e gos t oku w pr z eszł ości oraz o jego roli jako ośrodka a d m in istracyjn ego
i gospodarczego.
^ ^
P rzed sta w io n y tutaj p rzeb ieg k o n feren cji, treść refera tó w w sk azu ją, że w różnych ośrodkach n au k o w y ch P o lsk i trw a ją b adania dążące do stw o r z e nia now ego obrazu p rzeszło ści k u ltu ry duch ow ej i społeczn ej B iałostocczyzn y O rganizatorzy w y łu sk a li z w a r sz ta tó w śro d o w isk n au k ow ych całego kraju
zesp o ły n a u k o w e i in d y w id u a ln y ch bad aczy celem zap rezen tow an ia na
forum p u b liczn ym d o ty ch cza so w eg o dorobku i poddania go ogólnej ocenie na I K on feren cji N auk H isto ry czn y ch w B iałym stok u . Lecz n ie ty lk o na tym polega d on iosłość teg o p ierw szego zjazdu p r zed sta w icieli nauk h is te rycznych. P o leg a tak że na tym , że p rz e d sta w ic ie le różnych sp ecjaln ości sp o t k ali się na w sp ó ln y ch obradach, aby p od su m ow ać i sk on fron tow ać w y n ik i sw y ch in d y w id u a ln y ch czy zesp o ło w y ch badań nad an alogiczn ym i lub p o
k rew n y m i za g a d n ien ia m i o p ra co w y w a n y m i przez p rzed sta w icieli in n ych
sp ecja ln o ści i p row ad zon ym i o d r ę b n y m i m e t o d a m i b a d a w
c z y m i. J e st to, jak się w y d a je , jed y n ie słuszna i p ostęp ow a m etoda sto
sow an a w p r a k ty c e w ła śn ie przez K om p lek sow ą E k sp ed y cję J a ćw iesk ą
która patron ow ała tym d ysk u sjom i b yła jedną z organizatorek K onferencji. D la teg o też bez p rzesad y m ożna p o w ied zieć, że K on feren cja w yk azała, iż
z a s a d a k o m p l e k s o w y c h b a d a ń różn ych w sp ó łp ra cu ją cy ch ze
sobą sp ecja ln o ści jest n ieod zow n ą m etod ą rok u jącą n ajlep szą drogę do sze roko p ojętej sy n te z y h isto ry czn ej. W ychodzim y b o w iem z założenia, dzięki
d o ty ch cza so w ej p rak tyce, że w ten sposób zb u d ow an a sy n teza historyczn a
p o w sta je z w y p o śro d k o w a n ia d ia lek ty czn eg o w za jem n y ch z w ią zk ó w i p rze c iw ie ń s tw zachodzących m ięd zy stw ierd zo n y m i n a m a ca ln ie fa k ta m i h isto
ryczn ym i — często n iezu p ełn ie p ra w id ło w o lub ca łk o w icie in terp reto w a
n ym i w e w n io sk o w a n ia ch u o g ó ln ia ją cy ch , je ś li p o w sta ły one ty lk o w ob rę b ie jednej d y scy p lin y n a u k o w ej, przy p o słu g iw a n iu się ty lk o jed n ym sp o sobem p o stęp o w a n ia b ad aw czego.
Z głoszono ta k że w ie le rezo lu cji, w których p rzeb ijała troska o dalszy
rozw ój nauki h istoryczn ej na ziem iach p ó łn o cn o -w sch o d n ich P olsk i. Jedna z rezo lu cji p o d k reśliła , że obraz p ó łn o cn o -w sch o d n iej P olsk i, to n ie ty lk o w o j. b ia ło sto ck ie, ale tak że i o lszty ń sk ie. P onad 50 sam od zieln ych p ra co w n ik ó w n a u k o w y ch oraz ok oło 70 m łod szych p ra co w n ik ó w n auki, zeb ran ych
na obradach p len a rn y ch , w y p o w ie d z ia ło się za z w o ła n iem w latach n a j
b liższy ch (je śli n ie w roku n astęp n ym ) II K on feren cji N auk H istorycznych w O lsztyn ie o a n a lo g iczn y m p ro filu tem atyczn ym i osobow ym . W rezolucji tej dano ty m sam ym w y r a z tro sk i o. ró w n o m iern y rozw ój nauk h isto ry cz n y ch d o ty czą cy ch p ro b lem ó w b a d a w czy ch w oj. o lszty ń sk ieg o , w ob ec n ie w ą tp liw e j d om in a n ty badań nad h istorią now szą regionu w a rm iń sk o -m a zu r skiego, z w y ra źn ą szkodą dla badań s t a r s z y c h okresów p rzeszłości tych ziem , leżą c y ch dotąd w ła ś c iw ie odłogiem w środ ow isk u n au k ow ym O lsztyna.
