"Bolszewistkaja pieriosiczeskaja pieczat' (diekabr' 1900-oktiabr' 1917) : bibliograficzeskij ukazatiel", Moskwa 1964 : [recenzja]

Paczkowski, Andrzej

"Bolszewistkaja pieriosiczeskaja

pieczat (diekabr 1900-oktiabr 1917) :

bibliograficzeskij ukazatiel", Moskwa

1964 : [recenzja]

Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 5/1, 255-256

R E C E N Z J E

I

B o l s z e w i s ts k a ja p ie r o d ic z e s k a ja pie c z a t’ ( d i e k a b r ’ 1900 — o k t i a b r ’ 1917). B i b l i o g r a f i - c z e s k ij u k a z a t ie l, M o s k w a 1964, „ I z d a tie ls tw o P o litic z e s k o j L i t i e r a t u r y ”, ss. 255.

Zespół p racow ników m oskiewskiego I n s ty tu tu M arksizm u-L eninizm u p rz y К С K P Z R pod k ierow nictw em W. I. Lw ow a (Ł. O. W achnan, E. M. Zo- łozuchina i G. A. N ikołajew -Surow cew ) zebrał i opracow ał in form acje b i­ bliograficzne i w iadom ości historyczn e o p rasie bolszewickej od m om en tu w y k ry stalizow ania się tego n u r tu w łonie rosyjskiej socjaldem okracji aż do w yb uch u R ew olucji Październikow ej. P u n k te m w yjścia b a d a ń b y ły opu­ blikow ane już poprzednio trz y bibliografie: Russkaja periodiczeskaja pie­

czat’ (1895 — oktiabr’ 1917 g.) B olszew istskaja pieriodiczeskaja pieczat’ w g ody p ierw oj russkoj rew o lu cji (1905— 1907) oraz Bolszew istskaja pieczat tijnaja pieriodiczeskaja pieczat’ (m a r t — nojabr’ 1917 д.). P ra c a om aw iana

stanow i więc podsum ow anie dotychczasow ego dorobku w tej dziedzinie b a d a ń i uzupełniona je st w p o ró w n an iu z poprzednim i szeregiem now ych ty tu łó w i rozszerzeniem z a w a rty c h w n iej inform acji.

P o d staw ą bibliografii je st u k ład chronologiczny, w ram a ch poszczegól­ nych la t ty tu ły podane są alfabetycznie. P rz y ję c ie tak iej k o n struk cji, być m oże n iezb y t w łaściw ej z p u n k tu w idzenia klasycznej bibliografii, tłu m a ­ czy się w y starczająco m onotem atycznością p ra c y (prasa jedn ej p a rtii p o­ litycznej). N ie tylko nie u tru d n ia ona lek tu ry , ale w p lasty c zn y sposób u k a z u je d y nam ikę rozw oju p ra s y i jej zależność od ogólnej sy tu a c ji p a rtii w poszczególnych okresach.

Opis składa się z dwóch części. P ierw sza zaw iera dane bibliograficzne w n a stę p u ją c y m porządku: ty tu ł, p o d ty tu ł, m iejsce w ydania, d a ty p ie rw ­ szego i ostatniego n u m eru , częstotliw ość u k azy w an ia się, nazw iska re d a k ­ torów i wydaw ców , oficjalnie firm u ją cy c h pismo, oraz d ru k arn ię. Zm iany, jakie zaszły w k tó ry m ś z ty ch elem entów , podane są nie, ja k to często b y ­ wa, na końcu opisu, ale p rz y poszczególnych jego częściach składow ych. D ru g ą część opisu stanow i adnotacja, w k tó re j podane są n astęp u jące in ­ form acje: h isto ria pism a (kilka najw ażniejszy ch d at i faktów ), w sp ó łp ra­

2 5 6 R E C E N Z J E

cownicy pism a i redaktorzy, n a k ła d (najniższy — najw yższy), rep resje, ja ­ kim pism o ulegało, inform acje o kolportażu i odbiorcach pism a, w ykaz w ażniejszych pozycji, jakie na te m a t pism a się ukazały, podstaw ow e źró­ dła archiw alne.

Oczywiście nie dla w szystkich pism udało się a u to ro m zebrać odpo­ w iednią ilość danych w ysta rc z a ją c y ch do zapełnienia zaplanow anych r u ­ b ry k bibliografii i adnotacji. N ap o tk ali zrozum iały opór m ate ria łu . Duża część bolszewickiej p ra s y ukazyw ała się w w a ru n k a ch nielegalności, tak n ie sp rzy jający ch p rz e trw a n iu ; sw oją rolę m usiało też odegrać p rz e trz e ­ bienie archiw ów i bibliotek przez dw ie dziejow e zaw ieruchy. Z n a jd u ją się więc w w ykazach i takie pism a, k tó re znane są jedynie z przekazów arch iw aln y ch i w ty c h w y p a d k a c h opis jest, rzecz prosta, n a jsk ro m n ie j­ szy. Sporo kłopotów m usiała spraw ić a u to ro m selekcja pism , k tó ry c h sta ­ nowisko polityczne było w okresie dom inacji sekciarstw a w śród h isto ry ­ ków n ieraz k rańcow o różnie określane. Do om aw ianej bibliografii w łączo­ no więc szereg pism „ zajm ujących pośrednio (poslcdowatielno) pozycje bolszew ickie” (s. 5). Nie włączono n a to m ia st pism liberalny ch, któ ry ch w spółpracow nikam i b y li działacze i publicyści bolszewiccy. Osobno w y ­ m ieniona (i opisana) je st p ra sa bolszewicka związków zawodowych. P ra c ę z am y k ają s ta ra n n ie opracow ane i dobrze przem yślane indeksy: 1) a lfab ety czny indeks ty tułów , 2) indeks geograficzny m iejsc w y d an ia (i tu ko lejna ciekaw a pro po zycja zespołu autorskiego: p od h asłam i po ­ szczególnych m iejscow ości pism a ułożone są w p orządku chronologicz­ nym), 3) indeks nazw isk i 4) in d ek s chronologiczny ty tu łó w po d a ją c y nie tylk o w ykaz pism uk azu jący ch się w d a n y m roku, ale p ozw alający łatw o i szybko prześledzić podstaw ow e dane poszczególnych ty tu łów . In d eks stanow i nie tylko w ielkie u łatw ien ie w posługiw aniu się bibliografią, ale m oże wskazać, bez w n ik a n ia w zawiłości opisu, n a szereg istotnych spraw .

W arto więc, aby w szyscy w ydaw cy o nich pam iętali (np. jed n y m

z najisto tn iejszy ch b ra k ó w opublikow anej przez L udow ą Spółdzielnię W ydaw niczą bibliografii. Ire n y B ar-T u row skiej pt. Czasopiśmiennictw o

0 w s i i dla wsi, W arszaw a 1964, je st pozbaw ienie jej jakiegokolw iek p rze ­

w odnika po treści w form ie in d e k s u ) ..

W ydaje m i się, że recenzow ana książka stanow ić m oże nie ty lk o p r z y ­ k ład rob oty dobrze w ykonanej, ale ud ow adnia też, że p odejm ow anie p rac bibliograficznych n a d w ycinkow ym i zagadnieniam i je st p ra c ą pożyteczną 1 potrzebną, n a w e t gd y bibliografia całościowa obejm ująca po ru szan y pro blem już istnieje.