SPUN! SillLIE II SUM
DODATEK DO MIESIĘCZNIKA „CHOWANNA“
I. Sprawozdania.
Szkolnictwo zawodowe w roku 1933134.
Przewidywana w poprzednim roku reorganizacja szkol
nictwa zawodowego w duchu rozporządzenia Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 21 listopada 1934 r., dotychczas nie została przeprowadzona ze względu na brak w tej sprawie decyzji Ministerstwa. To też w ostatnim roku tylko w ramach dotychczasowego ustroju dążono do rozbudo
wy szkół zawodowych i podniesienia ich poziomu zarówno pod względem nauczania, jak też i wychowawczym.
Uwzględniając interes ludności i przemysłu, zorganizowa
no w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowi
cach szkołę mistrzów elektrycznych i szkołę mistrzów bu
dowlanych, oraz współpracowano przy organizacji prywatnej Szkoły Przysposobienia w Gospodarstwie Rodzinnem Tow.
Polek w Katowicach, w Tarnowskich Górach i w Bielsku, a także przy organizacji różnych kursów gospodarczych dla dziewcząt na całym Śląsku.
Poziom pracy wychowawczej w szkołach zawodowych podniósł się wydatnie przez wprowadzenie we wszystkich ty
pach tych szkół tymczasowych instrukcyj ministerialnych, ułatwiających i normujących tę pracę. Osiągnięciu wpełni zadowalających wyników stal na przeszkodzie brak rozporzą
dzeń wykonawczych do rozporządzenia Prezydenta Rzeczy
pospolitej z dnia 21 października 1932 r. o kwalifikacjach zawo
dowych do nauczania w szkołach zawodowych, wskutek czego nikt właściwie z nauczycieli tych szkół nie może być obecnie uważany zą kwalifikowanego. W konsekwencji tego stanu rze
czy natrafia się na wielkie trudności, o ile chodzi o lepsze wy
nagradzanie i stabilizację nauczycieli. W związku z tern po
wstaje zkolei trudność w uzyskaniu wybitniejszych sił facho
wych dla obsadzenia w szkołach zawodowych stanowisk nau
czycielskich. Niemniej jednak usilnie starano się o to, by przez
możliwie najlepszy dobór sił nauczycielskich zapewnić jak najwyższy poziom nauczania. Pomocnem w tern było dokształ
canie nauczycieli i instruktorów na kursach metodycznych i zawodowych, urządzanych przez Ministerstwo Wyznań Reli
gijnych i Oświecenia Publicznego, oraz przez Instytut Pedago
giczny w 'Katowicach przy współudziale Wydziału Oświecenia Publicznego.
Inną poważną trudność w osiągnięciu naukowych zadań szkoły sprawia brak odpowiednich podręczników naukowych.
Powoduje to zwiększenie pracy nauczycieli. Starano się temu zaradzić przedewszystkiem przez popieranie wydawania skryptów wykładów.
Liczba uczniów szkół zawodowych wykazuje od roku 1933/34 znaczny wzrost, co z jednej strony dowodzi większe
go zrozumienia społeczeństwa śląskiego dla szkolnictwa zawo
dowego, z drugiej zaś pozwala wnioskować o powolnem po
lepszaniu się stosunków gospodarczych. Rok szkolny 1933/34 można uważać za przełomowy. Przyrost liczby uczniów w publicznych szkołach dokształcających zawodowych wyno
si 3,2%, w szkołach technicznych — 1,3%, w szkołach handlo
wych 30,6% i w szkołach zawodowych żeńskich 33,2%.
Stan szkolnictwa zawodowego przedstawia się, jak nastę
puje :
1. Publiczne Szkoły Dokształcające za
wodowe. Ilość tych szkół wynosiła w roku 1933/34 ogółem 43 (w roku poprzednim 48). Tworzenie nowych trzech szkół jest w toku. Ilość uczniów — 7.798 (w roku poprzednim 7.753), ilość nauczycieli — 430 (w roku poprzednim — 467). Zmniej
szenie się liczby publicznych szkół dokształcających zawodo
wych o 5 jest wynikiem komasacji niektórych z tych szkół, przeprowadzanej od kilku już lat celem podniesienia zawodo
wego dokształcania młodzieży. Przyrost liczby uczniów w tych szkołach jest przedewszystkiem wynikiem wprowadzenia w ży
cie na terenie śląskim polskiej ustawy przemysłowej, wymaga
jącej od uczniów rzemieślniczych, poddających się egzaminowi czeladniczemu dowodu ukończenia nauki w dokształcającej szkole zawodowej. To postanowienie przyczynia się z jednej strony do zgłaszania się na naukę do tych szkół uczniów, którzy do tego czasu do szkoły nie uczęszczali i nawet po ukończeniu 18 roku życia, z drugiej zaś strony podnosi karność szkolną i regularne uczęszczanie na naukę.
Ustalenie nowych podstaw organizacyjnych szkół do
kształcających zawodowych jest dla rozwoju tych szkół rzeczą zasadniczą i winno nastąpić jak najrychlej, by można było rozpocząć opracowanie sieci tych szkół.
W kilku większych szkołach dokształcających była wpro
wadzona nauka dzienna. Rezultaty okazały się zadowalające.
Młodzież przychodzi do szkoły wypoczęta i staranniej ubrana.
Czują się uczniami i znacznie lepiej przyswajają sobie wykła
dane przedmioty. Frekwencja i zachowanie się znacznie się po
lepszyły. Rzadki kontakt nauczyciela z uczniami zastępują ogniska i świetlice, do których młodociani rzemieślnicy chętnie uczęszczają i w których oddziaływanie wychowawcze jest do
datnie. Wprowadzenie nauki dziennej, odbywającej się raz na tydzień, pozwala tworzyć drogą komasacji większe szkoły centralne, co daje dość znaczne oszczędności, oraz zorganizo
wać klasy fachowe, angażować własnych nauczycieli, a szcze
gólnie zawodowców, na czeni uzawodnienie tych szkół i nale
żyte ich postawienie ogromnie zyskuje. Bolączką większości szkół dokształcających zawodowych jest brak własnych lokali i pomocy naukowych. Braki te są stopniowo przez Wydział Oświecenia Publ. usuwane.
2. Prywatne Szkoły Dokształcające Za
wodowe. Trzy takie szkoły (huty „Pokój“, huty „Batory“
i huty „Zgoda“) nie wykazują w stosunku do roku poprzednie
go żadnych zmian istotnych. Przeznaczone dla młodych pra
cowników przemysłu hutniczego szkoły te korzystają z perso
nelu nauczycielskiego, rekrutującego się z inżynierów pracu
jących w tymże przemyśle, pod względem doboru nauczycieli są więc wysoko postawione, a będąc przy tern dobrze wyposa
żone w pomoce naukowe, rozwijają się pomyślnie.
3. Dokształcające Szkoły Górnicze. Liczba dokształcających szkół górniczych podniosła się w porównaniu z rokiem ubiegłym o dwie, t. j. do pięciu. Uczęszcza do nich głównie młodzież bezrobotna, wobec której szkoły te poza zasadniczem zadaniem dokształcania zawodowego spełniają jeszcze doniosłe zadanie wychowawcze. Również do tych szkół odnosi się postulat uregulowania sprawy podstaw organizacyj
nych. Wstępne kroki w tym kierunku zostały już poczynione.
4. Kursy dla strzałowych górników. Liczba kursów dla strzałowych górników znacznie wzrosła, a to dzię
ki zainteresowaniu, jakie dla tych kursów okazało Stowarzy
szenie Inżynierów Górniczych i Hutniczych, oraz dzięki po
parciu Wyższego Urzędu Górniczego. Przeszkolono około 2.000 przodowych górników i wygłoszono kilkanaście odczy
tów ha tematy związane z pracą górnika.
5. Szkoły techniczne i szkoły mistrz ó w.
Szkoły te są skupione w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach, oraz w Państwowej Szkole Prze
mysłowej w Bielsku. Ilość tych szkół (wydziałów) wynosi 15 (w roku poprzednim 13), ilość nauczycieli — 77 (w roku po
przednim 90), ilość instruktorów — 35 (w roku poprzednim 38), ilość uczniów 1.391 (w roku poprzednim 1.373). Wypowie
dziane w niniejszemu sprawozdaniu uwagi co do organizacji.
sił nauczycielskich i sprawy podręczników dotyczą w pierw
szym rzędzie szkól technicznych. Starania Wydziału Oświe
cenia Publicznego są obecnie zwrócone przedewszystkiern w kierunku możliwie najlepszego dostosowania tych szkól do potrzeb przemysłu, a to zarówno przez dokształcanie nauczy
cieli teoretyczne i praktyczne (praktyki wakacyjne), jak też przez podniesienie sprawności warsztatów i laboratoriów, oraz przygotowanie młodzieży do życia w przemyśle przez organi
zację wakacyjnych drużyn przysposobienia przemysłowego, w których w ostatnim roku brała udział znaczna część mło
dzieży szkół technicznych.
Organizacja Sl. Techn. Zakł. Nauk. nie została jeszcze całkowicie zakończona. Brak jeszcze Wydziału Hutniczego i Ceramicznego. Natomiast z połączenia dawnej szkoły w Wie
liczce ze szkołą w Tarnowskich Górach powstała Państwowa Szkoła Górnicza w Katowicach, która podlega chwilowo nadzo
rowi Ministerstwa Przemysłu i Handlu. Szkoła ta jest dość znacznie subwencjonowana przez Unję Polskiego Przemysłu Górniczego. Wydział Hutniczy będzie otwarty w najbliższej przyszłości, jako Liceum Hutnicze. Co się zaś tyczy Wydziału Ceramicznego, to przed jego otwarciem będzie zwołana spe
cjalna konferencja celem poddania dyskusji jego potrzeb.
Tempo zaopatrywania Śl. Techn. Zakł. Naukowych uległo w ostatnich latach silnemu zahamowaniu. Dla całkowitego zaopatrzenia potrzeba jeszcze kilkuset tysięcy złotych.
Szkoła Przemysłowa w Bielsku jest już całkowicie zorga
nizowana i zaopatrzona. Warsztaty mechaniczne, tkackie i elektryczne, jak również gabinety i laboratoria są zaopatrzo
ne przeważnie wystarczająco. Drobne braki i usterki usuwa się stopniowo. Wybudowano też w ostatnim czasie piękną salę gimnastyczną. Projektuje się nadto rozszerzenie pracowni farbiarskiej, oraz zainstalowanie dla celów naukowych i do
świadczalnych warsztatów lniarskich i jedwabniczych. Będzie to miało na celu zbadanie, czy w Polsce istnieją warunki rozwo
ju hodowli jedwabników.
6. Szkoły rzemieślnicze. Przemysł górniczy od
czuwa bardzo silnie brak precyzyjnie pracujących rzemieślni
ków elektrotechnicznych, metalowych i innych, szczególnie o ile chodzi o wyrób instrumentów i narzędzi, do czego są sprowadzani specjaliści z innych dzielnic Polski, a nawet z za
granicy. Zaradzić temu mogą dobrze zorganizowane szkoły rzemieślnicze. W roku przyszłym zamierza się zorganizować jedną taką szkołę w opróżnionym budynku gimnazjalnym w Nowym Bytomiu, a w następnych latach w Chorzowie, w Rybniku i Bielsku.
7. Instytut Rzemieślniczo-Przc myślowy w Katowicach. Rok 1933/34 był poświęcony reorganiza
cji tego Instytutu, zmianie jego statutu i lepszemu dostosowa
niu go do potrzeb rzemiosła i przemysłu. Nadto zorganizo
wano wiele kursów, mających na celu przeszkolenie pracowni
ków z różnych dziedzin rzemiosła i przemysłu. Zbiory i po
moce naukowe Instytutu zostały połączone tymczasowo ze zbiorami i pomocami naukowemi Śląskich Technicznych Zakła
dów Naukowych. Powstały przez to zbiory bogatsze, z któ
rych mogą korzystać zarówno uczniowie Śl. Teclin. Zakł.
Naukowych, jak też i uczniowie Instytutu.
8. Szkoły Handlowe. Szkół handlowych było w ro
ku 1933/34 ogółem 11, w tern:
a) jedna państwowa -w Cieszynie, nauczycieli w niej 12, a uczniów 241 (w roku poprzednim — 182),
b) komunalnych 3: jedna w Katowicach i dwie w Chorzo
wie (gimnazjum handlowe i szkoła handlowa). Nauczycieli 32, uczniów 501 (w roku poprzednim — 458),
c) prywatnych (Izby Handlowej) 7: jedna szkoła średnia handlowa w Rybniku i 6 jednorocznych przysposobienia ku
pieckiego. Nauczycieli w nich 76 (w poprzednim roku 61), uczniów 539 (w roku poprzednim 341).
Z pomiędzy szkół handlowych największy przyrost ilościo
wy uczniów wykazują prywatne szkoły handlowe (przysposo
bienia kupieckiego) Izby Handlowej w Katowicach, bo przeszło 57%, co dowodzi znacznej potrzeby tych szkół na Śląsku.
Zastępują one szkoły dokształcające kupieckie.
W ostatnim roku uregulowano stosunki finansowe tych szkół, oraz podjęto starania w sprawie budowy gmachu szkoły handlowej Izby Handlowej w Rybniku. Wszystkie szkoły komunalne i prywatne były subwencjonowane przez władze szkolne.
9. Szkolnictwo zawodowe żeńskie. W roku 1933/34 było na Śląsku szkół zawodowych żeńskich 9 (w roku poprzednim 7), ilość uczenie wynosiła 903 (w roku poprzednim 678). Naogót daje się zauważyć znaczny wzrost zaintereso
wania społeczeństwa śląskiego praktycznem kształceniem dziewcząt zarówno w zakresie rzemiosł, jak też i gospodar
stwa domowego. Szkoły te, jako prywatne, wymagają specjal
nej opieki i nadawania kierunku pracy ze względu na niebez
pieczeństwo nadprodukcji wyszkolonych w rzemiosłach żeń
skich pracowniczek. W roku przyszłym przewiduje się budo
wę dla tych szkół dwóch nowych gmachów szkolnych, miano
wicie w Katowicach i Bielsku. Rok ostatni minął pod znakiem regulowania stosunków finansowych żeńskich szkół zawodo
wych. Pozatem zwrócono specjalną uwagę na kształcenie dziewcząt w dziale gospodarstwa domowego, zarówno dla potrzeb własnego gospodarstwa (w szkołach przysposobienia w gospodarstwie rodzinnem), jak też dla celów zarobkowych
(na kilkumiesięcznych lub nawet kilkutygodniowych kursach pomocnic domowych, których w roku poprzednim zorganizo
wano większą ilość, a także na kilkumiesięcznych kursach spe
cjalnych dla potrzeb przemysłu hoteiarsko-pensjonatowego).
Wszystkie te szkoły i kursy były subwencjonowane przez władze szkolne. W przyszłym roku specjalna uwaga będzie zwrócona na zorganizowanie krótkoterminowych kursów gospodarstwa domowego dla pań i dziewcząt z inteligencji, oraz dla pomocnic domowych.
10. Szkolnictwo rolnicze i ogrodnicze.
Szkół rolniczych jest na Śląsku 4, z tego 3 męskie i jedna żeń
ska. Wszystkie są sezonowe. Szkoły ogrodnicze są 2, z tego jedna dzienna jedenastomieśięczna w Strumieniu, a druga wie
czorowa dokształcająca w Katowicach. Do szkół tycli uczęszcza 219 uczniów i uczenie. W szkolnictwie rolniczem i ogrodniczem, pozostającem w administracji Śląskiej Izby Rolniczej, wprowadzone były nowe programy nauczania.
Uregulowano pozatem sprawę wykonywania nad niemi nadzo
ru, oraz sprawę pracy nauczycieli tych szkół w pozaszkolnej oświacie rolniczej. Wszystkie korzystały z subwencyj Skarbu Śląskiego.
11. Szkoła D r o g e r y j n a. Istnieje tylko jedna szko
ła drogeryjna wieczorowa w Katowicach, utrzymywana przez Związek Drogerzystów. Do szkoły tej uczęszcza 48 uczniów z Katowic i okolicy. Program ściśle dostosowany do potrzeb zawodu. Zakład ten jest doskonale zaopatrzony w pomoce naukowe.
12. Szkoły Dokształcające Wiejskie. Ilość szkół 81 (w roku poprzednim 98), ilość oddziałów 303 (w roku poprzednim 407), ilość uczniów 11.200 (w roku poprzednim 12.190), ilość uczenie 1.150 (w roku poprzednim 3.300). Szkoły dokształcające wiejskie, istniejące na podstawie ustawy z dn.
2/VII 1910 r., skupiają w okresie zimowym przeważnie młodzież męską bezrobotną, uzupełniając i dostosowując do potrzeb ży
cia codziennego wykształcenie, nabyte przez nią w szkole po
wszechnej, oraz, spełniając wobec tej młodzieży zadania wy
chowawcze. Uczęszczanie dziewcząt jest dobrowolne. Wyniki wychowawcze tych szkół z roku na rok stają się lepsze, szcze
gólnie w większych ośrodkach przemysłowych, frekwencja i uspołecznienie młodzieży stale się podnosi.
Stan Oświaty Pozaszkolnej.
Pracę oświatową wśród młodzieży pozaszkolnej Wydział Oświecenia Publicznego prowadzi na terenie świetlic powszech
nych (dla młodzieży niezorganizowanej w żadnych związkach) i międzyzwiązkowych (dla młodzieży zorganizowanej w róż
nych związkach). Ilość tych świetlic na terenie województwa śląskiego stale wzrasta. W dniu 1 lutego roku bieżącego było czynnych 198 świetlic (w tern 31 powszechnych i 167 między
związkowych), do których uczęszczało 19.222 osób (w tern 15.130 młodzieży i 4.092 dorosłych). Nadto istnieje na Śląsku przeszło 400 świetlic związkowych, organizowanych i prowa
dzonych przez poszczególne związki młodzieży dla użytku swych członków.
Poza troską o planową rozbudowę sieci świetlic, oraz wy
posażenie ich w lokale, sprzęt świetlicowy i pomoce (prasa, radjo, książki i t. p.) Wydział Ośw. Publicznego uważa za naj
ważniejsze swe zadanie w tym dziale zorganizowanie życia świetlicowego na zasadach wychowawczych. W tym celu opra
cowano w bieżącym roku szkolnym instrukcje dla kierowników świetlic, zawierające ogólne zasady organizacji życia i pracy w świetlicach. W myśl tych zasad przeprowadzono w świetli
cach powszechnych i międzyzwiązkowych organizację poszcze
gólnych zespołów pracy, w których odbywają się zajęcia do
stosowane do zainteresowań i rodzaju uzdolnień świetliezan.
Pozwala to ująć kulturalne zainteresowania młodzieży w okreś
lone ramy organizacyjne i umożliwia planowe oddziaływanie na poziom i kierunek prac w świetlicach.
Najliczniej są reprezentowane następujące typy zespołów:
a) samokształceniowe (t. zw. kursy języka i kultury polskiej), b) muzyczne i śpiewacze, c) teatralne i d) pracy fizycznej.
W dziale samokształceniowym Wydział Ośw. Publ. zor
ganizował w bieżącym roku „kursy języka i kultury polskiej“, które są prowadzone metodą samokształceniową celem przy
gotowania uczestników do dalszego samokształcenia się. Każdy kurs (zespół) wybiera sobie pewien zakres pracy (społeczno- polityczny, przyrodniczy, techniczny, morski, społeczno-gospo
darczy, rolniczy i t. p.), poczem otrzymuje z Wydziału kom
plet książek i instrukcje dotyczące metody pracy. Utworzono 183 zespoły samokształceniowe, w których bierze udział 2.691 osób. Zespoły te zostały zaopatrzone w małe biblioteczki, obej
mujące ogółem 3.313 tomów.
Zespołów muzyczno-śpiewaczych istnieje 156 z ogólną ilością 2.290 uczestników. Nadto zorganizowano 5 (dwu- lub trzytygodniowych) kursów dla kierowników tych zespołów, na których przeszkolono 150 osób (118 chłopców i 32 dziewcząt).
Uczestnicy tych kursów po przeszkoleniu wykazują obecnie dużą aktywność w świetlicach.
Celem ułatwienia pracy zespołom śpiewaczym i muzycz
nym w świetlicach rozsyła się co pewien czas materiał nutowy do świetlic (pieśni i łatwe utwory instrumentalne i taneczne) w ilości 250 kompletów każdorazowo. Ilość ta okazuje się nie
wystarczającą ze względu na stały wzrost zespołów muzyczno-
śpiewaczych w świetlicach. Dotychczas wysłano obsadę orkie
strową Obertasa Lewandowskiego, 5 utworów okolicznościo
wych na 11 listopada, szereg kolend i pieśni ludowych, zbiór ćwiczeń dla początkujących graczy i t. p. Na wiosnę zostaną zorganizowane na terenie świetlic „Święta pieśni, muzyki i tań
ca“. Dla zdobycia wartościowego materiału muzycznego, do
stosowanego do potrzeb i poziomu świetlic Wydział Oświecenia Publicznego rozpisał konkurs kompozytorski, na którym wy
różniono i odznaczono pewną ilość kompozycyj. Pozatem z ini
cjatywy Wydziału Oświecenia Publicznego uruchomiono ludo
wą szkołę muzyczną w Chorzowie, w której korzysta z nauki 86 uczniów. Szkoła ta zorganizowała kursy początkowe dla młodzieży pozaszkolnej w Lublińcu, Szarleju, landzie, Pszczy
nie i Rybniku, na które zapisało się 177 osób. Pozatem Wy
dział Ośw. Publ. pracuje nad ujęciem w organizacyjne ramy całego amatorskiego ruchu muzycznego w województwie, który obejmuje, jak wynika z przeprowadzonej statystyki, około 10.000 osób pozbawionych dotychczas wszelkiej opieki kultu
ralnej.
Praca w zespołach teatralnych ma głównie na celu budze
nie zainteresowań i ambicyj artystycznych w zakresie form teatru ludowego (inscenizacja pieśni, podań i obrzędów indo
wych, organizowanie widowisk, świąt i t. p.). Występuje się zdecydowanie przeciw zakorzenionym na terenie śląskim zwy
czajom grywania wyłącznie sztuk gotowych, przeważnie mało- wartościowych, głównie w celach „kasowych“. Terenem wyży
cia się artystycznego zespołu będą wieczornice świetlicowe, or
ganizowane z okazji świąt, rocznic narodowych i t. p„ należy
cie opracowane pod względem artystycznym, oraz sumiennie przygotowane przez zespoły świetlicowe. Zorganizowane w roku bież. „Betlejki“, grywane przez szereg świetlic w czasie świąt Bożego Narodzenia stanowią pierwszą w tym kierunku próbę, którą Wydział Ośw. Publ. przygotował na specjalnie w tym celu urządzonym 5-dniowym kursie dla kierowników zespołów teatralnych. Inną wieczornicę świetlicową zorganizo
wano w dniu 19 marca r. b., dalsza zkolei nastąpi dnia 3 maja.
W dziale teatralnym współpracuje wydatnie z Wydziałem Ośw. Publ. Sekcja Teatralna Wojewódzkiej Komisji Świetli
cowej.
Obserwacja świetlic skupiających młodzież bezrobotną wykazuje, że zajęcia świetlicowe o charakterze umysłowym, artystycznym, rozrywkowym i t. p. nie zaspakajają w zupeł
ności potrzeb tej młodzieży, i nie są w stanie usunąć rozkłado
wych skutków braku pracy i stałego zajęcia. W związku z tern zrodziła się myśl, aby w oparciu o organizację świetlicową za
stąpić przynajmniej w pewnej mierze brak normalnej pracy za
wodowej zajęciami, które ćwicząc siły fizyczne i wolę, roz
wijałyby zarazem umiejętności praktyczne i służyłyby zaspa
ła niu potrzeb świetlicy w zakresie urządzenia wewnętrznego.
0 celowości takich zajęć świadczy m. i. fakt, że w niektórych świetlicach młodzież samorzutnie przystępuje do zajęć tego typu. Ośrodki pracy fizycznej na terenie świetlic istnieją w roku bieżącym w ilości 29, w tern: 14 warsztatów stolarskich, wyrabiających meble dla świetlic, 7 introligatorni, 7 szwalni zatrudnionych naprawianiem odzieży, i szyciem bielizny na użytek własny i rodzin bezrobotnych, oraz 1 warsztat wyrobu gier i zabaw świetlicowych. Zespoły te liczą ogółem 518 uczest
ników. Na terenie powiatu rybnickiego specjalne zespoły świe
tlicowe zajmują się uprawą ziół leczniczych, zbieraniem roślin leczniczych, hodowlą zwierząt futerkowych, drobiu i t. p.
Poza akcją świetlicową Wydział Ośw. Publ. prowadzi akcję kursową i wykładową dla ludności pozaświetlicowej.
Akcja ta rozwija się w ramach Uniwersytetów Powszechnych, kursów specjalnych, wykładów z przeźroczami i filmów oświa
towych z pogadankami.
Uniwersytety Powszechne oraz Cykle Powszechnych Wy
kładów Oświatowych uruchomiono w następujących miejsco
wościach: Bielsko, Katowice, Chorzów (uniwersytety), Rybnik, Siemianowice, Lubliniec, Pszczyna, Żory, Knurów i Tarnowskie Góry (Cykle Powsz. Wykł. Ośw.). Liczba słuchaczy wynosi ogółem 2.144 osoby. Dodać tu należy, że Rybnik rozbudował ostatnio znacznie swą działalność i przeszedł do form pracy intensywnej, właściwych Uniwersytetom Powszechnym (praca w zespołach mniejszych przy starannym doborze zagadnień).
Z kursów specjalnych wyszczególnimy kursy muzyczne (muzyka dla początkujących i śpiew), odbywające się: w Ka
towicach (25 zapisanych), Szarleju (48 zapisanych), Rybniku (18 zap.), Pszczynie (15 zap.), Lublińcu (37 zap.), i w Woźni
kach (34 zap.). Prócz tego uruchomiono przy poparciu Wydz.
Ośw. Publ. kursy języka polskiego dla pracowników tramwa
jowych, gdzie naukę pobiera 280 osób w ilości 56 godzin tygo
dniowo. Kursy te odbywają się w Wielkich Hajdukach, Szo
pienicach i Chorzowie. Wykładów z przeźroczami odbyło się w bież. roku budżetowym 4.642 (t. j. 387 miesięcznie) przy udziale ogółem 297.200 osób (średnio 64 osoby na 1 wykładzie).
Wydział Ośw. Publicznego posiada 40 lamp projekcyjnych 1 jeden epidiaskop, oraz 343 serje szkieł (10.000 obrazków).
Ilość ta, ze względu na ogromne zapotrzebowanie nie jest wy
starczająca.
Filmy oświatowe z pogadankami - to ostatnio wprowa
dzany dział pracy oświatowej. Do tego celu służą posiadane przez Wydział Ośw. Publicznego 2 aparaty filmowe („Pathc Rural“ i „Jacky“), oraz 4 filmy (1. Gdynia, 2. Łodzie podwod
ne, 3. Okręty wojenne, 4. Dolina Popradu i Dunajca). Zamó-
wioiio pozatem szereg innych filmów (w tern „Polska Skrzy
dlata“), dla czasowego zaś użytku wypożycza się filmy w fir
mie „Kolos“ w Warszawie. Aby opanować cały aparat opisa
nej tu w zarysie organizacji oświatowej Wydz. Ośw. Publ.
kształci pracowników oświatowych z pośród nauczycielstwa, oraz zpośród młodzieży świetlicowej na krótkich 2—3 tygod.
kursach. Kursy te są prowadzone z nastawieniem na potrzeby akcji świetlicowej, przyczem dla zaktywizowania zespołów świetlicowych kładziony jest nacisk na kształcenie zdolniej
szych i bardziej czynnych w tych zespołach jednostek. Takich kursów dla przodowników młodzieżowych odbyło się 9, przy
czem przeszkolono na nich 266 osób.
Z kierownictwami szkół organizacyjnych Związku Strze
leckiego w Rybnej i Oddziałów Młodzieży Powstańczej w Sta
rej Wsi Wydział Oświecenia Publ. współdziała w kierunku wypracowania racjonalnych metod doboru przodowników i ich kształcenia.
Celem należytego wyzyskania rad ja w pracy kulturalno- oświatowej Wydział Ośw. Publicznego organizuje akcję, ma
jącą za zadanie zwiększenie ilości radioodbiorników w terenie województwa śląskiego. Po przeprowadzeniu kampanii pro
pagandowej, oraz po zaopatrzeniu szkół, świetlic i instytucyj oświatowych w aparaty Wydział przystąpi do opracowania radiowych programów kulturalno-oświatowych, któreby były dostosowane do struktury społecznej i potrzeb oświatowych terenu.
Dla usprawnienia organizacji oświaty pozaszkolnej prze
prowadzony został w bieżącym roku szkolnym po próbach roku ubiegłego, dokonanych na terenie powiatu świętochłowic- kiego, podział całego województwa na ośrodki oświatowe, czyli rejony, obejmujące po kilka, względnie kilkanaście gmin.
Ogółem ośrodków takich jest 33. Celem ośrodków oświato
wych jest udostępnienie w szerszej niż dotąd mierze placów
kom oświatowym pomocy instruktorskiej i organizacyjnej, oraz niezbędnych pomocy oświatowych (literatury fachowej i podręczników, latarni projekcyjnych, aparatów filmowych i t. p.). Każdy ośrodek posiada kierownika, wybranego z po
śród tęższych pracowników oświatowych danego terenu i skład
nicę pomocy oświatowych. Skuteczność organizacji ośrodków zależy od inicjatywy ich kierowników, oraz od zasobów mate
rialnych, któremi rozporządzają. W roku bieżącym Wydział Oświecenia Publicznego przystąpił do zaopatrywania ośrod
ków w miarę posiadanych na ten cel funduszów w książki, pisma i aparaty projekcyjne, oraz zorganizował 10-dniowy kurs dla kierowników ośrodków.
Ogniska metodyczne w szkolnictwie
powszechnem
(organizowane przez Instytut Pedagogiczny w Katowicach).
Instytut Pedagogiczny w Katowicach zorganizował w bie
żącym roku szkolnym dla nauczycieli szkół powszechnych specjalne ośrodki pracy nad doskonaleniem się w metodyce poszczególnych przedmiotów, tak zwane ogniska metodyczne.
Zadaniem tych ognisk jest przygotować zastęp nauczycieli należycie wyćwiczonych w metodyce wykładanych przez nich przedmiotów, by następnie nabyte przez nich wiadomości i doświadczenia przenikały do ich najbliższego otoczenia na terenie szkoły i tą drogą rozpowszechniały się coraz szerzej.
W listopadzie 1934 r. przystąpiono do zorganizowania 7 ognisk, a mianowicie: 1. rcligji, 2. polonistyki, 3. historii, 4. geografii, 5. biologii, 6. fizyki i chemii i 7. wychowania fizycznego. W programie przewidziano utworzenie przy ogniskach pracowni i bibliotek.
Praca w ogniskach metodycznych została zorganizowana w sposób następujący: Kilka razy w ciągu roku członkowie każdego ogniska pod przewodnictwem swego kierownika odby
wają konferencje. Konferencje te są całodzienne, przyczem godziny przedpołudniowe są przeznaczone na lekcje pokazowe i ćwiczenia, popołudniowe zaś — na referaty, sprawozdania i t. p. Ustalono, że każdorazowa przerwa między dwiema kon
ferencjami będzie przez członków ogniska wyzyskana dla zebrania obserwacyj na terenie szkoły i przeprowadzenia doświadczeń w ścisłym związku z wysłuchanym na ostatniej konferencji referatem, tak, by omawiane w referacie metody nauczania zostały w szkole wypróbowane i podany materiał należycie przetrawiony. Wyniki tych obserwacyj i doświad
czeń, opartych o staranne przygotowanie teoretyczne, mają być ujęte przez każdego członka w krótkicm sprawozdaniu na piśmie. Najbliższą konferencję członków danego ogniska rozpoczyna lekcja przykładowa na temat uprzednio wypróbo
wany i prowadzona jedną z uprzednio wypróbowanych metod.
Lekcja taka łącznie z doświadczeniami, poczynionerni przez wszystkich członków ogniska na terenie swych szkół, stwarza szeroką podstawę do dyskusji, która koncentruje się przede- wszystkiem dokoła zagadnienia skuteczności możliwych w da
nym wypadku metod nauczania. Drugą część konferencji (po
południową) wypełnia referat kierownika ogniska, lub specjal
nie zaproszonego prelegenta na nowy temat z zakresu meto
dyki danego przedmiotu, który po należytem przedyskutowa
niu przez obecnych zostaje im zadany do wypróbowania w szkołach podczas następnej przerwy międzykonferen-
cyjnej i możliwie wszechstronnego przestudiowania. Wyniki tych badań mają być wykorzystane w dyskusji po lekcji przy
kładowej, przeprowadzonej na początku następnej skolei kon
ferencji, której część popołudniowa ma być znowu poświęcona nowemu tematowi i t. d.
Nadto podczas konferencyj, głównie zaś w popołudniowej części konferencji ostatniej w roku szkolnym (na której referat nie będzie wygłoszony i materjał do sprawdzenia nic będzie zadany ze względu na ferje letnie) mają być oma
wiane przez kierownika i uczestników najważniejsze z ostat
nich lat wydawnictwa naukowe, dotyczące dydaktyki i meto
dyki danego przedmiotu.
Naszkicowany powyżej rozkład zajęć w ogniskach meto
dycznych daje podstawę do oczekiwania z dużem zaintereso
waniem wyników podjętej przez Instytut Pedagogiczny akcji i żywienia nadziei, że ta inicjatywa Instytutu przyniesie szkol
nictwu śląskiemu trwałe korzyści.
II. Kronika bieżąca.
1. Wydział Oświecenia Publicznego podał do wiadomości nauczy
cielstwa szkół powszechnych warunki ogłoszonych przez władze szkolne dwóch konkursów: a) na studja w r. 1935/36 w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, przygotowującym do pracy w szkołach dla dzieci anormalnych i moralnie zaniedbanych, oraz b) na studja w r. 1935/36 w Państw. Instytucie Nauczycielskim w Warszawie. W obu wypadkach kandydaci, których zgłoszenia zo
staną w wyniku konkursu uwzględnione, mogą korzystać na czas studjów z płatnych urlopów.
55. W marcu przystąpiono do utworzenia na terenie województwa śląskiego zespołu metodycznego nauki geografji. Kierownictwo ze
społu objął p. Dr Kdw. Passendorfer, prof, państw, gimnazjum w Sie
mianowicach, któremu będzie przysługiwać prawo: organizowania w porozumieniu z Wydziałem Oś w. Publ. konferencyj nauczyciel sldch, prowadzenia lekcyj pokazowych, udzielania rad nauczycielom i informowania ich o literaturze metodycznej, pomocach naukowych i t. p.
3. Wydział Oświecenia Publ. rozesłał nauczycielom fizyki za po
średnictwem dyrekcyj właściwych szkół materjały dotyczące nau
czania fizyki, uchwalone na odbytej w dniu 21 lutego r. b. konferencji ogniska metodycznego fizyki. W dniu 25 marca r. b. odbyła się w Cho
rzowie konferencja rejonowa zespołu metodycznego filologji klasycz
nej. na której referaty wygłosili pp. R. Nałęcki (p. t. „Wartość dy
daktyczno-metodyczna dodatku do kultury klasycznej w podręczniku Juvenis Romanus“) i J. Lubos (p. t. „Trudności nauczania filologji klasycznej w klasach V i VI, ich przyczyny i środki zaradcze“).
4. Dyrekcja Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych, prag
nąc uprzystępnić szerokim rzeszom nauczycielstwa nabycie progra
mów nauczania obowiązujących w szkołach powszechnych i śred
nich, postanowiła obniżyć dla nauczycieli w wypadku zamówień zbiorowych cenę sprzedażną tych programów,. przyczem należność może być spłacana w ratach miesięcznych.
Drukarnia P. Mitręgi w Cieszynie.
