Praca oryginalna Original paper
Choroba Aujeszkyego (chA), wywo³ywana przez Herpesvirus suis typ 1 (SHV-1), stanowi od ponad 30 lat przyczynê powa¿nych strat ekonomicznych w ho-dowli trzody chlewnej w wielu krajach wiata, w tym równie¿ w Polsce (2). Znaczne pogorszenie sytuacji epizootycznej chA w latach 70. ubieg³ego wieku wy-musi³o wprowadzenie, zw³aszcza w Europie i Stanach Zjednoczonych AP (13, 25), intensywnych programów zwalczania z wykorzystaniem szczepionek delecyjnych (markerowych) i odpowiadaj¹cych im testów serolo-gicznych (program szczepienieeliminiacja) (26). Zasady realizacji programów zwalczania oraz stoso-wania szczepionek delecyjnych podano w innych pra-cach (18-22).
Wprowadzenie programów zwalczania chA poprze-dzi³y szerokie badania, obejmuj¹ce okrelenie w³aci-woci szczepów zjadliwych i szczepionkowych SHV-1, poznanie mechanizmów odpowiedzi
immunologicz-nej pozakaimmunologicz-nej i poszczepienimmunologicz-nej oraz ocenê nieszkod-liwoci i skutecznoci szczepieñ przeciw chA (1, 3, 5, 10-12, 14, 17, 27). Wiadomo, ¿e odpowied immuno-logiczna u wiñ w nastêpstwie zaka¿enia SHV-1 lub szczepienia jest szybka i efektywna, obejmuj¹c zarów-no odporzarów-noæ humoraln¹, jak i komórkow¹, co zwy-kle prowadzi do znacznego ograniczenia replikacji wirusa w 10-14 dni po zaka¿eniu (5, 14). Znacznie mniej badañ dotyczy wyjanienia mechanizmów od-pornoci nieswoistej przy chA (6, 7), natomiast pra-wie ca³kowicie brak w pimiennictpra-wie danych doty-cz¹cych oceny profili hematologicznych i biochemicz-nych po szczepieniu i zaka¿eniu SHV-1. Niniejsza praca ma czêciowo wype³niæ tê lukê.
Celem badañ by³a ocena kszta³towania siê wska-ników hematologicznych i biochemicznych u wiñ kontrolnych i szczepionych przeciw chA, i nastêpnie eksperymentalnie zaka¿onych zjadliwym SHV-1.
Wskaniki hematologiczne i biochemiczne u wiñ
po zaka¿eniu Herpesvirus suis typ 1
EL¯BIETA MIKULSKA-SKUPIEÑ, ZBIGNIEW PROCAJ£O, ALEKSANDRA PLATT-SAMORAJ, EL¯BIETA TERECH-MAJEWSKA, JAN SIEMIONEK, WOJCIECH SZWEDA
Zespó³ Epizootiologii Katedry Chorób Zakanych i Inwazyjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 13, 10-719 Olsztyn
Mikulska-Skupieñ E., Procaj³o Z., Platt-Samoraj A., Terech-Majewska E., Siemionek J., Szweda W. Hematological and biochemical indices in pigs following infection with Herpes virus suis type 1
Summary
The purpose of the study was to evaluate the dynamics of hematological and biochemical indices in control pigs and pigs vaccinated against Aujeszky`s disease (AD) and afterwards challenged with virulent Herpes virus suis type 1 (SHV-1). The study was performed using 21 Large White pigs, divided into three equal groups. Two groups were vaccinated intramuscularly or intradermally twice at 12 and 16 weeks of age with live attenuated deleted Porcilis Begonia (Intervet) vaccine. The third group was left as the non-vaccinated control group. Ten weeks after the first vaccination all pigs were challenged with a virulent NIA-3 strain of SHV-1 at a dose of 105,5TCID
50/ml by instilling 0.5 ml of the virus suspension into each nostril. Blood for
hematological and biochemical examinations was taken from the vena cava cranialis from four randomly chosen individuals of each group on the day of infection and next on day 3, 7, 14 and 21 after infection. The following indices were evaluated: hematological (RBC, WBC, Plt, Hb, Ht, MCV, MCHC) and biochemical (glucose, total protein, total cholesterol, creatinine, Ca, P, ALP, and LDH). The study indicated that, apart from clinical signs characteristic for AD which were observed mainly in the control pigs, experimental infection with virulent SHV-1 does not have a significant influence on the dynamics of the evaluated indices. The results obtained in both the vaccinated as well as control pigs generally fitted within the range of admitted reference values, although statistically significant differences were found in some indices both within and between groups. The greatest decrease in the examined indices was observed 3 to 7 days after infection in the control group and concerned RBC, Hb, Ht, as well as ALP and LDH activity. This decrease correlated to the intensity of clinical signs following infection and the dynamics of CRP and IFN-g levels as well as indices of non-specific cellular immune response.
Materia³ i metody
Zwierzêta. Do badañ u¿yto 21 prosi¹t rasy wielka bia³a polska, obu p³ci, w wieku 8 tyg., urodzonych przez lochy nie szczepione przeciw chA w stadzie wolnym od SHV-1, co potwierdzono badaniami serologicznymi loch i prosi¹t w kierunku obecnoci przeciwcia³ anty-gE SHV-1 testem gE-ELISA, stosuj¹c gotowy zestaw Pseudorabies Virus gpI Antibody Test Kit (Herd Chek Anti-PRV gpI), zgodnie z zaleceniami producenta firm¹ IDEXX Lab. Inc. (USA). Prosiêta umieszczono w Pawilonie Zakanym Zespo³u Epizootiologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie, poddano odrobaczeniu i ponumerowano od 1 do 21 oraz podzielono losowo na trzy równe grupy dwie dowiadczalne i jedn¹ kontroln¹, licz¹ce po 7 osobników. Prosiêta przebywa³y w warunkach zgodnych ze standarda-mi dobrostanu zwierz¹t, standarda-mia³y sta³y dostêp do wody i by³y karmione ad libitum kolejno paszami Trzoda Starter, Trzo-da Grower i TrzoTrzo-da Finiszer (Dobropasz Grupa Rolim-pex Sp. z o.o.), odpowiednio do wieku i masy cia³a. Po okresie 2 tyg. adaptacji prosiêta poddano ponownemu ba-daniu serologicznemu testem gE-ELISA (IDEXX Lab. Inc., USA).
Szczepionka. Szczepienie wiñ przeciw chA przepro-wadzono przy u¿yciu ¿ywej atenuowanej szczepionki de-lecyjnej Porcilis Begonia (Intervet, Holandia), seria 97553 F. Szczepionka oparta jest na gE-ujemnym i TK-ujemnym mutancie delecyjnym Begonia, który uzyskano ze zjadli-wego szczepu Northern Ireland Aujeszky-3 (NIA-3) SHV-1, poprzez delecje 2055 bp w regionie Us oraz 100 bp w obu regionach IR genomu SHV-1, które objê³y geny koduj¹ce glikoproteinê gE i czêciowo proteinê 11K (mutant gE--ujemny). Nastêpnie poprzez namna¿anie szczepu w ho-dowli komórkowej z dodatkiem bromodezoksyurydyny wy-selekcjonowano mutanta TK-ujemnego do produkcji szcze-pionki (29). Wed³ug producenta, jedna dawka szczeszcze-pionki zawiera co najmniej 106,0TCID
50 SHV-1. Jako
rozcieñczal-nik stosowano Diluvac Forte, zawieraj¹cy adiuwant oparty na alfa-tokoferolu.
Szczepienie. Prosiêta obu grup dowiadczalnych pod-dano dwukrotnemu szczepieniu w wieku 12 i 16 tyg., po-daj¹c szczepionkê Porcilis Begonia w dawce 2 ml/szt. (106,0TCID
50) domiêniowo (I.M.) w miênie szyi za uchem
po stronie prawej (grupa I) lub w dawce 0,2 ml/szt. (105,0TCID
50) ródskórnie (I.D.) w tej samej okolicy
(gru-pa II). Prosiêtom grupy kontrolnej (grupa K) podano PBS w dawce 2 ml/szt. domiêniowo w miênie szyi, jak w gru-pie I. Szczegru-pienia ródskórne wykonywano bezig³owym aparatem Serena model SD 1-2, prod. Emaplast (W³ochy) (ryc. 1), zgodnie z metodyk¹ podan¹ przez Vissera i wsp. (28).
Zaka¿enie eksperymentalne (challenge). Po 10 tyg. od pierwszego szczepienia winie wszystkich grup zaka¿ono zjadliwym szczepem NIA-3 SHV-1 o mianie TCID50 = 108,55/ml, który otrzymano z Zak³adu Chorób wiñ
PIWet--PIB w Pu³awach. Ka¿d¹ winiê zaka¿ono donosowo daw-k¹ 105,5TCID
50/ml, podaj¹c po 0,5 ml zawiesiny wirusa
w ka¿de nozdrze po uprzednim odchyleniu g³owy zwierzê-cia ku górze i ty³owi.
Badania hematologiczne i biochemiczne. Krew pobie-rano z ¿y³y czczej przedniej od czterech losowo
wybra-nych osobników z ka¿dej grupy. Próbki krwi pobrano w dniu zaka¿enia i nastêpnie w 3., 7., 14. i 21. dniu po zaka¿eniu. W zakresie wskaników hematologicznych ozna-czano: liczbê krwinek czerwonych (Erys), bia³ych (Lkcs) i p³ytkowych (Plt), stê¿enie hemoglobiny (Hb), liczbê hematokrytow¹ (Ht), redni¹ objêtoæ krwinki czerwonej (MCV) i rednie stê¿enie hemoglobiny w krwince czerwo-nej (MCHC). Oznaczenia wykonano przy u¿yciu wetery-naryjnego analizatora hematologicznego Vet ABC 18 (Fran-cja) w Zespole Chorób Wewnêtrznych Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie.
Badania biochemiczne obejmowa³y oznaczenia stê¿eñ w surowicy: glukozy metod¹ oksydazow¹, bia³ka ca³kowi-tego metod¹ biuretow¹, cholesterolu ca³kowica³kowi-tego metod¹ enzymatyczn¹, kreatyniny metod¹ kinetyczn¹, wapnia me-tod¹ z kompleksonem krezoloftaleiny, fosforu meme-tod¹ z mo-libdenianem amonu. Wskaniki te oznaczano zestawami firmy Alpha Diagnostics (Polska) przy u¿yciu spektrofoto-metru Marcel s 330 (Polska). Aktywnoæ enzymów w su-rowicy fosfatazy alkalicznej (ALP) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH) oznaczano metod¹ kinetyczn¹ przy u¿yciu zestawów firmy Alpha Diagnostics. Badania bio-chemiczne zosta³y przeprowadzone w Zespole Diagnosty-ki Klinicznej Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medy-cyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie.
Analiza statystyczna. Uzyskane wyniki opracowano sta-tystycznie przy u¿yciu testu analizy wariancji dla porów-nania wielu rednich (test NIR) przy p £ 0,05 i p £ 0,01 z jednoczesnym okreleniem odchyleñ standardowych.
Wyniki i omówienie
Wyniki kszta³towania siê wskaników hematolo-gicznych i biochemicznych u wiñ szczepionych i kon-trolnych w okresie 21 dni po zaka¿eniu zjadliwym SHV-1 przedstawiono w tab. 1 i 2. Eksperymentalna infekcja SHV-1, mimo wywo³ania charakterystycznych objawów klinicznych, obserwowanych g³ównie w gru-pie wiñ kontrolnych (apatia, zmniejszenie lub utrata apetytu, gor¹czka, kichanie, linotok, wyp³yw z jam nosowych i worków spojówkowych, dusznoæ, obja-Ryc. 1. Bezig³owy aparat do szczepieñ ródskórnych (Serena, model SD 1-2)
wy nerwowe), nie mia³a znacz¹cego wp³ywu na bada-ne parametry hematologiczbada-ne i biochemiczbada-ne. Wyniki uzyskane w grupach wiñ szczepionych i w grupie kon-trolnej mieci³y siê zasadniczo, z nielicznymi wyj¹t-kami, w granicach norm uznanych za fizjologiczne dla trzody chlewnej (30). Nale¿y jednak podkreliæ nie-kiedy znaczne wahania wartoci oznaczanych wska-ników miêdzy kolejnymi badaniami w obrêbie okre-lonej grupy wiñ, jak i statystycznych istotnoci i ró¿-nic dotycz¹cych danego parametru miêdzy grupami w niektórych terminach badañ. Z danych tab. 1 wyni-ka, ¿e u wiñ kontrolnych (gr. K) w okresie 7 dni po zaka¿eniu zjadliwym SHV-1 nast¹pi³o wyrane zmniejszenie liczby erytrocytów, stê¿enia
hemoglobi-ny oraz liczby hematokrytowej. Podkrelenia wyma-ga znaczny spadek liczby erytrocytów z 8,22 × 1012/l
do 6,66 × 1012/l w okresie pierwszych trzech dni po
zaka¿eniu. Obni¿enie wartoci tych wskaników by³o skorelowane z wiêkszym natê¿eniem objawów klinicz-nych oraz spadkiem masy cia³a po zaka¿eniu w tej gru-pie zwierz¹t (12). W grupach wiñ szczepionych war-toci te ulega³y nieznacznym wahaniom, ale pozosta-wa³y na zbli¿onym poziomie. Jedynie u wiñ w gr. II, szczepionych ródskórnie, stwierdzono po zaka¿eniu nieznaczne obni¿enie liczby erytrocytów. Liczba leu-kocytów w grupach II i K w dniu zaka¿enia przekra-cza³a górn¹ granicê normy fizjologicznej, okrelonej na 20 × 109/l, po czym wartoci te uleg³y
nieznaczne-Tab. 2. Kszta³towanie siê wskaników biochemicznych u wiñ po zaka¿eniu SHV-1 (n = 12; x ± SD)
a k s W kni ). M .I ( I .r G G.r II(.ID). G.rK Watroci e n j y c n e r e f e r , a k c i n n i W ( ) 0 3 u i n e ¿ a k a z o p i n D Dnipozaka¿eniu Dnipozaka¿eniu 0 3 7 14 21 0 3 7 14 21 0 3 7 14 21 a z o k u l G )l /l o m m ( 60,,2997 51,,2149 40,,8968 40,,3861 40,,8480 16,,5435 61,,0228 51,,0393 51,,3011 50,,1871 61,,7499 51,,7161 61,,1224 62,,1778 15,,3863 2,5-5,6 o k ³ a i B e ti w o k ³ a c )l / g ( 8 , 0 7 5 0 , 2 72,44,20 66,7 A 9 6 , 1 706,7,01 37,46,86 619,7,32 72,3 a 3 2 , 2 70,1 a 3 1 , 4 746,7,04 27,69,06 721,7,26 77,8 b 5 6 , 3 80,7 b B 1 3 , 7 777,4,84 67,73,52 59,0-74,0 l o r e t s e l o h C )l /l o m m ( 00,,8313 10,,2190 01,,2181 10,,2153 01,,7521 00,,1981 10,,5162 10,,2187 10,,7404 10,,3167 01,,2306 01,,2211 10,,9196 10,,2392 01,,1226 0,5-2,1 a n i n y t a e r K )l /l o m µ ( 21095,,49 11913,5,6 164,4 a A 6 , 7 1 11883,,59 12805,,36 11937,3,1 22118,,23 193,6 b 3 , 5 21059,,05 11848,,13 11886,,65 21080,,66 207,7 B 1 2 , 2 22080,,36 11679,,77 88,4-238,7 ñ p a W )l /l o m m ( 30,,3005 20,,9367 20,,0367 20,,5040 02,,0591 30,,1471 30,,1371 20,,4006 20,,5004 02,,6085 03,,0377 30,,0191 20,,3071 20,,7387 02,,4165 1,78-2,9 r o f s o F )l /l o m m ( 30,,0166 30,,0173 20,,3707 30,,0104 03,,1291 02,,9328 30,,1144 20,,6286 30,,0146 30,,0121 30,,1028 03,,1195 20,,9371 20,,2624 03,,1033 1,68-3,1 P L A )l / U I( 12346,,50 128,7 a 5 , 5 1 102,2 a 3 , 8 1 11360,,45 11237,,41 11532,4,6 136,3 a 5 , 8 108,9 a 6 , 8 1 8288,,69 11479,,73 17629,,10 102,5 b 7 , 0 1 55,7 b 2 , 9 9400,,06 14314,,75 92,0-294,0 H D L )l / U I( 417245,,55 418314,,85 138115,,90 41529,,57 47178,,97 160553,,40 54599,,52 415357,,06 59098,,45 610675,,27 155321,,26 254162,,10 147013,,73 44582,,80 151478,,36 575,0-3294,0
Objanienia: jak w tab. 1
Tab. 1. Kszta³towanie siê wskaników hematologicznych u wiñ po zaka¿eniu SHV-1 (n = 12; x ± SD)
a k s W kni ). M .I ( I .r G G.r II(.ID). G.rK Watroci e n j y c n e r e f e r , a k c i n n i W ( ) 0 3 u i n e ¿ a k a z o p i n D Dnipozaka¿eniu Dnipozaka¿eniu 0 3 7 14 21 0 3 7 14 21 0 3 7 14 21 s y r E 0 1 ( 12/)l 7,48 A 1 1 , 0 07,,6561 07,,4535 07,,4365 70,,6567 8,29 B 6 1 , 0 70,,9438 80,,1152 07,,0671 70,,7082 8,22 B 0 2 , 0 60,,6766 60,,6915 07,,6408 07,,4608 5,0-8,0 s c k L 0 1 ( 9/)l 15,7 a 5 0 , 3 41,64,81 13,97,88 519,0,11 216,1,06 232,2,25 201,4,59 420,5,28 10,87,40 127,7,95 23,1 b 1 5 , 2 271,0,50 15,92,37 01,94,59 109,4,95 10,0-20,0 b H )l /l o m m ( 08,,014 08,,305 08,,307 08,2,12 08,,427 08,,054 08,,441 8,4 a 8 1 , 0 08,,037 08,,378 08,,349 07,,788 7,4 b 2 3 , 0 07,,391 07,,391 6,21-9,93 t H )l /l ( 00,,4031 00,,0411 00,,4001 00,,0452 00,,0423 00,,4045 00,,4041 0,45 a 1 0 , 0 00,,4022 00,,4051 00,,4041 00,,3064 0,38 b 2 0 , 0 00,,4011 00,,4011 0,32-0,50 tl P 0 1 ( 9/)l 35224,2,3 33249,,60 38506,,16 21501,,10 24617,,50 22811,2,0 26440,,35 32743,,00 296,0 a 3 , 2 5 231,0 a 1 , 1 3 35397,,33 35586,,93 39368,,53 34437,,30 34437,,30 120,0-450,0 V C M )l f( 517,1,56 52,66,40 535,2,61 536,2,61 51,65,23 505,0,01 05,57,05 05,57,05 50,57,50 528,1,25 52,42,98 15,51,56 155,5,26 525,0,83 25,50,83 50,0-80,0 C H C M )l /l o m m ( 108,,4864 109,,0092 19,58 a 4 2 , 0 109,,2355 109,2,251 108,,1577 108,,0898 18,76 b 7 1 , 0 109,,0494 109,,0398 108,,0567 109,,2129 109,,2173 109,,2067 108,,4878 18,6-21,08
mu obni¿eniu, w przeciwieñstwie do wiñ gr. I, szcze-pionych domiêniowo, w której liczba leukocytów wzros³a po zaka¿eniu do wartoci 19,8 × 109/l w 7. dniu
i 19,1 × 109/l w 14. dniu po zaka¿eniu. W podobnym
uk³adzie dowiadczalnym, w którym 3-tygodniowe prosiêta szczepiono domiêniowo lub donosowo ate-nuowan¹ szczepionk¹ Suivac A i nastêpnie w wieku 10 tyg. zaka¿ono donosowo dawk¹ 105,5TCID
50/ml
zjadliwego szczepu P SHV-1, wkraplaj¹c po 0,25 ml w ka¿de nozdrze, Siemionek i wsp. (15) uzyskali zbli-¿one do omawianych wyniki w zakresie kszta³towa-nia siê wskaników czerwono- i bia³okrwinkowych po zaka¿eniu. May (4), prowadz¹c badania nad zmiana-mi hematologicznyzmiana-mi przy chA u wiñ, wykaza³, ¿e zmiany we krwi dotycz¹ zarówno czerwonych, jak i bia³ych elementów krwi. W przebiegu chA stwier-dza siê anemiê, leukopeniê, neutropeniê, eozynopeniê i limfopeniê. Zdaniem tego autora, leukopenia wystê-puje prawie zawsze, utrzymuje siê przez d³ugi czas i mo¿e stanowiæ jedno z dodatkowych kryteriów diag-nostycznych pod warunkiem wykluczenia pomoru kla-sycznego wiñ, w przebiegu którego tak¿e stwierdza siê leukopeniê. Wyniki te s¹ czêciowo zbie¿ne z wy-nikami badañ w³asnych. Z tych badañ autor wysnu³ wniosek, ¿e badanie krwi mo¿e byæ pomocne w roz-poznawaniu chA. Aktualnie nale¿y stwierdziæ, ¿e badanie krwi mog³o w owym czasie byæ badaniem pomocnym i uzupe³niaj¹cym, natomiast aktualnie dysponujemy o wiele czulszymi i bardziej swoistymi metodami diagnostycznymi, które pozwalaj¹ na pre-cyzyjne rozpoznanie chA bez potrzeby wspierania siê badaniami hematologicznymi. To zapewne by³o po-wodem, ¿e niewiele wykonano badañ z tego zakresu, a w dostêpnym pimiennictwie praktycznie brak prac omawiaj¹cych to zagadnienie. Uwaga ta odnosi siê równie¿ do badañ biochemicznych, których w prze-biegu chA w zasadzie równie¿ nie prowadzono. Z da-nych przedstawioda-nych w tab. 2 wynika, ¿e po zaka¿e-niu SHV-1 mia³o miejsce podwy¿szenie stê¿enia bia³ka ca³kowitego w surowicy, najwiêksze w gr. K w 7. dniu po zaka¿eniu, co w korelacji z obni¿eniem liczby he-matokrytowej i innych wskaników czerwonokrwin-kowych wskazuje na znaczn¹ niedokrwistoæ i odwod-nienie oraz jest czasowo zbie¿ne z nasileniem obja-wów klinicznych chA. Podwy¿szenie poziomu bia³ka ca³kowitego stwierdza siê przy przewlek³ych stanach zapalnych (30), które w przebiegu chA u warchlaków i tuczników obserwuje siê g³ównie w uk³adzie odde-chowym (9, 23, 24).
Objawy ogólne, w tym zmniejszenie b¹d u niektó-rych wiñ okresowa utrata apetytu mog³y mieæ wp³yw na obni¿enie stê¿enia glukozy we wszystkich grupach badanych. W okresie 7-14 dni po zaka¿eniu stwier-dzono równie¿ obni¿enie stê¿eñ wapnia i fosforu, co jest obserwowane w przebiegu chorób zakanych, np. pomoru klasycznego wiñ czy tê¿ca (30). We wszyst-kich grupach badanych zaobserwowano równie¿ znaczne obni¿enie aktywnoci enzymów ALP i LDH
w okresie do 7, a nawet 14 dni po zaka¿eniu, np. w gr. K w okresie od 0. do 7. dnia po zaka¿eniu spa-dek LDH by³ nawet 3-krotny, znacznie poni¿ej pozio-mu normy fizjologicznej. Spadek ten w gr. K by³ sta-tystycznie istotnie wiêkszy w stosunku do grup I i II. W badaniach w³asnych nie oznaczano aktywnoci ami-notransferaz: alaninowej (ALT) i asparaginianowej (AST). Aktywnoæ tych enzymów w surowicy wiñ zaka¿onych szczepami wirusa chA o ró¿nym stopniu zjadliwoci zbadali Skulmowska-Kryszkowska i wsp. (16). Po zaka¿eniu zjadliwym szczepem W7 SHV-1 wykazali oni 1,5-2-krotny wzrost aktywnoci ALT i AST ju¿ w 3 godz. po zaka¿eniu, utrzymuj¹cy siê w okresie wystêpowania klinicznych objawów chA. Wzrost ten autorzy t³umacz¹ uszkodzeniem przez wi-rus w¹troby i prawdopodobnie innych narz¹dów mi¹¿-szowych, w tym miênia sercowego. U wiñ inokulo-wanych szczepami atenuowanymi BUK i TK-900 stwierdzono jedynie ok. 2-krotny wzrost aktywnoci AST w okresie od 3 do 30 godz. po zaka¿eniu, przy braku wzrostu aktywnoci ALT. Wzrostu aktywnoci obu enzymów nie stwierdzono natomiast po zaka¿e-niu szczepem zjadliwym wiñ uprzednio inokulowa-nych szczepami atenuowanymi, co autorzy przypisuj¹ ich ochronnemu dzia³aniu poprzez stymulacjê odpor-noci swoistej. Wyniki tych badañ wskaza³y mo¿liwoæ wykorzystania metody oceny aktywnoci ALT i AST do wczesnego wykrywania zaka¿eñ SHV-1 w okresie inkubacji chA oraz ró¿nicowania zaka¿eñ szczepami wysoce i s³abo zjadliwymi (atenuowanymi) w stadach zaka¿onych oraz immunizowanych szczepionkami ate-nuowanymi. Wp³yw ochronnego dzia³ania odporno-ci swoistej u wiñ szczepionych i nastêpnie zaka¿o-nych zjadliwym SHV-1 wykazano równie¿ w innej pra-cy (8).
Uzyskane wyniki w³asnych badañ hematologicznych i biochemicznych u wiñ immunizowanych szczepion-k¹ delecyjn¹ i wiñ kontrolnych po zaka¿eniu zjadli-wym SHV-1 wykaza³y równie¿ korelacjê zmian bada-nych wskaników z dynamik¹ kszta³towania siê po-ziomów bia³ka C-reaktywnego (CRP), interferonu gamma (IFN-g) (6) i wskaników nieswoistej odpor-noci komórkowej odpowiedzi proliferacyjnej lim-focytów stymulowanych mitogenami (MTT) oraz ak-tywnoci metabolicznej (RBA) i potencjalnej aktyw-noci bójczej (PKA) makrofagów (7).
Reasumuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e dokonana w ba-daniach w³asnych ocena kszta³towania siê wskani-ków hematologicznych i biochemicznych po ekspery-mentalnym zaka¿eniu wiñ zjadliwym SHV-1 nie wykaza³a znacz¹cego wp³ywu na dynamikê zmian badanych parametrów. Wyniki uzyskane w grupach wiñ szczepionych oraz w grupie kontrolnej mieci³y siê generalnie w granicach wartoci uznanych za refe-rencyjne, aczkolwiek zarówno w obrêbie danej grupy, jak i miêdzy grupami w niektórych parametrach i po-braniach stwierdzano ró¿nice statystycznie istotne. Najwiêksze obni¿enia wartoci badanych wskaników
obserwowano w okresie 3-7 dni po zaka¿eniu w gru-pie wiñ kontrolnych i dotyczy³y one liczby erytrocy-tów, stê¿enia hemoglobiny, liczby hematokrytowej oraz aktywnoci enzymów ALP i LDH. Ich obni¿enie by³o skorelowane z natê¿eniem objawów klinicznych po zaka¿eniu, jak i dynamik¹ kszta³towania siê poziomów CRP i IFN-g oraz wskaników nieswoistej odporno-ci komórkowej. Z uwagi na prawie zupe³ny brak prac z tego zakresu szczegó³owe poznanie tych procesów wymaga³oby dalszych badañ.
Pimiennictwo
1.De Leeuw P., Van Oirschot J. T.: Vaccines against Aujeszkys disease: Evalu-ation of their efficacy under standardized laboratory conditions. Vet. Quart. 1985, 7, 191-197.
2.Lipowski A.: Znaczenie gospodarcze choroby Aujeszkyego. Medycyna Wet. 1992, 48, 339-341.
3.Martin S., Wardley R. C.: Evaluation of immunity to Aujeszkys disease virus. Rev. sci. tech. Off. int. Epiz. 1986, 5, 379-387.
4.May I.: Cercetari asupra modificarilor hematologie in boala lui Aujeszky la porcine. Probl. Zooteh. Veterinarie 1962, 2, 50 (streszcz. Medycyna Wet. 1963, 3, 181).
5.Mettenleiter T. C.: Immunobiology of pseudorabies (Aujeszkys disease). Vet. Immunol. Immunopath. 1996, 54, 221-229.
6.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z., Bigoszewski M: Levels of C-reactive protein and interferon gamma in pigs vaccinated with deleted vac-cine against Aujeszkys disease after experimental infection with virulent Herpesvirus suis type 1. Pol. J. Vet. Sci. 2003, 7, Suppl., 85-87.
7.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z., Platt-Samoraj A.: Indices of non-specific cellular immune response in pigs after intradermal vaccination with deleted Aujeszkys disease vaccine and after experimental infection. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2004, 48, 347-354.
8.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z.: Evaluation of specific humo-ral immune response in pigs vaccinated intradermally with deleted Aujesz-kys disease vaccine and challenged with virulent strain of Herpesvirus suis type 1. Pol. J. Vet. Sci. 2005, 8, 11-16.
9.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z.: Influence of vaccination of pigs with deleted Aujeszkys disease vaccine on the excretion of virulent Herpesvirus suis type 1 and intensity of lung lesions after challenge. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2004, 48, 183-189.
10.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z.: Mechanizmy odpowiedzi im-munologicznej po szczepieniu wiñ przeciw chorobie Aujeszkyego. Medy-cyna Wet. 2005, 61, 380-383.
11.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z.: Ocena nieszkodliwoci szcze-pieñ wiñ delecyjn¹ szczepionk¹ przeciw chorobie Aujeszkyego. Medycyna Wet. 2004, 60, 1229-1232.
12.Mikulska-Skupieñ E., Szweda W., Procaj³o Z.: Ocena skutecznoci szcze-pieñ wiñ delecyjn¹ szczepionk¹ przeciw chorobie Aujeszkyego. Medycyna Wet. 2005, 61, 58-62.
13.Nauvynck H. J., Pensaert M. B.: Programmes for the eradication of Aujesz-kys disease virus (pseudorabies virus) in the member states of the European Union. Proc. O.I.E. Symp. Aujeszkys Disease, Bangkok, Thailand 1994, s. 55-65.
14.Nauvynck H. J.: Functional aspects of Aujeszkys disease (pseudorabies) viral proteins with relation to invasion, virulence and immunogenicity. Vet. Microbiol. 1993, 36, 83-90.
15.Siemionek J., Szweda W., Pirus T.: Hematological and biochemical studies of pigs immunized intranasally and intramuscularly against Aujeszkys di-sease. Proc. 15th IPVS Congress, Birmingham, England 1998, s. 183. 16.Skulmowska-Kryszkowska D., Janowska I., Wijaszka T.: Activity of GOT
and GTP transaminases in serum of swine infected with Aujeszkys virus with different virulence degrees. Bull. Vet. Inst. Pulawy 1968, 12, 45-52. 17.Stellmann C., Vannier P., Chappuis G., Brun A., Dauvergne M., Fargeaud D.,
Bugand M., Colson X.: The potency testing of pseudorabies vaccines in pigs. A proposal for a quantitative criterion and a minimum requirement. J. Biol. Stand. 1989, 17, 17-27.
18.Szweda W., Lipowski A., B¹czek W., Dadun M., Platt-Samoraj A., Siemio-nek J.: Mo¿liwoci uwalniania populacji wiñ od wirusa choroby Aujesz-kyego przy pomocy programu szczepienieeliminacja. Medycyna Wet. 2000, 56, 177-181.
19.Szweda W., Lipowski A., B¹czek W., Dadun M., Platt-Samoraj A., Siemio-nek J.: Rola szczepieñ szczepionkami delecyjnymi w ograniczaniu rozprze-strzeniania wirusa choroby Aujeszkyego w fermach wiñ objêtych progra-mem szczepienieeliminacja. Medycyna Wet. 2000, 56, 229-234.
20.Szweda W., Lipowski A., B¹czek W., Dadun M., Platt-Samoraj A., Siemio-nek J., Ciecierski H., Procaj³o Z.: Wyniki uwalniania ferm wiñ od wirusa choroby Aujeszkyego po 5 latach stosowania programu szczepienieelimi-nacja. Medycyna Wet. 2000, 56, 386-391.
21.Szweda W., Lipowski A., B¹czek W., Dadun M., Platt-Samoraj A., Siemio-nek J., Ciecierski H., Procaj³o Z.: Skutecznoæ programu szczepienieeli-minacja w utrzymywaniu statusu fermy wiñ wolnej od wirusa choroby Aujeszkyego. Medycyna Wet. 2000, 56, 447-451.
22.Szweda W., Lipowski A., Pejsak Z.: Strategia uwalniania pañstw Unii Euro-pejskiej i Polski od choroby Aujeszkyego. Medycyna Wet. 2004, 60, 1156--1160.
23.Szweda W., Przybylska-Gornowicz B.: Zmiany ultrastrukturalne w migda³-kach i p³ucach po eksperymentalnym zaka¿eniu wiñ immunizowanych prze-ciw chorobie Aujeszkyego. Medycyna Wet. 1997, 53, 159-163.
24.Szweda W., Rotkiewicz T.: Wp³yw szczepieñ przeciw chorobie Aujeszkyego na natê¿enie zmian histopatologicznych w narz¹dach wewnêtrznych wiñ po zaka¿eniu kontrolnym. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst., Veterinaria 1995, 22, 99-113.
25.Taft A. C.: The eradication of Aujeszkys disease in the United States. Proc. 3rd Int. Symp. Aujeszkys disease, Ploufragan, France 1999, s. 401. 26.Van Oirschot J. T., Gielkens A. L. J., Moormann R. J. M., Berns A. J. M.:
Marker vaccines, virus protein specific antibody assays and the control of Aujeszkys disease. Vet. Microbiol. 1990, 23, 85-101.
27.Vannier P.: Testing of Aujeszkys disease vaccines (safety, efficacy, reduc-tion of virus shedding). Proc. O.I.E. Symp. Aujeszkys Disease, Bangkok, Thailand 1994, s. 23-31.
28.Visser N., Egger W., Lûtticken D.: Intradermal application of Aujeszkys disease virus strain Begonia with tocopherol based adjuvant and a novel design injection device. Acta Vet. Hung. 1994, 42, 413-418.
29.Visser N., Lûtticken D.: Experiences with a gI/TK modified live pseudo-rabies virus vaccine: strain Begonia. Curr. Top. Vet. Med. Anim. Sci. 1988, 49, 37-44.
30.Winnicka A.: Wartoci referencyjne podstawowych badañ laboratoryjnych w weterynarii. Wyd. SGGW, Warszawa 2004.
Adres autora: dr wet. El¿bieta Mikulska-Skupieñ, ul. Oczapowskiego 13, 10-719 Olsztyn; e-mail: skupien@uwm.edu.pl
