Podział roślin uprawnych
Wprowadzenie Przeczytaj
Grafika interaktywna Sprawdź się
Dla nauczyciela
W codziennej diecie spożywamy wiele różnych produktów, często nie zastanawiając się nad ich pochodzeniem. Skąd biorą się rośliny, które są podstawą naszego wyżywienia? Czym są rośliny
alimentacyjne, przemysłowe oraz pastewne? Jaki jest podział roślin uprawnych? Jakie funkcje pełnią dla człowieka poszczególne rośliny? Odpowiedzi na te pytania otrzymasz w tym materiale.
Twoje cele
Wymienisz kryteria podziału roślin uprawnych.
Scharakteryzujesz grupy roślin uprawnych.
Zaklasyfikujesz rośliny uprawne do odpowiednich grup.
Omówisz przeznaczenie roślin uprawnych.
Podział roślin uprawnych
Źródło: By Сергей000, CC BY 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by/3.0, dostępny w internecie:
h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=58018155.
Przeczytaj
Na świecie uprawia się wiele gatunków roślin. Głównym ich przeznaczeniem jest wyżywienie ludności, ale stanowią także paszę dla zwierząt, są surowcami dla przemysłu spożywczego, chemicznego i lekkiego oraz towarem w handlu międzynarodowym. Podział roślin uprawnych nie jest jednoznaczny, gdyż wiele z nich znajduje różnorodne zastosowanie. Ze względu na cele produkcji wyróżniamy rośliny
alimentacyjne, przemysłowe i pastewne, ale wiele z nich można umieścić we wszystkich grupach.
Rośliny alimentacyjne
Pierwsza grupa roślin służy zaspokojeniu potrzeb żywieniowych zarówno producentów, jak i ludności nierolniczej. Dostarcza człowiekowi potrzebnych składników odżywczych: węglowodanów, białka, witamin i mikroelementów. Najważniejsze w tej grupie są zboża, ale wyróżnia się także rośliny okopowe i strączkowe.
Grupa roślin uprawnych Przykłady roślin uprawnych
Rośliny alimentacyjne - stanowiące źródło pokarmu dla człowieka
Zbożowe Kukurydza, pszenica, ryż, jęczmień, żyto, proso i sorgo, owies
Rośliny okopowe (bulwiaste)
Ziemniaki, buraki, maniok, bataty
Rośliny
strączkowe Soczewica, fasola, groch, ciecierzyca
Owoce i warzywa
Owoce: jabłka, gruszki, wiśnie, czereśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, truskawki, winogrona, owoce cytrusowe (pomarańcze, mandarynki, cytryny, grejpfruty), banany Warzywa: cebula, kapusta, pomidor, marchew, pietruszka, seler, por, ogórek, kalafior, rzodkiewka
Oleiste
Rzepak, rzepik, słonecznik, len oleisty orzeszki ziemne, palma oleista, palma kokosowa, sezam, migdałowiec, oliwki i soja
Miododajne Nawłoć kanadyjska, nawłoć późna, rdestowce, robinia akacjowa, klon jesionolistny
Cukrodajne Burak cukrowy, trzcina cukrowa
Pszenica jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych zbóż na świecie. Cechuje się dużą wartością odżywczą.
Źródło: By Kevin Lallier - h ps://www.flickr.com/photos/klallier/3715569167, CC BY 2.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by/2.0, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=33976258.
Rośliny przemysłowe
Ta kategoria obejmuje rośliny, które są przeznaczone do przetworzenia na produkty żywnościowe, komponenty używane w przemyśle chemicznym czy włókna stosowane do wyrobu tkanin. Ich uprawa ma w większości charakter towarowy, tylko w niewielkim stopniu są przetwarzane na potrzeby własne rolników.
Grupa roślin
uprawnych Przykłady roślin uprawnych
Oleiste Soja, orzech ziemny, słonecznik, rzepak i rzepik, sezam, palma kokosowa, palma oliwna, oliwka europejska
Włókniste Bawełna, len, konopie, juta
Specjalne Tytoń, chmiel, wiklina koszykarska Lecznicze Aloes, imbir, mięta
Przyprawowe Pieprz, gałka muszkatołowa, kminek, kolendra, koper włoski, tymianek, wawrzyn, gorczyca, ziele angielskie, cynamon, imbir, wanilia.Aloes, imbir, mięta
Kwiat i dojrzały owoc bawełny. Z owocu produkuje się włókna, z których wytwarza się ok. 70% wszystkich tkanin na świecie.
Źródło: By Forest and Kim Starr - starr-130617-5030-Gossypium_barbadense-flowers_leaves_co ony_white_seeds-Kealia_Pond_NWR-Maui, CC BY 2.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by/2.0, dostępny w internecie: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=45959794.
Rośliny pastewne
Trzecią grupą roślin są te, których głównym celem uprawy jest ich przeznaczenie na paszę. Spożywane mogą być bezpośrednio w gospodarstwach rolnych, w których zostały wytworzone, ale też przetwarza się je przemysłowo na pasze. Głównymi roślinami paszowymi są zboża, a zwłaszcza wysokobiałkowa kukurydza i pszenica. Stosowane są w chowie (głównie intensywnym) większości zwierząt
gospodarskich. W tradycyjnym chowie trzody chlewnej dużą rolę odgrywają ziemniaki. Do produkcji pasz mogą być wykorzystywane odpady powstające po przetwarzaniu niektórych roślin przemysłowych.
Bardzo cenione są tzw. wytłoki sojowe czy wysłodki buraczane oraz liście buraka cukrowego.
Słownik
lateks
roztwór kauczuku naturalnego lub syntetycznego w postaci płynnej; po obróbce wypreparowuje się kauczuk, który znajduje zastosowanie jako surowiec w przemyśle gumowym
melasa
ciemnobrązowy, gęsty syrop, który powstaje jako uboczny produkt wytwarzania cukru z buraka lub trzciny cukrowej; stosowany jest do produkcji alkoholu, drożdży i kwasów organicznych
rośliny alimentacyjne
grupa roślin uprawnych stanowiąca podstawę wyżywienia ludności; dostarcza kalorii, białka oraz stanowi urozmaicenie diety w witaminy i sole mineralne
rośliny pastewne
grupa roślin uprawnych, które są stosowane jako pasza dla zwierząt; często pokrywają się z roślinami alimentacyjnymi
rośliny przemysłowe
grupa roślin uprawnych, które są przetwarzane jako surowce dla przemysłu spożywczego, chemicznego czy lekkiego
towarowość rolnictwa
stosunek sprzedanej produkcji rolniczej do wytworzonej
Grafika interaktywna
Polecenie 1
Scharakteryzuj znaczenie roślin alimentacyjnych dla wyżywienia ludności na świecie. Zanotuj, jakie różnice zachodzą w zależności od stref klimatycznych.
Podział uprawnych roślin alimentacyjnych.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Podział uprawnych roślin przemysłowych.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸醙難
Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2 Ćwiczenie 3
Rozpoznaj rośliny uprawne.
Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 5 Ćwiczenie 6 Ćwiczenie 7 Ćwiczenie 8
Na podstawie dostępnych źródeł uzasadnij, dlaczego rośliny przemysłowe mają mniejszy udział
w strukturze zasiewów w gospodarstwach
o powierzchni 1,01−4,99 ha niż w gospodarstwach o powierzchni przekraczającej 50 ha.
Fotografia nr 1
Fotografia nr 2
輸 輸 輸
醙 醙 醙 難 難
Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Barbara Lenartowicz Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Podział roślin uprawnych
Grupa docelowa: czteroletnie liceum ogólnokształcące i pięcioletnie technikum, zakres rozszerzony, klasa II
PODSTAWA PROGRAMOWA
X. Zróżnicowanie gospodarki rolnej: typy rolnictwa i główne regiony rolnicze na świecie, rolnictwo uprzemysłowione a rolnictwo ekologiczne, uprawy roślin modyfikowanych genetycznie.
Uczeń:
1) charakteryzuje różne typy rolnictwa, przedstawia ich uwarunkowania oraz wyróżnia główne cechy regionów rolniczych na świecie.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne Uczeń:
określa kryteria podziału roślin uprawnych, wymienia grupy roślin uprawnych,
potrafi dopasować rośliny do poszczególnych grup uprawnych, wyjaśnia przeznaczenie roślin uprawnych.
Strategie nauczania: konstruktywizm
Metody nauczania: praca z e‑materiałami, burza mózgów Formy zajęć: praca w grupach, zbiorowa
Fotografia nr 3
Fotografia nr 4
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, rzutnik Materiały pomocnicze
rozsypanka dla każdej grupy (załącznik nr 1),
dodatkowa literatura: Falkowski J., Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Załącznik nr 1 – rozsypanka
Plik o rozmiarze 70.79 KB w języku polskim PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wykonuje czynności organizacyjne - podaje temat i objaśnia cele lekcji. Następnie prosi uczniów o podanie nazw roślin, z których zostały wykonane artykuły codziennego użytku. Mogą to być na przykład: pieczywo, makaron, płatki, margaryna, kasza, cukier, napoje, mydło, odzież. Nauczyciel wprowadza podział roślin na grupy ze względu na ich przeznaczenie, podkreślając, że klasyfikacja nie jest jednoznaczna i niektóre rośliny można zaliczyć do różnych grup.
Faza realizacyjna
Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną. Zapoznaje uczniów z przykładami roślin uprawnych zaliczanych do poszczególnych grup. Następnie dzieli klasę na pięć zespołów. Rozdaje każdej grupie zestaw kartek z nazwami roślin uprawnych i grup (załącznik nr 1) i prosi o przyporządkowanie ich do grupy roślin alimentacyjnych, przemysłowych i pastewnych oraz właściwe utworzenie schematu. Ze względu na różne możliwości zastosowania niektórych roślin, mogą one być w zestawie powtórzone. Po wykonaniu zadania nauczyciel podsumowuje pracę poszczególnych grup i ocenia jej efekty. Następnie nauczyciel prosi o wykonanie polecenia do grafiki interaktywnej. Prosi uczniów o zastanowienie się, czy wszyscy ludzie na świecie spożywają te same posiłki. Jakie różnice zachodzą? Nauczyciel pyta również, czy uczniowie dostrzegają różnice w innym niż alimentacyjne wykorzystaniu roślin w zależności od strefy klimatycznej.
Faza podsumowująca
Uczniowie utrwalają wiedzę przez wykonanie ćwiczeń z e‑materiału. Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów.
Praca domowa
Wybierz pięć owoców dostępnych w Polsce i wyszukaj w Internecie główne regiony ich upraw na świecie.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Przy ograniczonej liczbie godzin grafikę interaktywną można wykorzystać jako element fazy
wprowadzającej do lekcji: Produkcja roślinna na świecie, Produkcja roślinna w wybranych regionach świata, Jaka to roślina uprawna, Rozmieszczenie i wielkość produkcji głównych ziemiopłodów.
