Niedotrzymanie kontraktu zaręczynowego u Ormian polskich (na przykładzie procesu sądowego z 1698 roku w Stanisławowie)

4 (2017), S. 71-79

KWWSVGRLRUJ/+

Andrzej Gliński

(Wrocław)

NIEDOTRZYMANIE KONTRAKTU ZARĘCZYNOWEGO

U ORMIAN POLSKICH (NA PRZYKŁADZIE PROCESU SĄDOWEGO

Z 1698 ROKU W STANISŁAWOWIE)

3UREOHPRUPLDĔVNLFKNRQWUDNWyZ]DUĊF]\QRZ\FKPDáĪHĔVNLFKLFKWUHĞFLLIRU

PXá\]RVWDáMXĪF]ĊĞFLRZRRSLVDQ\.RQWUDNWWHQPLDáSRGREQąIRUPĊFRV]OD

FKHFNDLQWHUF\]DPDáĪHĔVND



_{1DOHĪ\GRPQLHP\ZDüĪHZLĊNV]RĞüNRQWUDNWyZ}

]DUĊF]\QRZ\FKE\áDSU]HVWU]HJDQD

-HGQDNZRUPLDĔVNLFKDNWDFKVąGRZ\FK]H6WDQLVáDZRZD]QDOD]áRVLĊNLOND

QDĞFLHVSUDZVąGRZ\FK]NWyU\FKZ\QLNDĪHF]DVHPGRFKRG]LáRGRV\WXDFML

NLHG\NRQWUDNWQLH]RVWDáGRWU]\PDQ\



_{7\ONRZMHGQ\PZ\SDGNXWRURG]LQDPĊĪ}

_{ $*OLĔVNL=DUĊF]\Q\RUPLDĔVNLHZ GDZQHM3ROVFH±QDSRGVWDZLHRUPLDĔVNLFKDNW} VąGRZ\FK]H/ZRZDL 6WDQLVáDZRZD] GUXJLHMSRáRZ\;9,,L SLHUZV]HMSRáRZ\;9,,,ZLHNX, Ä3U]HV]áRĞü'HPRJUDILF]QD3ROVNL´VLGHP=DMĊFLDL ]DPRĪQRĞü2UPLDQ

Z ZRMHZyG]WZLHUXVNLPZ GUXJLHMSRáRZLH;9,,L SLHUZV]HMSRáRZLH;9,,,ZLHNXZ ĞZLHWOH LQZHQWDU]\ WHVWDPHQWyZ RUD] LQWHUF\], w: 2UPLDQLH ± KLVWRULD L NXOWXUD NRQIHUHQFMD QD XNRZDZ 0X]HXP1DURGRZ\P5ROQLFWZDL 3U]HP\VáX5ROQR6SRĪ\ZF]HJRZ 6]UHQLDZLH F]HUZFD (w druku).

_{ 6SUDZD VąGRZD 0DQXJD .LUNRURZLF]D ] MHJR WHĞFLRZą (OĪELHWą 6DFKDNRZą ] } URNX]RE%LEOLRWHND=DNáDGX1DURGRZHJRLP2VVROLĔVNLFKZH:URFáDZLXGDOHM%=1L2 V\JQ,,$NWDVąGXRUPLDĔVNLHJR] ODWV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\ 6WHIDQHP%RJGDQRZLF]HPDMHJRWHĞFLRZą+DQQą-DNXERZą]URNX]RELELGHPV 6SUDZD VąGRZD SRPLĊG]\ :DUWDQHP %RJGDQRZLF]HP D MHJR RMFHP %RJGDQHP %RJGDQR ZLF]HP]URNX]RELELGHPV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\%RJGDQHP%DFKGDVDURZL F]HPDMHJRWHĞFLHP:DUWDQHP7RUEDF]HP]URNX]RELELGHPV6SUDZDVąGR ZDSRPLĊG]\-DNXEHP$QWRQRZLF]HPDMHJRWHĞFLHPàD]DU]HP+LJRWRZLF]HP]URNX zob. LELGHPV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\0LNRáDMHP/DW\QRZLF]HP]áRWQL NLHPDMHJRWHĞFLRZą0DUWą6HOHPRQRZLF]RZą]URNX]RELELGHPV 6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\àD]DU]HP%RJGDQRZL

F]\]Q\QLHGRWU]\PDáD]DSLVyZNRQWUDNWX]DUĊF]\QRZHJR:URNX:DUWDQ

%RJGDQRZLF]SR]\ZDáZáDVQHJRRMFD%RJGDQD%RJGDQRZLF]D]DWRĪHQLHFKFH

GRWU]\PDüMHJRNRQWUDNWXÄ,ĪPXWHQĪHRMFLHFSR]ZDQ\ZHGáXJNURUHQNXWR

MHVWZHGáXJNRQWUDNWXPDáĪHĔVNLHJRMHJRĪRQLHDNWRURZHM]DSLVDá]áRW\FKWU]\VWD

RNWyUHXSUDV]DáDE\GRV\üXF]\QLá´



_{1LHGRWU]\PDQLHSU]H]NWyUąĞ]HVWURQNRQ}

WUDNWX]DUĊF]\QRZHJRNRPSOLNRZDáR]JRGQHZVSyáĪ\FLHPáRGHJRPDáĪHĔVWZD

:\GDMHVLĊĪHV\WXDFMDNLHG\PąĪQLHRWU]\P\ZDáFDáRĞFLXPyZLRQHJRSRVDJX

ZSá\ZDáDQHJDW\ZQLHQDSR]\FMĊNRELHW\ZGRSLHURFR]DáRĪRQHMURG]LQLH-HVWWR

RW\OHLVWRWQHĪHSR]\FMDĪRQ\ZPDáĪHĔVWZLHZGXĪ\PVWRSQLX]DOHĪDáDRGWHJR

MDNLSRVDJZQLRVáDZGRPPĊĪD



_.

:URNXGRV]áRGRGáXJLHJRVSRUXVąGRZHJRSRPLĊG]\0LNRáDMHP/DW\

QRZLF]HP]áRWQLNLHPDMHJRWHĞFLRZą0DUWą6HOHPRQRZLF]RZą

5

/DW\QRZLF]

SR]ZDáWHĞFLRZąRQLHGRWU]\PDQLHZDUXQNyZVZRMHJRNRQWUDNWXPDáĪHĔVNLHJR

DE\ PL WHV]F]D PRMD ZHGáXJ NRQWUDNWX PDáĪHĔVNLHJR ]DGRĞü XF]\QLáD LRGGDáDWDNWH]áRW\FKSLĊüVHWFRMHVWZNRQWUDNFLHMDNRLLQQHNDZDá NL NWyUH PL QLH GDáD SURV]Ċ VąGX :DV]PRĞFLyZ 3DĔVWZD DE\ PL ZH ZV]\VWNLP GRV\ü XF]\QLáD 'UXJD 0RL 0RĞFL 3DQRZLH 6HUNL] FR PLDá E\ü ]LĊFLHP WHUDĨQLHMV]HM WHV]F]\ PRMHM WĊG\ WDN ZLHOH PDáĪRQFH PRMHM SRGDURZDáL]RVWDZLáX.VLĊG]D$UF\ELVNXSDNWyUHU]HF]\WHV]F]DPRMD RGHEUDáDDWRPDáĪRQFHPRMHMQDOHĪą_.

1LHREHFQRĞüPĊĪD0DUW\±6DUXFKDQD6HOHPRQRZLF]D±E\áDSRZRGHPRG

wlekania sprawy:

F]HPDMHJRWHĞFLHP+DF]NLHP&\QWZDURZLF]HP]URNX]REɅɶɜɿɜɫɶɤɚɧɚɰɿɨɧɚɥɶɧɚ ɧɚɭɤɨɜɚɛɿɛɥɿɨɬɟɤɚɍɤɪɚʀɧɢɿɦɟɧɿȼɋɬɟɮɚɧɢɤɚGDOHMɅɇɇȻɍIRSVSU $NWDSUDZDXSU]\ZLOHMRZDQHJRRUPLDĔVNLHJRZ 6WDQLVáDZRZLHV 6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\%RJGDQHP0LNRáDMHZLF]HPDMHJRV]ZDJUD PL±VWDUV]\P7HRGRUHP%RJGDQRZLF]HPLQLHZ\PLHQLRQ\P]LPLHQLDPáRGV]\P%RJGDQR ZLF]HP±]URNX]RELELGHPV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\0LNRáDMHP0D QXNRZLF]HPDMHJRV]ZDJUHP]:ĊJLHUàXNDV]HP.LUNRURZLF]HP]URNX]RELELGHP, V  6SUDZD VąGRZD SRPLĊG]\ -RWEHMHP 1DPLHVWQLF]HQNLHP D .U]\V]WRIHP 0áRGV]\P &\QWZDURZLF]HP]URNX]RELELGHPV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\.U]\V] WRIHP0LNRáDMHZLF]HPDMHJRV]ZDJUHP6]\PRQHP0LNRáDMHZLF]HP]URNX]RELEL GHPV6SUDZDVąGRZDSRPLĊG]\.U]\V]WRIHP0DUNRZLF]HP.RSDF]HP]à\ĞFDDMHJR V]ZDJUHP6DORPRQHP0LNRáDMHZLF]HP]URNX]RE%=1L2V\JQ,,$NWDSUDZD XSU]\ZLOHMRZDQHJRRUPLDĔVNLHJRZ 6WDQLVáDZRZLH] ODWV6SUDZDVąGRZD SRPLĊG]\.DFSUHP'RQLNLHZLF]HPDMHJRWHĞFLRZą0DQXNRZąZGRZąSR.LUNRU]H] URNX]RE%=1L2V\JQ,,$NWDSUDZDXSU]\ZLOHMRZDQHJRRUPLDĔVNLHJRZ 6WDQLVáD ZRZLH] ODWV2SRGREQ\FKVSRUDFKVąGRZ\FKSLVDáDUyZQLHĪ0LURVáDZD =DNU]HZVND'XEDVRZD]REHDGHP2UPLDQLHZ GDZQHM3ROVFH/XEOLQV _{ %=1L2V\JQ,,$NWDVąGXV}  _{M. B o g u c k a, 6WDURSROVNLHRE\F]DMHZ ;9,;9,,ZLHNX:DUV]DZDV} 5 %=1L2V\JQ,,$NWDVąGX, V   _{,ELGHPV}

SRQLHZDĪDNWRU0LNRáDMXSUDV]DáDE\WHV]F]DSR]ZDQDZHGáXJNRQWUDN WX PDáĪHĔVNLHPXMHPXZV]\VWNR GRV\ü XF]\QLáDL RGGDáD3R]ZDQD ]DĞ XSUDV]D R GLODFMĊ GR SU]\MD]GX PDáĪRQND JG\Ī EH] QLHJR QLH PRĪH QLF XF]\QLüDQLRGSRZLDGDüGODWHJRVąGVNáRQLZV]\VLĊGRVDPHMVáXV]QRĞFL SRQLHZDĪQDNRQWUDNFLHZ\UDĪRQ\MHVWLPDáĪRQHNMHM6DUDFKDQWHG\VąG QDDIHNWDFMĊMHMWĊVSUDZĊGHODWXMĊRGGDW\G]LVLHMV]HMGRQLHG]LHOF]WH UHFKDE\3DQL6DUDFKDQRZDSLVDáDOLVWGRPDáĪRQNDVZHJRDE\WX]MHĪ GĪDáLRGSRZLDGDOL_.

0LNRáDM/DW\QRZLF]QLHSU]\SDGNRZRSR]ZDá0DUWĊ6HOHPRQRZLF]RZąSR

QLHZDĪ]GDU]DáRVLĊĪH2UPLDQNLE\á\VWURQąSURFHVyZ



_{-HGQDNRUPLDĔVNLVąG}

]JRG]LáVLĊQDRGURF]HQLHWHJRSURFHVXPRW\ZXMąFGHF\]MĊW\PĪHQDNRQWUDNFLH

ZLGQLDáSRGSLVPĊĪD0DUW\6HOHPRQRZLF]RZHM

2UPLDQNLQLHPXVLDá\E\üZVąG]LHUHSUH]HQWRZDQHSU]H]PĊĪF]\]QMDNE\áR

to w prawie niemieckim czy polskim

9

=GDU]DáRVLĊQDZHWĪHPDWNDG]LHZF]\

Q\SRGQLHREHFQRĞüRMFDEĊGąFHJRQDZ\SUDZLHKDQGORZHMVDPDSRWUDILáDZ\

VZDWDüFyUNĊ



_{'áXJLHLGDOHNLHKDQGORZHZ\SUDZ\LFKPĊĪyZLPSOLNXMąFHLFK}

F]ĊVWąQLHREHFQRĞüSRZRGRZDá\ĪHNRELHW\ZRUPLDĔVNLHMURG]LQLHFLHV]\á\VLĊ

Z]JOĊGQLHGXĪ\PLSUDZDPL

6HOHPHQRZLF]HPLHOLNáRSRW\]GRWU]\PDQLHPZDUXQNyZNRQWUDNWXSRQLH

ZDĪPLHOLWUXGQRĞFL]HVSU]HGDĪąGRPX]NWyUHMWRWUDQVDNFML]DPLHU]DOLZF]H

ĞQLHMVILQDQVRZDüSRVDJFyUNL=DSURSRQRZDOLZLĊFPLHV]NDQLHZQLP/DW\QR

ZLF]RZLLMHJRĪRQLH

2GSRZLHGĨSR]ZDQ\FK3UDZGDQLHQHJXMHP\WHJRFRMHVWZNRQWUDNFLH ]DSLVDQH SRVDJX SU]\ SRGSLVDFK QDV]\FK ĪH PDP\ PX GDü JRWRZL]Qą ]áRW\FKSLĊüVHWSUDZGDZWHQF]DVVDPDQLHSR]ZDODáDPDE\VLĊGDáRJR WRZL]QąDOHPMXĪZWHG\SR]ZROLáDVSRG]LHZDMąFVLĊĪHPLOXG]LHGDG]ą QDGRPDĪHQLHPRJĊGRVWDüQDGRPSLHQLĊG]\ERQLHPRJĊPLHüVNąG LQV]HJRVSRVREXQLHFKPLHV]NDZSU]HGQLPGRPXSyNLMHPX]SRPRFą %RVNąD]DOLMDNLPVSRVREHPPRJĊPX]DGRĞüXF]\QLü_.

:F]DVLHUR]SUDZ\RQLHGRWU]\PDQLHNRQWUDNWXPLPRREHFQRĞFLQDQLHMPĊĪD

VDPDSR]ZDQDEURQLáDVLĊRVRELĞFLH/DW\QRZLF]PyJá]JRG]LüVLĊQDXNáDGMDNL

SURSRQRZDáDPXWHĞFLRZDJG\ĪQLHPLDáZáDVQHJRGRPXW\ONRJRZ\QDMPRZDá

-HGQDNRZRĪ]LQQHMVSUDZ\VąGRZHMZ\QLNDĪHE\áWRF]áRZLHNRNáyWOLZ\PFKD

UDNWHU]H%D]\OL0DUFLQRZLF]SU]\VLĊĪQ\MXU\G\NLSROVNLHMXNWyUHJR/DW\QR

ZLF]PLHV]NDáRVNDUĪ\áJRSRELFLHMHJRURG]LQ\

 _{,ELGHPV}

_{ 0=DNU]HZVND'XEDVRZD2UPLDQLH]DPRMVF\L LFKURODZ Z\PLDQLHKDQGORZHM}

i NXOWXUDOQHMPLĊG]\3ROVNąD :VFKRGHP/XEOLQV

9 6.XWU]HED'DZQHSROVNLHSUDZRVąGRZHZ ]DU\VLH:DUV]DZDV _{ $*OLĔVNL=DUĊF]\Q\RUPLDĔVNLHV}

$ĪPL]QDüGDMąĪH]áRWQLNKDáDVXMHVLĊ]PRMąPDWNąLVLRVWUąSRELáMH LWUąFLáPDWNĊPRMą-DNSU]\V]HGáHPE\áRMXĪSRVZDUFH7HUD]0RLàD VNDZL 3DQRZLH PDWND PRMD FKRUD OHĪ\ ĪH Mą QRJą Z SLHUĞ XGHU]\á DĪ PDáRZSLZQLFĊQLHZSDGáDVLRVWU]HPRMHMZ JĊEĊGDáDWR]WHMSU]\ F]\Q\ĪHWHQĪHSRSPLDáPDĨQLFHNWyUąVNU\áE\áFKáRSLHF3DQD0LNR áDMDL]QDOHĨOLSRGEHF]NąW\ONRPRMDPDWNDU]HNáD±ĪHW\Z\VLHFXQD FRĞVNU\áZ]LąZV]\JR]DZáRV\'UXJDXSUDV]DPDE\SR]ZDQ\LQDMHP GRPRZ\WRMHVW]áRW\FKF]WHUG]LHĞFLRGGDáL]GRPXZ\VWąSLáSRQLHZDĪ LF]DVH[SLURZDáLZLĊFHMMHPXQLHQDMPĊ_.

0LNRáDM/DW\QRZLF]ULSRVWRZDáĪHZVWDZLáVLĊ]DFKáRSFHPNWyUHJRELOLZáD

ĞFLFLHOHGRPX-HGQDNGRSURZDG]LáRWRGRMHV]F]HZLĊNV]HMNáyWQL

ĩH GQLD ZF]RUDMV]HJR PLDáHP JRĞFL X VLHELH PDWND DNWRUD JG\ JRĞFLH VLHG]LHOL ]D VWRáHP PRLP SU]\V]áD GR L]E\ ĪH WX PDĨQLFH XNUDG]LRQR LV]XNDOLZL]ELHPDĨQLF\-DPU]HNáSUDZGDFKáRSFX]DGU]ZLDE\PQLH ZSDGá]QLąZMDNąĞQDSDĞü,PDĨQLF\ĪDGQHMZL]ELHQLH]QDOD]áDWDQ GHPZVLHQLDFK-DQLHZLHPF]\]QDOHĨOLPDĨQLFHF]\OLQLHLQLHZLH G]LHü NWR VNU\á D RQL SRUZDOL FKáRSFD PHJR L ELOL 3UDZGD Z\V]HGáHP ]L]E\LXMąáHPVLĊ]DFKáRSFHP2QLWĊG\SRF]ĊOLPQLHWDNPDWNDMDNR LFyUNDPQLHLĪRQĊPRMąEHV]WDüLQDGRPQDELHJDü3UDZGDMDMąRGVLH ELHRGWUąFLáDE\PLQDGRPQLHQDELHJDáDLFyUFHGDáHPZJĊEĊDE\QLH SDV]F]ĊNRZDáD&RVWURQ\GRPRZHJRQDMPXQDMąáHP]D]áRW\FKWU]\G]LH ĞFLDQLHF]WHUG]LHĞFLPDPQDWRNVLĊG]DQDV]HJRDZWHMVSUDZLHVWURQ\ KDáDVXPDPĞZLDGNyZ_.

/DW\QRZLF] SRMDZLD VLĊ UyZQLHĪ LQQ\FK VSUDZDFK VąGRZ\FK ]DSLVDQ\FK

ZVWDQLVáDZRZVNLFKDNWDFK3HZQD5XVLQNDRVNDUĪ\áDJRRSRELFLH



_{6ąG]LáVLĊ}

WHĪ]HV]ODFKFLFHP'RPLQLNLHP5RJR]LĔVNLP±UHSUH]HQWDQWHPSDQL/XWRPLU

VNLHM±RWRĪHSU]\ZáDV]F]\áVRELHQDOHĪąFHGRQLHMNRV]WRZQRĞFL



_=LQQ\P

MHV]F]HV]ODFKFLFHPNáyFLáVLĊRSRáDPDQLHV]DEOL



_{/DW\QRZLF]DRVNDUĪDQRUyZ}

QLHĪRIDáV]RZDQLHZ\UREyZ]áRWQLF]\FK



_.

7U]\UD]\MHV]F]HRGE\ZDá\VLĊUR]SUDZ\ZVSUDZLH/DW\QRZLF]D]WHĞFLR

Zą±VąGUR]ND]Dá]DSáDFLüSRVDJMHGQDNFLąJOHRGZOHNDáVLĊWHUPLQMHJRSáDWQR

ĞFL2VWDWHF]QLHSRWUDNWRZDQR6HOHPHQRZLF]yZMDNQLHZ\SáDFDOQ\FKGáXĪQLNyZ

LVND]DQRQDZLĊ]LHQLH

XSUDV]DáZHGáXJGHNUHWXZ\ĪHMZ\UDĪRQHJRLVSUDZLHGOLZRĞFLDĪHSUDZR WHV]F]HVáXĪ\áRSR]ZDQHMVWURQLHGRWU]HFLHJRGQLDLSRW\PGR]DFKR  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}

GXVáRĔFDMHGQDNĪHVDPDSR]ZDQDVWURQDZQLRVáDĪHMHGQDNRZRĪNRQLHF QLHFKMXĪEĊG]LHWHPXWĊG\VąGVNáRQLZV]\VLĊGRVDPHMVáXV]QRĞFLQD ND]XMHDE\SR]ZDQL]DVLHGOLQDUDWXV]XGRSyNLVDW\VIDNFMLDNWRURZLQLH XF]\QLą_.

6\WXDFMDE\áDPRFQRQDSLĊWDVNRURZWHMURG]LQQHMVSUDZLHSRVXQLĊWRVLĊGR

WDNLHMPHWRG\3RRGVLHG]HQLXMHG\QLHGZyFKGQLWHĞFLRZLH]DSURSRQRZDOL]LĊ

FLRZLZUDPDFKVSáDW\SRVDJXUyĪQHWRZDU\KDQGORZHGZLHEXUNLGZDG]LHĞFLD

áRNFLNLWDMNLNDPLHQLHWXWLXQX/DW\QRZLF]MHGQDNWZLHUG]LáĪHQLHMHVWNXSFHP

LQLHFKFLDáSU]\MąüRILDURZ\ZDQ\FKPXWRZDUyZ



_{7HĞFLRZD]DSURSRQRZDáDPX}

ZLĊF Syá GRPX 6ąG RUPLDĔVNL UR]ND]Dá RĞZLDGF]\ü 6HOHPHQRZLF]RP ĪH QLH

PDMąSLHQLĊG]\LLQQ\FKNRV]WRZQRĞFLL]JRG]LáVLĊQDRGGDQLHSU]H]QLFKSRáRZ\

GRPXZUDPDFKVSáDW\SRVDJX0LNRáDM/DW\QRQRZLF]]GHF\GRZDáVLĊMHV]F]H

RGZRá\ZDüRGWHJRZ\URNXGRVąGX]DPNRZHJR



_{. Po wszystkich tych proce}

_

VDFKDWDNĪHDSHODFMLRUD]PHGLDFMLÄJRGQ\FKOXG]L´NWyU]\PLHOLSRJRG]LüRELH

VSRUQHVWURQ\GRV]áRGRNRPSURPLVX

,Ī Z\ĪHM PLDQRZDQL PDáĪRQNRZLH RG GQLD G]LVLHMV]HJR PDMą Z\OLF]\ü JRWRZ\PL SLHQLĊG]PL ]LĊFLRZL VZHPX 0LNRáDMRZL /DW\QRZLF]RZL ]D QLHG]LHOWU]\]áRW\FKWU]\VWDDWHUD]UyĪQ\PLIDQWDPLZHGáXJWD[\OXG]L JRGQ\FK]áRW\FKSLĊüG]LHVLąWRGGDüSRZLQQLWHUD]LQLVWDQWLDSyáWRUDVWD GDURZXMH]PLáRĞFLVZRMHMV\QRZVNLHMZLG]ąFĪHRQLQLHPDMąNWyU\WR GáXJWRMHVW]áRW\FKWU]\VWDSRZLQQLEĊGąLREOLJXMąVLĊRGGDüL]DSáDFLü QDF]DVGHWHUPLQRZDQ\QDQLFQLH]ZáDF]DMąFDJG\E\QDF]DVQD]QDF]R Q\QLHPLHOLWHMVXP\RGGDü]LĊFLRZLVZHPXWĊG\GREURZROQLH]DSLVXMą VLĊ L REOLJXMą VLĊ ] FDáHJR GRPX ]LĊFLRZL VZHPX XVWąSLü QLF VRELH QLH X]XUSXMąFZLĊFHMVXPP\RG]LĊFLDDOHGREURZROQLHSR]ZDODP\Z]DGRĞü XF]\QLHQLXDE\XU]ąGZV]HGáV]\ZGREUDQDV]HRGGDáSRVHVMĊEHĪĪDGQHM kondycji naszej.

.RPSURPLVE\áGRĞüNRU]\VWQ\GOD0LNRáDMD/DW\QRZLF]D6HOHPHZLF]RZLH

SU]HGXJRGą]]LĊFLHPZLQQLPXE\OL]áRW\FK]DQLHZ\SáDFRQ\SRVDJ/DW\

QRZLF]XPRU]\áVZRLPWHĞFLRP]áRW\FKGáXJX]DWRGRUĊNLRWU]\PDá]áR

W\FKDJG\E\WHĞFLRZLHQLHVSáDFLOLGDOV]\FK]DOHJá\FK]áRW\FKPLHOLPX

RGVWąSLüFDá\GRP1LHE\áRMXĪPRZ\RW\PDE\]LĊüPLDáPLHV]NDü]WHĞFLDPL

QD FR MDN Z\QLND ] MHJR XSRUX Z GRFKRG]HQLX GR VZRLFK URV]F]HĔ QLH PLDá

ĪDGQHMRFKRW\-HGQDNQLHFDáHGZDW\JRGQLHSyĨQLHMGRV]áRGRNROHMQHJRVSRUX

/DW\QRZLF]±UR]JQLHZDQ\W\PĪHWHĞFLRZLHZFLąĪQLHRGGDMąPXRELHFDQ\FK

]áRW\FKDPRĪHUyZQLHĪQLHZSHáQL]DGRZRORQ\]Z\QLNXZF]HĞQLHMV]HJR

NRPSURPLVXMDNRĪHZF]HĞQLHMVąG]DVąG]DáPXFDáRĞüGáXJXRGWHĞFLyZDWHUD]

 _{,ELGHPV}  _{,ELGHP, s. 595.}  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPV}

XQLNQĊOLRQLNRQLHF]QRĞFL]DSáDW\FDáHJRSRVDJX±]DF]ąáEOXĨQLüSU]HFLZNRWD

NLHPXSUDZXLJáRĞQRZ\UDĪDüVZRMHQLH]DGRZROHQLH6ąGE\áEDUG]RREXU]RQ\

WDNLP]DFKRZDQLHP0LNRáDMPXVLDáXFLHNDüGRNODV]WRUXRMFyZWU\QLWDU]\ER

VąG]DJUR]LáPXÄXFLĊFLHPV]\L´:Z\QLNXPHGLDFMLWU\QLWDU]\VąG]GHF\GRZDá

VLĊW\ONRXSRNRU]\ü/DW\QRZLF]DLUR]ND]DáDE\VLHG]ąFSRGVWRáHPRGV]F]HNDá

VZRMHVáRZD

NWyU\WHQ0LNRáDM]DVáXĪ\áQDXFLĊFLHV]\LLXFLHNáGRNODV]WRUXRMFyZWU\ QLWDU]\]WDPWąSU]H]W\FKĪHZLHOHEQ\FKWU\QLWDU]\XVLOQHLQVWDQFMHSU]H] NWyU\FKPLW\JRZDáVZyMZ\VWĊSHNLVWDQąáSU]HGVąGHP]DSRZWyUQąLQ VWDQFMą W\FKĪH ,FKPRĞFLyZ VąG VXURZRĞü VZHJR GHNUHWX VXSHUVLGRZDá DĪHE\SRGVWyáZOD]áLV]F]HNDáRFRLWU]HFLDLQVWDQFMDQDVWąSLáDW\FKĪH ,FKPRĞFLyZ ĪH VWDQRZV]\ SU]HG VąGHP L U]HNá FRNROZLHN PyZLá ĨOH L QLHFQRWOLZLH PyZLá Z JĊEĊ PRMą ELRUĊ WRP LQVWDQFMą VąG SU]HSURVLá LSLĊWQDĞFLHJU]\ZLHQZLQ\RGGDáWDN]DPNRZLMDNRLXU]ĊGRZLLWU]\GQL ZZLĊ]LHQLX]RVWDá_.

5HDNFMD VąGX E\áD VXURZD JG\Ī SRWUDNWRZDQR /DW\QRZLF]D WDN MDN Z RU

PLDĔVNLPSUDZLHVąG]RQRÄJZDáFLFLHODSRNRMXSXEOLF]QHJR´



_{1LHV]F]ĊVQ\]LĊü}

]RVWDáMHGQDNRVWDWHF]QLHXZROQLRQ\

1LHZLHOHWU]HEDE\áRF]DVXĪHE\GRV]áRGRNROHMQHJRVSRUXVąGRZHJR]WH

ĞFLDPL*G\/DW\QRZLF]Z\ELHUDáVLĊ]ĪRQąGR+DOLF]DLSU]HMHĪGĪDOLZR]HP

SU]HGGRPHPWHĞFLyZVSRVWU]HJáDLFKPáRGV]DFyUNDDVLRVWUDĪRQ\/DW\QRZL

F]D NWyUD SRSURVLáD ĪHE\ Mą Z]LĊOL ]H VREą QD Z\FLHF]NĊ /DW\QRZLF] ]DEUDá

NUHZQąĪRQ\DOHSU]\RND]MLZ]LąáWHĪEXUNĊWHĞFLDNWyUąWREXUNĊG]LHZF]\QD

]JXELáDZQRF\JG\MXĪZUDFDOL]SRGUyĪ\



_{:\GDU]HQLHWRE\áRSRZRGHPNROHM}

QHMURG]LQQHMNáyWQLLSURFHVXVąGRZHJR

:UHV]FLHVLHUSQLDURNXSREOLVNRF]WHUHFKPLHVLąFDFKRGSLHUZV]HM

VSUDZ\ERWDPWDUR]SUDZDRGE\áDVLĊPDMDDSRG]LHZLĊFLXPLHVLąFDFKRG

VSLVDQLD NRQWUDNWX GDWRZDQHJR QD  JUXGQLD  URNX WHĞFLRZLH Z\SHáQLOL

VZRMH]RERZLą]DQLDZREHF]LĊFLDLRWU]\PDáRQ]áRW\FK]JRGQLH]]DZDUW\P

kompromisem



.

=SR]RUXWDNSHZQDU]HF]MDNSRVDJPRJáDRND]DüVLĊ]ZRGQLF]DMHĞOLWH

ĞFLRZLHQDRELHF\ZDOL]E\WGXĪRDZSDGOLZWDUDSDW\ILQDQVRZHOXESRSURVWX

OHNFHZDĪ\OLSUDZR:W\PNRQNUHWQ\PZ\SDGNXZ\GDMHVLĊĪHV\WXDFMDĪRQ\

/DW\QRZLF]DSRZLQQDE\üFLĊĪNDDPąĪPyJáVLĊQDQLHMPĞFLü]SRZRGXVSRUyZ

VąGRZ\FK]MHMURG]LFDPL-HGQDNRZRĪZVSyOQ\IURQWMDNLWZRU]\áRWRPDáĪHĔ

VWZRQDGDOV]\FKVWURQDFKNDUWVąGRZ\FKWHPXSU]HF]\:W\PVDP\PURNX

JUXGQLDURNXĪRQD]áRWQLNDSRELáDVLĊ]SU]\MDFLyáNąVZRMHMPDWNL0D

 _{,ELGHPV}

_{ 2%DO]HU6WDWXWRUPLDĔVNLZ ]DWZLHUG]HQLX=\JPXQWD, ]U/ZyZV} _{ %=1L2V\JQ,,$NWDVąGXV}

ULDQQą.ROF]DQRZąSU]\VáDQąGRQLHMSRNLOLPNWyU\QDOHĪDáGR0DUW\6HOHPR

QRZLF]RZHMDNWyUHJRRQDQLHFKFLDáD]ZUyFLüLMDNZVąG]LHVWZLHUG]LáMHMPąĪ

0RL àDVNDZL 3DQRZLH XSUDV]DP VąGX :DV]PRĞFLyZ 3DĔVWZD R ĞZLĊWą VSUDZLHGOLZRĞüĪHSR]ZDQDQDSDGáDQDGRPPyMĪRQĊPRMąSRELáDLQLH XF]FLZ\PLVáRZDPL]EHV]WDáDEH]E\WQRĞFLPRMHMRMDNLĞNLOLPNWyU\MHVW WHV]F]\PRMHM*G\NRPXEĊG]LHSRWU]HEDSRNDĪHNRPXWHQNLOLPQDOHĪ\ QDFRPDPLĞZLDGNyZ_.

0DULDQQD.ROF]DQRZD]H]QDáD]DĞĪHWRĪRQD0LNRáDMD/DW\QRZLF]DMąSR

ELáDJG\FKFLDáD]DEUDüU]HF]\QDOHĪąFHGRVZRMHMSU]\MDFLyáNL0RĪOLZH]DWHP

ĪHZEUHZSR]RURPPRJáRWRE\üGRĞüGREU]HGREUDQHPDáĪHĔVWZR±RERMH]SR

GREQLHZ\EXMDá\PWHPSHUDPHQWHPLSRWUDILąF\ZDOF]\üRVZRMH1LJG]LHZĨUy

GáDFKQLH]DSLVDQRĪH/DW\QRZLF]ĨOHWUDNWRZDáVZRMąĪRQĊ/DW\QRZLF]RZD]DĞ

SRGF]DVZV]\VWNLFKSURFHVyZVąGRZ\FKWU]\PDáDVWURQĊPĊĪDLEURQLáDGRE\WNX

NWyUHJRNZHVWLDZáDVQRĞFLE\áDVSRUQD3RZ\ĪV]DVSUDZDZ\GDMHVLĊQLHMHGQR

]QDF]QDMHGQDNRZRĪ/DW\QRZLF]GRFKRG]LáSU]HGVDGHP]DSLVyZNWyUHPXVLĊ

SUDZQLHQDOHĪDá\

* * *

0RĪQDGRPQLHP\ZDüĪHQLHGRWU]\PDQLHSU]H]URG]LQĊĪRQ\]DSLVyZZNRQWU

DNFLHPLDáRQHJDW\ZQ\ZSá\ZQDSR]\FMĊNRELHW\ZQRZHMURG]LQLH0LPRĪH

ZW\PNRQNUHWQ\PZ\SDGNXPąĪQLHXĪ\ZDáSU]HPRF\IL]\F]QHMWRWDNLHV\

WXDFMHPLDá\WHĪPLHMVFHDLFKVNXWNLHPPRJáRE\üQDZHWSRELFLH]LĊFLDSU]H]

WHĞFLDOXEV]ZDJUD



_{0ąĪQLHPyJáEH]NDUQLHNU]\ZG]LüĪRQ\JG\ĪPXVLDáVLĊ}

OLF]\ü]UHSHUNXVMDPL]DUyZQR]HVWURQ\MHMURG]LQ\MDNLRUPLDĔVNLHJRVąGX



_.

:UD]LHMDNLĞVSRUyZ]HZVSyáPDáĪRQNLHPNRELHWDPRJáDOLF]\üQDEDUG]RDN

tywne wsparcie ze strony swojej rodziny.

3RZ\ĪV]ąWH]ĊGREU]HLOXVWUXMHVSUDZDVąGRZDSRPLĊG]\%RJGDQHP0LNRáD

MHZLF]HPDMHJRV]ZDJUDPL±VWDUV]\P]QLFK7HRGRUHP%RJGDQRZLF]HPLQLH

Z\PLHQLRQ\P]LPLHQLDPáRGV]\P%RJGDQRZLF]HPURN%UDFLD%RJGD

QRZLF]HSRELOLVZRMHJRV]ZDJUD%RJGDQD0LNRáDMRZLF]DLSRUZDOLVZRMąVLRVWUĊ

wraz z jej dobytkiem z jego domu:

QDDIHNWDFMH%RJGDQD0LNRáDMHZLF]DDE\SLHF]ĊWRZDQRVNU]\QLHZáDVQą MHJRNWyUąZ]LĊOLV]ZDJURZLHJZDáWHPLĪRQĊSRUZDZV]\«SURWHVWX MHQDV]ZDJUyZVZRLFKVWDUV]HJRLPáRGV]HJRLQDWHĞFLRZąĪHQDGRP  _{,ELGHPV}  _{,ELGHPVɅɇɇȻɍIRSVSU$NWDSUDZDV} _{ %=1L2V\JQ,,$NWDVąGXVɅɇɇȻɍIRSVSU$NWD} SUDZDV

SURWHVWXMąFHJRQDSDGOLLSRELOLLKDáDVRZDOLMDNRVLĊLPVDP\PSRGREDáR «SR]DELHUDOLVNU]\QLHLLQQHU]HF]\GRWHJRLĪRQĊ_.

:DNWDFK]QDOD]á\VLĊUyZQLHĪVSUDZ\VąGRZH]NWyU\FKPRĪHP\GRPQLH

P\ZDüĪHURG]LQDĪRQ\QLHZ\SáDFDáDFDáRĞFLSRVDJXRGUD]XĪHE\WHPSHUR

ZDü Z WHQ VSRVyE QLHSRĪąGDQH ]DFKRZDQLD ]LĊFLD 6DORPRQ 0LNRáDMHZLF]

PLHV]F]DQLQ á\VLHFNL X]DOHĪQLDá Z\SáDFHQLH FDáRĞFL SRVDJX RG WHJR F]\ MHJR

V]ZDJLHUPLHV]F]DQLQVWDQLVáDZRZVNL6DORPRQ0LNRáDMHZLF]ÄVLĊXVWDWNRZDá´

URN



_{3RGREQLHZ\JOąGDáSURFHVVąGRZ\PLĊG]\6WHIDQHP%RJGDQRZL}

F]HPDMHJRWHĞFLRZą+DQQą-DNXERZąURN



_.

6SUDZ\ R QLHGRWU]\PDQLH NRQWUDNWyZ PDáĪHĔVNLFK Z\GDMą VLĊ LVWRWQH GR

EDGDQLD UyĪQ\FK DVSHNWyZ IXQNFMRQRZDQLD PLHV]F]DĔVNLHM URG]LQ\ Z F]DVDFK

staropolskich.

Bibliografia

ħUyGáD %LEOLRWHND=DNáDGX1DURGRZHJRLP2VVROLĔVNLFKZH:URFáDZLXV\JQ,,$NWD VąGXRUPLDĔVNLHJR]ODWV\JQ,,$NWDSUDZDXSU]\ZLOHMRZDQHJR RUPLDĔVNLHJRZ6WDQLVáDZRZLH]ODWV\JQ,,$NWDSUDZDXSU]\ZL OHMRZDQHJRRUPLDĔVNLHJRZ6WDQLVáDZRZLH]ODW >/ZLZĞND@Ʌɶɜɿɜɫɶɤɚɧɚɰɿɨɧɚɥɶɧɚɧɚɭɤɨɜɚɛɿɛɥɿɨɬɟɤɚɍɤɪɚʀɧɢɿɦɟɧɿȼɋɬɟɮɚɧɢɤɚ IRSVSU$NWDSUDZDXSU]\ZLOHMRZDQHJRRUPLDĔVNLHJRZ6WDQLVáD ZRZLH /LWHUDWXUD %DO]HU26WDWXWRUPLDĔVNLZ]DWZLHUG]HQLX=\JPXQWD,]U/ZyZ Bogucka M., 6WDURSROVNLHRE\F]DMHZ;9,;9,,ZLHNX:DUV]DZD *OLĔVNL$=DMĊFLDL]DPRĪQRĞü2UPLDQZZRMHZyG]WZLHUXVNLPZGUXJLHMSRáRZLH;9,, LSLHUZV]HMSRáRZLH;9,,,ZLHNXZĞZLHWOHLQZHQWDU]\WHVWDPHQWyZRUD]LQWHUF\], w: 2UPLDQLH±KLVWRULDLNXOWXUDNRQIHUHQFMDQDXNRZDZ0X]HXP1DURGRZ\P5ROQLF WZDL3U]HP\VáX5ROQR6SRĪ\ZF]HJRZ6]UHQLDZLHF]HUZFD (w druku) *OLĔVNL$=DUĊF]\Q\RUPLDĔVNLHZGDZQHM3ROVFH±QDSRGVWDZLHRUPLDĔVNLFKDNWVąGR Z\FK]H/ZRZDL6WDQLVáDZRZD]GUXJLHMSRáRZ\;9,,LSLHUZV]HMSRáRZ\;9,,,ZLHNX, Ä3U]HV]áRĞü'HPRJUDILF]QD3ROVNL´ .XWU]HED6'DZQHSROVNLHSUDZRVąGRZHZ]DU\VLH:DUV]DZD =DNU]HZVND'XEDVRZD02UPLDQLHZGDZQHM3ROVFH/XEOLQ =DNU]HZVND'XEDVRZD02UPLDQLH]DPRMVF\LLFKURODZZ\PLDQLHKDQGORZHMLNXOWX UDOQHMPLĊG]\3ROVNąD:VFKRGHP/XEOLQ _{ ɅɇɇȻɍIRSVSU$NWDSUDZDV} _{ %=1L2V\JQ,,$NWDSUDZDV} _{ %=1L2V\JQ,,$NWDVąGXV}

 Ɋʍʒɼʌ Ɍʃʂʍʔʆʂ, ɕɼʇɸʇɸʌɼʗʂ ʍʎɸʍɸɻʗʏʙʀʌɸʍ ʑɸʌʋɸʍɸɺʗɼʗʂ ʐʆɸʖɸʗʏʙʋɿɿʔʖʀɦʖɸʍʂʔʃɸʕʏʕʂɻɸʖɸʆɸʍɺʏʗʅɿʍʀɸʘʂ  Ɋʋʏʙʔʍɸʆɸʍ ʑɸʌʋɸʍɸɺʗɼʗʂ ʐʆɸʖɸʗʋɸʍ ɻɼʑʛɼʗɿ ɹʍɸʆʐʏʙʀʌɸʍ ʆʌɸʍʛʂ ɹɸɽʋɸʆʏʉʋɸʍʂ ʏʙʔʏʙʋʍɸʔʂʗʏʙʀʌʏʙʍʍʍɼʗʂ ʆɸʗʞʏʗ ʋɸʔʍ ɼʍ ʆɸɽʋʏʙʋ ɦʖɸʍʂʔʃɸʕʏʕʂ ʇɸʌ ɻɸʖɸʆɸʍ ʚɸʔʖɸʀʉʀɼʗʏʙʋ ʇɸʌʖʍɸɹɼʗʕɼʃɼʍʋʂʛɸʍʂʖɸʔʍʌɸʆɻɼʑʛɼʗɼʗɹʑɸʌʋɸʍɸɺʗɼʗɿʐɼʍ ʆɸʖɸʗʕɼʃ Ɋʋʏʙʔʍɸʆɸʍ ʑɸʌʋɸʍɸɺʗɼʗʂ ɺʗɸʓʏʙʋʍɼʗʂʘ ɾʗ ʆɸʄʕɸʅ ʆʍʏʒɻɼʗɿɿʍʖɸʍʂʛʏʙʋ  ɋɸʍɸʃʂ ɹɸʓɼʗɵ ʍɸʄɸɸʋʏʙʔʍɸʆɸʍ ʑɸʌʋɸʍɸɺʗɼʗ ʆʂʍ ɿʍʖɸʍʂʛ ʇɸʌɼʗɕɼʇɸʔʖɸʍɿʗɻɻɸʗʏʙʋ  $QGU]HM*OLĔVNL, 7KHIDLOXUHWRNHHSWKHWHUPVRIDEHWURWKDOFRQWUDFWDPRQJ 3ROLVK$UPHQLDQVRQWKHEDVLVRIDODZVXLWRILQ6WDQLVáDZyZ  &DVHVDVVRFLDWHGZLWKWKHIDLOXUHWRNHHSWKHWHUPVRIQXSWLDOFRQWUDFWVDUHUHOHYDQW IRUWKHVWXG\RIYDULRXVDVSHFWVRIWKHIXQFWLRQLQJRIWKHEXUJKHUIDPLO\LQWKH2OG 3ROLVKSHULRG,Q$UPHQLDQUHFRUGVRIFRXUWSURFHHGLQJVIURP6WDQLVáDZyZQRZ ,YDQR)UDQNLYVNWKHUHZHUHDERXWDGR]HQRIFDVHVIURPZKLFKZHPD\LQIHUWKDW WKHUHZKHUHVLWXDWLRQVZKHQWKHWHUPVRIDFRQWUDFWZHUHQRWNHSW7KHSRVLWLRQRI DZRPDQLQDIDPLO\GHSHQGHGWRDJUHDWH[WHQWRQWKHWHUPVRIDQXSWLDOFRQWUDFW  .H\ZRUGVNURUąNDSUHQXSWLDODJUHHPHQWZRPDQIDPLO\3ROLVK$UPHQLDQV 3RODQGRIWKHWKFHQWXU\