Medycyna Wet. 2007, 63 (1) 68
Praca oryginalna Original paper
Powiêkszenie ledziony (splenomegalia) rozlane b¹d guzowate u zwierz¹t domowych, szczególnie u psów zda-rza siê czêsto (2, 9, 12, 14, 15). Choroby ledziony u ludzi i zwierz¹t s¹ doæ dobrze scharakteryzowane, co zwi¹zane jest z faktem, ¿e ju¿ podstawowe badanie kliniczne (oma-cywanie jamy brzusznej) pozwala na szybkie stwierdzenie niektórych nieprawid³owoci w jej obrêbie. Bardzo czêsto leczeniem z wyboru w takich przypadkach jest usuniêcie ledziony (splenektomia), a ustalenie ostatecznego rozpoz-nania zmian i okrelenie rokowania wymaga przeprowa-dzenia badania histopatologicznego ca³ego narz¹du lub jego wycinków. Rozlane powiêkszenie ledziony jest zazwy-czaj spowodowane zastojem krwi, rzadziej czynnym prze-krwieniem (szczególnie w przypadku zapaleñ ostrych) lub obecnoci¹ rozsianych nowotworów pierwotnych lub prze-rzutowych. Z kolei powiêkszenie miejscowe guzowata splenomegalia bywa wynikiem obecnoci zarówno pro-cesów nienowotworowych (krwiak, rozrost guzkowy, za-wa³), jak i nowotwoworowych (nowotwory ³agodne i z³o-liwe) (2, 4, 7, 14, 15, 17).
Problem powiêkszenia ledziony w praktyce klinicznej dotyczy w g³ównej mierze psów, a zdecydowanie rzadziej kotów. W jednym z badañ, które obejmowa³y 150 sekcji zw³ok kotów, zmiany w obrêbie ledziony inne ni¿ prze-krwienie stwierdzono jedynie w 5% przypadków (cyt. 15).
Analiza materia³u klinicznego pochodz¹cego od psów i ko-tów przedstawiona przez Spanglera i Culbertsona (14, 15) wykaza³a, ¿e 4,5 razy czêciej do badañ histopatologicz-nych przekazywano tkanki pochodz¹ce ze ledziony od psów ni¿ od kotów. Powszechna dostêpnoæ technik obra-zowania, takich jak badanie RTG, a w szczególnoci ba-danie ultrasonograficzne, pozwala na sprecyzowanie cha-rakteru powiêkszenia ledziony (rozlane czy guzowate), zasiêgu zaawansowania zmian, a tak¿e okrelenie, czy pro-ces obejmuje jedynie ledzionie, czy te¿ ma miejsce tak¿e w narz¹dach s¹siednich (10). Bardziej zaawansowane tech-niki badawcze, takie jak tomografia komputerowa, pozwa-laj¹ nawet w pewnym stopniu na odró¿nianie zmian nie-nowotworowych od nowotworów z³oliwych (3).
Badania epidemiologiczne spe³niaj¹ wa¿n¹ rolê w na-ukach medycznych, albowiem pozwalaj¹ oceniæ, z jakimi problemami zdrowotnymi mo¿na siê najczêciej spotkaæ w praktyce klinicznej, zawê¿aj¹ kr¹g ró¿nicowo-diag-nostyczny, przez co umo¿liwiaj¹ szybsze wdro¿enie po-stêpowania leczniczego. W przypadku medycyny wetery-naryjnej bardzo wa¿nymi czynnikami branymi pod uwagê w procesie diagnostycznym s¹: p³eæ zwierz¹t, ich wiek i rasa, a niekiedy pochodzenie. Niektóre osobniki ze wzglê-du na swoje cechy s¹ bardziej nara¿one na wystêpowanie pewnych chorób, z kolei u innych wystêpuj¹ one rzadziej.
Powiêkszenie ledziony u psów:
przegl¹d 97 przypadków
RAFA£ SAPIERZYÑSKI, EL¯BIETA MALICKA, WOJCIECH BIELECKI, MARIA KRAWIEC, BARBARA OSIÑSKA, HANNA SENDECKA, MA£GORZATA SOBCZAK-FILIPIAK
Zak³ad Patologii Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159c, 02-766 Warszawa
Sapierzyñski R., Malicka E., Bielecki W., Krawiec M., Osiñska B., Sendecka H., Sobczak-Filipiak M.
Splenomegaly in dogs: a survey of 97 cases
Summary
The aim of the study was to estimate the prevalence of splenic diseases in dogs. 97 samples of spleen tissues and spleen tumors were obtained during laparotomy in veterinary clinics and send for histopathological evaluation. The medical records were reviewed for sex, breed and age of animals and type of steated splenomegaly (diffuse or nodular). The tissue samples for histopathology were fixed in 10% buffered formalin, embedded in paraffin, sectioned at 5-6 µm, and stained with hematoxylin-eosin method or others if needed. Primary and metastatic tumors of the spleen were the most commonly determined pathology (57% splenic lesions), nonneoplastic ones were more seldom observed. The most common type of splenic tumors was haemangiosarcoma (40% of splenic neoplasms), then spindle cellular sarcomas (24%), lymphomas (16%), more seldom were haemangiomas and metastatic tumors. Hemangiosarcomas were observed most commonly in male German shepherd dogs, 10 years of age. The majority of nonneoplastic lesions determined diffuse or local circulatory disturbances and hemato-mas, hyperplastic changes were rarely observed. The association between type of splenomegaly and kind of splenic lesions was not determined, but the nodular splenomegaly was more frequently observed in cases of hematomas and neoplasms of endothelial origin.
Medycyna Wet. 2007, 63 (1) 69 Istotn¹ rolê odgrywa te¿ rodowisko, w jakim zwierzê
prze-bywa. Niektóre badania dowiod³y, ¿e w pewne jednostki chorobowe s¹ spotykane czêciej w pewnych krajach czy rejonach geograficznych ni¿ w innych. Przyk³adem mo¿e byæ fakt diagnozowania wiêkszej liczby miêsaków poszcze-piennych u kotów, po wprowadzeniu obowi¹zku szczepie-nia tych zwierz¹t szczepionkami przeciwko wcieklinie w stanie Pensylwania w USA (5). W wielu krajach wpro-wadzono przepisy, które maj¹ na celu wyeliminowanie niektórych chorób o charakterze dziedzicznym. Tak jest np. w przypadku badania niektórych ras psów pod k¹tem wystêpowania u nich cech dysplazji stawów biodrowych czy te¿ badania kardiologicznego ukierunkowanego na wykrywanie cech kardiomiopatii. W krajowym pimien-nictwie brak jest danych odnonie do rozpowszechnienia wielu chorób u zwierz¹t, tak wiêc badania, które ten temat poruszaj¹, wydaj¹ siê uzasadnione.
Celem przeprowadzonych badañ by³o ustalenie czês-toci wystêpowania zmian w obrêbie ledziony w mate-riale nadsy³anym do badañ histopatologicznych pochodz¹-cym z jamy brzusznej psów i kotów, nastêpnie okrelenie czêstoci wystêpowania poszczególnych rodzajów zmian i próba ustalenia, czy poszczególne zmiany wi¹¿¹ siê z rodzajem obserwowanej splenomegalii (rozlana czy og-niskowa).
Materia³ i metody
Materia³ do badañ stanowi³y ledziony lub wycinki ledzio-ny, guzy lub wycinki guzów ledzioledzio-ny, usuniête w czasie za-biegu chirurgicznego w lecznicach weterynaryjnych z Warsza-wy i okolic. Pozyskany materia³ pochodzi³ od psów i kotów. Materia³ utrwalano w 4% zbuforowanej formalinie, nastêpnie odwadniano i zatapiano w parafinie. Skrawki parafinowe gru-boci 4 µm barwiono metod¹ przegl¹dow¹ hematoksylina-eozy-na, a w razie potrzeby innymi metodami histochemicznymi. Ze skierowania odnotowywano p³eæ zwierzêcia, wiek, rasê, ponadto opis zaobserwowanych w czasie laparotomii zmian, a w szczególnoci fakt, czy narz¹d by³ jednolicie powiêkszo-ny, guzowaty, czy zmiana by³a pojedyncza, czy mnoga oraz czy obserwowano nieprawid³owoci w obrêbie innych narz¹-dów wewnêtrznych. Po ustaleniu ostatecznego rozpoznania wszystkie zmiany stwierdzone w badanym materiale podzielo-no na zmiany podzielo-nowotworowe i niepodzielo-nowotworowe, ponadto usta-lono, czy proces by³ ogniskowy, czy rozlany (splenomegalia guzowata i rozlana).
Wyniki i omówienie
W okresie od lutego 1998 r. do wrzenia 2005 r. w Za-k³adzie Patologii Katedry Nauk Klinicznych SGGW w Warszawie wykonano badania 190 wycinków narz¹dów jamy brzusznej uzyskanych poprzez laparotomiê, pocho-dz¹cych od 179 psów i 11 kotów. W tym materiale 98 (51,5%) próbek stanowi³a ledziona b¹d jej wycinki oraz guzy ledziony b¹d ich wycinki. Tylko w 1 przypadku materia³ przes³any do badania pochodzi³ od kota, a w 97 (54% badanych próbek z terenu jamy brzusznej uzyska-nych od psów) przypadkach od psów, dlatego te¿ dalszej analizie poddano jedynie materia³ uzyskany od psów. Tak wysoki udzia³ wycinków tkanek pochodz¹cych ze ledzio-ny w stosunku do inledzio-nych narz¹dów jamy brzusznej bada-nych histopatologicznie jest wynikiem wielu czynników. Najwa¿niejszym z nich jest ten, ¿e splenektomia jest
czêsto metod¹ z wyboru w przypadku stwierdzenia roz-leg³ych zmian w obrêbie ledziony. Jest to zabieg stosun-kowo prosty i w przypadku niez³oliwych zmian w obrê-bie narz¹du rokowanie odnonie do d³ugotrwa³ego prze-¿ycia pacjenta jest dobre. Wiêksz¹ czêstoæ dokonywania splenektomii i badañ histopatologicznych tkanek ledzio-ny u psów ni¿ u kotów stwierdzali tak¿e Spangler i Cul-bertson (14, 15).
Z badañ w³asnych wynika, ¿e sporód wszystkich ob-serwowanych zmian w obrêbie ledziony przewa¿a³y pro-cesy nowotworowe 57% przypadków. Wed³ug danych z pimiennictwa, zmiany nowotworowe ledziony stwier-dzane s¹ doæ czêsto, chocia¿ przewa¿aj¹ procesy nieno-wotworowe. W badaniach, obejmuj¹cych materia³ pocho-dz¹cy od 1480 psów, nowotwory ledziony stanowi³y 20% przypadków (14). W cytowanej pracy w wielu przypad-kach rozpoznanie stawiano na podstawie badania wycin-ków ledziony pobranych w trakcie laparotomii diagnos-tycznej, a w badaniach w³asnych zdecydowanie czêciej materia³ pobierano w trakcie splenektomii. W badaniach Day i wsp. (2) oraz grupie psów, u których materia³ pozys-kiwany by³ drog¹ splenektomii, przeanalizowanych przez Spanglera i Culbertsona (14), nowotwory w ledzionie stwierdzano czêciej (oko³o 40% przypadków) ni¿ w ca³ej przebadanej populacji zwierz¹t (bez wzglêdu na sposób pozyskania materia³u do badañ). Ca³kowitego usuniêcia ledziony dokonuje siê wtedy, gdy narz¹d jest w znacz-nym stopniu zmieniony, co czêciej ma miejsce w przebie-gu procesów nowotworowych. W przypadku, gdy ledzio-na jest tylko niezledzio-nacznie zmienioledzio-na, próbki do badañ po-biera siê drog¹ biopsji wycinkowej czy splenektomii czê-ciowej. W badaniach w³asnych materia³ do badañ uzys-kiwany by³ g³ównie drog¹ splenektomii totalnej i prawdo-podobnie to t³umaczy uzyskanie wy¿szego odsetka zmian nowotworowych w porównaniu do danych pimiennictwa. Zarówno dane pimiennictwa, jak i wyniki prezentowa-nych badañ w³asprezentowa-nych wykazuj¹, ¿e procesy nienowotwo-rowe i nowotwory niez³oliwe ³¹cznie stanowi¹ wiêkszoæ obserwowanych nieprawid³owoci i w zwi¹zku z tym na-le¿y zak³adaæ, ¿e w tych przypadkach rokowanie dotycz¹-ce prze¿ycia pacjentów po usuniêciu ledziony, bêdzie dobre.
rednia wieku psów, od których pozyskano materia³, wynosi³a 10 lat, nieco czêciej by³y to samce (62%). Zwie-rzêta by³y ró¿nych ras, sporód psów rasowych najwiêcej by³o owczarków niemieckich (22%), rzadziej by³y to te-riery, rotweilery, jamniki i boksery, najwiêksz¹ liczbê sta-nowi³y jednak mieszañce (25%). Wyniki badañ w³asnych pokrywaj¹ siê z danymi innych autorów, ró¿nicê stanowiæ mo¿e brak w badaniach w³asnych labradorów i retrieve-rów, ras psów, które, jak siê wydaje, s¹ predysponowane do wystêpowania nieprawid³owoci w obrêbie ledziony (2, 14). Czêstoæ wystêpowania poszczególnych nowotwo-rów ledziony przedstawia ryc. 1.
Wród stwierdzonych nowotworów przewa¿a³y guzy z³oliwe. Do rozpoznanych zmian niez³oliwych nale¿a³y naczyniaki krwionone (haemangioma), które to guzy by³y jedynymi niez³oliwymi nowotworami ledziony w bada-nym materiale (7 przypadków, 13% wszystkich zmian no-wotworowych). Inne ni¿ naczyniaki niez³oliwe nowotwory ledziony stwierdzane s¹ raczej wyj¹tkowo, z przegl¹du pimiennictwa wynika, ¿e wystêpowaæ mog¹ t³uszczaki
Medycyna Wet. 2007, 63 (1) 70
i wyj¹tkowo myelolipoma (guzy zbudowane z tkanki t³usz-czowej i ognisk hematopoezy pozaszpikowej) (2, 14). Tak rzadkie rozpowszechnienie niez³oliwych nowotworów in-nych ni¿ naczyniaki, stwierdzone w badaniach w³asin-nych, wi¹¿e siê prawdopodobnie z faktem, ¿e nie manifestuj¹ siê one klinicznie i w zwi¹zku z tym s¹ nierozpoznawane. Jedynie w przypadku naczyniaków dochodziæ mo¿e do pêkania guza z powolnym s¹czeniem krwi i objawami nie-dokrwistoci, która zmusza lekarza do poszukiwania jej przyczyny lub te¿ ma miejsce masywny krwotok z szybko pogarszaj¹cym siê stanem klinicznym pacjenta.
Sporód wszystkich zmian patologicznych stwierdzo-nych w obrêbie ledziony najwiêcej by³o naczyniaków krwiononych miêsakowych (naczyniakomiêsak, haeman-giosarcoma, HSA). Guzy te stanowi³y 23% zmian obser-wowanych w tym narz¹dzie i jednoczenie 40% wszyst-kich odnotowanych nowotworów. rednia wieku zwierz¹t z naczyniakiem krwiononym miêsakowym nie ró¿ni³a siê od redniej ca³ej badanej populacji (zakres wieku 7-14 lat), a owczarki niemieckie stanowi³y w tej grupie a¿ 45% osob-ników. Czêciej ni¿ w ca³ej przebadanej populacji HSA stwierdzano u samców (68% przypadków). W zdecydo-wanej wiêkszoci przypadków powiêkszenie ledziony w przebiegu naczyniaków i naczyniaków krwiononych miêsakowych u psów mia³o charakter splenomegalii gu-zowatej (odpowiednio 87% i 82%). Uzyskane w badaniach w³asnych wyniki nie ró¿ni¹ siê istotnie od otrzymanych przez innych autorów (2, 17). Splenomegalia guzowata z obecnoci¹ jednej lub mnogich zmian to najczêciej ob-serwowany obraz naczyniakomiêsaków ledziony, guzy maj¹ rednicê od kilku milimetrów do 18 cm. Zabiegu usu-niêcia narz¹du dokonuje siê w zwi¹zku z postêpuj¹cym pogarszaniem siê stanu zdrowia zwierz¹t, os³abieniem, obecnoci¹ guzowatego tworu macalnego przez pow³oki brzuszne i pojawiaj¹c¹ siê niedokrwistoci¹ (17). Czêsto te¿ przyczyn¹ interwencji chirurgicznej jest rozpad guza i krwotok wewnêtrzny, co manifestuje siê zapaci¹, powiêk-szeniem zarysu jamy brzusznej. W wyj¹tkowych przypad-kach nowotwór odkrywany jest przypadkowo w czasie la-parotomii wykonywanej z innych wskazañ, np. ropomaci-cze (2).
Kolejn¹ grup¹ nowotworów ledziony stwierdzon¹ w badanym materiale by³y ch³oniaki (lymphoma, lympho-sarcoma), które stanowi³y 9% wszystkich stwierdzonych w ledzionie zmian i jednoczenie 16% rozpoznanych no-wotworów. Nowotwory wystêpowa³y czêciej u samców (77%), osobników starszych 8-13-letnich, z regu³y
u mieszañców i ras psów predysponowanych do rozwoju ch³oniaków. Ch³oniaki dawa³y czêciej (66%) obraz roz-lanego powiêkszenia ledziony. Niestety, nie by³o danych odno-nie do wystêpowania zmian nowotworowych w in-nym miejscu i w zwi¹zku z tym nie mo¿na by³o okreliæ, czy proces mia³ charakter pierwotny, czy te¿ by³ wynikiem uogólnienia choroby i wtórnego zajêcia ledziony. Zajêcie ledziony w przebiegu ch³oniaków wieloogniskowych u psów jest doæ czêsto obserwowane, a proces ograniczo-ny do tego narz¹du stwierdza siê raczej rzadko (2, 9, 13, 14). W przypadku ch³oniaków dobre wyniki daje chemio-terapia, splenektomia nie jest wykonywana czêsto i w zwi¹zku z tym rozpowszechnienie tego typu nowotworów w populacji psów jest prawdopodobnie wiêksze ni¿ to wy-nika z badañ w³asnych i danych pimiennictwa.
Kolejn¹ analizowan¹ grup¹ nowotworów by³y miêsaki, które nie wywodzi³y siê ani z tkanki limfatycznej, ani na-czyñ krwiononych (6, 8, 16). Do guzów tych nale¿a³y miêsaki wrzecionowatokomórkowe, takie jak w³ókniako-miêsaki (fibrosarcoma), miêniaki g³adkokomórkowe miê-sakowe (leiomyosarcoma), miêsaki histiocytarne (sarco-ma histiocyticum) i miêsaki niezró¿nicowane (sarco(sarco-ma indifferentiatum). Guzy te stanowi³y ³¹cznie 24% nowo-tworów ledziony i w 69% przypadków dawa³y obraz sple-nomegalii guzowatej. Wiek chorych zwierz¹t, p³eæ nie ró¿-ni³y siê znacz¹c¹ od ca³ej badanej populacji, u ¿adnej z ras nie stwierdzano tych guzów czêciej ni¿ u innych. Miêsa-ki wrzecionowatokomórkowe stanowi¹ od 13% do 34% nowotworów ledziony, wywodz¹ siê one z ró¿nych ele-mentów tkanki ³¹cznej i mog¹ mieæ rozmaity obraz mikro-skopowy, a do ich ró¿nicowania czêsto wymagane jest ba-danie immunohistochemiczne (2, 14, 16). Najczêciej przy-bieraj¹ one postaæ pojedynczego guza, a w przypadkach nowotworów s³abo zró¿nicowanych zmiany s¹ liczne lub powoduj¹ rozlane powiêkszenie narz¹du (6).
Nowotwory przerzutowe stanowi³y 7% zmian nowotwo-rowych w ledzionie; w 3 przypadkach by³y to raki gru-czo³owe, a w 1 przypadku stwierdzono naciekanie ch³o-niakomiêsaka z wêz³ów ch³onnych krezkowych. ledzio-na jest ledzio-narz¹dem, w którym przerzuty nowotworowe wy-stêpuj¹ doæ czêsto, najczêciej s¹ to nowotwory pocho-dzenia nab³onkowego, szczególnie gruczolakoraki. Przy braku danych odnonie do pierwotnego ogniska czêsto trud-no jest ustaliæ miejsce pochodzenia. Najczêciej jednak miejscem wyjcia nowotworów ledziony s¹ raki ¿o³¹dka, jelit i trzustki, chocia¿ niekiedy nie udaje siê tego ustaliæ (2).
Zmiany nie maj¹ce pod³o¿a nowotworowego w bada-nym materiale obserwowano w 43% przypadków. Nie stwierdzono, aby wystêpowa³y one czêciej u którejkol-wiek z ras czy p³ci. rednia którejkol-wieku zwierz¹t z tej grupy nie odbiega³a od redniej wieku dla ca³ej populacji i wynosi³a 9,8 roku (zakres 2-14 lat). Czêstoæ wystêpowania poszcze-gólnych zmian nienowotworowych przedstawia ryc. 2. Do najpowszechniej stwierdzanych nieprawid³owoci, nale¿a-³y zaburzenia w kr¹¿eniu ledziony, które mianale¿a-³y charakter zastoju lub wylewów krwi, zaników ledziony po zastoju, ognisk bliznowacenia krwiaków, rzadziej ognisk zawa³o-wych. Stanowi³y one 59% zmian nie bêd¹cych nowotwo-rami i czêsto (56% przypadków) prowadzi³y do rozlanego powiêkszenia narz¹du.
Ryc. 1. Wystêpowanie poszczególnych nowotworów ledzio-ny u psów
Medycyna Wet. 2007, 63 (1) 71
Krwiaki (hematoma) stanowi³y 14% nienowotworo-wych zmian w ledzionie i we wszystkich przypadkach by³y to zmiany guzowate. Krwiaki s¹ doæ czêsto stwier-dzane w materiale przesy³anym do badañ histopatologicz-nych, gdy¿ niejednokrotnie powoduj¹ nag³e i zagra¿aj¹ce ¿yciu objawy kliniczne, które zmuszaj¹ lekarza do wyko-nania zabiegu chirurgicznego. Ponadto, krwiaki czêsto wspó³istniej¹ z innymi procesami chorobowymi w ledzio-nie lub s¹ stwierdzane przypadkowo podczas laparotmoii wykonywanej z innych wskazañ (2). Czêsto s¹ one nie do odró¿nienia makroskopowo od stwierdzanych u psów no-wotworów naczyniopochodnych, a obserwowana niekie-dy obecnoæ oderwanych fragmentów krwiaka w obrêbie krezki czy sieci mo¿e sugerowaæ chirurgowi obecnoæ prze-rzutów naczyniakomiêsaka. W takiej sytuacji ca³kowite usuniêcie ledziony i przes³anie materia³u do badania his-topatologicznego wydaje siê najlepszym sposobem postê-powania, dlatego ¿e do ostatecznego rozpoznania procesu wymagane jest czêsto badanie licznych wycinków narz¹-du, a ponadto pozostawienie w jamie brzusznej ³atwo pê-kaj¹cych, kruchych mas grozi tragicznymi w skutkach po-wik³aniami (2, 11). Obecnoæ krwiaków stwierdza siê u zwierz¹t ró¿nych ras, p³ci i wieku, jednak¿e niektórzy autorzy sugeruj¹, ¿e czêciej u labradorów i osobników w typie tej rasy (2).
Do innych, rzadziej obserwowanych zmian nienowo-tworowych w badanym materiale nale¿a³y nienowotworo-we rozrosty miazgi bia³ej, czêciej o charakterze guzko-watym (60%) ni¿ rozlanym oraz ogniska hematopoezy pozaszpikowej, które w wiêkszoci przypadków (75%) dawa³y obraz rozlanego powiêkszenia ledziony. Zbyt ma³a liczba przypadków uniemo¿liwi³a bardziej dok³adn¹ ich analizê, chocia¿ hematopoezê pozaszpikow¹ czêciej stwierdzano u zwierz¹t nieco m³odszych (7,5 roku) ni¿ red-nia wieku dla ca³ej badanej populacji.
W prezentowanych badaniach w³asnych nie uda³o siê ustaliæ, czy charakter obserwowanej splenomegalii wi¹¿e siê z rodzajem rozpoznawanych zmian. Splenomegaliê guzowat¹ stwierdzono 66% badanych przypadków, zmia-ny rozlane stwierdzono w 34% przypadków. Bez wzglêdu na to, czy zmiany mia³y charakter nowotworowy, czy te¿ nie, nieregularne powiêkszenie ledziony stwierdzano czê-ciej. Zdecydowan¹ ró¿nicê stwierdzono w przypadku z³o-liwych i niez³oz³o-liwych nowotworów naczyniopochodnych oraz w przypadku krwiaków. Stwierdzono bowiem, ¿e 100% krwiaków, 86% naczyniakomiêsaków i 81% naczy-niaków dawa³o obraz splenomegali guzowatej.
Obserwa-cje te mog¹ okazaæ siê pomocne, je¿eli w diagnostyce u¿y-wa siê badañ dodatkowych, takich jak USG, które pozu¿y-wa- pozwa-la na ocenê mi¹¿szu guza, a tak¿e umo¿liwia pobranie pró-bek tkanek do badania histologicznego (biopsja gruboig³o-wa) czy cytologicznego (biopsja aspirasyjna cienkoig³o-wa). W odró¿nianiu charakteru zmian guzowatych w ob-rêbie ledziony pomocna mo¿e okazaæ siê tomografia kom-puterowa. Fife i wsp. zaobserwowali ró¿nice dotycz¹ce gês-toci tkanek guza mierzonej za pomoc¹ jednostek Houns-fielda, pomiêdzy naczyniakomiêsakami i guzowatymi zmianami niez³oliwymi takimi jak krwiaki (3).
Choroby ledziony u psów stanowi¹ wa¿n¹ przyczynê interwencji chirurgicznej. Pod³o¿em chorób s¹ najczêciej procesy nowotworowe, czêsto o z³oliwym charakterze, a ich zaawansowanie sk³ania lekarza do usuniêcia ca³ego narz¹du. Do najczêciej stwierdzanych w ledzionie zmian nale¿¹ naczyniaki krwionone miêsakowe, a typowym pa-cjentem w takich przypadkach jest pies rasy owczarek nie-miecki, samiec, w wieku 10 lat. Do rzadziej opisywanych nowotworów nale¿¹ miêsaki wrzecionowatokomórkowe i ch³oniaki. Sporód zmian o pod³o¿u nienowotworowym dominuj¹ zaburzenia w kr¹¿eniu oraz krwiaki. Rodzaj ob-serwowanej splenomegali nie jest typowy dla poszczegól-nych procesów patologiczposzczegól-nych maj¹cych miejsce w le-dzionie, jednak¿e w niektórych typach zmian guzowate po-wiêkszenie ledziony stwierdza siê czêciej ni¿ w innych.
Pimiennictwo
1.Cruz-Arambulo R., Wrigley R., Powers B.: Sonographic features of histiocytic neoplasms in the canine abdomen. Vet. Radiol. Ultrasound 2004, 45, 554-558. 2.Day M. J., Lucke V. M., Pearson H.: A review of pathological diagnoses made
from 87 canine splenic biopsies. J. Small Anim. Pract. 1995, 36, 426-433. 3.Fife W. D., Samii V. F., Drost T., Mattoon J. S., Hoshaw-Woodard S.:
Com-parison between malignant an nonmalignant splenic masses in dogs using contrast-enhanced computed tomography. Vet. Radiol. Ultrasound 2004, 45, 289-297.
4.Hardie E. M., Valden S. L., Spaulding K., Malarkey D. E.: Splenic infarction in 16 dogs: a retrospective study. J. Vet. Intern. Med. 1995, 9, 141-148. 5.Hendrick M. J., Brooks J. J., Bruce E. H.: Six cases of malignant fibrous
histio-cytoma of the canine spleen. Vet. Pathol. 1992, 29, 351-354.
6.Hendrick M. J., Goldschmidt M. H.: Do injection site reactions induce fibro-sarcoma in cats? J. Am. Vet. Med. Assoc. 1991, 199, 968.
7.Jaroch M. T., Broughan T. A., Hermann R. E.: The natural history of splenic infarction. Surgery 1986, 100, 743-750.
8.Kessler M., Maurus Y., Kostlin R.: Hemangiosarcoma of the spleen: clinical aspects in 52 dogs. Tierarztl. Prax. 1997, 25, 651-656.
9.Moulton J. E., Harvey J. W.: Tumors of the lymphoid and hematopoietic tissues, [w:] Moulton J. W.: Tumors in domestic animals. University of California Press, Los Angeles 1992, s. 231-306.
10.Narojek T.: The value of ultrasound examination in the diagnosis of spleen di-seases in dogs and cats. Ann. Warsaw Agricult. Univ. SGGW Vet. Med. 1997, 20, 125-131.
11.Sato A. F., Salano M.: Ultrasonographic findings in abdominal mast cell di-sease: a rewtrospective study of 19 patients. Vet. Radiol. Ultrasound 2004, 45, 51-57.
12.Smith A. N.: Hemangiosarcoma in dogs and cats. Vet. Clin. Small Anim. 2003, 33, 533-552.
13.Soko³owska J.: Patomorfologia ch³oniaków u psów. Praca dokt., SGGW, Warszawa 2004.
14.Spangler W. L., Culbertson M. R.: Prevalence, type, and importance of splenic diseases in dogs: 1,480 cases (1985-1989). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1992 a, 201, 829-834.
15.Spangler W. L., Culbertson M. R.: Prevalence and type of splenic diseases in cats: 455 cases (1985-1991). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1992 b, 201, 773-776. 16.Spangler W. L., Kass P. H.: Splenic myeloid metaplasia, histiocytosis, and
hypersplenism in the dog (65 cases). Vet. Pathol. 1999, 36, 583-593. 17.Srebernik N., Appeleby E. C.: Breed prevalence and site of haemangioma and
haemangiosarcoma in dogs. Vet. Rec. 1991, 129, 408-409.
Adres autora: dr Rafa³ Sapierzyñski, ul. Nowoursynowska 159c, 02-776 Warszawa; e-mail: sapieh@onet.poczta.pl
Ryc. 2. Wystêpowanie poszczególnych zmian nienowotworo-wych ledziony u psów
