Sprawy szkolne na Śląsku, 1935, R. 1, nr 3

SPRAW9 SZKÓŁKĘ HA ŚLĄSKU

DODATEK DO MIESIĘCZNIKA „CHOWANNA“

I. Sprawozdania.

Szkolnictwo średnie ogólnokształcące.

W bieżącym roku szkolnym istnieje na obszarze Woje­

wództwa Śląskiego 35 zakładów średnich ogólnokształcących, w tern 17 państwowych, 9 komunalnych i 9 prywatnych (3 pol­

skie i 6 mniejszościowych). Jedno gimnazjum państwowe (w Nowej Wsi) i 2 prywatne polskie (w Katowicach i Bielsku) są zakładami rozwojowemi, mającemi obecnie po dwie naj­

niższe klasy nowego typu. Dwa gimnazja komunalne żeńskie fw Siemianowicach i w Pszczynie) są w stanie stopniowej likwi­

dacji i posiadają obecnie tylko po cztery klasy najwyższe (V—VIII). Pod względem organizacyjnym mamy obecnie 8 gimnazjów męskich, 8 żeńskich i 19 koedukacyjnych. Do koedukacyjnych wliczono tu 5 gimnazjów państwowych (w Lu­

blińcu, Szarleju, Siemianowicach, Mikołowie i Pszczynie), w których koedukacja narastająca od dołu objęła już co naj­

mniej połowę klas. Wszystkie mniejszościowe zakłady pry­

watne są koedukacyjne.

W stosunku do roku ubiegłego ubyły dwa gimnazja komu­

nalne: koedukacyjne w .Roździeniu-Szopienicach i żeńskie w Mikołowie. Pierwsze zostało rozwiązane całkowicie, a mło­

dzież przydzielono do zakładów sąsiednich, młodzież drugiego wcielono, jako klasy równoległe żeńskie, do gimnazjum pań­

stwowego.

Nadto istnieją na obszarze Województwa 4 zakłady o cha­

rakterze szkół średnich zakonnych: Oblatów w Lublińcu, Sal- watorjanów w Mikołowie, Misjonarzy w Rybniku i Salezjanów w Pogrzebieniu.

Młodzieży we wszystkich zakładach średnich mamy obec­

nie 9.663, z tego chłopców 71,47%, dziewcząt 28,53%. W ciągu

ostatniego trzechlecia ilość młodzieży w szkołach średnich

wzrosła o 10,09%. Należy tu wskazać na znaczny w ostatnich

latach wzrost frekwencji młodzieży żeńskiej do gimnazjów,

dochodzący w niektórych zakładach w ostatniem trzechleciu do 66% (Mysłowice).

Nauczycieli zatrudnionych w szkołach średnich ogólno­

kształcących jest w bieżącym roku 632 (w roku ubiegłym — 679). Część nauczycieli ze względu na brak zatrudnienia w szkołach średnich została przeniesiona do szkół powszech­

nych.

Na pomoce szkolne dla zakładów średnich państwowych budżet bieżący przewiduje 40.000 zł. Dotacja ta nie jest wystar­

czająca dla planowego wyposażenia szkół w pomoce szkolne w myśl wymagań nowych programów. Najważniejsze braki wykazują pracownie zajęć praktycznych, fizyczne i przyrodni­

cze, oraz bibljoteki uczniowskie. Braki te stwarzają poważne trudności przy realizacji nowych programów szkolnych. Wy­

posażenie zakładów komunalnych w pomoce szkolne (z wyjąt­

kiem Chorzowa i Katowic) przedstawia się jeszcze gorzej, niż państwowych. Dużego wysiłku w kierunku częściowego usu­

nięcia braków dokonuje ostatnio Ruda, która na pomoce szkolne i urządzenia pracowni wydatkowała od początku bieżącego roku szkolnego około 5.000 zł, zaciągając dług na ten. cel.

Stan wielu budynków szkolnych wymaga bądź gruntowne­

go remontu (Tarn. Córy, Chorzów klasyczne, Rybnik), bądź rozbudowy (Siemianowice, Pszczyna, Rybnik, Katowice). Są to zakłady starego typu, niedostosowane do wymagań nowej szkoły. W najbliższych latach poza rozbudową tych gimnazjów przewidzieć należy budowę nowych gmachów w Chorzowie, Katowicach i Nowej Wsi, w której obecny budynek — własność gminy — potrzebny jest na szkołę powszechną. W wypadku upaństwowienia gimnazjum w Żorach powstałaby potrzeba wzniesienia również i tam nowego budynku. Z zakładów komu­

nalnych zasadnicze braki wykazują budynki gimnazjów w No­

wym Bytomiu, w Żorach i Mysłowicach. Ponadto rozbudowy wymaga Ruda. Budynki gimnazjów komunalnych w Chorzo­

wie i w Katowicach są przestarzałe i podobnie, jak stare pań­

stwowe, częściowo tylko odpowiadają potrzebom.

Stan kwalifikacyj formalnych nauczycielstwa do naucza­

nia przedstawia się obecnie zupełnie zadowalająco. Procent nauczycieli bez dyplomu nauczycielskiego, względnie egzami­

nu naukowego (uniwersyteckiego) jest obecnie minimalny i ogranicza się do tych wypadków wyjątkowych, w których z braku odpowiednich kandydatów musiano zatrudnić osoby, mające jedynie absolutorium. Dotyczy to wyłącznie nauczycie­

li języka łacińskiego i wychowania fizycznego. W ostatnim

roku zlikwidowano też niemal całkowicie system uzupełniania

nauczycielom wymaganej dla uzyskania etatu ilości godzin

przez przydzielanie przedmiotów, do których nauczania nie

posiadają odpowiednich kwalifikacyj zawodowych. W razie potrzeby nauczyciele ci uzupełniają swój etat raczej w wyż­

szych klasach szkoły powszechnej. Trudności w podobnem rozwiązaniu sprawy napotykamy jedynie w zakładach komu­

nalnych, gdzie uzupełnianie etatu w szkole powszechnej jest niemożliwe ze względów formalno-prawnych.

Dalszemu dokształcaniu się nauczycieli służą ogniska me­

todyczne poszczególnych przedmiotów. W obecnej chwili istnieją na Śląsku ogniska metodyczne dla języka polskiego, historii, biologii, fizyki, chemii i zajęć praktycznych, oraz zespoły metodyczne — nie zatwierdzone jeszcze, jako samo­

dzielne ogniska —dla języków klasycznych, francuskiego, nie­

mieckiego i matematyki. Dla wychowania fizycznego czyn­

ności podobne do funkcyj kierowników ognisk metodycznych spełniają przy Wydziale Oświecenia Publicznego instruktor i instruktorka tego przedmiotu. Projektowane jest uruchomie­

nie zespołów metodycznych geografii, rysunków i śpiewu.

Poszczególne ogniska, względnie zespoły metodyczne odbywa­

ją w ciągu roku dwie lub trzy konferencje, gromadzące wszyst­

kich nauczycieli danego przedmiotu. Dla pogłębienia wiedzy nauczyciela w zakresie wykładanego przezeń przedmiotu, oraz zapoznania go z wynikami ostatnich badań naukowych Wy­

dział Ośw. Publ. sprowadza w bieżącym roku szkolnym wybit­

nych fachowców jako prelegentów. Ta forma uzupełniania wia­

domości spotkała się z przychylnem ze strony nauczycielstwa przyjęciem. Dla odciążenia ognisk uruchomiło się ostatnio sze­

reg rejonów (podognisk), które z ramienia ogniska opraco­

wują w grupach mniejszych zlecone sobie zagadnienia.

Dużą pomoc w zorganizowaniu współpracy dvdaktycznej dają Komisje Międzyszkolne. Zeszłoroczne doświadczenia z pracy Komisy! Międzyszkolnych pozwoliły rozszerzyć je na wszystkie ośrodki, w których istnieją szkoły średnie. W skład Komisyj wchodzą dyrektorzy gimnazjów, seminariów, szkół zawodowych, inspektorzy szkolni i kierownicy szkół powszech­

nych, a w niektórych miejscowościach także wybitniejsi nau­

czyciele. Komisje prowadzą wspólną akcję w zakresie imprez ogólno-szkolnych, wycieczek, opieki nad młodzieżą i t. p. Naj­

większą wagę przykłada się jednak do zorganizowania właści­

wej współpracy na polu metody i dydaktyki nauczania, oraz współpracy wychowawczej między szkołą powszechną a śred­

nią. Niektóre ze starszych Komisyj Międzyszkolnych zaczy­

nają się interesować oświatą pozaszkolną i ujmują w swe ręce zorganizowanie sprawnej obsługi potrzeb swego terenu w tym zakresie.

Reorganizacja szkolnictwa średniego w myśl wymagań no­

wych programów posuwa się normalnie naprzód. W obecnym

roku mamy już dwie klasy najniższe prowadzone według nowych programów. Jak wvkazują wizytacje, konferencje ognisk i konferencje Dyrektorów, poświęcane doświadczeniom nad nowemi programami, programy te spotykają się powszech­

nie z przychylną oceną nauczycielstwa i młodzieży. Ogólnie podkreśla się dostosowanie nowych programów do psychiki i zainteresowań młodzieży, oraz uwzględnienie w nich czynni­

ków gospodarczych.

Z większych prac, dokonanych w b. r., wymienić należy:

1. zorganizowanie nowych ognisk metodycznych — języka niemieckiego i języków klasycznych (oba w Katowicach),

2. utworzenie dla nauczycieli czynnych przy Instytucie Pedagogicznym w Katowicach kursu rocznego dla psychologów szkolnych. Na kursie reprezentowane są niemal wszystkie gimnazja. Po zdaniu odpowiedniego egzaminu nauczyciele ci użyci będą do pracy w charakterze psychologów szkolnych, względnie wychowawców specjalnych w swoich zakładach,

3. urządzenie przy pomocy Okr. Związku Spółdzielni dwu trzydniowych kursów dla opiekunów (nauczycieli) i kierowni­

ków (uczniów) spółdzielni szkolnych,

4. przeprowadzenie w kilku wybranych zakładach tytułem próby egzaminów wstępnych przy pomocy testów inteligencji i wiadomości, oraz egzaminów dojrzałości w formie egzaminów zespołowych. Próby powyższe w rozszerzonym nieco zakresie zamierza się kontynuować dalej,

5. zorganizowanie w myśl wymagań nowych programów stałych miesięcznych audycyj muzycznych dla zakładów, względnie środowisk (Katowice, Chorzów i Mysłowice),

6. opracowanie projektu sieci szkół średnich ogólnokształ­

cących, w związku z czem mają być poddane rewizji granice rejonów niektórych gimnazjów,

7. zorganizowanie w ośrodkach górskich i podgórskich w okresie feryj zimowych kursów narciarskich, w których wzięło udział ponad 1000 młodzieży.

Projektowana sieć szkół średnich ogólnokształcących przedstawia się jak następuje:

Lubliniec —- gimnazjum koedukacyjne,

Tarn. Góry — gimnazjum męskie, żeńskie (wzgl. koedu­

kacyjne), liceum koedukacyjne,

Szarlej — gimnazjum koedukacyjne,

Chorzów — 2 gimnazja męskie, gimnazjum żeńskie, liceum męskie,

Ruda — gimnazjum koedukacyjne,

Nowa Wieś — gimnazjum koedukacyjne, Siemianowice — gimnazjum koedukacyjne,

Katowice —- 2 gimnazja męskie, gimnazjum żeńskie, liceum męskie, liceum żeńskie,

Mysłowice — gimnazjum męskie, gimnazjum żeńskie (wzgl. koedukacyjne), liceum męskie lub koedukacyjne,

Mikołów — gimnazjum koedukacyjne, Żory — gimnazjum koedukacyjne,

Rybnik — gimnazjum męskie, gimnazjum żeńskie (SS. Ur­

szulanek), liceum męskie, liceum żeńskie (SS. Urszulanek), Pszczyna — gimnazjum koedukacyjne,

Bielsko — 2 gimnazja męskie polskie, 1 gimnazjum koedu­

kacyjne niemieckie, liceum męskie,

Cieszyn — 2 gimnazja koedukacyjne (wzgl. 1 męskie i 1 żeńskie), 1 liceum koedukacyjne.

Razem 24 gimnazja i 9 liceów.

Według tego projektu winno ulec likwidacji obecne gimna­

zjum komunalne w Nowym Bytomiu, które wykazuje tenden­

cję schyłkową. W ostatniem trzechleciu gimnazjum to straciło 46,1% uczniów i liczy ich obecnie 117. Całość projektu (wraz z projektem sieci szkół zawodowych) zamierza Wydz. O. P.

przedyskutować raz jeszcze w gronie czynników obywatelskich, społecznych i politycznych.

W zakresie organizacji szkolnictwa zasadniczem dążeniem Wydz. Ośw. Publ. jest upaństwowienie wszystkich gimnazjów komunalnych. Sprawa ta jest ważna ze względu na potrzebę uporządkowania niesłychanie zawikłanych w tych zakładach stosunków personalnych, co powoduje ustawiczne zatargi między gminami a nauczycielstwem. Przy upaństwowieniu zakładów komunalnych obecni nauczyciele, przechodząc na etat państwowy, otrzymaliby nowe nominacje, w których ich stosunek służbowy zostałby uregulowany. Lata pracy w szko­

łach komunalnych przy przejściu do służby państwowej zali­

cza się w myśl obowiązujących ustaw jedynie do emerytury (po wpłaceniu składek), a jedynie w bardzo wyjątkowych wy­

padkach do uposażenia. W tych warunkach, o ile upaństwowie­

nie zakładów komunalnych ma wogóle nastąpić, powinno przez wzgląd na nauczycieli nastąpić możliwie rychło. W najbliż­

szym czasie ma być dokonane zestawienie, wykazujące, czy i o ile w wypadku upaństwowienia zakładów komunalnych wzrosłyby wydatki Państwa na szkolnictwo. Wstępne oblicze­

nia wykazują, że prawdopodobnie wydatki wzrosłyby tylko nieznacznie. Faktycznie jednak wzrost ten z dużą nadwyżką zostałby pokryty przez wartość budynków, placów i świadczeń rzeczowych (światło i opał), jakie w razie upaństwowienia za­

kładów magistraty zobowiązują się oddać Państwu.

Zakłady kształcenia nauczycieli.

W bieżącym roku szkolnym istnieje w Województwie Śląskiem 8 seminarjów nauczycielskich i 3 ochroniarskie.

Na zakłady państwowe przypada z tego 6 seminarjów nauczycielskich i jedno ochroniarskie. W liczbie 4 zakładów prywatnych są trzy mniejszościowe (1 nauczycielskie i 2 ochro­

niarskie), utrzymywane przez zakon SS. de Notre Dame (dwa) i gminę wyznaniową ewangelicką (jedno), wszystkie w Bielsku.

Nauczycieli seminarjów państwowych łącznie ze szkołami ćwiczeń mamy obecnie 79, z czego część dochodzi z innych zakładów. W seminariach prywatnych jest zatrudnionych 45 osób, z czego 16-cie dochodzących, przeważnie z zakładów państwowych.

Seminaria nauczycielskie wszystkie znajdują się obecnie w stadjum stopniowej likwidacji, pozostały im jeszcze ostatnie dwa kursy. Wszędzie przy seminarjach istnieją szkoły ćwiczeń.

Poziom nauczania w seminarjach nauczycielskich jest niemal bez wyjątku słaby. Powodem tego jest nastrój zakładów wy­

mierających i stan przygotowania naukowego nauczycielstwa, które rekrutuje się w przeważnej części z dawnych nauczycieli szkół powszechnych. Nauczyciele ci, w większości swej starsi, bliscy są emerytury i wiedzą, że wraz z likwidacją seminarjów będą musieli przejść w stan spoczynku. W podobnem położe­

niu jest też większość dyrektorów. Wobec trudności utrzyma­

nia w przyszłym roku szkolnym zakładów o jednym kursie (klasie) projektuje się komasowanie seminarjów, względnie łączenie pod wspólnem kierownictwem z gimnazjami. Nauczy­

cieli, dla których zabraknie zatrudnienia, a których przeznaczy się dla przyszłych liceów pedagogicznych i pedagogjów, za­

trudni się na czas przejściowy w dobrze postawionych szko­

łach powszechnych, gdzie poznają z praktyki warunki, w jakich pracować będą ich uczniowie. W podobny sposób, pod kątem widzenia potrzeb przyszłych liceów pedagogicznych i peda­

gogjów, przeszkoli się szereg dobrych nauczycieli z wyższem wykształceniem, którzy już obecnie w coraz to większej ilości są zatrudniani w szkołach powszechnych.

Seminaria ochroniarskie kontynuują swą normalną pracę.

W myśl nowych programów w przyszłości nauka w nich będzie trwać przez 4 lata, zamiast dotychczasowych trzech.

Nowe programy tych seminarjów dla wychowawczyń przed­

szkoli, jak się teraz zwać będą, zaczną wchodzić w życie w przyszłym roku szkolnym.

Poziom nauczania w państwowem seminarium ochroniar- skiem w Mysłowicach jest wysoki. Przeprowadzona tam ostat­

nio wizytacja ministerialna wykazała, że seminarium ochro­

niarskie w Mysłowicach należy zaliczyć do najlepiej postawio­

nych zakładów tego typu w Polsce. Od półrocza przy tern seminarjum uruchomiono poradnię dla czynnych ochroniarek.

Szkoły ćwiczeń istniejące przy seminarjach nauczyciel­

skich w słabym tylko stopniu spełniają swoje zadania. Szkoły te prawie nie posiadają obecnie własnych nauczycieli, a uczą w nich nauczyciele seminariów nauczycielskich, uzupełniający ilość godzin wymaganych do etatu, którzy przeważnie uważają się za zdeklasowanych tern i obowiązki swe spełniają wyraźnie z musu. Dyrektorzy seminariów, mający obecnie pod swem kierownictwem tylko dwa ostatnie kursy, przeważnie ingerują zbyt silnie w zakres prac zastrzeżonych dla kierowników szkół ćwiczeń i faktycznie sami spełniają to kierownictwo, co odbija się ujemnie na organizacji pracy.

Przy wszystkich seminarjach nauczycielskich istnieją bur­

sy i internaty, mieszczące się przeważnie w wynajętych na ten cel budynkach. Kierownictwo internatów tych (z wyjątkiem Cieszyna i Mysłowic) spoczywa w rękach nauczycieli tych zakładów, z których pochodzi młodzież. Poziom wychowawczy tych internatów (z wyjątkiem Tarnowskich Gór i odniedawna Mysłowic) nasuwa wiele poważnych zastrzeżeń. Usunięcie bra­

ków w internatach prywatnych natrafia na przeszkody ze stro­

ny właścicieli, którymi są bądź zakony, bądź stowarzyszenia religijne.

Dane cyfrowe wskazują, że dla zaspokojenia potrzeb Śląska wystarczą dwa licea pedagogiczne i jedno pedagogjurn, oraz jedno seminarium dla wychowawczyń przedszkoli. Jako siedziby liceów pedagogicznych przewiduje się Cieszyn i Tar­

nowskie Góry, jako siedzibę pedagogium — Katowice, a semi­

narium dla wychowawczyń przedszkoli — Mysłowice. Należy tu jednak wskazać, że projekt pozostawienia liceum pedago­

gicznego w Cieszynie jest dyktowany posiadaniem tam względ­

nie odpowiednich na ten cel budynków. Faktycznie lepszemi punktami dla umieszczenia liceum pedagogicznego są Bielsko, lub Pszczyna. W obu tych jednak miejscowościach brak odpo­

wiedniego budynku. Wyłania się również potrzeba znalezienia, względnie wybudowania odpowiedniego gmachu w Katowicach na siedzibę seminarium dla wychowawczyń przedszkoli.

Poza seminariami nauczycielskiemi celom dalszego kształ­

cenia nauczycieli szkół powszechnych służy istniejący w My­

słowicach wyższy kurs nauczycielski w zakresie rachunków i zajęć praktycznych. Z przyszłym rokiem szkolnym projek­

tuje się w miejsce Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Mysło­

wicach uruchomić w Cieszynie Wyższy Kurs Nauczycielski w zakresie przyrody i geografii. Brak bowiem lepiej przygo­

towanych nauczycieli tych przedmiotów daje się wyraźnie od­

czuwać w szkołach powszechnych.

Egzaminy z języku niemieckiego w szkołach mniejszościowych.

Wpisy do szkół powszechnych, oraz przeniesienia ze szkół polskich do mniejszościowych dały w roku 1934 szkolnictwu mniejszościowemu w górnośląskiej części Województwa Ślą­

skiego 4.523 nowych wychowanków (w tern 1503 dzieci z rocz­

nika 1927 i 3020 dzieci starszych, przeniesionych ze szkół pol­

skich).

Ponieważ ilość zgłaszanych do szkół niemieckich dzieci najmłodszego rocznika od szeregu już lat wykazuje stale ten­

dencję zniżkową (w roku 1929 zgłoszono 2.253, a w roku 1934 —•

1.503 dzieci), ponieważ w roku 1934 wzrosła gwałtownie w po­

równaniu z latami poprzed niemi tylko ilość dzieci przeniesio­

nych, stało się jasne, że niezwykle liczny napływ dzieci do szkól mniejszościowych w roku 1934 przypisać należy czynni­

kom innym, niż normalne zapotrzebowanie nauki w języku nie­

mieckim dla dzieci narodowości niemieckiej. W związku z tern Wydział Oświecenia Publicznego postanowił stwierdzić, czy wszystkie dzieci zgłoszone i przeniesione do szkół mniejszo­

ściowych posiadają w tym stopniu znajomość języka niemiec­

kiego, że mogą z korzyścią pobierać naukę, udzielaną w tym języku.

Pierwszemu sprawdzeniu znajomości języka niemieckiego poddano w maju 1934 roku, a więc jeszcze w szkołach polskich, dzieci przeniesione. Z 3.020 dzieci przeniesionych przeegzami­

nowano wówczas 2819, przyczem okazało się, że zaledwie 140 dzieci włada w tym stopniu językiem niemieckim, że może uczęszczać do odpowiednich klas szkól mniejszościowych.

Mimo to ogromną większość tych dzieci, te mianowicie, których zgłoszenia okazały się ważne z punktu widzenia Konwencji Genewskiej, przydzielono do szkół niemieckich. Wszakże Nie­

miecki Związek Szkolny (Schulverein) sam wystąpił z propo­

zycją przeprowadzenia wśród tych dzieci selekcji ze względu na znajomość języka niemieckiego, a otrzymawszy na to zgodę władz szkolnych (które zastrzegły sobie przytem prawo spraw­

dzenia wyników), przeprowadził egzaminy, na podstawie któ­

rych usunął ze swych szkół 713 dzieci z pośród nowoprzenie- sionych, które wróciły do szkól polskich.

Z początkiem roku szkolnego 1934/35 Wydział Oświecenia Publicznego przystąpił raz jeszcze do zbadania znajomości języka niemieckiego zarówno wśród dzieci, przeniesionych ze szkół polskich do niemieckich, jak też wśród dzieci rocznika 1927, wpisanych do szkół niemieckich. Pierwszych przeegza­

minowano 1804, drugich — 1300, a więc łącznie 3.104 dzieci (cyfra ta nie obejmuje 713 dzieci, usuniętych już przedtem ze szkół mniejszościowych przez Niemiecki Związek Szkolny);

Brak dostatecznej znajomości języka niemieckiego wykazało

przytem 1.877 dzieci. Tak więc deklaracje złożone przez rodzi­

ców, a stwierdzające, że językiem dzieci jest język niemiecki, deklaracje, na podstawie których dzieci zostały przyjęte do szkół mniejszościowych, okazały się w większości niezgodne z prawdą. Kwestionowanie wszakże takich nawet deklaracyj jest uniemożliwione przez postanowienia Konwencji Genew­

skiej. To też pozostawały dwie tylko możliwości: 1. cofnąć dzieci starsze do klas niższych ze względu na zbyt słabą znajo­

mość języka niemieckiego, w którym miały pobierać naukę w szkołach mniejszościowych (uniemożliwiłoby to tym dzie­

ciom ukończenie szkoły powszechnej w przepisanym okresie czasu), 2. przydzielić dzieci zpowrotem do szkół polskich w drodze administracyjnej (nie kwestionując ważności dekla­

racyj), wyłącznie z uwagi na to, że w szkole niemieckiej nie mogą wykonać obowiązku szkolnego, jako niewładające dosta­

tecznie językiem niemieckim.

Wybrano to drugie. Wskutek zażalenia Volksbundu sprawa oparła się wszakże o Komisję Mieszaną, której Prezydent wy­

stąpił z propozycją rozstrzygnięcia kompromisowego. Wyzna­

czono 13 komisyj parytetycznych, które raz jeszcze przepro­

wadziły egzaminy, przyczem z 1.255 dzieci przeegzaminowa­

nych dostateczną znajomość języka niemieckiego wykazało 244 dzieci, brak zaś znajomości — 920. W 111 wypadkach oceny nieuzgodniono, 93 dzieci do egzaminu nie stawiło się.

Wreszcie dla zbadania tych dzieci, co do których członkowie komisyj parytetycznych nic uzgodnili poglądów, oraz tych, które do egzaminu nie zgłosiły się, Prezydent Komisji Miesza­

nej wyznaczył specjalnego superarbitra w osobie Kierownika swego Biura. Na 140 dzieci zbadanych przez superarbitra wy­

kazało znajomość języka niemieckiego 52, nieznajomość zaś 88.

Akcję egzaminacyjną zakończono dnia 18 grudnia 1934 r.

W wyniku tej akcji z 4.523 dzieci zgłoszonych do szkół nie­

mieckich (w tern 1.503 dzieci rocznika 1927 i 3.020 dzieci star­

szych, przeniesionych ze szkół polskich) wróciło do szkół pol­

skich 2.341 (w tern: 403 dzieci, których zgłoszenia unieważ­

niono z powodów formalnych, 920 — zdyskwalifikowanych przez komisje parytetyczne i 88 przez superarbitra). W szko­

łach mniejszościowych pozostało 2.182 dzieci. Mimo pewnego podniecenia akcja egzaminacyjna odbyła się naogół w zupeł­

nym spokoju. Nadmienić należy, że na całym terenie jest prze­

prowadzane intensywne douczanie dzieci języka niemieckiego w sposób pokątny (np. pod pozorem dożywiania przez organi­

zacje humanitarne), przyczem akcję tę prowadzą osoby nie

posiadające naogół odpowiednich do tego kwalifikacyj.

II. Kronika bieżąca.

1. Zrzeszenie Polskich Nauczycieli Geografji (Oddział Śląski) zor­

ganizowało w dniu 20 lutego r. b. konferencję geograficzną w państwo- wem gimnazjum w Bielsku, poprzedzoną lekcjami pokazowemi, prze­

prowadzonemu przez pp. Mandeckiego i Ryżewskiego. Po przeprowa­

dzeniu dyskusji na temat obu lekcyj wygłosili odczyty Dyr. Dr Ma­

łecki i Doc. Dr Passendorfer,

2. Biuro Statystyczne przy Śląskiej Radzie Wojewódzkiej przystą­

piło do stałego bezpłatnego rozsyłania ukazujących się publikacyj statystycznych Dyrekcjom i Kierownictwom szkół. Wydział Oświe­

cenia Publ. zachęca nauczycielstwo do zainteresowania się temi wy­

dawnictwami i do odpowiedniego wyzyskania materjałów statystycz­

nych przy nauczaniu

3. Jeszcze w ubiegłym roku szkolnym na konferencji rejonowej w Bielszowicach podjęto myśl opracowania monografii Bielszowic.

Zorganizowanie akcji w tym kierunku i ogólne nad nią kierownictwo powierzono p. Kopycińskiemu. Udział w tej prący zgłosiło kilkanaście osób. Na konferencjach rejonowych w listopadzie i grudniu 1934 r.

zaznajomiono zebranych z wynikami dotychczas przeprowadzonych w tym zakresie badań.

4. W związku z 15-tą rocznicą uzyskania dostępu do morza odbyły się w szkołach śląskich w dniach 9 i 10 lutego r. b. uroczyste obchody zorganizowane przez młodzież szkolną przy czynnym udziale nauczy­

cielstwa.

5. Wydział Oświecenia Publicznego rozesłał Dyrekcjom szkól śred­

nich sprawozdanie z II międzyszkolnych drużynowych zawodów nar­

ciarskich (które odbyły się w Wiśle w dniach 2 i 3 lutego r. b.) celem podania wyników do wiadomości młodzieży. Z drużyn żeńskich 1-sze miejsce zajęła Szkoła Zawodowa Macierzy Szkolnej w Bielsku, 2-gie Szkoła Zawodowa Tow. Polek w Katowicach. Z drużyn męskich 1-sze miejsce zajęła Państw. Szkoła Przemysłowa w Bielsku, 2-gie zaś — Państw. Gimnazjum matem.-przyr. w Cieszynie.

(i. Wydział Oświecenia Publicznego zawiadomił niedawno podlegle sobie władze szkolne, że decyzją Prezydjum Rady Ministrów będą wprowadzone z dniem 1 kwietnia r. b. dla funkcjonarjuszów państwo­

wych i ich rodzin legitymacje urzędowe nowego typu. Obecnie odbywa się wystawianie nowych legitymacyj.

Urlopy dla członków ognisk metodycznych. Wydział Oświecenia Publicznego powiadomił Inspektoraty Szkolne i seminaria nauczycielskie, że tym nauczycielom, którzy są członkami ognisk metodycznych, organi­

zowanych przez Instytut Pedagogiczny w Katowicach, należy udzielać jednodniowego urlopu na dzień, w którym przypada zebranie ogniska.

Biblioteka Instytutu Pedagogicznego. Wydział Oświecenia Publiczne­

go rozesłał podległym sobie władzom szkolnym komunikat informacyjny Instytutu Pedagogicznego w Katowicach w sprawie istniejącej przy tym Instytucie biblioteki pedagogicznej. Jednocześnie Wydział Oświecenia Publicznego zachęca nauczycielstwo do korzystania z urządzeń tej biblio­

teki, dostępnej bezpłatnie ogółowi nauczycielstwa.

Ankieta Zrzeszenia Geografów. Innem pismem Wydział Oświecenia Publicznego rozesłał ankietę Zrzeszenia Polskich Nauczycieli Qeografji, dotycząca ćwiczeń z zakresu geografii w pierwszej klasie gimnazjalnej, zachęcając przytem nauczycieli tego przedmiotu do udzielenia odpowiedzi na wyszczególnione w ankiecie pytania.

Wykłady Radjowe dla Rodziców. W związku z rozpoczętym w dniu 15 stycznia r. b. cyklem popularnych wykładów pedagogicznych dla rodzi­

ców, nadawanych przez Radjo Polskie w Katowicach co wtorek o godzinie

■6-tej wieczorem, Wydział Oświęcimia Publicznego zwrócił się do podległych sobie władz szkolnych z zaleceniem propagowania tych wykładów wśród rodziców, oraz wykorzystywania ich w pracy rad rodzicielskich. Jedno­

cześnie Wydział Oświecenia Publ. prosi Dyrekcje i Kierownictwa szkół 0 nadsyłanie swych uwag i propozycyj w sprawie działu pedagogicznego w Radjo Polskiem w Katowicach.

Konkurs Fidac’u Żeńskiego dla młodzieży. Centralny Zarząd Żeńskie­

go Fidac’u w Paryżu wzorem lat ubiegłych zorganizował w roku bieżącym za pośrednictwem swych Sekcyi Narodowych konkurs na wypracowaniu dla młodzieży obojga płci od lat 14-tu do 18-tu. Trzy najlepsze wypraco­

wania mają być nagrodzone medalami. Wydział Oświecenia Publicznego polecił ogłosić warunki tego konkursu we wszystkich szkołach średnich ogólnokształcących i zachęcić młodzież do wzięcia w nim udziału.

Propaganda wstrzemięźliwości od alkoholu W związku ze zorgani- nizowanym przez Polską Ligę Przeciwalkoholową „Tygodniem Propagandy Trzeźwości" (w dniach od I-go do 8-go lutego r. b.) Wydział Oświecenia Publicznego zarządził, by. we wszystkich szkołach poświęcono w lutym sprawie alkoholizmu pogadankę lub lekcję szkolną, oraz by nauczyciele przy sposobności zetknięcia się z rodzicami na konferencjach, lub ze słu­

chaczami kursów dla dorosłych przeprowadzali odpowiednie rozmowy 1 wykłady.

Zbiórka na rzecz szkolnictwa polskiego zagranicą. Rada Fundacyjna i Zarząd Funduszu Szkolnictwa Polskiego Zagranicą zorganizowały w całej Polsce od dnia 15-go stycznia do 15-go lutego r. b. powszechną zbiórkę pieniężną na cele szkolnictwa polskiego zagranicą. Odbyty w roku ubie­

głym 11-gi Zjazd Polaków z Zagranicy i utworzenie Światowego Związku Polaków stały się wyrazem zacieśnienia węzłów wspólności narodowej między krajem ojczystym a ludnością polską zagranicą, a zarazem wska­

zały potrzebę opieki nad miodem pokoleniem polskiem zagranicą, któremu w obcem środowisku może grozić wynarodowienie. Najskuteczniejszym środkiem podtrzymania w niem świadomości narodowej jest niewątpliwie popieranie rozwoju szkolnictwa polskiego zagranicą. Naród polski nie za­

myka się w politycznych granicach Państwa Polskiego, pomoc okazywana przez społeczeństwo polskie w kraju polskim skupieniom zagranicą posiada charakter samopomocy narodowej. W myśl tej zasady Wydział Oświece­

nia Publicznego zwrócił się do nauczycielstwa z prośbą o poparcie akcji zbiórkowej przez wygłaszanie odpowiednich pogadanek w szkołach, zorga­

nizowanie zbiórki wśród rodziców i młodzieży szkolnej, oraz przez współ­

pracę w Komitetach lokalnych. Jednocześnie Wydział Oświecenia Publ.

zawiadomił, iż Wojewódzki Komitet Obywatelski pod przewodnictwem Wojewody Grażyńskiego uchwalił wezwać wszystkie kategorie urzędników do dobrowolnego jednorazowego opodatkowania sie na rzecz szkolnictwa polskiego zagranicą.

Przenoszenie nauczycieli. Wydział Oświecenia Publicznego podał do wiadomości inspektorów szkolnych okólnik Ministerstwa W. R. i O. P.

w sprawie przenoszenia nauczycieli na inne miejsce służbowe na własną prośbę. Okólnik zwraca uwagę na konieczność ograniczenia takich przenie­

sień ze względu na to, że zbyt częsta zmiana stanowiska przez nauczyciela odbija sic szkodliwie na jego pracy w szkole. Przeniesień można dokony­

wać tylko w wypadkach należycie uzasadnionych i wówczas tylko, gdy nie traci na tern dobro służby.

Międzynarodowe wykłady akademickie w Gdyni. Gazeta Urzę­

dowa Województwa Śląskiego (Dział Administracji Szkolnej) w nrze z dnia 20 grudnia 1934 r. zamieszcza komunikat w sprawie programu Kolegium Międzynarodowych Wykładów Akademickich im. Marsz. J.

Piłsudskiego w Gdyni na r. 1935. Wykłady odbywać się będą w cza-

sie od 14 li pea do 1 sierpnia r. b. i będą prowadzone w dwóch dzia­

łach. W dziale pierwszym wykłady będą poświęcone zagadnieniom samorządowym, gospodarczym, prawno-państwowym, prawno-histo- rycznym, geograf,ji komunikacyjnej, prawodawstwu morskiemu i t. p.

W dziale drugim wygłoszone zostaną wykłady dotyczące literatur sło­

wiańskich, etnograf,ji Słowian, sztuki ludowej w Polsce, dziejów od­

budowy Państwa Polskiego, postaci Marszałka J. Piłsudskiego i inne.

Uczestnicy wykładów będą korzystać z różnych udogodnień, między innemi otrzymają zniżki kolejowe. Zgłoszenia należy nadsyłać na ręce kierowniczki biura Kol eg j um, p. J. Klemańskiej w Warszawie (ul. Wspólna 54). Wydział Oświecenia Publicznego zachęca nauczy­

cielstwo do zapisywania się na wykłady.

Z żałobnej karty.

Dnia 2 grudnia 1934 r. zmarł nagle w Chorzowie na udar serca inż. Ste­

fan Kozłowski, profesor państwowego gimnazjum matematyczno-przyrodni­

czego w Chorzowie, kierownik ogniska metodycznego chemii na Śląsku, przeżywszy lat 42. Obok głębokiej wiedzy fachowej Zmarły posiadał wy­

bitne zdolności organizacyjne i odznaczał się niezwykłą wprost pracowi­

tością. Zalety te, do których dodać należy ujmującą prostotę w zachowa­

niu się, szczerość i serdeczność, zjednały mu wysoki szacunek i żywą przyjaźń wśród znajomych, kolegów i przełożonych. Szkolnictwo polskie na Śląsku poniosło wskutek przedwczesnego zgonu ś. p. Inż. Kozłowskiego bolesną stratę. Cześć Jego pamięci!

Drukarnia P. Mitręgi w Cieszynie.