Janusz Stradecki
Bibliografie zawartości czasopism
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 45/2, 661-672
P r z y jm u ją c , iż o u k ła d z ie , ta k ja k o w ie lu e le m e n ta c h m e to d y b ib lio g r a fic z n e j, d e c y d u j e c h a r a k te r o p r a c o w y w a n e g o m a te r ia łu , p o d zia ł fo r m a ln o - w y d a w n ic z y w b ib lio g r a f ii u t w o r ó w S ie n k ie w ic z a w y d a j e się słu s z n y .
W e w n ą tr z g r u p y p ie r w s z e j ( u tw o r y d r u k o w a n e w c z a s o p is m a c h i w y d a w n ic t w a c h z b io r o w y c h ) p r z y ję ty z o s ta ł s z c z e g ó ło w y u k ła d c h r o n o lo g ic z n y w e d łu g d a t y d z ie n n e j. Z a s a d a te g o u k ła d u m a tę z a le tę , iż w ią ż e u tw o r y z a k tu a ln y m i w y d a r z e n ia m i p o lit y c z n o - s p o łe c z n y m i (co w a ż n e je st, g d y c h o d z i ' o p u b lic y s ty k ę ) i m a ś c is ły z w ią z e k z k a l e n d a r i u m ż y c ia p isa r z a .
P r z e c h o d z ą c w r e s z c ie d o o m ó w ie n ia o g ó ln e j k o m p o z y c ji B i b l i o g r a f i i s tw ie r d z ić m o ż n a b r a k s z e r e g u s p is ó w p o m o c n ic z y c h , a to: w y k a z u p s e u d o - i k r y p to n im ó w p is a r z a , w y k a z u p e r io d y k ó w , z k tó r y m i S ie n k ie w ic z w s p ó ł p r a c o w a ł, w r e s z c ie in d e k s u r z e c z o w e g o . B i b l i o g r a f i a z a o p a tr z o n a j e s t w w y k a z s k r ó tó w , s p is w y d a w c ó w t e k s t ó w S ie n k ie w ic z a o raz in d e k s ty tu łó w , k tó r y je d n a k b u d z i z a s tr z e ż e n ia . W y o d r ę b n ie n ie u tw o r ó w w e d łu g p e w n y c h h a s e ł n a d r z ę d n y c h , ja k m . in . O d p o w i e d z i n a a n k i e t ę , K o m i t e t G e n e r a l n y S z w a j c a r s k i w V e v e y , O d e z w y , W i e r s z e , n ie j e d n o lit a z a sa d a s to s o w a n ia s z e r e g o w a
n ia a lf a b e t y c z n e g o ( w e d łu g p ie r w s z e j lit e r y t y tu łu lu b w e d łu g p ie r w s z e g o r z e c z o w n ik a w t y tu le ), w r e s z c ie z g r u p o w a n ie n u m e r ó w p o z y c ji fr a g m e n tó w d z ie ł p r z y t y t u le d a n e g o d z ie ła (c o p o w o d u je , ż e s z u k a ją c np . fr a g m e n tu
O b l ę ż e n i a Z a m o ś c i a , k o r z y s t a j ą c y p r z e jr z e ć m u s i 50 p o z y c ji p o d a n y c h p rzy
h a ś le P o t o p ) — w s z y s t k o to s p r a w ia , ż e in d e k s n ie s p e łn ia z a d a n ia s z y b k ie g o i p r o ste g o d o p r o w a d z e n ia d o p o z y c ji.
R o z w a ż a n ia n a t e m a t s z c z e g ó ło w y c h r o z w ią z a ń b ib lio g r a fic z n y c h n ie m o g ą j e d n a k z a m y k a ć o m ó w ie n ia b ib lio g r a f ii d z ie ł S ie n k ie w ic z a . W y d a je się , iż z e w z g lę d u n a w a r u n k i, w ja k ic h p r a c a b y ła p r o w a d z o n a , a u to r ś w ia d o m ie s k o n c e n tr o w a ł s w ó j w y s ił e k p r z e d e w s z y s t k im n a z g r o m a d z e n iu ja k n a j w ię k sz e j lic z b y p o z y c ji, n a ilo ś c io w y m w z b o g a c e n iu sp is u . W ty m z a k r e s ie u z y s k a ł te ż n a j p o w a ż n ie j s z e r e z u lta ty .
J a d w i g a C z a c h o w s k a
B I B L I O G R A F I E Z A W A R T O Ś C I C Z A S O P IS M
O B L IC Z E D N IA . 1936. W stę p i a n to lo g ię o p r a c o w a ła M i r o s ł a w a P u c h a l s k a . W y k a z w a ż n ie j s z y c h p o z y c ji b ib lio g r a fic z n y c h o p r a c o w a ł J e r z y K ą d z i e l a . W r o c ła w 1953. Z a k ła d im . O sso liń s k ic h . W y d a w n ic tw o P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k , s. 176, 2 n lb . I n s ty tu t B a d a ń L ite r a c k ic h P A N . M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i p o d red . E w y K o r z e n i e w s k i e j . T. 1. — S Y G N A Ł Y . 1933— 1939. O p r a c o w a ła J a d w i g a C z a c h o w s k a . W r o c ła w 1952. W y d a w n ic tw o Z a k ła d u N a r o d o w e g o im . O s s o liń s k ic h , s. 189, 3 n lb ., 1 ryc. I n s ty tu t B a d a ń L ite r a c k ic h P A N . M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i p o d red. E w y K o r z e n i e w s k i e j . T. 2. — P O P R O S T U — K A R T A . 1935— 1936. W stę p i a n t o lo g ię o p r a c o w a ła B a r b a r a W i n k i e l . W y k a z w a ż n ie js z y c h p o z y c ji b ib lio g r a f ic z n y c h o p r a c o w a ł J a n u s z S t r a d e c k i . W r o c ła w 1953. Z a k ła d im . O s s o liń s k ic h . W y d a w n ic t w o P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k , s. 238, 2 n lb ., 2 ryc. I n s t y t u t B a d a ń L ite r a c k ic h P A N . M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i p o d red . E w y K o r z e n i e w s k i e j . T. 3 —
K R Y T Y K A . 1899— 1914. B ib lio g r a fia z a w a r to ś c i. O p r a c o w a ł W i t o l d S u c h o d o l s k i . W r o c ła w 1953. Z a k ła d im . O s s o liń s k ic h . W y d a w n ic tw o P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k , s. 148. I n s ty tu t B a d a ń L ite r a c k ic h P A N . M a t e r i a ł y B i b l i o g r a f i c z n e p o d red . E w y K o r z e n i e w s k i e j . T. 2.
A u to r e m , k tó r y p ie r w s z y w b ib lio g r a fii p o ls k ie j p o d ją ł o p r a c o w a n ie b ib lio g r a fic z n y c h m o n o g r a fii c z a s o p ism , b y ł K a r o l E s t r e i c h e r . D o c e n ia - • ją c w a g ę z a g a d n ie n ia , d a ł n a m a r g in e s ie s w o je j z a s a d n ic z e j p r a c y p ie r w s z e p r ó b y m o n o g r a fii b ib lio g r a fic z n y c h : B i b l i o t e k i W a r s z a w s k i e j i T y g o d n i k a I l u s t r o w a n e g o 1.
W d w u d z ie s to le c iu m ię d z y w o je n n y m t r a d y c je E s tr e ic h e r a n ie b y ły k o n t y n u o w a n e . I n ic j a t y w a 'j e d n o s t e k n ie z n a jd o w a ła p o p a r c ia z e s tr o n y „ c z y n n ik ó w o fic j a ln y c h “. Z n a n e są w a r u n k i p r a c y K o r b u ta . N ie b y ło sz e r s z y c h m o ż liw o ś c i p la n o w e j, z e s p o ło w e j p r a c y , k o n ie c z n e j w p r z e d s ię w z ię c ia c h te g o r o d z a ju ja k b ib lio g r a fie z a w a r to ś c i c z a s o p ism . S tą d n ie lic z n e , p o w s ta łe w ó w c z a s p o z y c je b ib lio g r a fic z n e z te g o z a k r e s u c e c h u je n ie d o s ta te c z n a p r e c y z ja m e to d y , z a sa d n ic z e b r a k i w s y s t e m ie itd.
N ie są to w ła ś c iw ie b ib lio g r a fie s e n s u s t r i c t o , a le w n a jle p s z y m w y p a d k u r z e c z y z p o g r a n ic z a m ię d z y b ib lio g r a fią a s c a lo n y m s p is e m z a w a r to ś c i c z a s o p is m a (z re sz tą n ie p e łn y m ). W b r a k u p r e c y z y jn e j m e to d y n o w o c z e s n e j n ie u d o s k o n a la ją o n e w ła ś c iw ie p r a c d a w n y c h (ta k ic h n p ., ja k A . C h m i e l , Z e s t a w i e n i e p r z e d m i o t ó w z a w a r t y c h w 52 t o m a c h „ A t e n e u m “ z l a t 1876— 1888. W a r sz a w a 1889. — M . G l ü c k s b e r g, S p i s r z e c z y z a w a r t y c h w d w u d z i e s t u t o m a c h c z a s o p i s m a i l u s t r o w a n e g o , t y g o d n i o w e g o „ K ł o s y “ p o c z y n a j ą c o d 1 l i p c a 1865 d o 1 l i p c a 1875 r. W a r sz a w a 1876). Z p r a c t y c h p o za b ib lio g r a fią W i a d o m o ś c i L i t e r a c k i c h , o p r a c o w a n ą p r z e z T o p o r o w s k i e g o 2, w y lic z y ć m o ż n a p o z y c je : E. K u r k o w a , P r z e g l ą d t r e ś c i „ C h i m e r y “, 1901— 1907. L w ó w 1936; A . S e m k o w i c z , P r z e g l ą d t r e ś c i „ M u s e io n u " , 1911— 1913. L w ó w 1937. W p r a c a c h ty c h b r a k w s z e lk ic h k o m e n ta r z y i w y j a ś n ie ń . U S e m k o w ic z a b r a k w o g ó le ja k ie jś p r ó b y u ję c ia r ze c z o w e g o .
Z p r a w d z iw ą r a d o śc ią s tw ie r d z ić m o ż n a , iż te n k a ta s tr o fa ln y n a te r e n ie b ib lio g r a fii c z a s o p iś m ie n n ic tw a s ta n u le g ł w P o ls c e L u d o w e j z a sa d n ic z e j p o p r a w ie . W y d a je się , iż w o ln o b e z p r z e s a d y p o w ie d z ie ć , ż e je s t e ś m y ś w ia d k a m i p r a w d z iw e g o p r z e ło m u w te j d z ie d z in ie . O g r a n ic z a ją c s ię ty lk o d o r z e cz y , k tó r e u k a z a ły s ię ju ż w w y d a n ia c h k s ią ż k o w y c h (n ie m ó w ią c o w s z y s tk ic h p r a c a c h p r z y g o to w y w a n y c h ), m o ż e m y s tw ie r d z ić z a s a d n ic z y z w r o t n a ty m p o lu . D la b a d a c z a c z a s o p ism , d la h is to r y k a lite r a tu r y — to e m o c jo n u ją c y o k r e s u k a z y w a n ia s ię r ó ż n e g o ty p u b ib lio g r a fii lite r a c k ic h .
1 K . E s t r e i c h e r , Z e s t a w i e n i e p r z e d m i o t ó w z a w a r t y c h w 136 t o m a c h „ B i b l i o t e k i W a r s z a w s k i e j “ z l a t 1841— 1874. K r a k ó w 1875. T e n ż e , S y s t e m a t y c z n e z e s t a w i e n i e p r z e d m i o t ó w z a w a r t y c h w „ B i b l i o t e c e W a r s z a w s k i e j “. Cz. 2. Z a la t 16 (to m ó w 64). W a r sz a w a 1891. — T e n ż e , Z e s t a w i e n i e p r z e d m i o t ó w i a u t o r ó w w 32 t o m a c h „ T y g o d n i k a I l u s t r o w a n e g o “ z l a t 1859— 1875. W a r sz a w a 1877. 2 M . T o p o r o w s k i , „ W i a d o m o ś c i L i t e r a c k i e “ , 1924— 1933. Z e s ta w ie n ie t r e ś c i. I n d e k s ilu s tr a c y j. P s e u d o n im y i k r y p to n im y . W a r sz a w a 1939.
Z p r a c o b ib lio g r a fii, p o za T e o r i ą b i b l i o g r a f i i W i e r с z y ń s к i e g o 3, u k a z a ły s ię d w ie r z e c z y z a sa d n ic z e : p o p u la r n a B i b l i o g r a f i a w t e o r i i i p r a k
t y c e G r y c z a i K u r d y b a c h y 4 o r a z d a w n o o c z e k iw a n y , p o d s t a w o w y Z a r y s d z i e j ó w b i b l i o g r a f i i w P o l s c e K o r p a ł y 5. Z b ib lio g r a fii o s o b o w y c h
c z ę ś c io w o ju ż s ię u k a z a ła , la d a d z ie ń u k a ż e s ię w c a ło ś c i b ib lio g r a fia S ie n k ie w ic z a . W r e s z c ie z in te r e s u ją c e j n a s d z ie d z in y — c z a s o p iś m ie n n ic tw a — u k a z a ły s ię p o z y c je , k tó r e n a p e w n o s ta n o w ią z a p o w ie d ź g r u n to w n e j p o p r a w y s y tu a c ji n a ty m o d c in k u : w s e r ii IB L M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i : S y g n a ł y , O b l i c z e D n ia , P o p r o s t u — K a r t a , w s e r ii M a t e r i a ł y B i b l i o g r a f i c z n e — K r y t y k a . P o za ty m u k a z a ła s ię B i b l i o g r a f i a s c a l o n y c h s p i s ó w z a w a r t o ś c i c z a s o p i s m G u t r e g o 6, a w r e s z c ie B i b l i o g r a f i a t y t u ł ó w c z a s o p i s m t e a t r a l n y c h S t r a u s a 7. J a k o d o d a te k d o P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o u k a z u je się tz w . B i b l i o g r a f i a l i t e r a c k a 8, r e je s tr u ją c a i s y s te m a ty z u ją c a b ie ż ą c ą p r o d u k c ję lite r a c k ą z c z a s o p ism . S p is t e n n ie w y c z e r p u j e z r e s z tą w s z y s t k ic h p o z y c ji.
O c z y w iś c ie b ib lio g r a f ie te, n ie je d n o k r o tn ie w y n ik p o d z iw u g o d n e j s u m ie n n o ś c i, w ie lo le t n ie g o sz p e r a n ia i p o s z u k iw a n ia , n ie są p o z b a w io n e b ł ę d ó w 9, są n a p e w n o n ie d o s k o n a łe . 3 S. W i e r c z y ń s k i , T e o r i a b i b l i o g r a f i i w z a r y s i e . W r o c ła w 1951. 1 J. G r y c z i E. K u r d y b a c h a , B i b l i o g r a f i a w t e o r i i i p r a k t y c e o r a z w y k a z w a ż n i e j s z y c h b i b l i o g r a f i j i d z i e ł p o m o c n i c z y c h . W a r sz a w a 1953. 5 J. K o r p a ł a , Z a r y s d z i e j ó w b i b l i o g r a f i i w P o ls c e . W r o c ła w 1953. B ib lio t e k a N a r o d o w a — I n s t y t u t B a d a ń L ite r a c k ic h P A N . K s i ą ż k a w D a w n e j K u l t u r z e P o l s k i e j p o d red . K a z i m i e r z a B u d z y k a i A l o d i i G r y c z o w e j . 6 Cz. G u t r y , B i b l i o g r a f i a s c a l o n y c h s p i s ó w z a w a r t o ś c i c z a s o p i s m . W ro c ła w 1953. 7 S. S t r a u s , B i b l i o g r a f i a t y t u ł ó w c z a s o p i s m t e a t r a l n y c h . W r o c ła w 1953. 8 Cz. H e r n a s , B i b l i o g r a f i a l i t e r a c k a . S ty c z e ń — c z e r w ie c 1950. W r o c ła w 1951; T. S k u b a l a n k a , B i b l i o g r a f i a l i t e r a c k a . L ip ie c — g r u d z ie ń 1950. W r o c ła w 1953. R. S o b o l , B i b l i o g r a f i a l it e r a c k a . S t y c z e ń — c z e r w ie c 1951. W r o c ła w 1953. T e n ż e , B i b l i o g r a f i a l it e r a c k a . L ip ie c — g r u d z ie ń 1951. W r o c ła w 1953. J. G a w a ł k i e w i c z , B i b l i o g r a f i a l i t e r a c k a . S ty c z e ń — c z e r w ie c 1952. W r o c ła w 1953. — T e n ż e , B i b l i o g r a f i a l i t e r a c k a . L ip ie c — g r u d z ie ń 1952. W r o c ła w 1954. C y k l w y d a w a n y j e s t p r z ez I B L ja k o d o d a te k d o P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o . 9 Ż e b y w y m ie n ić ty lk o n a jb a r d z ie j ja s k r a w e , w s p o m n ę o u t o ż s a m ie n iu p r z ez S k u b a l a n k ę W itk a c e g o z e sta r y m S ta n is ła w e m W itk ie w ic z e m i p r z y p is a n iu W it k ie w ic z o w i- s e n io r o w i n e o lo g iz m ó w W itk a c e g o , o m ó w io n y c h w P o r a d n i k u J ę z y k o w y m . Z a s tr z e ż e n ia b u d z ą o c e n y G u t r e g o z a lic z a ją c e np. A t e n e u m C h m ie lo w s k ie g o , o b o k O b l i c z a D n i a i P o p r o s t u , d o c z a s o p is m „ s p o łe c z n o -p o s tę p o w y c h “, lu b p e w n a a p o d y k ty c z - n o ś ć s ą d ó w S t r a u s a , w y p r z e d z a ją c a a p r i o r i o c e n y b a d a c z y w u z n a n iu np . s ą d ó w w y p o w ie d z ia n y c h n a ła m a c h Ż y c i a T e a t r u za „ b e z s tr o n n e i r z e c z o w e “ , a s a m e g o p is m a za „ n a jp o w a ż n ie js z e p o ls k ie p is m o t e a tr o lo g ic z - n e “ . (W ą tp liw o ś c i b u d z i r ó w n ie ż g o r liw o ś ć b ib lio g r a fa w s k r z ę tn y m r e j e s t r o w a n iu w s z e lk ic h c a b a r e t i a n ó w — a le to ju ż sp r a w a o c e n y fa c h o w c ó w ).
B i b l i o g r a f i a G u tr e g o i w y d a w a n y p r z ez I n s t y t u t B ib lio g r a fic z n y B i u l e t y n ,
r e je s tr u ją c e p r a c e b ę d ą c e w to k u w y k o n a n ia , s ta n o w ią n ie w ą t p liw ie „ w s tę p n e in fo r m a c je b ib lio g r a fic z n e w z a k r e s ie lite r a c k ie g o c z a s o p iś m ie n n ic tw a p o l s k ie g o “ i d a ją p o d s ta w y d o d a ls z e g o p la n o w e g o w y c z e r p a n ia c a ło ś c i z a g a d n ie n ia .
J a k w s p o m n ia łe m , w y c h o d z ą c e p o z y c je b u d z ą r o z m a ite z a s tr z e ż e n ia — d o m a g a ją s ię d y s k u s ji, k tó r y c h w p r a s ie lite r a c k ie j b ra k . N a o d c in k u b ib lio g r a fii to c z y s ię b o w ie m , ja k i g d z ie in d ziej — w a lk a o s łu s z n ą k o n c e p c ję , 0 w ła ś c iw ą s y s te m a ty z a c ję m a te r ia łu , w sp o só b c e lo w y słu ż ą c e g o ju ż n ie ty lk o z a w o d o w c o m , a le — ta k ż e w w ie lu w y p a d k a c h — sz e r o k im r z e sz o m stu d e n tó w , n a u c z y c ie li, lit e r a t ó w i m iło ś n ik ó w lite r a tu r y .
*
W y d a je s ię , ż e n a tle d y s k u s ji o lite r a tu r z e d w u d z ie s to le c ia , k tó r a n ie d a w n o to c z y ła s ię n a ła m a c h p r a s y lite r a c k ie j, n ie tr z e b a b liż e j u z a s a d n ia ć w a g i ta k ic h p o z y c ji, ja k p r a c e I n s ty tu tu B a d a ń L ite r a c k ic h u k a z u ją c e się w s e r ii M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i . P r a c e m a te r ia ło w e d o ty c z ą c e o k r e su d w u d z ie s to le c ia p o z w o lą z w e r y fik o w a ć d y s k u to w a n e są d y , p r z e d w c z e s n e , c z ę sto o g ó ln ik o w e s tw ie r d z e n ia , u z y s k a ją p o g łę b ie n ie w m a te r ia le fa k ty c z n y m , p r a c e t e w k o ń c u p o z w o lą z a r y s o w a ć w b a d a n ia c h h is to r y c z n o lite r a c k ic h b a r d z ie j p r e c y z y jn y o b ra z lite r a tu r y d w u d z ie s to le c ia . Z tr z e c h d o ty c h c z a s o w y c h to m ó w c h r o n o lo g ic z n ie n a jw c z e ś n ie js z a i n a j o b s z e r n ie js z a j e s t p ra c a C z a c h o w s k i e j o S y g n a ł a c h . P ra ca ta, p o s ia d a ją c a d u żą w a g ę h is to r y c z n o lite r a c k ą (w y d o b y c ie n u r tu p o s tę p o w e g o w d w u d z ie s to le c iu ) — d o n ie d a w n a je d y n a c h y b a p o w a ż n ie js z a m o n o g r a fia d o ty c z ą c a o k r e su m ię d z y w o je n n e g o — od str o n y b ib lio g r a fic z n e j, b io rą c p od u w a g ę z a r y s o w a n y u p r z e d n io s ta n w d z ie d z in ie b ib lio g r a fii z a w a r to ś c i c z a s o p is m , j e s t w z a sa d z ie r z e c z ą o c h a r a k te r z e p io n ie r s k im .
N ie tr u d n o z d a ć s o b ie s p r a w ę , iż p rzy u s ta la n iu w ła ś c iw e j k o n c e p c ji r e tr o s p e k ty w n e j b ib lio g r a fii z a w a r to ś c i c z a s o p ism a lit e r a c k ie g o a u to r k a n ie m ia ła w ła ś c iw ie p o m o c y w b ib lio g r a fia c h u p r z e d n io w y d a n y c h . W p e w n e j ty lk o m ie r z e s ta n o w iła tę p o m o c, p r z y s to s o w a n a z r e s z tą d o in n e g o ty p u c z a s o p ism a , b ib lio g r a fia P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o o p r a c o w a n a p rzez Ś w i d w i ń s k ą , k tó r a p ie r w s z a z a s to s o w a ła w d z ie d z in ie b ib lio g r a fii c z a s o p iś m ie n n ic tw a n o w o ś ć p o le g a ją c ą n a w p r o w a d z e n iu h a s e ł k r z y ż o w y c h , o so b o w y c h i r z e c z o w y c h 10.
B ib lio g r a fia ta n ie j e s t z r e sz tą w o ln a od d r o b n y c h n ie k o n s e k w e n c ji 1 o p u sz cz e ń . N ie k u sz ą c się o b a r d z iej w s z e c h s tr o n n ą ic h a n a liz ę , w a r to z a u w a ż y ć , ż e b ib lio g r a fia z a w ie r a o p u sz c z e n ia r ó ż n e g o ty p u . N a p r z y k ła d S im o n a U w a g i n a m a r g i n e s i e d z i e ł a L u d w i k a B e r n a c k i e g o (T ea tr , d r a m a t
i m u z y k a z a S t a n i s ł a w a A u g u s t a ) n ie fig u r u ją p od h a s łe m B e r n a c k i ,
10 Z. Ś w i d w i ń s к a, B i b l i o g r a f i a „P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o “ i „ P a m i ę t
n i k a T o w . L i t e r a c k i e g o i m . A d a m a M i c k i e w i c z a “ . 1887— 1939. S z k ic e m o „ D z ie ja c h d w u P a m ię t n ik ó w “ p o p r z e d z ił J u lia n K r z y ż a n o w s k i . W a r sz a w a 1948.
m im o ż e z n a la z ły s ię p o d h a s łe m S i m o n . N ie p o k o ją c e są n ie k o n s e k w e n c j e w s to s o w a n iu z a s a d y k r z y ż o w e j w w y p a d k u tr z e c h a u to r ó w . T a k np. r e c e n z ję k s ią ż k i J u lia n a K r z y ż a n o w s k ie g o o R e y m o n c ie z n a jd z ie m y w tr z e ch h a s ła c h : K r z y ż a n o w s k i , r e c e n z e n t i R e y m o n t , p o d c z a s g d y a n a lo g ic z n e w y p a d k i z r e c e n z ja m i in n y c h m o n o g r a fii o s o b o w y c h p o d a w a n e są ty lk o w d w ó c h p o z y c ja c h : p o d h a s łe m a u to r a i r e c e n z e n ta , m im o iż r e c e n z je te d o ty c z ą m e r y to r y c z n ie a u to r ó w , k tó r y m k s ią ż k i są p o ś w ię c o n e . Z a sa d a tej b ib lio g r a fii, u z n a ją c a h a s ła p r z e d m io to w e n a jr o z m a its z y c h r o d z a jó w (od p r z y r o d a w l i t e r a t u r z e d o l i t e r a t u r a t r a d y c y j n a ) , d a je w ła ś c iw ie p o d s ta w y d o n ie k o ń c z ą c e g o s ię p o w ta r z a n ia p o z y c ji. T r u d n o d o p a trz e ć s ię ja k ie jś r a c jo n a ln e j z a s a d y w k la s y f ik a c j i ty c h h a s e ł. W y d a je się , ż e p o d s ta w ą d o ic h w y r ó ż n ie n ia b y ła ja k a ś p o e ty k a id e a lis ty c z n a . W p e w n y c h w y p a d k a c h b ib lio g r a fia p o d a je b łę d n ie s tr o n ic e (np. s. 410 — z a m ia s t s. 460 — p r z y p o z y c ji F a c e c je p o l s k i e B r ü c k n e r a ). O c z y w iś c ie , w s p o m n ia n e b r a k i n ie u m n ie js z a ją r o li z d e c y d o w a n ie p o ż y te c z n e j, w w ie lu m ie js c a c h n ie z m ie r n ie ś c is łe j b ib lio g r a fii. N a p r z y k ła d b a r d z o p o ż y te c z n a je s t tu p r z e jr z y s ta ta b e la k o le j n y c h r ed a k c ji P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o . B io rą c p o d u w a g ę , ja k o f a k t b e z sp o r n y , p o s tu la t p r z e jr z y s to ś c i b ib lio g r a fii lite r a c k ie j, a u to r k a b ib lio g r a fii S y g n a ł ó w n ie w ie le te ż z n a la z ła p o m o c y w w y j ą t k o w o s u m ie n n e j i s z c z e g ó ło w e j, le c z n ie p r z e jr z y s te j m ię d z y w o je n n e j b ib lio g r a fii W i a d o m o ś c i L i t e r a c k i c h T o p o r o w s k ie g o . * O c e n ia ją c b ib lio g r a f ie I B L z se r ii M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i p a m ię ta ć m u s im y o r ze c z a c h n a jw a ż n ie js z y c h : S y g n a ł y — ja k r ó w n ie ż d w a n a s tę p n e to m y se r ii: O b l i c z e D n i a i P o - p r o s t u - K a r t a — to z u p e łn ie n o w y w n a s z y m d o r o b k u ty p k o m p e n d iu m sk ła d a ją c e g o s ię z h is to r y c z n o lite r a c k ie g o w s tę p u , a n to lo g ii i b ib lio g r a fii. B ib lio g r a fia , s ta n o w ią c c z ę ś ć to m u , z m ie r z a d o w y d o b y c ia i z a p o z n a n ia c z y t e ln ik a z m a te r ia łe m n a jb a r d z ie j w a r to ś c io w y m , p r z e p r o w a d z a w n im s e le k c j ę , sta ra się d o s ta r c z y ć w a d n o ta c ja c h w ła ś c iw e j n a u k o w e j in fo r m a c ji, d a je o c e n ę . M ożn a tu p r z y p o m n ie ć , ż e id ą c za w s k a z a n ia m i L e n in a , k tó r y w r. 1914 z d e m a s k o w a ł b u r ż u a z y jn ą te o r ię a p o lity c z n o ś c i b ib lio g r a fii w s w e j r e c e n z ji z k s ią ż k i R u b a k in a , b ib lio g r a f n ie m o ż e u s to s u n k o w a ć s ię o b o ję tn ie d o w a lk i id ei o d z w ie r c ie d la ją c e j s ię w tw ó r c z o śc i. M u si w s w y c h p r a c a c h s to s o w a ć k r y te r iu m id e o lo g ic z n e . P o w in n a g o c e c h o w a ć p o s ta w a k r y ty c z n a , tzn . p o w i n ie n w s k a z a ć r z e c z y n a jle p s z e , c e n n e h is to r y c z n ie i a k tu a ln ie . Id ą c p o te j lin ii o m a w ia n e b ib lio g r a f ie n ie d ą żą do k o m p le tn o ś c i, le c z s to s u ją o c e n ę i s e le k c ję m a te r ia łu . P o s t a w iły s o b ie za z a d a n ie s p is y w a ć to, co m a w a r to ś ć , co je st p r z e d e w s z y s t k im g o d n e zb a d a n ia . W ś w ia d o m y m p o m ija n iu n ie k tó r y c h p o z y c ji w y r a ż a s ię ich p o s ta w a k r y ty c z n a . Z a m ie r z e n ie m ic h a u to r ó w b y ło w y d o b y c ie i u k a z a n ie te g o , c o m a n a u k o w ą i id e o lo g ic z n ą w a r to ś ć w d o r o b k u n a s z y c h tr a d y c ji.
P r z y o c e n ie ty c h p r a c p a m ię ta ć m u s im y ta k ż e o ich p r z e z n a c z e n iu d la s to s u n k o w o s z e r o k ie g o k r ę g u o d b io rc ó w . W y b ie r a ją c m a te r ia ł o u s ta lo n e j w a r to ści id e o w e j, p o p u la r y z u ją i w s p ó łd z ia ła ją w n a u c z a n iu , o r g a n iz u ją w a r s z ta t p o lo n is ty . S tą d z a sa d n ic z e ich c e c h y : są to b ib lio g r a fie s e le k c y jn e , p o p u la r y
-ż u ją c e, b ę d ą c e c z ę ś c ią to m u , k t ó r y w c a ło ś c i s ta n o w i z a r y s m o n o g r a fic z n y c za s o p ism a . O c e n a ic h n ie m o ż e p r z e b ie g a ć w o d e r w a n iu od t y c h z a ło ż eń . P e w n e ic h c e c h y , ja k n p . n ie z a w s z e d o s ta te c z n ie o b s z e r n a in fo r m a c ja w a d n o ta c ji, tłu m a c z ą s ię b o w ie m ty m , ż e są o n e ty lk o c z ę ś c ią o d r ę b n e j c a ło ś c i (in fo r m a c je t e z n a jd u ją s ię w e w s t ę p ie lu b w a n to lo g ii). W z a s a d n ic z e j s w e j k o n c e p c ji o p a r te są n a u k ła d z ie a u to r s k im (a lfa b e ty c z n y m ) i k r z y ż o w y m (h a sła a u to r ó w i h a s ła o só b o m a w ia n y c h ). W y b ó r ta k ie j m e to d y w y d a j e się słu s z n y : u k ła d te n o d p o w ia d a z a m ó w ie n io m h is to r y c z n o lite r a c k im , k tó r e in t e r e s u ją s ię p r z ed e w s z y s t k im tw ó r c z o ś c ią p o s z c z e g ó ln y c h p isa r z y . M a o n o c z y w iś c ie i s tr o n y u je m n e . R z e c z ą d o d y s k u s ji b y łb y w y b ó r m ię d z y u k ła d e m d z ia ło w y m , k tó r y p la s ty c z n ie j p r z e d s t a w ia łb y c z y t e ln ik o w i o b ra z r o z w o ju sa m e g o c z a s o p ism a , c z y a lf a b e t y c z n ie - p r z e d m io t o w y m , u ła t w ia j ą c y m w n ik n ię c ie w k o n k r e tn ą p r o b le m a ty k ę . P e w n y m w y j ś c ie m z s y tu a c ji b y ło b y z a s to s o w a n ie in d e k s u r z e c z o w e g o . S ą to je d n a k w ła ś c iw ie p o s t u la t y n a w y r o s t. W y d a je się , iż w k o n k r e tn y m w y p a d k u , b io r ą c p od u w a g ę c h a r a k te r c a łe g o w y d a w n ic t w a , u k ła d a u to r s k i s p e łn ia s w o je z a d a n ie . N ie z a le ż n ie od ta k ic h c z y in n y c h p o s tu la tó w , w y p a d a p o d k r e ś lić , iż m e to d a z a s to s o w a n a p r z ez C z a c h o w s k ą ( S y g n a ł y ) d a je d o p ie r o r e a ln e p o d s ta w y d o w ła ś c iw e j d y s k u s ji n a d k o n c e p c ją b ib lio g r a f ii z a w a r to ś c i c z a s o p ism a lite r a c k ie g o X X w ie k u . S y g n a ł y b y ły — ja k się p o w ie d z ia ło w y ż e j — p r a c ą w p e w n y m s e n s ie p io n ie r s k ą n a p o lu b ib lio g r a fii. M a ją te ż z n a m io n a p r a c y te g o ty p u : n ie są w o ln e od b łę d ó w . R z e c z ą a u to r ó w n a s tę p n y c h o p r a c o w a ń , k o r z y s ta ją c y c h z ty c h z d o b y c z y , b ę d z ie u d o s k o n a lić m e to d ę i u n ik n ą ć b łę d ó w . R e z y g n u ją c z e z b y t s z c z e g ó ło w y c h z e s ta w ie ń o g r a n ic z ę s ię d o p a r u u w a g w z w ią z k u ze sp r a w a m i b u d z ą c y m i p e w n e z a str z e ż e n ia : 1. S p r a w a u k ł a d u k r z y ż o w e g o . W b ib lio g r a fii S y g n a ł ó w z d a r za ją s ię o p u sz c z e n ia . W y n ik a ją o n e z n ie z a w s z e k o n s e k w e t n ie r e a liz o w a n ej z a s a d y u k ła d u k r z y ż o w e g o . A c z k o lw ie k c z ę s to s ą to d r o b ia z g i (k tó r y ch n ie b r a k w ż a d n e j z d o t y c h c z a s o w y c h b ib lio g r a fii), s p r a w a w y d a j e s ię w y s t a r c z a ją c o w a ż n a z p r a k ty c z n e g o p u n k tu w id z e n ia . Z a sa d ą p r z y ję tą w b ib lio g r a fii je s t p o d a n ie p e łn e g o w y k a z u tw ó r c z o ś c i o r y g in a ln e j p o d h a s łe m a u to ra ( o c z y w iś c ie n ie m a m tu n a m y ś li m a te r ia łu , k tó r y o d p a d ł n a s k u te k z a m ie r zo n ej se le k c ji). J e d n a k ż e w p e w n y c h w y p a d k a c h b ib lio g r a fia n ie p o d a je w s z y s t k ic h p o z y c ji o r y g in a ln y c h a u to r a , u m ie s z c z a ją c n ie k tó r e z n ic h ty lk o w h a s ła c h a u to r ó w o m a w ia n y c h .
T a k np. W y l e ż y ń s k a n ie m a a r ty k u łu o B a r b u s s e ’ie, G i l — r e c e n z ji z K r u c z k o w s k ie g o , a D u d z i ń s k i — z B ą c z k o w s k ie g o .
I o d w r o tn ie , w b r e w p r z y ję te j z a s a d z ie p e w n e p o z y c je n ie z n a la z ły się w h a s ła c h a u to r ó w o m a w ia n y c h . N a p r z y k ła d r e c e n z ja G i l a k s ią ż k i D ą b r o w sk ie j n ie z n a la z ła s ię w h a ś le D ą b r o w s k a , a n o ta tk a B a n a s i a o N ie d ź - w ie d z k im — w h a ś le N i e d ź w i e d z k i (w o g ó le b r a k te g o h a s ła ).
N ie k o n s e k w e n c j e te są p e w n ą w a d ą b ib lio g r a f ii z p r a k ty c z n e g o p u n k tu w id z e n ia . C z y te ln ik n ie m a ją c p e w n o ś c i, c z y w s z y s tk o , co d o ty c z y p o s z u k i w a n e g o p r zez n ie g o a u to ra , z o s t a ło z g r u p o w a n e p o d je g o h a s łe m , z m u sz o n y je s t p r z e jr z e ć c a łą b ib lio g r a fię , n ie p o p r z e s ta ją c ty lk o n a in te r e s u ją c y m g o n a z w is k u . W y d a je s ię r ó w n ie ż , ż e w w y p a d k u r e c e n z ji z m o n o g r a fii a u to r sk ic h h a s ła p o w in n y o b e jm o w a ć tr z e c h a u to r ó w . T y m c z a s e m r e c e n z ja B a n a s i a z k s ią ż k i K r z y ż a n o w s k i e g o o R e y m o n c ie n ie z o s ta ła u m ie s z c z o n a w h a
ś le R e y m o n t , a S t e r n b a c h a z p o w ie ś c i o L e r m o n to w ie — w h a ś le L e r m o n t o w . P o d o b n ie n a le ż a ło p o d h a s łe m R e d a k c j a u m ie ś c ić a n k ie ty p r z e p r o w a d z o n e p r z ez n ią , a n ie p o p r z e sta ć n a u m ie s z c z e n iu ic h p od h a s ła m i osób o d p o w ia d a ją c y c h n a a n k ie tę (np. a n k ie ta r e d a k c ji D l a c z e g o j e s t e m d e
m o k r a t ą ) .
2. S p r a w a a d n o t a c y j . N ie w s z y s t k ie t y t u ły , k tó r e n ie są w y s t a r c za ją c o ja sn e , z o s ta ły s k o m e n to w a n e w a d n o ta c ji. T a k n p . d o m a g a ją się w y ja ś n ie n ia p o z y c je F r a n c is z k a S i e d l e c k i e g o o B ło k u lu b a r ty k u ł A j d u - k i e w i c z a O g ó ł i „ o g ó ł“ . P o d o b n ie w a r to w w y p a d k u z b io r o w y c h r e c e n z ji t e a tr a ln y c h w y m ie n ić sz tu k i r e c e n z o w a n e (np. B a n a s i a T e a t r i N o w y s e z o n
t e a t r a l n y ) . P e w n e o p u sz c z e n ia z a k r a d ły s ię d o a d n o ta c y j p o d a ją c y c h w ia d o
m o śc i o k o n fis k a ta c h (b rak n p . w ia d o m o ś c i o c z ę ś c io w e j k o n fis k a c ie Z e g a d ł o w i c z a P r z e c h a d z k i Z y d l a i G i l a B e z d r o ż y u n i w e r s y t e c k i c h ) . U s y s te m a ty z o w a n ia w y m a g a r ó w n ie ż sp r a w a , c z y a d n o ta c ja m a w y s t ę p o w a ć ty lk o w h a ś le a u to r sk im , c z y ty lk o p od a u to r e m o m a w ia n y m , c z y te ż w o b u w y p a d k a c h (por. B o r e js z a — L in k e , lu b C h o je c k i — H o lle n d e r ), ja k r ó w n ie ż u je d n o s ta jn ie n ie z a p is u w a d n o ta c ji (b ib lio g r a fia p o d a je w p e w n y c h w y p a d k a c h je d e n i te n sa m z a p is w r ó ż n y c h s t y liz a c ja c h ; por. p o le m ik a A d w e n t o w i c z - S ł o n i m - s к i). W k o ń c u a u to r k a r e z y g n u j e c z a s a m i z p o d a w a n ia w a d n o ta c ji w s p ó ł a u to ra k s ią ż k i — w w y p a d k u k s ią ż k i d w ó c h a u to r ó w , c o r ó w n ie ż n ie je s t c h y b a słu szn e. 3. S p r a w a p s e u d o n i m ó w . S to s u ją c s łu s z n ą z a sa d ę p o d a w a n ia w ła ś c iw e g o n a z w is k a w w y p a d k u a u to r ó w z n a n y c h p o d p s e u d o n im e m l it e ra ck im , n a le ż a ło ta k ż e p o d a ć w ła ś c iw e n a z w is k a S tr u g a , N a p ie r s k ie g o i L e ś m ia n a . P e w n ą n ie d o s k o n a ło ś c ią m e to d y je s t r ó w n ie ż b r a k o d s y ła c z y oć( p s e u d o n im ó w d o n a z w is k a . T a k np . c z y te ln ik n ie z n a jd z ie w b ib lio g r a fii h a s ła W o d w i с z, m im o iż n a z w is k o to o d c z y ta n a o k ła d c e str o n y ty tu ło w e j S y g n a ł ó w z a m ie s z c z o n e j w k s ią ż c e . C h o cia ż p o s łu g u ją c s ię sp is e m p s e u d o n im ó w r o z s z y fr u je w ła ś c iw e g o a u to r a (S te fa n J ę d r y c h o w s k i ) , n ie n a le ż a ło c h y b a r e z y g n o w a ć z o d s y ła c z y w s a m y m te k ś c ie b ib lio g r a fii.
4. S p r a w a o s ta tn ia to k o n ie c z n o ś ć s u m ie n n ie js z e j, d o k ła d n e j k o r e k t y . D o k s ią ż k i z a k r a d ły s ię p e w n e b łę d y i z n ie k s z ta łc e n ia w z a p isie . N p . b łę d n ie p o d a n y w a n to lo g ii n u m e r i r o k w y d a n ia p r z y w ie r s z u P i w o w a r a (1936, nr 16 z a m ia s t 1937, n r 25).
P o z o s ta łe d r o b n e o d c h y le n ia w r e a liz a c ji p r z y ję ty c h n a w s t ę p ie za sa d , ja k ie m o ż n a w y k r y ć w b ib lio g r a fii u , n ie w p ły w a j ą ju ż w sp o só b z a sa d n ic z y n a jej w a r to ść . P r z y to c z o n e p o w y ż e j z a s tr z e ż e n ia w y n ik a j ą z r ó ż n y c h p r z y c z y n i są p r z e w a ż n ie n ie tr u d n e d o u n ik n ię c ia w p r z y s z ło ś c i. C z a sa m i w in n a tu je s t sa m a k o n ce p c ja : n ie s to s o w a n ie o d s y ła c z y od p s e u d o n im ó w , n ie p o d a w a n ie p o z y c ji w w y p a d k u tr z e c h a u to r ó w , c z y w r e s z c ie n ie p o d a w a n ie a r ty k u łu c z ę śc io w o 11 W b r e w p r z y ję te j z a s a d z ie o g r a n ic z a n ia h a s e ł a u to r s k ic h d o h a s e ł o so b o w y c h i r e d a k c ji S y g n a ł ó w h a s łe m a u to r s k im s t a ły s ię (słu s z n ie ) in s t y tu c je. W p e w n y c h w y p a d k a c h , w b r e w p r z y ję te j z a s a d z ie p o d a w a n ia p o d ty tu łu , n ie j e s t o n p o d a w a n y (n p . B o r e js z y tłu m a c z e n ia z M arata). W p e w n y c h w y p a d k a c h w g r u p ie r e c e n z ji z n a la z ły s ię p o z y c je n ie b ę d ą c e r e c e n z ja m i (np. a r ty k u ł S a lz m a n a о X M u z i e I r z y k o w s k ie g o lu b p o le m ik a o D ą b r o w sk ą ) itd .
s k o n fis k o w a n e g o . T e n o s ta tn i w y p a d e k z r e s z tą w y w o ła n y m ó g ł b y ć ty m , iż a u to r k a k o r z y s ta ła z e g z e m p la r z a n ie s k o n fis k o w a n e g o . S tą d d y r e k t y w a n a p r z y sz ło ś ć : p o d a w a n ie b a r d z ie j s z c z e g ó ło w e g o o p isu e g z e m p la r z y c z a s o p is m a i m ie js c , g d z ie s ię o n e z n a jd u ją (ja k c z y n ią to S t r a u s i G u t r y ) .
R e a s u m u ją c — w ię k s z o ś ć b łę d ó w to m n ie j lu b b a r d z ie j is to tn e o p u s z c z e n ia w u k ła d z ie k r z y ż o w y m : o p u sz c z e n ia p o z y c ji w tw ó r c z o ś c i w ła s n e j a u to r a lu b w g r u p ie p o z y c ji o a u to r z e . C z ęść z n ic h (z a p is z n ie k s z ta łc o n y , b łę d n ie p o d a n a d a ta i n u m er ) ła t w o n a p r a w i d o k ła d n ie js z a k o r e k ta , a n a w e t d o d a n e e r r a t a . * P r z e g lą d a ją c W y k a z y w a ż n i e j s z y c h p o z y c j i b i b l i o g r a f i c z n y c h d o łą c z o n e d o d w u in n y c h to m ó w s e r ii M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i ( O b l i c z e D n i a , P o p r o s t u - K a r t a ) , a w z a s a d n i c z e j s w o je j k o n c e p c ji o p a r te n a ty c h sa m y c h z a ło ż e n ia c h , co b ib lio g r a fia S y - g n a ł ó w , w y p a d n ie p r z e d e w s z y s tk im o d p o w ie d z ie ć n a p y ta n ie , w ja k im s to s u n k u p o z o s ta je b ib lio g r a fia (ten sa m s c h e m a t b ib lio g r a fic z n y ) d o in n e g o c z a s o p is m a , o d m ie n n e g o p o d w z g lę d e m k s z t a łt u id e o lo g ic z n o -a r ty s ty c z n e g o . W w y p a d k u p o z y c ji ta k c e n n y c h id e o lo g ic z n ie i c h a r a k te r y s ty c z n y c h w s w o ic h s p e c y fic z n y c h m e to d a c h o d d z ia ły w a n ia s p o łe c z n e g o , ja k O b l i c z e d n i a i P o p r o s t u - K a r t a , b ib lio g r a fia — c h c ą c z r e a liz o w a ć p o s tu la t w y j ś c ia p o za s u c h y r e je s tr p o z y c ji, d ą ż ą c d o p r z e d s t a w ie n ia s p e c y fic z n e g o c h a r a k t e r u c z a s o p ism a — n a tr a fia n a o d r ę b n e tr u d n o ś c i. W o m a w ia n y c h c z a s o p is m a c h b ę d z ie to np. p r o b le m z a sa d n ic z o k o le k t y w n e g o o p r a c o w a n ia c z a s o p is m a p r z e z z es p ó ł, c z y te ż p r o b le m r ó ż n o r o d n y c h s p o s o b ó w g ło s z e n ia te z id e o lo g ic z n y c h w p iś m ie (od z b e le tr y z o w a n e g o r ep o rta ż u p o p r z e z e k o n o m ic z n ą r o z p r a w k ę d o d e k la r a c ji i o d e z w ), c z y w r e s z c ie p r o b le m u c z e s tn ic t w a z e s p o łu r e d a k c y j n e g o w s z e r e g u a k c ji je d n o lito fr o n to w y c h . W s z y s tk o to n ie m o ż e b y ć o b o ję tn e d la b ib lio g r a fa , d o m a g a ją c s ię o d p o w ie d n ie g o d o s to s o w a n ia s c h e m a tu b ib lio g r a fic z n e g o d o o p r a c o w y w a n e j tr eśc i. A u to r z y b ib lio g r a f ii s ta r a li s ię w p e w n e j m ie r z e z r e a liz o w a ć p o s tu la t u k a z a n ia c h a r a k te r u c z a s o p ism a , s łu s z n ie np . w y o d r ę b n ia ją c w o so b n ą g r u p ę A p e l e , d e k l a r a c j e i o d e z w y c z y u m ie s z c z a ją c w h a s ła c h a u to r s k ic h A k c e s y d o d e k l a r a c j i F r o n t u L u d o w e g o . M o że n a le ż a ło p ó jś ć d a le j p o te j lin ii i u k a z a ć n ie o b o ję tn e d la t y c h c z a s o p is m r ó ż n e fo r m y o d d z ia ły w a n ia p r z e z w y o d r ę b n ie n ie w ię k s z e j s k a li g a tu n k ó w ; p la s ty c z n ie j u k a z a ć — p rzez o d p o w ie d n ie p o w ią z a n ie — d y s k u s je i p o le m ik i (np. d y s k u s ja w P o p r o s t u o m ie s z k a n ia c h r o b o tn ic zy c h , o p o d r ę c z n ik a c h i in n e); n ie r e z y g n o w a ć z u k a z a n ia d z ia łó w itp . D la fo rm o d d z ia ły w a n ia id e o lo g ic z n e g o c z a s o p ism n ie je s t r ó w n ie ż o b o ję tn y m a te r ia ł ilu s t r a c y j n y i fo to g r a fic z n y , s łu s z n ie w y d o b y ty , w b ib lio g r a fia c h .
K o le k t y w n y c h a r a k te r p r a c y z e s p o łó w r e d a k c y j n y c h ty c h c z a s o p ism , a ta k ż e ich w a lk a z c e n z u r ą s a n a c y jn ą , n a k a z u ją c a d a le k o id ą c e s z y fr o w a n ie a u to r s tw a , s tw a r z a ły s z c z e g ó ln e tr u d n o śc i d la b ib lio g r a fa . M u sim y zd a ć s o b ie s p r a w ę z te g o , że p o z y c je a n o n im o w e , w y c is k a j ą c e s w o j e p ię tn o n a o b licz u o b u c z a s o p ism , a ta k ż e n ie k tó r e a r ty k u ły i n o t y z d z ia łu K o r e s p o n d e n c j a p o c h o d z ą n ie ty lk o od p o s tr o n n y c h z w o le n n ik ó w id e o lo g ii c z a s o p ism , le c z w z n a c z n e j m ie r z e n a le ż y je u w a ż a ć za p o z y c je r e d a k c y jn e . T en w y s iłe k r e d a k c ji n ie z a w s z e d a ło s ię u k a z a ć w s z t y w n y m s c h e m a c ie b ib lio g r a fii. Z d a ją c
s o b ie s p r a w ę z c a łe g o s k o m p lik o w a n e g o m e c h a n iz m u „ w o a lu “ id e o lo g ic z n e g o w w a lc e z r e p r e s ja m i s a n a c ji, tr z e b a p r z y z n a ć , ż e a u to r z y w ło ż y li n ie m a ły w y s iłe k w r o z w ią z a n ie s to s u n k o w o w ie lu p s e u d o n im ó w , w o d p o w ie d n ie o d c z y ta n ie te k s tu , w k tó r y m n ie je d n o k r o tn ie w k ła d o s o b o w y o k r e ś lo n e g o a u to r a n a r z e c z w y s iłk u z b io r o w e g o p r z e p a d a ł n a w e t w p a m ię c i sa m y c h c z ło n k ó w z e s p o łu r e d a k c y jn e g o .
P o d o b n ie ja k d o S y g n a ł ó w , ta k i d o o m a w ia n y c h b ib lio g r a fii m o ż n a p o s tu lo w a ć d a le j id ą c ą p r e c y z ję o p r a c o w a n ia te c h n ic z n e g o . T a k n p . w b ib lio g r a fii P o p r o s t u - K a r t y m o ż n a z a u w a ż y ć n a s tę p u ją c e n ie d o c ią g n ię c ia :
1. P r z e o c z e n ie w w y k a z ie b ib lio g r a fic z n y m je d n e g o z a r ty k u łó w (w c a ło ś c i s k o n fis k o w a n e g o ) S. J ę d r y c h o w s k i e g o ( P o p r o s t u , 1935, n r 5). — 2. N ie k o n s e k w e n t n e s to s o w a n ie p r z y ję te j z a s a d y w y m ie n ia n ia t y t u łu r e c e n
zji w w y p a d k u , g d y n ie j e s t o n z a p is e m b ib lio g r a fic z n y m k s ią ż k i o m a w ia n e j (por. G ra b sk i— P u tr a m e n t). — 3. N ie k o n s e k w e n t n e s t o s o w a n ie z a s a d y w y o d r ę b n ia n ia w h a s ła c h a u to r s k ic h a u to r ó w o m a w ia n y c h lu b w s p ó ła u to r ó w (np. b ra k A . P t a s z k i n a i w s p ó ła u to r a a r ty k u łu P u tr a m e n ta S p o r t i „ b e z i n t e
r e s o w n a s o l i d a r n o ś ć n a r o d o w a “ , p o d p is a n e g o k r y p to n im e m J. P .). — 4. N i e -
p o d a w a n ie w b ib lio g r a fii w ia d o m o ś c i, iż d a n a p o z y c ja b y ła p r z e d r u k ie m (np.
D e k l a r a c j a p i s a r z y l e w i c o w y c h w P o ls c e — p r z ed ru k z L e w a r u — i O p o m o c d l a a m n e s t i o n o w a n y c h — p r z e d ru k z R o b o t n i k a ) . — 5. N ie s y g n a li-
z o w a n ie p r z y p o z y c ja c h r o z w ią z a n y c h a u to r sk o , iż w c z a s o p iś m ie b y ły o n e d r u k o w a n e a n o n im o w o . — 6. N ie je d n o lita p is o w n ia im io n a u to r ó w o b c y c h (por. M a ja k o w s k i — W ło d z im ie r z , B a r b u s s e — H en r i). — 7. R ó ż n y z a p is t y t u łó w w a n to lo g ii i b ib lio g r a fii.
*
I n n y m ty p e m w y d a w n ic t w a b ib lio g r a fii z a w a r to ś c i c z a s o p ism j e s t se r ia M a t e r i a ł y B i b l i o g r a f i c z n e , w k tó r e j r a m a c h u k a z a ł s ię to m 2 — b ib lio g r a fia z a w a r to ś c i K r y t y k i w o p r a c o w a n iu S u c h o d o l s k i e g o . J e s t to o d m ie n n y od o m a w ia n y c h p o w y ż e j ty p b ib lio g r a fii s p e c ja ln e j, p r z e z n a c z o n e j w z a s a d z ie d la b a d a c z y , h is to r y k ó w , h is to r y k ó w lite r a tu r y i w y d a w a n e j w n ie w ie lk im n a k ła d z ie . B ib lio g r a fia K r y t у к i o b e jm u je p e łn ą z a w a r to ś ć c za s o p ism a , s ta w ia p rzed s o b ą z a d a n ie k o m p le tn e g o w y c z e r p a n ia m a te r ia łu , r ez y g n u ją c z je g o z a s a d n ic z e j o c e n y i s e le k c ji. Z a sa d y b ib lio g r a fic z n e j m e to d y z a p isu i u k ła d u m a te r ia łu są t e sa m e, co w s e r ii M a t e r i a ł y d o D z i e j ó w P o s t ę p o w e j P u b l i c y s t y k i , z tą r ó żn ic ą , ż e s to s o w a n e są w p e łn i d o c a łk o w ite g o m a te r ia łu z a w a r te g o w p iś m ie . K r y t y k a — t o m o n o g r a fia b ib lio g r a fic z n a o p a tr z o n a d w o m a w s tę p a m i (h is to r y c z n o lite r a c k im i in f o r m a c y jn y m ), p o d a ją c a , op r ó cz d z ia łó w p o z y c ji a u to r s k ic h i a n o n im o w y c h , w y k a z r ep r o d u k c ji d z ie ł sz tu k i.
P e łn a b ib lio g r a fia K r y t y k i to p u b lik a c ja o b a r d z o d u ż y m z n a c z e n iu . W a r to zdać s o b ie s p r a w ę z te g o , iż je s t to d o p ie r o d r u g a z k o le i (po P a m i ę t n i k u L i t e r a c k i m ) p e łn a b ib lio g r a fia c z a s o p is m a z z a s to s o w a n ie m m e to d y h a s e ł k r z y ż o w y c h . M eto d a ta , z a s to s o w a n a p o ra z p ie r w s z y p r z ez S w i d w i ń - s к ą, od r a z u z o s ta ła u z n a n a za p r a k ty c z n ie d o s k o n a łą . P e łn a b ib lio g r a fia K r y t y k i to k s ią ż k a n ie z m ie r n ie p o ż y te c z n a d la k a ż d e g o h is to r y k a lite r a tu r y , a d la b a d a cz a o k r e su w ł a ś c i w i e n ie z b ę d n a . F a k t, iż c z y t e ln ik s z u k a ją c j a k ie j ś
p o z y c ji n ie p o tr z e b u je w e r to w a ć 16 r o c z n ik ó w K r y t y k i a n i a b s o r b o w a ć s ię ż m u d n y m p r z e s z u k iw a n ie m n ie p e łn y c h i n ie z a w s z e z a c h o w a n y c h s p is ó w r z e c z y , n ie w y c z e r p u je o c z y w iś c ie je j z n a c z e n ia . R o la je j p o le g a n ie t y lk o n a ty m p o m o c n ic z y m c h a r a k te r z e . P rz ez f a k t u p o r z ą d k o w a n ia i s y s t e m a t y z a c j i p e łn e g o m a te r ia łu K r y t y k i k s ią ż k a o p is u je i w p e w n y m sto p n iu o ś w ie t la c z a s o p ism o . Ł a tw o z d a ć s o b ie sp r a w ę , ile tr u d n o ś c i w u p o r z ą d k o w a n iu n a s u w a ł b ib lio g r a fo w i ta k d u ż y i r ó ż n o ro d n y m a te r ia ł, j a k i o b e jm u je z a w a r to ś ć K r y t y k i . W o p r a c o w a n iu w id a ć d a le k o id ą c ą p o p r a w n o ś ć i s u m ie n n o ś ć . W id a ć d u ż y w y s iłe k w d ą ż e n iu d o p o d a n ia u s y s t e m a t y z o w a n e g o z a p is u i u ję c ia w o k r e ś lo n e g r u p y r ó ż n e g o ty p u m a te r ia łó w , r e c e n z ji, k r o n ik , n o t a t e k e tc., e tc . z K r y t y k i . D o c e n ia ją c w c a łe j p e łn i z a le t y b ib lio g r a f ii (w śró d k tó r y c h n ie n a o s ta tn im m ie js c u w y p a d n ie w y m ie n ić b a r d z o s z e r o k i z a k r e s r o z w ią z a n y c h p s e u d o n im ó w lu b c e n n ą in o w a c ję , j a k ą j e s t r o z m ie s z c z e n ie m a te r ia łu ilu s tr a c y jn e g o w h a s ła c h a u to r ó w r e p r o d u k c ji i r e p r o d u k o w a n y c h ), n i e s ilą c s ię n a w y c z e r p u ją c ą je j a n a liz ę , w y p a d n ie z a s y g n a liz o w a ć t y lk o p e w n e p r z e o c z e n ia , z r e s z tą n ie u n ik n io n e w p r a c y o ta k ie j r o z p ię to ś c i.
1. Z a s tr z e ż e n ie p ie r w s z e d o ty c z y o g ó ln y c h d a n y c h o p iś m ie . W u w a g a c h o u k ła d z ie b ib lio g r a fii p o m in ię to in fo r m a c je o m ie j s c u w y c h o d z e n ia p is m a , je g o fo r m a c ie , lic z b ie str o n ic w n u m e r z e i c e n ie z e s z y tu . P o m in ię to r ó w n ie ż p o d a n ie j a k ie j k o lw ie k in fo r m a c ji o w y c h o d z ą c y m w la ta c h 1896— 1898 w K r a k o w ie p iś m ie o ty m s a m y m ty tu le , m ia r io w ic ie o K r y t y c e W a c ła w a P a s ł a w s k i e g o , k tó r e g o z e s p ó ł w s p ó łp r a c o w n ik ó w p r z e s z e d ł p ó ź n ie j w w ię k s z o ś c i d o K r y t y k i W ilh e lm a F e l d m a n a . B ib lio g r a fia , z ty c h c z y in n y c h w z g lę d ó w , m o g ła o g r a n ic z y ć s ię d o K r y t у к i z la t 1898— 1914, z a d a n ie m w s t ę p ó w b y ło je d n a k u s t a le n ie s to s u n k u ob u p is m i p o in fo r m o w a n ie o ty m c z y t e ln ik a .
2. B ib lio g r a fia S u c h o d o l s k i e g o , w e d łu g s łó w w s tę p u , „ je s t p e łn a “. O b e jm u je „ z a ró w n o t e k s t y lite r a c k ie , a r ty k u ły i s tu d ia c z ę ś c i z a s a d n ic z e j k a ż d e g o z e s z y tu , ja k i P r z e g l ą d y m i e s i ę c z n e “ . K ie d y a u to r z a k r e ś la s o b ie ta k s z e r o k ie w y c z e r p a n ie m a te r ia łu , a r ó w n o c z e ś n ie , ja k s ię o k a z u je p ó ź n ie j, p r z e p r o w a d z a p e w n ą s e le k c ję , z a s a d y je j p o w in n y b y ć p r e c y z y j n ie i ja sn o s fo r m u ło w a n e . N ie s t e t y , z d a n ie w s tę p u : „W s p r a w o z d a n ia c h o k s ią ż k a c h d o k o n a n o s e le k c j i, u w z g lę d n ia ją c j e d y n ie te , k tó r e m ia ły c h a r a k te r r e c e n z ji, n ie r a z o b s z e r n e j, a d o ty c z y ły a u to r ó w w c h o d z ą c y c h w s k ła d h a s e ł o s o b o w y c h b ib lio g r a fii K r y t y k i “ — n ie j e s t ja sn e . T y m b a r d z ie j, iż w b ib lio g r a fii s p o ty k a m y h a s ła a u to r ó w , k tó r z y d o K r y t y k i w c a le n ie p is a li. N a p r z y k ła d K o r c z a k , w k tó r e g o h a ś le m a m y w y m ie n io n e r e c e n z je z je g o k s ią ż e k . K o rc z a k w y d a j e s ię b y ć w o g ó le w y ją tk ie m , b o z n o w u , w b r e w p r z y j ę t e j w e w s t ę p ie z a s a d z ie , ż e „ d o łą c z o n y s p is p s e u d o n im ó w o b e jm u je t y lk o a u to r ó w a r t y k u łó w “, z n a la z ł s ię iw t y m s p is ie , m im o ż e n ie ty lk o n ie p is a ł d o K r y t у к i a r ty k u łó w , a le n ie p is a ł p r z e c ie ż d o n ie j w c a le . Z n a jd u je s ię ta m — z r e s z tą p od lit e r ą M: M a u r y c y Z y c h — S t e f a n Ż e ro m s k i (w p r z e c iw ie ń s t w ie d o in n y c h , k tó r z y z n a le ź li s ię ju ż n ie w e d łu g p ie r w s z e j lit e r y im ie n ia , le c z n a z w is k a ), k tó r y te ż n ie p is a ł d o K r y t y k i a r ty k u łó w .
3. Z a s tr z e ż e n ie n a s tę p n e d o ty c z y s p r a w y p s e u d o n im ó w . W b ib lio g r a fii z d a r z a ją s ię k r y p to n im y , k tó r e n ie fig u r u ją w s p is ie (np . g — n a s. 36). N ie z a w s z e m a m y o d s y ła c z e od k r y p to n im ó w d o n a z w is k a a u to r a (np. A . C.), Z a s a d a g r u p o w a n ia tw ó r c z o ś c i a u to r ó w z n a n y c h p o d p s e u d o n im e m lite r a c k im —
n ie p o d n a z w is k ie m , le c z w ła ś n ie p o d p s e u d o n im e m , d a ła w w y n ik u h a s ło S a V i t r i i o d s y ła c z od Z a h o r s k i e j , le c z ta k ż e h a s ło M a c i e j o w s k i i o d s y ła c z od S e w e r a . S te n d h a la w b ib lio g r a fii n ie z n a jd u je m y , b o w s z y s tk o , c o je g o d o ty c z y , z n a jd u je s ię p o d В e y 1 e , a o d s y ła c z a od S te n d h a la z a b r a k ło , m im o ż e n ie m a c h y b a w ą t p liw o ś c i, p o d ja k im p s e u d o n im e m j e s t o n z n a n y . P o d o b n ie n ie z n a jd z ie m y J e ż a , b o j e s t ty lk o M i ł k o w s k i . K r y p to n im y u m ie s z c z a n e w h a s ła c h c z a s a m i łą c z y a u to r p o k ilk a r a ze m w je d n ą c a ło ś ć z a p o m o c ą s p ó jn ik a „ i“ , n ie r o b ią c ju ż o d s y ła c z a od k a ż d e g o p o je d y n c z o . C z a s e m z n a k ie m r o z d z ie le n ia m ię d z y k r y p to n im a m i j e s t p r z e c in e k , co r ó w n ie ż n ie p r z y c z y n ia się d o ja s n o ś c i. J e d e n i te n sa m p s e u d o n im , w y s t ę p u j ą c y k ilk a r a z y w r ó ż n y c h m ie js c a c h n ie z a w s z e b y w a r o z w ią z a n y (por. S l a z , M u t t e r m i l c h , R e d a k c j a ) . P s e u d o n im ó w ta k ic h , ja k G o r k i , O r k a n , F r a n c e — a u to r n ie r o z w ią z u je w o g ó le , m im o ż e r o z w ią z a ł np . S t r u g a n a G a ł e c k i e g o c z y S e w e r a n a M a c i e j o w s k i e g o . Z a p is g r a fic z n y p s e u d o n i m ó w i n a z w is k j e s t n a jr o z m a its z y (por. B o y , B r z o z o w s k i , B e y l e , S a - V i t r i). 4. Z a s tr z e ż e n ie n a s t ę p n e d o ty c z y h a s e ł r z e c z o w y c h . W b r e w z a p o w ie d z i w s tę p u , ż e „ w y o d r ę b n io n e z o s t a ły ty lk o c z te r y h a s ła s p e c ja ln e : C z a s o p i s m a , T e a t r y , K o n c e r t y i W y s t a w y p l a s t y k i , b ib lio g r a fia w y r ó ż n ia je s z c z e h a s ła : A n k i e t y i K o n f i s k a t y . M ie js c e ich b y ło r a c ze j p od (r ó w n ie ż 'zr es ztą n ie w y m ie n io n y m w e w s tę p ie ) h a s łe m R e d a k c j a . T a m je d n a k n ie z n a la z ł s ię n a w e t o d s y ła c z . Z a s k a k u je r ó w n ie ż h a s ło M e t r o p o l e — j e d y n e h a s ło w y o d r ę b n ia ją c e t y t u ł c z a s o p ism a .
5. P o w a ż n y m n ie d o c ią g n ię c ie m , p o d o b n ie ja k w b ib lio g r a fia c h p o p r z e d n io o m ó w io n y c h , w y d a j e s ię b y ć n ie k o n s e k w e n t n e s t o s o w a n ie z a s a d y k r z y ż o w e j. T a k np. w p o z y c ja c h a n o n im o w y c h je s t n o ta tk a O k a t e d r ę u n i w e r s y t e c k ą
d l a L. K r z y w i c k i e g o , k tó r a n ie z n a la z ła s ię p o d h a s łe m K r z y w i c k i . G ło s y
a n k ie t y K r y t y k i w z w ią z k u z k o n fis k a tą L e g e n d N ie m o je w s k ie g o n ie z n a l a z ły s ię p o d h a s łe m N i e m o j e w s k i . F e l d m a n n ie m a s w e g o a r ty k u łu o Ż u ła w s k im , B r e i t e r — o B e r n a r d z ie S h a w , M o r a c z e w s k i — d w u r e c e n z ji z k s ią ż e k I r z y k o w s k ie g o , a S t a m m — S tr u v e g o . O m ó w ie n ia w p r a s ie g a lic y j s k ie j s z e ś ć d z ie s ią te j r o c z n ic y S ło w a c k ie g o z n a la z ły s ię w h a ś le C z a s o p i s m a , n ie f ig u r u ją j e d n a k p o d S ł o w a c k i m itp .
6. W k o ń cu z a s tr z e ż e n ie b u d z i z a m ie s z c z e n ie w d z ia le P o z y c j i a n o n i m o
w y c h r ó w n ie ż a r ty k u łó w i n o ta te k p o d p is a n y c h k r y p to n im a m i.
*
K o ń c zą c te u w a g i w y p a d n ie raz je s z c z e p o d k r e ś lić , iż sta n n a p o lu b ib lio g r a fii z a w a r to ś c i c z a s o p is m , n a k r e ś lo n y n a p o c z ą tk u , u le g a z a s a d n ic z e j p o p r a w ie . D z ię k i m o ż liw o ś c io m , j a k ie o tw ie r a p r z ed b ib lio g r a fią P o ls k a L u d o w a , p o tr z e b y h is to r y k ó w n a ty m p o lu z o s ta ją s to p n io w o z a sp o k a ja n e . O m ó w io n e b ib lio g r a fie s ta n o w ią m a te r ia ł d o d y s k u s ji i w s tę p d o co ra z le p s z y c h o p r a c o w a ń . P o s tu la ty , ja k ie m o ż n a b y p r z ed n im i p o s ta w ić , w y n ik a j ą z o m ó w io n y c h b łę d ó w . W s f o r m u ło w a n iu n a j o g ó ln ie js z y m b ę d z ie to p o s tu la t p r e c y z y jn e g o p o d a w a n ia z a sa d i d o k ła d n e j ic h r e a liz a c ji. W w y d a w n ic t w a c h ty p u K r y t y k i k o n ie c z n y b ę d z ie c h y b a in d e k s p r z e d m io to w y . M o żn a raz je s z c z e
p r z y p o m n ie ć o k o n ie c z n o ś c i d o k ła d n ie js z e g o o p isu o g ó ln e g o c z a s o p is m a (w w y p a d k u K r y t y k i np . n ie b ę d z ie o b o ję tn a d la c z y te ln ik a w ia d o m o ś ć , iż w r. 1905 u k a z y w a ła s ię n a b ib u le ). D o k ła d n ie js z e u s t a le n ie s p r a w ta k ic h , ja k p is o w n ia n a z w is k o b c y c h , s y s te m s k r ó tó w c z a s o p is m itd ., to z n o w u k w e s t ia k o r z y s ta n ia z p r a c I n s ty tu tu B ib lio g r a fic z n e g o , g d z ie te p r o b le m y są s to p n io w o r o z w ią z y w a n e .
