Recenzent dr hab. Romuald Jończy. Redakcja i korekta Małgorzata Kołcz. Redakcja techniczna Przemysław Biliczak

(1)

(2)

dr hab. Romuald Jończy Redakcja i korekta

Małgorzata Kołcz Redakcja techniczna Przemysław Biliczak Wersja elektroniczna:

Przemysław Biliczak

ISBN 83-920021-3-X (wersja książkowa)

Druk:

Drukarnia Wydawnictwa Świętego Krzyża w Opolu 45-007 Opole, ul. Katedralna 4

tel. (77) 453-94-93, fax (77) 454-66-11 e-mail: sekretariat@wydawnictwo.opole.pl Nakład: 300 egz., obj.: 11 ark. wyd., 13 ark. druk.

(3)

Spis treści

Wprowadzenie ... 6

Uwagi metodologiczne ... 7

SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W 2004 ROKU (Joanna Żurawska, Iwona Mąkolska, Roland Wrzeciono) ... 8

1. Wstęp ... 9

2. Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej w kraju ... 10

2.1. Produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto ... 10

2.2. Wskaźnik poziomu cen ... 11

2.3. Podmioty gospodarcze ... 12

2.4. Rynek pracy ... 12

2.5. Przemysł ... 14

2.6. Budownictwo ... 14

3. Sytuacja społeczno-gospodarcza województwa opolskiego w 2004 roku .. 16

3.1. Zmiany demograﬁczne ... 16

3.2. Bezrobocie ... 16

3.3. Zatrudnienie ... 18

3.4. Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ... 19

3.5. Podmioty gospodarki narodowej ... 21

3.6. Wyniki ﬁnansowe przedsiębiorstw ... 24

3.7. Nakłady inwestycyjne ... 31

3.8. Wyniki działalności gospodarczej w poszczególnych sekcjach PKD . 33 3.8.1. Produkcja sprzedana przemysłu ... 33

3.8.2. Produkcja sprzedana budownictwa ... 35

3.8.3. Budownictwo mieszkaniowe ... 37

3.8.4. Handel i ceny ... 38

4. Podsumowanie ... 41

(4)

(Katarzyna Lotko) ... 44

1. Wstęp ... 45

2. Koniunktura gospodarcza w przemyśle województwa opolskiego ... 47

2.1. Inwestycje w przemyśle ... 52

3. Koniunktura gospodarcza w budownictwie województwa opolskiego ... 55

3.1. Inwestycje w budownictwie ... 60

4. Koniunktura gospodarcza w handlu województwa opolskiego ... 62

4.1. Inwestycje w jednostkach handlowych ... 66

5. Koniunktura gospodarcza w usługach województwa opolskiego ... 68

6. Wnioski i próba interpretacji wyników ... 73

CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO (Joanna Żurawska, Katarzyna Lotko, Iwona Mąkolska, Roland Wrzeciono) .... 83

1. Informacje ogólne ... 84

2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna regionu ... 88

3. Wzrost gospodarczy w województwie opolskim. Struktura gospodarki. Atrakcyjność inwestycyjna ... 90

4. Przemysł, budownictwo i usługi ... 95

5. Rolnictwo i obszary wiejskie ... 101

6. Podmioty gospodarcze, w tym sektor MSP ... 106

7. Otoczenie biznesu ... 110

8. Potencjał badawczo-rozwojowy i działalność innowacyjna ... 112

9. Edukacja i kapitał ludzki ... 116

10. Sytuacja demograﬁczna ... 122

11. Rynek pracy ... 128

12. Warunki życia, dochody ludności i stan bezpieczeństwa ... 132

13. Ochrona zdrowia ... 140

14. Kultura ... 142

15. Telekomunikacja ... 145

16. Turystyka i sport ... 147

17. Infrastruktura transportowa ... 149

18. Infrastruktura komunalna ... 152

19. Energetyka ... 155

20. Ochrona środowiska ... 157

(5)

CHARAKTERYSTYKI POWIATÓW

(Joanna Żurawska, Katarzyna Lotko, Iwona Mąkolska, Roland Wrzeciono) .... 160

1. Powiat brzeski ... 161

2. Powiat głubczycki ... 163

3. Powiat kędzierzyńsko-kozielski ... 165

4. Powiat kluczborski ... 168

5. Powiat krapkowicki ... 170

6. Powiat namysłowski ... 172

7. Powiat nyski ... 174

8. Powiat oleski ... 176

9. Powiat opolski ... 178

10. Powiat prudnicki ... 180

11. Powiat strzelecki ... 182

12. Opole – miasto na prawach powiatu ... 184

(6)

Opracowanie przygotowane zostało w Referacie Badań i Analiz Strategicznych w Departamencie Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim w Opolu. Za- wiera informacje na temat kształtowania się podstawowych zjawisk społeczno-gospodarczych w 2004 roku w kraju i w województwie opolskim.

Składa się z czterech części. W pierwszej części dotyczącej sytuacji społeczno-gospodarczej scharakteryzowano dane na temat wzrostu gospodarczego i kształtowa- nia się jego podstawowych składowych oraz wskaźnika inflacji w ujęciu krajowym, podano także zmiany na rynku krajowym dotyczące liczby podmiotów gospodarczych, rynku pracy oraz przemysłu i budownictwa. W szerszym ujęciu scharakteryzowano tendencje w regionalnej gospodarce, analizując zmiany demograficzne i na rynku pracy, a także zmiany w zatrudnieniu i wynagrodzeniach, liczbie i dynami- ce podmiotów gospodarczych, sytuacji finansowej przedsiębiorstw, w inwestycjach, a także w wybranych sekcjach i działach przemysłu, budownictwa oraz handlu.

Część druga opracowania zawiera analizę wyników badań koniunktury gospodarczej, realizowanych przez GUS, w przemyśle, handlu, usługach i budownictwie w województwie opolskim w okresach miesięcznych i kwartalnych. Dodatkowo, na podstawie testu koniunktury, zanalizowano działalność inwestycyjną badanych pod- miotów w roku 2004.

W części trzeciej przedstawiono obszerną charakterystykę regionu, mającą cha- rakter monograﬁi, opisującą stan najważniejszych aspektów rozwoju społeczno-gospodarczego województwa. Zawarto w niej m.in. dane na temat wzrostu gospodarczego, przemysłu i pozostałych sektorów gospodarczych, rolnictwa, edukacji, zdrowia, turystyki i sportu oraz kultury, potencjału badawczo-rozwojowego, infrastruktury komunikacyjnej, technicznej i telekomunikacji oraz wiele innych danych. Uzupełnie- niem opisu w części regionalnej jest krótka, syntetyczna charakterystyka powiatów województwa opolskiego, zawierająca podstawowe dane o każdym z nich.

(7)

Uwagi metodologiczne

Podstawowym źródłem informacji w przygotowaniu prezentowanego opracowania były dane Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie oraz Urzędu Sta- tystycznego w Opolu, które poszerzono o informacje z innych dostępnych wydaw- nictw i własne obliczenia.

W związku ze zmianami administracyjnymi, jakie miały miejsce po 1 stycznia 1999 r., wszelkie omówione wielkości i wskaźniki dotyczące lat poprzednich zostały doprowadzone do stanu porównywalności.

1. Dane o zatrudnieniu i wynagrodzeniach dotyczą podmiotów gospodarki narodowej, w których liczba pracujących do końca 1999 r. przekracza 5 osób, a od 2000 r. – 9 osób, przy czym dane te nie obejmują zatrudnionych poza gra- nicami kraju, zatrudnionych w gospodarstwach pomocniczych jednostek bu- dżetowych oraz zatrudnionych w organizacjach społecznych, politycznych, związkach zawodowych i innych;

2. Dane o produkcji sprzedanej przemysłu i budownictwa, sprzedaży usług trans- portowych, przewozach ładunków i pasażerów oraz sprzedaży detalicznej i hurtowej towarów, dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pra- cujących przekracza do końca 1999 r. 5 osób, a od 2000 r. – 9 osób;

3. Dane o wynikach ﬁnansowych przedsiębiorstw oraz nakładach inwestycyjnych dotyczą podmiotów gospodarczych, przy czym dane do końca 1999 r.

w zakresie:

• górnictwa i kopalnictwa oraz działalności produkcyjnej dotyczą podmio- tów, w których liczba pracujących przekracza 50 osób,

• pozostałych rodzajów działalności dotyczą podmiotów, w których liczba pracujących przekracza 20 osób,

a dane od 2000 r. – we wszystkich rodzajach działalności – dotyczą podmio- tów, w których liczba pracujących przekracza 49 osób.

(8)

Sytuacja

społeczno-gospodarcza w 2004 roku

Iwona Mąkolska Roland Wrzeciono

(9)

1. Wstęp

W 2004 roku umocniły się tendencje wzrostowe w polskiej gospodarce. Wzrost produktu krajowego brutto był najwyższy od siedmiu lat (wzrost o 5,4% wobec 3,8%

przed rokiem). Nastąpiło dalsze przyspieszenie dynamiki w przemyśle i usługach rynkowych, a w budownictwie spadek był mniejszy niż w roku poprzednim. Znacz- ne zwiększenie przychodów i efektywności wpłynęły na poprawę sytuacji ﬁnanso- wej przedsiębiorstw. Nadal trudna była sytuacja na rynku pracy – bezrobocie pozo- staje na najwyższym poziomie w UE. Liczba bezrobotnych systematycznie spada, a wskaźnik stopy bezrobocia według stanu na koniec 2004 roku zmniejszył się. Za- notowano wzrost inﬂacji. Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2004 roku był znacznie wyższy niż przed rokiem (wzrost o 3,5%).

W województwie opolskim, w porównaniu z wynikami uzyskanymi w roku ubie- głym, wzrosła wartość produkcji sprzedanej przemysłu, zwiększyły się przychody ze sprzedaży produkcji budowlano-montażowej oraz wzrosła wartość sprzedaży detalicznej. Nieznacznie zmniejszyło się zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw, spadła liczba zarejestrowanych bezrobotnych, a stopa bezrobocia w końcu roku była niższa od notowanej rok wcześniej. Wzrosło przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto w sektorze przedsiębiorstw oraz wyraźnie polepszyły się wyniki ﬁnansowe. Nastą- pił także wzrost nakładów inwestycyjnych.

Niekorzystne pozostały tendencje demograﬁczne, objawiające się ujemnym sal- dem migracji oraz ujemnym przyrostem naturalnym.

(10)

2.1. Produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto

W 2004 roku notowano wysokie tempo dynamiki gospodarczej kraju. Według wstępnych szacunków realny wzrost produktu krajowego brutto (PKB) wyniósł 5,4%

i było to o 1,6 pkt. procentowego więcej niż w 2003 roku, więcej także – o 4 pkt. procentowe – aniżeli w roku 2002.

Wartość wskaźnika dynamiki wynosiła 103,8% w 2003 roku i 101,4% w roku 2002. Wartość dodana brutto w gospodarce narodowej w 2004 roku, w porówna- niu do roku poprzedniego, wzrosła o 5% i było to o 1,3 pkt. procentowego więcej niż w 2003 roku. Przyrost spowodowany był głównie wzrostem tejże wartości w prze- myśle (o 9,7%) oraz w sektorze usług rynkowych (o 5,0%). Spadek odnotowano natomiast w budownictwie (o 1,4%), jednakże w porównaniu z rokiem poprzednim tempo spadku w tym sektorze było dwukrotnie mniejsze. Rachunek pozostałych składowych PKB wskazuje, że prawie dwukrotnie wzrosła wartość popytu krajowe-

Wykres 1. Dynamika PKB w kraju w latach 2002–2004 (w %)

(11)

11 Sytuacja społeczno-gospodarcza w roku 2004

go (o 4,9%), korzystna była także dynamika spożycia indywidualnego (102,8%). Od- notowano ponadto wzrost wartości nakładów brutto na środki trwałe o 5,1%, podczas gdy w roku ubiegłym zanotowano spadek w tym zakresie o 0,5%.

2.2. Wskaźnik poziomu cen

Po dwóch latach niskiej inﬂacji w 2004 roku odnotowano przyspieszenie wzrostu cen. Średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych wy- niósł 103,5%¹. Wyższy niż w 2003 roku był wskaźnik wzrostu cen większości podstawowych grup towarów i usług, w tym zwłaszcza cen produkcji sprzedanej przemysłu (o 7,0%) oraz produkcji budowlano-montażowej (o 2,5%). Wskaźnik wzrostu cen żyw- ności i napojów bezalkoholowych ulegał znacznemu przyspieszeniu (106,3%), w tym zwłaszcza cukru (144,6%), mięsa (109,6%), olejów i pozostałych tłuszczów (110,8%).

Wzrosły także ceny napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 2,6%). W skali większej niż przed rokiem podniesiono ceny związane z użytkowaniem mieszkania (o 4,1%), ze zdrowiem (o 2,0%), edukacją (o 2,7%), a także rekreacją i kulturą (o 0,7%). Znacznie wzrosły ceny transportu (o 7,2%), głównie paliw – o 12,4%. Spa- dły natomiast ceny odzieży i obuwia (o 3,6%) oraz łączności (o 0,2%).

W grudniu 2004 roku ceny towarów i dóbr konsumpcyjnych były o 4,4% wyższe niż w grudniu roku 2003. Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych przedstawia wykres 2.

1 W 2003 roku wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 100,8%.

Wykres 2. Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2003–2004 (analogiczny okres roku poprzedniego = 100%).

(12)

2.3. Podmioty gospodarcze

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 3576,8 tys. podmiotów gospodarki narodowej, tj. o 0,1% mniej niż na koniec 2003 roku. Spadek podmiotów odnotowano w 9 województwach, najgłębszy w podlaskim (o 6,1%) i lubelskim (o 3,5%). Wzrost wystąpił w województwie lubuskim, mazowieckim, łódzkim, śląskim i opolskim, a także zachodniopomorskim oraz małopolskim.

W sektorze prywatnym zarejestrowanych było 96,2% ogółu podmiotów. Rozpię- tość udziału podmiotów sektora prywatnego w ogólnej liczbie podmiotów gospodarki narodowej kształtuje się od 93,8% w województwie warmińsko-mazurskim do 97,7% w województwie mazowieckim.

W końcu grudnia 2004 roku zarejestrowanych było 813,5 tys. osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, których liczba w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego zwiększyła się o 27,7 tys., tj. 3,5%.

Liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw państwowych według stanu na koniec grudnia 2004 roku wynosiła 1306 podmiotów i zmniejszyła się o 24,8%. Przed rokiem spadek ten wyniósł 11%. Wynika z tego, że dynamika zmian własnościowych przedsiębiorstw państwowych wzrosła.

Łączna liczba zarejestrowanych spółek prawa handlowego według stanu na koniec grudnia 2004 roku wzrosła o 5,5% i wynosiła 220 162. W roku ubiegłym przyrost liczby spółek był większy niż obecnie i wynosił 6,1%.

Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w końcu 2004 roku wzrosła do 51,5 tys. i w stosunku do 2003 roku zwiększyła się o 5,2%.

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku liczba osób ﬁzycznych prowadzących działalność gospodarczą zarejestrowanych w rejestrze REGON wynosiła 2763,4 tys.

osób i spadła o 32,5 tys., tj. 1,2%.

W 2004 roku w rejestrze REGON zarejestrowano 233 520 nowych podmiotów, tj.

o 7,9% mniej niż przed rokiem, wyrejestrowano zaś z rejestru REGON 194 666 pod- miotów, tj. o 34,5% więcej niż przed rokiem. Relacja między podmiotami zarejestro- wanymi a wyrejestrowanymi w 2004 roku była więc korzystna, gdyż zarejestrowano w ewidencji więcej podmiotów niż wyrejestrowano.

2.4. Rynek pracy

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku liczba pracujących w gospodarce narodowej wyniosła, według szacunków GUS, 12 738,2 tys. osób, z czego poza rolnic- twem indywidualnym pracowało 10 365,0 tys. osób.

(13)

2 W jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób.

3 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w stosunku do liczby osób aktywnych zawodowo.

Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw² w 2004 roku wynosiło 4683,8 tys. osób i było o 0,9% mniejsze niż w roku poprzednim. Spadek przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw w skali roku był dużo mniejszy niż odpowiednio przed rokiem (o 3,8%). W 2004 roku największy spadek przeciętnego miesięcznego zatrudnienia zanotowano w budownictwie (o 10,2%), transporcie (o 2,8%) i przemy- śle (o 0,4%). Zatrudnienie wzrosło natomiast w sekcji obsługa nieruchomości i ﬁrm (o 2,3%), w sekcji hotele i restauracje (o 1,3%) oraz handlu i naprawach (o 0,9%).

W przetwórstwie przemysłowym zatrudnienie także ukształtowało się na poziomie wyższym od ubiegłorocznego (wzrost o 0,1%), przy czym największy jego wzrost notowano w kilku działach, charakteryzujących się wysoką dynamiką sprzedaży przemysłowej. Dotyczyło to m.in. przedsiębiorstw produkujących pojazdy mecha- niczne, przyczepy i naczepy, a także pozostałej działalności produkcyjnej oraz produkcji wyrobów z metali.

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku zarejestrowanych było 2999,6 tys. bezrobotnych. W porównaniu z końcem grudnia 2003 roku liczba bezrobotnych zmniej- szyła się o 176,1 tys. osób, tj. 5,6%. Spadek liczby bezrobotnych w 2004 roku odnotowano we wszystkich województwach, przy czym największy w województwie opolskim (o 8,7%), lubuskim (o 8,0%) i dolnośląskim (o 7,6%), a najmniejszy w województwie świętokrzyskim (o 0,2%). Stopa bezrobocia³ według stanu na koniec grudnia wynio- sła 19,1%. Wysokość stopy bezrobocia wahała się od 15,0% w województwie mazowieckim i małopolskim do 29,2% w warmińsko-mazurskim.

W 2004 roku w urzędach pracy zarejestrowało się 2684,1 tys. nowych bezrobotnych, zaś z ewidencji wykreślono 2860,2 tys. osób, z których 1364,6 tys. osób (47,7%) wyrejestrowało się z tytułu podjęcia pracy.

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku bez prawa do zasiłku pozostawało 85,8% bezrobotnych, tj. 2573,8 tys. osób.

Nadal bezrobocie dotyka przede wszystkim osób młodych. W końcu grudnia 2004 roku najliczniejszą grupę wśród bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 25–35 lat (28%). Ponad 66% bezrobotnych posiadało wykształcenie zasadnicze za- wodowe, gimnazjalne lub niższe. Jednocześnie zwiększył się odsetek bezrobotnych legitymujących się wykształceniem wyższym: z 4,4% w roku 2003 do 5,0% w koń- cu grudnia 2004 roku.

W 2004 roku liczba ofert pracy zgłoszonych przez pracodawców do urzędów pracy wyniosła 794,0 tys. i było to o 54,6 tys. więcej niż przed rokiem.

(14)

2.5. Przemysł

W 2004 roku produkcja sprzedana przemysłu⁴ w kraju wyniosła 639 086,3 mln zł i była o 12,3% wyższa niż przed rokiem. Wzrost wartości produkcji sprzedanej przemysłu zanotowano we wszystkich województwach, w tym w sześciu wojewódz- twach – wyższy niż średnio w kraju, a największy w województwach: wielkopolskim (o 20,3%), śląskim (o 17,8%) i lubuskim (o 16,9%).

Wzrost wartości produkcji sprzedanej przemysłu dotyczył ponadto prawie wszystkich sekcji i działów przemysłowych, za wyjątkiem produkcji odzieży i wyrobów futrzarskich oraz sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę.

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu najbardziej zwiększyła się w przetwórstwie przemysłowym – o 14,5%, w tym o 56,4% w produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, o 25,2% w produkcji pozostałego sprzętu transportowego, a tak- że o 20,2% w produkcji metali i wyrobów z metali (o 19,0%). Spadek dotyczył działu produkcji odzieży i wyrobów futrzarskich, gdzie wynosił 6,7% oraz sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, gdzie produkcja zmniejszy- ła się o 1,8%.

Z obserwowanych w 2004 roku przez Główny Urząd Statystyczny 245 wyrobów i grup wyrobów przemysłowych produkcja 184 była wyższa niż przed rokiem. Wzrost powyżej 10% zanotowano w przypadku produkcji płyt pilśniowych, benzyny silni- kowej, olejów napędowych, pestycydów, opon, stali surowej, wyrobów walcowanych na gorąco, rur stalowych, maszyn i urządzeń do robót budowlanych, drogowych i melioracyjnych, ciągników rolniczych oraz chłodziarek i zamrażarek, odkurzaczy, kuchni gazowych z piekarnikiem, samochodów osobowych i ciężarowych oraz cią- gników drogowych, a także wagonów kolejowych towarowych.

Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w przetwórstwie przemysłowym w 2004 roku kształtował się na poziomie dodatnim i poprawił się. Prognozy dotyczące portfela zamówień były raczej optymistyczne i dużo korzystniejsze od formułowanych wcześniej. Prognozy zatrudnienia nadal były pesymistyczne. Do największych ba- rier ograniczających działalność przedsiębiorstw przemysłowych zaliczono: wysokie obciążenia budżetowe, niedostateczny popyt krajowy, niejasne i niespójne przepisy prawne oraz niedostateczny popyt zagraniczny oraz konkurencyjny import.

2.6. Budownictwo

Wartość produkcji sprzedanej budownictwa w 2004 roku wynosiła 66 964,0 mln zł i odnotowano jej wzrost o 2,5%. Wzrost produkcji nastąpił w 11 województwach,

4 W przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób.

(15)

5 Obejmująca roboty o charakterze inwestycyjnym i remontowym.

6 Zatrudniające powyżej 9 pracowników.

największy w opolskim (o 20,7%) i wielkopolskim (o 13,9%), najmniejszy w zachodniopomorskim (o 0,9%). Produkcja budowlano-montażowa⁵ w kraju zrealizowana przez przedsiębiorstwa budowlane⁶ była o niespełna 1% niższa niż przed rokiem, wobec wzrostu o 1,6% w 2003 roku. Przyczyną spadku było głównie zmniejszenie (o 3,5%) poziomu robót o charakterze inwestycyjnym, które stanowią prawie 3/4 ogólnej produkcji budowlano-montażowej. Poziom robót o charakterze remontowym wzrósł o 6,2%. W strukturze produkcji budowlano-montażowej ogółem największy udział stanowiły roboty wykonane przez przedsiębiorstwa będące własnością kra- jowych osób ﬁzycznych (ponad 66%) oraz wykonywane przez prywatne spółki krajowe (ok. 20%).

Przeciętne zatrudnienie w budownictwie w 2004 roku zmniejszyło się o 10,2%

w porównaniu z rokiem poprzednim.

Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie w 2004 roku utrzymy- wał się na dodatnim poziomie. Prognozy portfela zamówień na roboty budowlano- -montażowe były bardziej korzystniejsze, zaś produkcji sprzedanej i sytuacji ﬁnan- sowej – zmienne, ale raczej niekorzystne.

W 2004 roku, według wstępnych danych, oddano do użytku 108, 1 tys. mieszkań, tj. o 33,6% mniej niż przed rokiem, w tym zwłaszcza w budownictwie indywidualnym (o 45,3% mniej). W budownictwie spółdzielczym oddano do użytku o 21,2%

mieszkań mniej, a w zakładowym o 37,1% mniej.

(16)

opolskiego w 2004 roku

3.1. Zmiany demograficzne

Systematycznie zmniejszający się przyrost naturalny i ujemne saldo migracji po- wodują, że utrzymuje się tendencja spadkowa liczby mieszkańców w województwie opolskim. Według stanu na koniec września 2004 roku w województwie opolskim mieszkało 1052,5 tys. osób. W porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłe- go liczba ludności zmniejszyła się o 0,4% i był to, razem z województwem łódzkim, największy spadek w kraju.

Wskaźnik przyrostu naturalnego w okresie trzech kwartałów 2004 roku przybrał wartość ujemną i wynosił –0,7 promila. W kraju wartość współczynnika była do- datnia i wynosiła 0,1 promila. Najwyższy ujemny przyrost naturalny odnotowano w powiatach: prudnickim (–1,9 promila), oleskim (–1,7 promila), strzeleckim (–1,5 promila) i głubczyckim (–1,2 promila), zaś dodatni w powiatach krapkowickim (1,2 promila), namysłowskim (0,3 promila) i brzeskim (0,1 promila).

Ogólne saldo migracji w okresie trzech kwartałów 2004 roku w województwie opolskim było ujemne i wynosiło –3,3 promila. W kraju analogiczny wskaźnik rów- nież był ujemny i wynosił –0,2 promila.

Liczba zawartych małżeństw, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, w wojewódz- twie opolskim wynosiła w okresie trzech kwartałów 4,6 i wskaźnik ten był, razem z województwem zachodniopomorskim, najniższy w kraju.

3.2. Bezrobocie

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w województwie opolskim, według stanu na koniec grudnia 2004 roku wynosiła 74,6 tys. osób i było to o 7 tys., tj. 8,7% osób mniej niż w końcu grudnia 2003 roku. Liczba bezrobotnych systematycznie maleje od stycznia 2004 roku, aczkolwiek w grudniu w stosunku do listopada odnotowano niewielki wzrost (102,0%). Stopa bezrobocia w grudniu 2004 roku wyniosła 19,9%, co stawiało województwo opolskie na 9 miejscu w rankingu województw. Grudnio- wa stopa bezrobocia w kraju wyniosła 19,1%, co zilustrowano na mapie 1.

(17)

Kobiety stanowią 54,9% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych i według stanu na koniec grudnia 2004 roku ich liczba wynosiła 41 tys. Udział bezrobotnych ko- biet w strukturze wszystkich zarejestrowanych w województwie opolskim jest jed- nym z wyższych w Polsce (3 miejsce przy średniej krajowej równej 52,3%).

Bezrobotni pozostający bez pracy dłużej niż rok, według stanu na koniec grudnia 2004 roku, stanowili 50% wszystkich zarejestrowanych i w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego udział zmniejszył się o 1,1 pkt. procentowego. Liczba dłu- gotrwale bezrobotnych w województwie opolskim wynosiła 37,3 tys. osób i zmniej- szyła się w końcu grudnia 2004 roku o 10%, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Spadek ten był drugim co do wielkości w kraju.

Przewagę w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych według stanu na koniec grudnia 2004 roku stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (33,8%)

Mapa 1. Stopa bezrobocia rejestrowanego według stanu na koniec grudnia 2004 roku (w %)

(18)

i średnim zawodowym (20,5%). Bezrobotnych z wykształceniem wyższym według stanu na koniec grudnia 2004 roku zarejestrowanych było 3,2 tys. osób i stanowili oni 4,3% ogólnej liczby bezrobotnych. W końcu grudnia 2004 roku w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego liczba zarejestrowanych bezrobotnych z wyż- szym wykształceniem zmniejszyła się o 4,8% i był to największy spadek w kraju.

W strukturze bezrobotnych, według grup wiekowych, w 2004 roku ludzie mło- dzi (poniżej 25 lat) stanowili 21,6% ogółu zarejestrowanych. W porównaniu do grudnia 2003 roku nastąpił spadek liczby zarejestrowanych młodych bezrobotnych o 17,9% i był to spadek największy w kraju. Największy udział w strukturze bezrobotnych, według wieku, stanowią zarejestrowani w wieku 25–34 lat (26,3%), a następnie w wieku 45–54 lat (24,6%).

Ponad 80% w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych według stanu na koniec grudnia 2004 roku stanowiły osoby bez prawa do zasiłku (86,3%). Było to nieco wię- cej niż średnio w kraju (85,8%) i pod tym względem województwo opolskie znajduje się na 7 miejscu w Polsce.

W 2004 roku zarejestrowało się 74,8 tys. nowych bezrobotnych, wyłączono zaś z ewidencji 81,9 tys. zarejestrowanych, z czego 38,1 tys. z tytułu podjęcia pracy.

3.3. Zatrudnienie

Według szacunków GUS liczba pracujących w gospodarce narodowej w wojewódz- twie opolskim (stan na koniec grudnia 2004 roku) wynosiła 300,6 tys. osób. Przeciętne miesięczne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2004 roku wynosiło 91,5 tys. osób i zmniejszyło się o 2,9% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego.

W ostatnim miesiącu 2004 roku przeciętne miesięczne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w dużych i średnich podmiotach wyniosło 91,3 tys. osób i było o 3,0% niższe niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Najwyższy stan przecięt- nego zatrudnienia w okresie styczeń–grudzień 2004 roku zanotowano w kwietniu – 92,5 tys., zaś najniższy w sierpniu – 90,5 tys. osób.

Malejąca tendencja przeciętnego miesięcznego zatrudnienia w sektorze przed- siębiorstw w poszczególnych miesiącach 2004 roku została przedstawiona na wykresie 3.

W grudniu 2004 roku najwyższym stanem przeciętnego zatrudnienia charak- teryzowały się: przemysł (58 239 osób, w tym przetwórstwo przemysłowe – 53 117 osób), handel i naprawy (11 709 osób) oraz budownictwo (5 940 osób); najniższym zaś – hotele i restauracje (1 173 osoby).

W 2004 roku przeciętne zatrudnienie zwiększyło się w sekcjach: transport (o 2,2%) oraz handel i naprawy (o 1,3%). Wzrost zatrudnienia zanotowano ponadto w kilku działach sekcji przetwórstwo przemysłowe, należącej do sektora przemysłu, a miano-

(19)

wicie: w produkcji wyrobów chemicznych (o 85,9%), w produkcji pozostałego sprzętu transportowego (o 24,8%), w produkcji drewna i wyrobów z drewna (o 24,5%) oraz w produkcji maszyn i urządzeń (o 11,5%). W pozostałych sekcjach przeciętne zatrudnienie spadło w porównaniu do roku ubiegłego, w tym najbardziej w sekcji hotele i restauracje o 8,3%, w budownictwie o 7,6%, a także w przemyśle o 3,4% i obsłudze nieruchomości i ﬁrm (o 1,4%).

Porównanie przeciętnego zatrudnienia w 2004 roku do roku poprzedniego poka- zuje spadek zarówno w sektorze publicznym – o 8,3%, jak i w sektorze prywatnym – o 1,5%. Spadek przeciętnego zatrudnienia w sektorze publicznym w ujęciu osobo- wym był wyższy niż w prywatnym.

3.4. Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw

W 2004 roku odnotowano wzrost przeciętnych realnych wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w stosunku do 2003 roku. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w województwie opolskim w 2004 roku wynosiło 2153,34 zł i było wyższe o 4,2% niż w ubiegłym roku. Porównując je jednak z warto- ścią wynagrodzenia średniego w Polsce można stwierdzić, że w badanym okresie było ono niższe o 270,97 zł. Najwyższy poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 2004 roku odnotowano w województwie mazowieckim (o 28,1% wyższy niż średnia w kraju), a następnie w województwie śląskim (o 7,0% wyż- szy), zaś w województwie opolskim poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 2004 roku był niższy o 11,2% niż średnia w kraju.

Wykres 3. Przeciętne miesięczne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w latach 2003–2004

(20)

W grudniu 2004 roku przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsię- biorstw wynosiło 2346,52 zł. Najwyższe w ciągu 12 miesięcy przeciętne miesięczne wynagrodzenie zanotowano właśnie w grudniu br.

Analizując tendencje w województwie opolskim w 2003 i w 2004 roku można stwierdzić, że poziom średnich miesięcznych wynagrodzeń brutto w sektorze przed- siębiorstw cały czas wahał się, ale generalnie miał tendencję wzrostową. Poziom wy- nagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw w badanym okresie przedstawia wykres 4.

Najwyższe przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2004 roku zanotowano w dziale „produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych” (3310,29 zł), natomiast najniższe, podobnie jak w poprzednich okresach, w sekcji „hotele i restauracje” (1285,37 zł).

Poziom przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń brutto w okresie styczeń–gru- dzień 2003 i 2004 roku w podziale na podstawowe sekcje Polskiej Klasyﬁkacji Dzia- łalności (PKD) przedstawia wykres 5. Wynika z niego, że we wszystkich sekcjach PKD nastąpił wzrost płac w 2004 roku z wyjątkiem sekcji „obsługa nieruchomości i ﬁrm” (spadek o 0,1%).

Analizując wysokość wynagrodzeń w 2004 roku według sektorów własnościo- wych odnotowuje się zdecydowanie wyższy poziom wynagrodzeń w sektorze publicznym (2689,90 zł) niż w prywatnym (2025,43 zł). Podobnie kształtuje się sytuacja, jeżeli chodzi o tempo wzrostu przeciętnych wynagrodzeń. W 2004 roku w sektorze publicznym wzrosły one w porównaniu z 2003 rokiem o 6,4%, podczas gdy w sektorze prywatnym – o 4,0%.

Wykres 4. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w województwie opolskim w latach 2003–2004 (w zł)

(21)

3.5. Podmioty gospodarki narodowej

Według stanu na koniec grudnia 2004 roku w rejestrze REGON w województwie opolskim zarejestrowanych było 88 422 podmioty gospodarki narodowej, tj. o 1010 (1,2%) więcej niż w grudniu 2003 roku.

W sektorze prywatnym zarejestrowanych było 83 240 podmiotów (tj. 94,1% ogó- łu podmiotów), a w porównaniu do grudnia ubiegłego roku ich liczba zwiększyła się o 986 (1,2%). Sektor publiczny skupiał 5182 jednostek, czyli o 24 (0,5%) więcej niż w grudniu przed rokiem.

W strukturze podmiotów, według PKD, w województwie opolskim dominują jednostki sekcji handel i naprawy. W końcu grudnia 2004 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 27 129 takich podmiotów, tj. 30,7% ogólnej ich liczby. W przemyśle zarejestrowanych było 8334 podmiotów (tj. 9,4%), w budownictwie – 9286 (10,5%), w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności – 5221 (5,9%), w obsłudze nieru- chomości i ﬁrm – 16 323 (18,5%), w pośrednictwie ﬁnansowym – 3654 (4,1%).

W końcu grudnia 2004 roku w województwie opolskim zarejestrowanych było 18 przedsiębiorstw państwowych, tj. o 4 mniej (18,2%) niż w grudniu 2003 roku. Re- jestr REGON zmniejszył się m.in. o 1 przedsiębiorstwo przemysłowe, 2 z sekcji transport oraz 1 handlowe.

Liczba spółdzielni w końcu analizowanego okresu wynosiła 540 i była o 1 (0,2%) wyższa niż w końcu 2003 roku. Wzrost ogólnej liczby spółdzielni był wynikiem wzro-

Wykres 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw województwa opolskiego w 2003 i w 2004 (w zł)

(22)

stu w sekcji: przemysł oraz obsługa nieruchomości i ﬁrm, przewyższającego spadki w pozostałych sekcjach, poza budownictwem, gdzie liczba spółdzielni nie uległa zmianie.

Liczba spółek prawa handlowego w końcu 2004 roku wynosiła 4314, tj. o 4,7% wię- cej niż w grudniu 2003 roku. Najwięcej wzrosła liczba spółek w sekcjach: obsługa nie- ruchomości i ﬁrm (o 9,3%), przemysł (o 3,4%) oraz budownictwo (o 3,4%).

Z roku na rok zmniejsza się tempo przyrostu liczby podmiotów gospodarki narodowej. Według stanu na koniec grudnia 2004 roku liczba podmiotów zwiększyła się o 1,2% w porównaniu z grudniem 2003 roku. Pod względem dynamiki liczby podmio- tów woj. opolskie plasuje się na 5 miejscu w kraju. W strukturze podmiotów gospodarki narodowej dominują jednostki najmniejsze (zatrudniające do 9 pracowników).

W końcu grudnia 2004 roku było ich 84 355, tj. 95,4% ogółu jednostek. Wzrosła liczba podmiotów zatrudniających: 0–9, 10–49 oraz 1000 i więcej pracowników w porówna- niu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Liczba podmiotów zatrudniających 0–9 pracowników zwiększyła się o 985 firm, tj. o 1,2%; zatrudniających 10–49 pracowni- ków – o 42 firmy, tj. o 1,3%; zatrudniających 1000 i więcej pracowników – o 1 firmę, tj. 7,7%. Liczba podmiotów zatrudniających od 50 do 249 pracowników zmniejszyła się o 7 firm, tj. o 0,9%, a zatrudniających 250–999 – o 11 firm, tj. o 11,6%.

Tabela 1. przedstawia liczbę podmiotów gospodarki narodowej w województwie opolskim według wielkości oraz wskaźniki dynamiki według stanu na koniec 2003 i 2004 roku.

Średnio w kraju liczba podmiotów gospodarki narodowej zmniejszyła się we- dług stanu na koniec 2004 roku o 0,1%, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, w tym najmniejszych podmiotów (0–9 osób) o 0,2%, zatrud- niających 50–249 osób – o 0,1%, zatrudniających 250–999 – o 3,5%, a zatrudnia- jących 1000 i więcej – o 4,5%. Wzrosła jedynie liczba podmiotów zatrudniających 10–49 osób o 2,6%.

Tabela 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie opolskim oraz wskaźniki dynamiki według wielkości jednostek

Liczba podmiotów Dynamika*

31.12.2003 31.12.2004 31.12.2003 31.12.2004

Razem 87 412 88 422 102,9 101,2

0–9 83 370 84 355 103,0 101,2

10–49 3 196 3 238 101,7 101,3

50–249 738 731 95,5 99,1

250–999 95 84 87,2 88,4

1000 i więcej 13 14 81,3 107,7

* analogiczny okres roku poprzedniego = 100

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.

(23)

Wskaźniki dynamiki liczby podmiotów gospodarki narodowej w układzie woje- wództw przedstawia wykres 6.

W 2004 roku w województwie opolskim w rejestrze REGON zarejestrowało się 5071 nowych podmiotów. Było to o 507 jednostek mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Spadek liczby nowych zarejestrowań w woj. opolskim był wyższy niż średnia w kraju (o 1,2 pkt. procentowego), pod względem wzrostu liczby nowo zarejestrowanych podmiotów region zajmował 10 miejsce w rankingu województw.

W tym samym okresie z rejestru REGON wyrejestrowało się 3389 podmio- tów, tj. więcej (o 8,2) niż w 2003 roku. Wzrost wyrejestrowań zanotowany w woj.

opolskim jest dwunastym co do wielkości w kraju. Spadek wyrejestrowań zanotowano jedynie w województwie śląskim i lubuskim. Pomimo spadku nowych zarejestrowań w województwie opolskim można stwierdzić, że podmioty gospodarcze wykazują relatywnie większą stabilność w porównaniu do innych wo- jewództw.

Dynamikę liczby podmiotów gospodarki narodowej nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych w 2004 roku w układzie województw przedstawia wykres 7.

W końcu grudnia 2004 roku najwięcej podmiotów zarejestrowanych było w Opo- lu – 19 060 oraz w powiecie nyskim – 12 847, natomiast najmniej w powiatach: na- mysłowskim – 3 576, głubczyckim – 3739 i krapkowickim – 4129.

Największą dynamikę liczby podmiotów gospodarki narodowej w 2004 roku (w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego) zarejestrowano w powiecie opolskim. W ciągu roku liczba jednostek zarejestrowanych w REGON zwiększy- ła się o 3,2%. Najmniejszą dynamikę i spadek liczby podmiotów odnotowano w powiatach: głubczyckim – spadek o 2,2% i prudnickim – o 2,0%. Tabela 2. przedstawia liczbę podmiotów gospodarki narodowej oraz tempo ich przyrostu w powiatach wo- jewództwa opolskiego.

Wykres 6. Wskaźniki dynamiki liczby podmiotów gospodarki narodowej w 2004 roku (I–XII 2003 = 100%) w układzie województw

(24)

Wykres 7. Dynamika podmiotów gospodarki narodowej nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych w 2004 roku (2003 = 100) według województw.

Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej w powiatach województwa opolskiego (stan na koniec grudnia 2004 roku).

Powiaty 31.12.2004 Dynamika*

brzeski 8 691 101,0

głubczycki 3 739 97,8

kędzierzyńsko-kozielski 8 196 100,7

kluczborski 5 515 102,6

krapkowicki 4 129 101,9

namysłowski 3 576 100,9

nyski 12 847 101,7

oleski 4 816 101,0

opolski 9 278 103,2

prudnicki 4 243 98,0

strzelecki 4 332 100,6

miasto Opole 19 060 101,2

RAZEM 88 422 101,2

* analogiczny okres roku poprzedniego = 100

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

3.6. Wyniki finansowe przedsiębiorstw

Analiza wyników ﬁnansowych przedsiębiorstw w 2004 roku wykazała dalszą po- prawę sytuacji ekonomicznej w województwie opolskim. Obserwuje się korzystne tendencje wzrostowe w zakresie kształtowania się przychodów z całokształtu dzia- łalności oraz kosztów ich uzyskania. Wyniki ﬁnansowe opolskich przedsiębiorstw co-

(25)

raz lepiej przedstawiają się na tle kraju i jest to tendencja bardzo korzystna, zważyw- szy na fakt, iż do końca 2003 roku notowano różnice pomiędzy średnią wojewódzką a średnią krajową na niekorzyść województwa, a notowania opolskich ﬁrm nie wy- padały na tle innych regionów dobrze.

W 2004 roku poprawie uległa przede wszystkim relacja przychodów do kosztów ich uzyskania – zanotowano większą dynamikę przychodów niż kosztów. Przycho- dy z całokształtu działalności wzrosły o 26,0% (wyniosły 21,6 mld zł), podczas gdy koszty ich uzyskania – o 14,8% (19,1 mld zł).

Zdecydowany wpływ na wzrost wartości przychodów miał wzrost przychodów netto ze sprzedaży produktów – o 28,8% oraz przychodów ze sprzedaży towarów i materiałów – o 16,2%.

Z ogólnej wartości przychodów z całokształtu działalności 58,9% stanowiły przychody osiągnięte przez podmioty sektora prywatnego, a ich wartość zwiększyła się w po- równaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego o 18,4%. Większą dynamikę wartości przychodów zanotowano także w sektorze publicznym – o 38,6%. Tak korzystne zmiany w kształtowaniu się przychodów i kosztów w badanych przedsiębiorstwach spowo- dowały, że wskaźnik poziomu kosztów osiągnął bardzo korzystną wartość – 88,7%.

W 2004 roku w opolskich przedsiębiorstwach najlepszą sytuację w zakresie warto- ści wskaźnika poziomu kosztów zanotowano w przemyśle – 86,9% (głównie za przy- czyną przetwórstwa przemysłowego, gdzie wskaźnik ten osiągnął najniższy poziom – 85,3%). Wskaźnik wynoszący 100% wystąpił jedynie w budownictwie. Wielkości wskaźnika poziomu kosztów w poszczególnych sekcjach w latach 1999–2004 w wo- jewództwie opolskim przedstawia wykres 8.

Porównanie sytuacji w zakresie poziomu przychodów i kosztów w odniesieniu do średniej krajowej wskazuje na znaczną poprawę stanu w województwie opolskim.

W latach 1999–2003 wskaźnik ten w województwie opolskim był wyższy niż średnia krajowa. W 2004 roku natomiast nastąpiła wyraźna poprawa, a opolskie przedsię- biorstwa wykazały korzystniejsze wskaźniki niż średnio w kraju. W 2004 roku różni- ca ta wyniosła 5,6% na korzyść województwa opolskiego. Kształtowanie się wskaźni- ka poziomu kosztów w województwie opolskim w porównaniu do średniej krajowej przedstawia wykres 9.

Podobnie jak w latach poprzednich ponad połowa kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa to koszty zużycia materiałów i energii. W porównaniu z rokiem 2003 udział tych kosztów zwiększył się (z 51% w 2003 roku do 56% w roku 2004).

W przypadku pozostałych grup kosztów zanotowano zmniejszenie udziału w strukturze – największe w zakresie wynagrodzeń – o 2 pkt. procentowe (z 15% do 13%).

Strukturę rodzajową kosztów w 2004 roku przedstawia wykres 10.

Korzystna sytuacja w zakresie kształtowania się przychodów i kosztów ma swoje przełożenie na wyniki ﬁnansowe zanotowane w badanych przedsiębiorstwach. Wy-

(26)

Wykres 8. Wskaźnik poziomu kosztów w wybranych sekcjach PKD w województwie opolskim w latach 2002–2004 (w %)

Wykres 9. Wskaźnik poziomu kosztów w województwie opolskim na tle kraju w latach 2002–2004 (w %)

nik ﬁnansowy na sprzedaży produktów, towarów i materiałów zwiększył się ponad trzykrotnie, osiągając wartość 2722,2 mln zł, a wynik ﬁnansowy na działalności gospodarczej wzrósł ponad pięciokrotnie do wysokości 2427,0 mln zł. Spowodowało

(27)

to, że wyniki finansowe brutto i netto osiągnęły wysokie wartości dodatnie. Wynik finansowy brutto osiągnął wartość 2444,2 mln zł, a wynik finansowy netto – 1945,7 mln zł (wykres 11).

W 2004 roku dodatnie wyniki finansowe ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów zanotowano w przemyśle, budownictwie, handlu i naprawach, obsłu- dze nieruchomości i firm, nauce; ujemne natomiast w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności. Ujemny wynik finansowy netto wypracowały tylko przedsię- biorstwa budowlane.

Wartości wyników ﬁnansowych netto wzrosły w porównaniu z 2003 rokiem, najbardziej w przemyśle (o 593,6%) oraz handlu i naprawach (o 429,2%).

Wykres 10. Struktura rodzajowa kosztów w przedsiębiorstwach województwa opolskiego w 2004 roku (w %)

Wykres 11. Wynik ﬁnansowy brutto i netto w województwie opolskim w latach 2002–2004 (w mln zł)

(28)

Z wynikami ﬁnansowymi zmianom uległy również wskaźniki rentowności obrotu brutto oraz netto, które w 2004 roku wyniosły odpowiednio: 11,3% i 9,0%.

Analiza wartości wskaźników rentowności brutto oraz netto zanotowanych w województwie opolskim w porównaniu ze średnią krajową, wskazuje na dalszą poprawę sytuacji województwa. Obok wzrostu wartości obu wskaźników, jaki wy- stąpił od 2003 roku, należy zauważyć, że od roku 2004 w województwie opolskim wzrost był znacznie szybszy niż średnio w kraju. Powyższe zjawiska obrazują wykresy 12 i 13.

Wśród analizowanych sekcji PKD najwyższym poziomem rentowności sprzedaży charakteryzowały się przedsiębiorstwa przemysłowe – wskaźnik rentowności obrotu

Tabela 3. Wyniki ﬁnansowe przedsiębiorstw według sekcji w okresie I–XII 2004 roku

Ogółem Przemysł Budownictwo Handel i naprawy

Transport, gospodarka magazynowa

i łączność

Obsługa nieruchomości

i ﬁrm; nauka mln zł

Wynik ﬁnansowy ze sprzedaży pro- duktów, towarów i materiałów

2 722,2 2 624,9 10,9 85,9 -11,4 9,8

Wynik ﬁnansowy

brutto 2 444,2 2 309,4 0,4 106,1 6,8 18,1

Wynik ﬁnansowy

netto 1 945,7 1 834,8 -2,7 91,0 4,4 15,4

Ź r ó d ł o: Opracowano na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

Wykres 12. Wynik rentowności obrotu brutto w województwie opolskim na tle kraju w latach 2000–2004 (w %)

(29)

ze sprzedaży wyniósł tam 15,4%. Przedsiębiorstwa sekcji handel i naprawy zanoto- wały również dodatni poziom rentowności ze sprzedaży równy 4,1%, obsługa nieru- chomości i ﬁrm; nauka – 2,4%, a budownictwo 1,4%. Najtrudniejsza sytuacja w zakresie omawianego wskaźnika wystąpiła w sekcji transport, gospodarka magazynowa i łączność – rentowność sprzedaży ukształtowała się na poziomie minus 2,4%.

Najwyższe wartości wskaźników rentowności obrotu brutto i netto w 2004 roku zanotowano również w przemyśle, najniższe zaś w budownictwie.

Wartości wskaźników rentowności obrotu brutto i netto dla poszczególnych sekcji przedstawia wykres 14.

W badanej grupie opolskich przedsiębiorstw 73,1% wykazało w 2004 roku zysk netto. Najwięcej przedsiębiorstw, które zakończyły 2004 rok zyskiem netto odno-

Wykres 13. Wynik rentowności obrotu netto w województwie opolskim na tle kraju w latach 2000–2004 (w %)

Wykres 14. Wynik rentowności obrotu brutto i netto w wybranych sekcjach PKD w województwie opolskim w 2004 roku (w %)

(30)

towano w przemyśle (76%). Natomiast najmniej w budownictwie – jedynie 59,4%.

Udział jednostek rentownych i deﬁcytowych w poszczególnych sekcjach pod wzglę- dem wskaźnika rentowności przedstawia wykres 15.

Opolski wskaźnik udziału liczby podmiotów wykazujących zysk netto w ogól- nej liczbie przedsiębiorstw w porównaniu do średniego wyniku w kraju kształtował się na zbliżonym poziomie, za wyjątkiem budownictwa. Udział jednostek rentownych w budownictwie w województwie opolskim wyniósł 59,4%, natomiast średnio w kraju – 77,9% (wykres 16).

Wykres 15. Udział jednostek rentownych i deﬁcytowych województwa opolskiego w poszczególnych sekcjach PKD pod względem wskaźnika rentowności netto w 2004 roku (w %)

Wykres 16. Udział jednostek rentownych w poszczególnych sekcjach PKD w województwie opolskim na tle kraju w 2004 roku (w %).

(31)

Wartość majątku obrotowego opolskich przedsiębiorstw, według stanu na koniec 2004 roku, wyniosła 7424,5 mln zł i było to o 43% więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Blisko połowę (42%) wartości aktywów obrotowych stanowi- ły należności krótkoterminowe, a ich wartość wyniosła 3146,2 mln zł.

W 2004 roku, w porównaniu z rokiem 2003, zmniejszyła się wartość zobowiązań długoterminowych o 7% i wyniosła 4441,7 mln zł.

3.7. Nakłady inwestycyjne

Nakłady inwestycyjne w dużych i średnich przedsiębiorstwach w 2004 roku wy- niosły 961,7 mln zł (w cenach bieżących), co stanowiło wartość o 36,3% większą niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Dynamika wzrostu nakładów inwestycyjnych w opolskich przedsiębiorstwach jest znacznie wyższa od średniej krajowej.

Średnio w kraju nakłady inwestycyjne zwiększyły się bowiem o 9,2%. Podobnie jak w latach ubiegłych nakłady inwestycyjne w większości przeznaczane były na zakup środków trwałych – 99,9% ogółu nakładów.

W porównaniu z 2003 rokiem wartość nakładów na zakup środków trwałych zwiększyła się o 36,4%. W ogólnej kwocie nakładów na środki trwałe najwięcej wy- datkowano na zakup maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi – 53,2%. Wykres 17 przedstawia dynamikę nakładów inwestycyjnych w 2004 roku w województwie opolskim i średnio w kraju.

Analizując zmiany nakładów inwestycyjnych w badanych sekcjach PKD w woje- wództwie opolskim na uwagę zasługuje bardzo duży wzrost nakładów, ponaddwu-

Tabela 4. Aktywa obrotowe i zobowiązania przedsiębiorstw w województwie opolskim w 2004 roku

Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe

zapasy Należności krótkoterminowe kredyty bankowe z tytułu dostaw i usług

produkty gotowe towary z tytułu dostaw i usług

mln zł

I–III 2004 5 651,1 1 382,7 310,9 316,0 2 904,4 2 443,5 4 390,0 979,1 2 127,1 4 911,8 I–VI 2004 6 615,4 1 472,5 308,1 322,8 3 217,1 2 854,0 4 633,7 827,2 2 441,2 4 950,7 I–IX 2004 7 056,3 1 478,9 257,1 328,9 3 170,3 2 799,8 4 518,5 607,0 2 328,0 4 927,0 I–XII 2004 7 424,5 1 799,7 399,7 337,0 3 146,2 2 797,3 5 029,3 1 069,4 2 358,2 4 441,7 Ź r ó d ł o : Opracowano na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

(32)

krotny w handlu i naprawach. Szczególnie istotny jest fakt, że średnio w kraju sekcje te nie odnotowały tak dużego wzrostu nakładów, a w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności nawet nieznaczny spadek. W budownictwie w wojewódz- twie opolskim, w przeciwieństwie do sytuacji w kraju, nastąpił spadek wielkości na- kładów inwestycyjnych. Wykres 18 prezentuje dynamikę nakładów inwestycyjnych w układzie wybranych sekcji PKD w województwie opolskim w porównaniu ze śred- nią krajową.

Wykres 17. Dynamika nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw w województwie opolskim i w kraju w 2004 roku (w %)

Wykres 18. Dynamika nakładów inwestycyjnych w układzie sekcji PKD w województwie opolskim i w kraju w 2004 roku (w %)

(33)

3.8. Wyniki działalności gospodarczej w poszczególnych sekcjach PKD

3.8.1. Produkcja sprzedana przemysłu

W 2004 roku produkcja sprzedana przemysłu wypracowana w województwie opolskim wyniosła 17 050,5 mln zł (w bieżących cenach bazowych) i była wyższa niż w analogicznym okresie roku poprzedniego o 10,6%.

Rok 2004 charakteryzuje się utrzymaniem korzystnej sytuacji w przemyśle. Po- cząwszy od września 2000 roku notowano przeważnie spadki produkcji sprzedanej przemysłu. Stały wzrost produkcji przemysłowej występuje od grudnia 2002 roku.

W okresie I–IV 2004 roku zaobserwowano znaczny wzrost produkcji sprzedanej prze- mysłu, tendencja wzrostu utrzymała się przez cały 2004 rok z niewielkim spadkiem w maju, czerwcu i listopadzie.

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu oraz wskaźniki dynamiki w okresie sty- czeń 2002 – grudzień 2004 przedstawia wykres 19.

Poprawę sytuacji w zakresie produkcji sprzedanej odnotowano w większości badanych działów przemysłu. Jedynie w czterech działach zanotowano spadek produkcji sprzedanej przemysłu i były to: produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (spadek o 10,4%), produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych (spadek

Wykres 19. Produkcja sprzedana przemysłu w województwie opolskim w latach 2000–2004.

(34)

o 8,2%), produkcja masy włóknistej i papieru (spadek o 6,8%) oraz produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (spadek o 1,8%). Największy wzrost produkcji w 2004 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego wystąpił w działalności wydawniczej; poligraﬁi i reprodukcji zapisanych nośników informacji, gdzie sprze- daż wzrosła o 53,5%. Inne działy, gdzie zanotowano znaczny wzrost produkcji to:

produkcja pozostałego sprzętu transportowego o 45,1%, produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep – o 45,0%, produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny – o 37,1% oraz produkcja maszyn i urządzeń – o 31%.

Wykres 20 przedstawia wskaźniki dynamiki produkcji sprzedanej w poszczegól- nych sekcjach i działach przemysłu.

Również analiza wielkości produkcji poszczególnych wyrobów wskazuje na po- prawę sytuacji w przemyśle. W 2004 roku wzrost produkcji zanotowano w przypadku 7 na 12 wyrobów przemysłowych, jakie badane są przez Urząd Statystyczny w Opo- lu. Dane na ten temat zilustrowano na wykresie 21.

Wykres 20. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w sekcjach i działach przemysłu w województwie opolskim w 2003 oraz 2004 roku (w %)

(35)

Wzrost produkcji sprzedanej przemysłu w 2004 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego zanotowano we wszystkich województwach, a średnia krajowa ukształtowała się na poziomie 12,3%. Pod względem wskaźnika dynamiki produkcji sprzedanej przemysłu region opolski uplasował się na 9 miejscu w rankingu województw. Wskaźniki dynamiki produkcji sprzedanej przemysłu w układzie województw w 2004 roku przedstawia wykres 22.

3.8.2. Produkcja sprzedana budownictwa

W 2004 roku produkcja sprzedana budownictwa w województwie opolskim wy- niosła 1196,6 mln zł (w cenach bieżących) i była wyższa od notowanej w analogicznym okresie 2003 roku o 20,7%.

Produkcja budowlano-montażowa (obejmująca roboty inwestycyjne i remontowe, zrealizowane na terenie kraju przez przedsiębiorstwa budowlane zatrudniające po- wyżej 9 osób) wyniosła w 2004 roku 542,1 mln zł, tj. 45,3% ogółu produkcji sprzedanej budownictwa.

Wzrost produkcji sprzedanej budownictwa notuje się od stycznia 2004 roku.

W każdym kolejnym miesiącu 2004 roku, poza listopadem, wzrost produkcji w tym

Wykres 21. Dynamika wielkości produkcji wybranych wyrobów przemysłowych w województwie opolskim w 2003 i 2004 roku (w %)

(36)

sektorze był wyższy niż rok wcześniej. Największy wzrost produkcji zaobserwowano w marcu, sierpniu, październiku i grudniu. Wartość produkcji sprzedanej budownictwa w 2003 i 2004 roku oraz kształtowanie się dynamiki w kolejnych miesiącach 2002, 2003 i 2004 roku przedstawiają wykresy 23 i 24.

Wykres 22. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w 2004 roku w układzie województw (w %)

Wykres 23. Produkcja sprzedana budownictwa w województwie opolskim w 2003 i 2004 roku (w mln zł)

(37)

Pozytywne tendencje w budownictwie przejawiające się w zwiększającej się dy- namice produkcji sprzedanej występują w całym kraju, chociaż nie we wszystkich województwach równomiernie. W kraju notowano wzrost produkcji sprzedanej budownictwa o 2,5%. Pod względem dynamiki przyrostu produkcji sprzedanej budownictwa w tym okresie województwo znajdowało się na pierwszym miejscu w Pol- sce wśród 11 województw, w których zanotowano wzrost produkcji w tym sektorze.

W pięciu województwach zanotowano spadek produkcji sprzedanej budownictwa i były to: lubuskie, łódzkie, podkarpackie, pomorskie oraz świętokrzyskie.

Wskaźniki dynamiki produkcji sprzedanej budownictwa w 2004 roku w układzie województw przedstawia wykres 25.

3.8.3. Budownictwo mieszkaniowe

Według wstępnych danych w 2004 roku w województwie opolskim oddano do użytku 1232 mieszkania, tj. ponaddwukrotnie mniej niż w roku poprzednim (o 1489 mniej mieszkań, tj. o 54,7% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego).

Powierzchnia użytkowa tych mieszkań wynosiła 145,5 tys. m².

Wykres 24. Dynamika produkcji sprzedanej budownictwa w województwie opolskim w latach 2002–2004 (w %)

Wykres 25. Dynamika produkcji sprzedanej budownictwa w 2004 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego według województw (w %)

(38)

Spółdzielnie mieszkaniowe oddały do użytku 44 mieszkania (przed rokiem – 14 mieszkań), a w budownictwie indywidualnym powstało 844 mieszkania (rok wcze- śniej – 2249).

W 2004 roku rozpoczęto budowę 1172 mieszkań, tj. o 34,6% więcej niż przed rokiem. Wydano także pozwolenia na budowę 1515 mieszkań, z czego 1145 w budynkach indywidualnych. Przed rokiem analogicznych pozwoleń wydano 1166, w tym dla in- westorów indywidualnych – 924.

W kraju liczba mieszkań oddanych do użytku w 2004 roku spadła. Odnotowano spadek na poziomie 33,6% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Spadek liczby mieszkań oddanych do użytku odnotowano w każdym z województw, w tym naj- większy w województwie podkarpackim – o 57%. Region opolski pod względem dynamiki liczby mieszkań oddanych do użytku w 2004 roku uplasował się na 14 miejscu w kraju.

Dane dotyczące dynamiki liczby mieszkań oddanych do użytku według województw w 2004 roku przedstawia wykres 26.

3.8.4. Handel i ceny

Sprzedaż detaliczna przedsiębiorstw handlowych i niehandlowych, zatrudniają- cych powyżej 9 osób, zrealizowana w 2004 roku w województwie opolskim wynio- sła 2965,1 mln zł i była wyższa o 25,4% w porównaniu do 2003 roku.

Udział jednostek handlowych w ogólnej wartości sprzedaży detalicznej w 2004 roku wyniósł 81% (w 2003 roku był niższy i wynosił 76,9%). Jednostki sektora prywatnego zrealizowały 98,5% ogólnej wartości sprzedaży detalicznej (w 2003 roku – 97,4%).

W 2004 roku, w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, najbardziej wzrosła sprzedaż detaliczna w przedsiębiorstwach zajmujących się sprze-

Wykres 26. Dynamika mieszkań oddanych do użytku w województwie opolskim w 2004 (w %)

(39)

dażą: prasy i książek – o 237,6%, włókna, odzieży i obuwia – o 109,5%, żywności, napojów alkoholowych i bezalkoholowych oraz wyrobów tytoniowych w wyspecja- lizowanych punktach sprzedaży – o 37,4%, paliwa – o 33,2%, a także kosmetyków i farmaceutyków– o 32,3%.

Spadek sprzedaży detalicznej odnotowano jedynie w przypadku RTV, AGD i ar- tykułów użytku domowego – o 60,9%. Dynamikę sprzedaży detalicznej towarów w województwie opolskim w 2004 roku przedstawia wykres 27.

Sprzedaż hurtowa zrealizowana przez przedsiębiorstwa handlowe i niehandlowe w 2004 roku wyniosła 4878,3 mln zł i zanotowano jej spadek o 1,8% w porównaniu do roku poprzedniego. Sprzedaż hurtowa zrealizowana przez przedsiębiorstwa handlowe, o liczbie pracujących powyżej 9 osób, w 2004 roku wyniosła 3805,4 mln zł (w cenach bieżących) i była o 5,7% mniejsza niż w roku ubiegłym.

Udział sektora prywatnego w ogólnych obrotach hurtowych w 2004 roku ukształ- tował się na poziomie 99,4% (w 2003 roku udział ten wynosił 99,6%).

Ceny

W grudniu 2004 roku średnie ceny detaliczne towarów i usług konsumpcyjnych notowanych przez Urząd Statystyczny w Opolu były w przeważającej większości wyż- sze niż w grudniu roku poprzedniego.

Spadek cen zanotowano w przypadku większości badanych warzyw (np. cebuli – o 26%, ziemniaków – o 11,9% i marchwi – o 5,8%).

Wykres 27. Przyrost sprzedaży detalicznej towarów w województwie opolskim w 2004 roku (w %, 2003 rok = 100)

(40)

Znacznie podrożało mięso, w tym wołowe z kością o 43,5%, a wieprzowe z kością o 17,4%. Podrożał także nabiał, w tym np. masło o 14,7%, a śmietana o 10,1%.

Najwyższy wzrost cen odnotowano w przypadku cukru – cena 1 kg cukru białe- go kryształ wzrosła o 75,8% oraz ryżu, którego cena wzrosła o 66,7%.

Średnie ceny detaliczne wybranych artykułów spożywczych notowanych w wo- jewództwie opolskim w grudniu 2004 roku w porównaniu z grudniem 2003 roku przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Średnie ceny detaliczne wybranych towarów w województwie opolskim.

Artykuły Grudzień

2003 2004 2003=100

Chleb pszenno-żytni (0,5 kg) 1,46 1,59 108,9

Bułka pszenna (50 g) 0,30 0,33 110,0

Ryż (1 kg) 1,74 2,90 166,7

Mąka pszenna „Poznańska” (1 kg) 1,38 1,58 114,5

Kasza jęczmienna (0,5 kg) 1,11 1,24 111,7

Mięso (1 kg)

wieprzowe z kością: schab środkowy 11,99 14,08 117,4

wołowe z kością: rostbef 10,89 15,63 143,5

wołowe bez kości: z udźca 14,43 19,68 136,4

Kurczęta patroszone (1 kg) 4,79 5,52 115,2

Szynka wieprzowa gotowana (1 kg) 18,82 20,58 109,4

Kiełbasa (1 kg)

„Toruńska” 10,85 11,57 106,6

„Myśliwska” 17,66 20,06 113,6

Filety z morszczuka – mrożone (1 kg) 13,11 13,28 101,3

Masło świeże (82,5% tłuszczu – 200 g) 2,79 3,20 114,7

Olej rzepakowy produkcji krajowej (1 l) 4,49 4,55 101,3

Masło „Roślinne” (500 g) 3,04 3,13 103,0

Mleko krowie spo- żywcze (1 l)

(2–2,5% tłuszczu) 1,29 1,43 110,9

(3–3,5% tłuszczu) sterylizowane 2,35 2,39 101,7

Śmietana (18% tłuszczu – 0,2 l) 1,09 1,20 110,1

Sery (1 kg) twarogowy półtłusty 8,94 9,45 105,7

dojrzewający „Gouda” 15,70 17,39 110,8

Jaja (1 szt.) 0,42 0,32 76,2

Cukier biały kryształ (1 kg) 1,94 3,41 175,8

Czekolada pełna mleczna (100 g) 2,60 2,98 114,6

Piwo jasne pełne 12,5% ekstraktu wagowego, butelkowane (0,5 l) 2,53 2,54 100,4

Sok jabłkowy (1 l) 2,82 2,61 92,6

Kawa (naturalna mielona „Tchibo Family” – 250 g) 4,61 4,44 96,3

Herbata („Madras” – 100 g) 2,08 2,20 105,8

Warzywa (1 kg)

ziemniaki 0,67 0,59 88,1

marchew 1,37 1,29 94,2

cebula 1,46 1,08 74,0

Owoce (1 kg) cytryny 5,31 4,54 85,5

bd. – brak danych

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Opolu.

(41)

4. Podsumowanie

W 2004 roku umocniły się tendencje pozytywne w gospodarce. Tempo wzrostu gospodarczego było szybsze niż przed rokiem, co więcej wzrost PKB był najwyższy od siedmiu lat. Nastąpił także wzrost inﬂacji. Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2004 roku był znacznie wyższy niż przed rokiem. W województwie opolskim, w porównaniu z wynikami uzyskanymi w roku ubiegłym, poprawie ule- gło wiele wskaźników.

Do pozytywnych zmian zaliczyć należy utrzymanie dobrych wyników sprzedaży produkcji przemysłowej. Korzystne zmiany w zakresie wartości i dynamiki produkcji sprzedanej przemysłu utrzymują się od 2003 roku. W 2004 roku opolskie podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą związaną z przemysłem wykazały przychody ze sprzedaży wyrobów i usług w wysokości 17 050,5 mln zł (w bieżących cenach bazowych). Zrealizowana sprzedaż była o 10,6% wyższa od notowanej w analogicznym okresie ubiegłego roku. Największy wzrost odnotowano w działalności wydawniczej i poligraﬁcznej oraz sprzedaży produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep oraz produkcji pozostałego sprzętu transportowego. Wzrost wartości produkcji sprzedanej przemysłu w województwie opolskim był nieco niższy niż średnio w kraju, gdzie wynosił 12,3%. Pod względem tego wskaź- nika województwo sytuuje się na 9 miejscu w Polsce. W 2004 roku wzrost produkcji zanotowano w przypadku 7 na 12 wyrobów przemysłowych, jakie badane są przez Urząd Statystyczny w Opolu. Najbardziej wzrosła produkcja wapna, sil- ników trójfazowych oraz odżywek dla niemowląt. Dobre rezultaty sprzedaży produkcji pozwoliły utrzymać korzystne wyniki ﬁnansowe w przemyśle. Nie zanotowano jednak odwrócenia tendencji w zakresie zatrudnienia, gdyż zanotowano jego spadek o 3,4%.

Rok 2004 przyniósł odwrócenie tendencji w opolskim budownictwie. Opolskie przedsiębiorstwa budowlane osiągnęły przychody ze sprzedaży produkcji i usług w wysokości 1 196,6 mln zł i były o 20,7% wyższe niż w analogicznym okresie ubie- głego roku. W kraju zanotowano wzrost produkcji sprzedanej budownictwa o 2,5%.

Pod względem dynamiki przyrostu produkcji sprzedanej budownictwa w 2004 roku województwo opolskie znajduje się na pierwszym miejscu w Polsce.

Poprawa warunków sprzedaży produkcji budownictwa w 2004 roku nie spowodo- wała zmiany wyników ﬁnansowych i budownictwo nadal notuje ujemne wyniki ﬁ-