Codzienny Express Pomorski : wychodzi 7 razy tygodniowo ... z tygodniowym dodatkiem ilustrowanym 1925.03.07, R. 1, nr 35

Dziś dodatek iluitrowany

Rok 1 Sobota, dnia 7 marca 1925 Nr. 35 Cena 20 gr.

Wychodzi 7 razy tygodniowo o godzinie 7-ei rano, w poniedziałki o godzinie 10-ej — z tygodniowym dodatkiem ilustrowanym ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

j P R E N U M E R A T A

•»

Ś w e k s p e d y c ji m ie s ię c z n ie 2 ,5 0 z ł, z o d n o s z e n ie m lu b p o z a - i m ie js c o w e 2 ,7 5 z ł, z a g ra n ic ą 4 ,— z ł. - R e d a k c ja , a d m in i-

\ s tra c ja i e k s p e d y c ja z n a jd u ją się w T o ru n iu p rz y P ie k a - : ra c h n r. 1 4 . - T e le fo n n r. 6 4 7 . - R e d a k to r p rz y jm u je i o d g o d z . 3 d o 5 w ie c z . - A d m in is tra c ja c z y n n a o d g o d z .

8 30 ra n o d o g o d z , 6 w ie c z .

O G Ł O S Z E N I A

C e n a z a w ie rsz m ilim e tro w y n a s tro n ie 7 -ła m o w e j 1 5 g r.

N a s tr. 4 -ła m . 4 0 g r. n a I s tr. 7 0 g r. Z a o g ło s z e n ia s k o m p lik . i z z a s trz e ż e n ie m m ie js c a 2 5 0/0 n a d w y ż k i. - O g ło s z e n ia d ro b n e ; w ie rs z n a p is o w y 2 0 g r, k a ż d e n a s tę p n e s ło w o 1 0 g r.

R u c h w to w a rz . 2 0 g r, w ie rs z . - O g ł. z a g r. 1 0 0 °/o n a d w y ż k i.

K o n to c z e k o w e : P . K . 0 . P o z n a ń 2 0 1 0 6 0 . EDCBA

M e w o ln o r u sz a ć g r a n ic !

(jz .) O ś w ia d c z e n ie s z efa R z ę d u p o l-

•k ie g o , z ło ż o n e n a w c z o rajs z e m p o s ie d z ę fiiu S e jm u , o s la te c z n ie ro z w ie w a z łu d z e ­ n ia , k tó ry m d o te j c h w ili p o d le g a li lo n ­ d y ń s c y i in n i p rz y ja c ie le N ie m iec , iż P o ls k a p o d ic h p re sję w im ię m iłe g o p o ­ k o ju je d n a k s ię z g o d z i — w c z e ś n ie j c z y p ó ź n ie j — n a re w iz ję s w y c h g ra n ic z a ­ c h o d n ic h . J a sn o i s ta n o w c z o o ś w ia d ­ c z y ł p . p re m je r, ż e ja k k o lw ie k n a ró d i rz ę d p o ls k i g o rą c o p ra g n ę p o k o ju — w sze lk ie u s iło w a n ia z m ia n y u s tro ju te - ry io rja ln e g o , u s ta lo n e g o tra k ta ta m i, s p o tk a ją s ię z s ta n o w c z e m o d p a rc ie m z e s tro n y P o lsk i.

la k je s t! R z ę d m o ż e b y ć p e w ie n , ż e w o b ro n ie g ra n ic n a s z y c h s ta n ie c a ły n a r ó d ja k je d e n m ę ż. N ie o d d a m y a n i p ię d z i z ie m i p o lsk ie j — n ik o m u ! N ie o d d a m y z a n ic w ś w ie cie , te m m n ie j z a c e n ę p a k tu , p ro je k to w a n e g o p rz e z N ie m ­ c y , p a k tu , n ie d a ją c e g o n a w e t n a jm n ie j­

s z e j g w a ra n c ji p o k o ju . T e rn n ie z ło m n e m p o s ta n o w ie n ie m n a ro d u i rz ę d u p o l­

s k ie g o n ie z d o ła ję z a c h w ia ć a n i d z iś, a n i w p rz y s z ło ś c i — p o g ró ż k i a n g ie lsk ie , iż z o sta n ie m y w y łą c z e n i z g ro n a p a ń s tw , k tó re m a o b ją ć p a k t b e z p ie c z e ń stw a , n ie u g n ie m y s ię p o d p re s ją , n ie z lę k n ie m y się g ro źb y w o jn y .

B a rd zo d o b rz e się s ta ło , ż e p re m je r o z n a jm ił n ie d w m zn a c zn ie ś w ia tu : P ra ­ g n ie m y p o k o ju , le c z g d y k to k o lw ie k

HM Mstyffl Wdli i w Mi.

Ł Ó D Ź , 6 . 3 . (P A T .)

W c z o ra j w ie c z o re m p o lic ja p o lity c z­

n a w k ro c z y ła d o lo k a lu p ra c o w n ik ó w ig ły p rz y u l. 1. M a ja . W lo k a lu z a sta n o o b ra d u ją c ą m a s ó w k ę z w ią z k u m ło d z ie ­ ż y k o m u n is ty c z n e j w lic z b ie 1 4 0 o só b . Z n a le z io n o w ie le m a te rja łu o b c ią ż a ją c e ­ g o . W s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w z e b ra n ia a re sz to w a n o .

S łu sz n e

P A R Y Ż , 6 . 3 . (P A T .)

K o m e n tu ją c p rz e m ó w ie n ie C h a m b e r­

la in a , „ P e t|t P a ris ie n ’ .s tw ie rd z a , ż e a n ­ g ie ls k o - fra n c u s k o b e lg ijsk i p a k t b e z ­ p ie c z e ń s tw a , d o k tó re g o m o g ły b y się p rz y łą c z y ć i N ie m c y , z a p e w n i ty lk o b e z ­ p ie c z e ń stw o p o z o rn e , g d y ż d la z a m ą c e ­ n ia p o k o ju w y s ta rc z y ło b y w y w o ła n ie p rz e z N ie m c y k o n flik tu n a d W is łę . O - m a w ia n y p a k t m ó g łb y b y ć s k u te c z n y m d o p ie ro p o u z u p e łn ie n iu g o p rz e z ś c is łe z a rz ą d z e n ia o c h a ra k te rz e w o js k o w y m , ro z c ią g a ją c e s ię n a w s z y s tk ie g ra n ic e R z e szy . „ E c h o d e P a ris” o s tro k ry ty k u -

s p ró b u je n a s z m u sić d o w y rz e c z e n ia s ię . s te śm y ta k o s a m o tn ie n i, ja k się z d a je c z ęś c i z ie m i p o lsk ie j — b ę d z ie w o jn a ! ■ n a s z y m w ro g o m . M o ż em y — ja k o ś w iad I b ę d z ie to w ie lk a w o jn a , b o w ie m n ie je - i c z y ł p re m je r — w z u p ełn o śc i lic zy ć n a

■■MHaaBHMMaBKiiBHBnaMaansBaBBKfinBnHHRBBHacaBHKnaaBaEBBaaaBca ■■■■■■ ■■■■■ mmmb

D o n io słe p o sie d z e n ie S ejm u .

In te r p e la c ja k lu b ó w p o lsk ic h

w sp ra w ie z a k u só w n ie m ie c k ic h . Ja sn e i s ta n o ­ w c z e o św ia d cz e n ie p re m je ra . P ra g n ie m y p o k o ju ,

le c z n ie p o z w o lim y ru sz y ć g ra n ic !

(T e le fo n e m o d w ła s n . k o re s p o n d e n ta ).

W A R S Z A W A , 6 . 3 . (H .) D ą ż e n ia n ie in ie c k ie d o n a ru s z e ­ n ia g ra n ic p o lsk o - n ie m ie c k ic h sp o w o d o ­ w a ły k lu b y p o ls k ie d o w y s tą p ie n ia n a d z is ie js ze m p o s ie d z e n iu S e jm u z in te r­

p e la c ję n a s tę p u ją c e j tre ś c i:

„ W o b ec u r z ęd o w y c h w ia d o m o ści, stw ier d za ją c y ch , że r z ęd n ie m ie c k i p o d ­ ją ł sta ra n ia d y p lo m a ty c zn e , z m ier z a ją c e d o w p r o w a d z e n ia .r ó ż n ic w o b o w ią zk u je g o p o sz a n o w a n ia g r a n ic p a ń stw o w y c h n a z a c h o d zie i w sc h o d z ie , o ra z w o b e c te ­ g o , że ta k ie sta n o w isk o r z ą d u n ie m iec k ie g o je st ja sk ra w e m p o d w a ż a n ie m tr a k ta ­ tu w e rsa lsk ieg o , g d y ż p a ń stw o n ie m ie c­

k ie z o b o w ią z a ło się w tr a k ta cie w e rsa l­

sk im p o d p ise m sw o im d o u sta le n ia w sz y stk ic h sw o ic h g r a n ic o b e c n y ch w sp o só b z u p e łn ie je d n a k o w o o b o w ią z u ją cy , ja k g r a n ic z a c h o d n ic h w a rt. 2 7 , ta k i g ra ­ n ic w sc h o d n ic h , m ia n o w icie o g ó ln e j, g d a ń sk iej i g ó r n o ślą sk ie j w a rt. 2 7 o ra z 8 7 i n a stę p n y c h p o d p isa n i z a p y tu ją rzą d , ja k ie sta r a n ia p r z e d się w z ią ł w p o ­ r o z u m ie n iu z r z ą d a m i p a ń stw so ju sz n i­

c z y c h c e le m o d p a r c ia teg o z a m a ch u .”

P o o d c z y ta n iu te j in te e rp e la c ji z a ­ b ra ł g ło s p . p re z e s R a d y M in istró w i o d ­ c z y ta ł n a s tę p u ją c e o ś w ia d c z e n ie :

W y so k i S e jm ie ! W o d p o w ie d zi n a in te rp e la cję , p o d y k to w a n ą tr o sk ą o c a ­ ło ść i b e z p iec z e ń stw o p a ń stw a , p r a g n ę p r z e d e w sz y stk ie m p r z e d sta w ić isto tn y sta n r z e cz y . S u g e stja u c z y n io n a p rzez r z ą d n ie m ie c k i rzą d o m p a ń stw so ju sz n i­

c z y ch z o k a z ji r o z m ó w d y p lo m a ty c z­

n y c h n a te m a t e w a k u a c ji stre fy k o lo ń - sk iej p o le g a n a u d z ia le N ie m ie c w p a k ­ c ie, k tó r y b y g w a r a n to w a ł n ie n a ru sz a l­

n o ść g r a n ic z a c h o d n ic h R z esz y , a z a r a­

z e m w y k lu cz a ł z jej stro n y a g r e sję w

u w a g i.

je p a k t z a c h o d n io - e u ro p e jsk i i z a u w a ż a , ż e n a jm n ie js z e n a ru s z e n ie g ra n ic P o l­

s k i z a p o c z ą tk o w a ło b y z n is z c z e n ie s ta tu s te ry to rja ln e g o E u ro p y w s c h o d n ie j. N ie m c y z m ie rz a ją d o c o ra z s z ers z e j re w iz ji s ta tu s te ry to ria ln e g o , i u s y p ia ją c z u j­

n o ś ć p o tę ż n y c h s ą s ia d ó w , a b y z y s k a ć n a c z a s ie p rz y z a ła tw ie n iu ra c h u n k ó w z s il­

n ie js z y m i. „ E re N o u v e lle ” z a p y tu je , c z y m o ż liw e je s t p o g o d z e n ie w y k o n a n ia p o ­ s ta n o w ie ń tra k ta tu w e rsa lsk ie g o , s tw a ­ rz a ją c y c h c ią g łe p o w a ż n ie n ie s n a s k i w d o lin a c h W isły i D u n a ju z w p ro w a d z ę n ie m w ż y c ie p a k tu , g d z ie m o w a je s t ty lk o o R e n ie .

d r o d z e zb ro jn ej p r z e ciw k o są sia d o m n a W sc h o d z ie. M o g ę stw ie rd z ić n a p o d sta ­ w ie " p o sia d a n y ch p rzez r z ą d a u te n ty c z ­ n y c h W ia d o m o ści, ż e w o d p o w ie d z i n a

!ę su g e stię r zą d fr a n c u sk i o św ia d c z y ł, ż e m ó g łb y r o z p a try w a ć in ic ja ty w ę n ie ­ m ie ck ą ty lk o w śc isłem p o r o z u m ien iu ze sw y m i so ju sz n ik a m i (o k la sk i) i że ty l k o ta k i p a k t b y łb y d o p r z yję cia d la F r a ń c ji, k tó r y b y się u k ła d a ł w r a m a c h tr a k ­ ta tu w e r sa lsk ieg o (o k la sk i). P o z a te m p r o to k ó ł g e n e w sk i sta n o w i p o d sta w ę p o ­ lity k i fr a n cu sk ie j, je że li c h o d z i o z a g a d - n ie n ie b e z p ie c ze ń stw a . S tw ie r d zić d a ­ rtej m o g ę , że w o b e cn e j c h w ili n ie n a le ­ ż y

l

o c z e k iw a ć w ię ż ą c y c h d e c y z ji i zo b o ­ w ią z a ń w tej sp r a w ie. N ie m n ie j je d ­ n a k p r a g n ę ju ż d z iś o k r eślić ja sn o i m o c ­ n o sta n o w isk o r z ą d u p o lsk ieg o , św ia d o ­ m e g o sw y ch o b o w ią z k ó w i sw ej o d p o ­ w ie d z ia ln o śc i p rzed k r a jem i p e w n e g o , ż e lic zy ć m o ż e n a b e z w z g lęd n e i je d n o ­ m y śln e p o p a r c ie g o w tej sp ra w ie . P o l­

sk a sz cz e rz e p r a g n ie p o k o ju i n ie o d m ó ­ w i n ik o m u sw ej w sp ó łp r a c y n a d jeg o u - tr zy m a n ie m i u sta len ie m , a le za n ie­

o d z o w n y jeg o w a r u n ek u w a ż a i u w a ż a ć b ę d z ie śc isłe p r z e str z e g a n ie te ry to r ia l­

n y c h p o sta n o w ień o b o w ią z u ją c y c h tr a k ­ ta tó w . J a k ie k o lw ie k p ró b y n a r u sz e n ia u sta lo n eg o n im i sta n u r z ec z y n a ja k ie j­

k o lw ie k d ro d ze sp o tk a ją się ze sta n o w - c z e m i z d e c y d o w a n e m o d p a r c iem ze stro n y r z ą d u p o lsk ie g o , k tó r y p o le g a ć p rzy - tem m o ż e n a n ie w ą tp liw e m i p e łn e m p o ­ p a r c iu sw o ic h so ju sz n ik ó w .

m u je .n a i-. r d lu g k ń j O ś m tw y p a iy g P . m a rs z a łe k s tw ie rd z ił, ż e Iz b a p rzyj m u je d o w ia d o m o śc i o św ia d c ze n ie p . p re z e sa R a d y M in istró w — p o c z e m p o s ie ­

d z e n ie z a m k n ię to . •

W y w ia d z m ii

P A R Y Ż , 6 . 3 . (P A T .) P rz e d sta w ic ie l „ M a tin a ” d o k o n a ł w y ­ w ia d u z m in istre m S k rz y ń s k im , k tó ry w d n iu d z is ie js z y m z o b a cz y się z s z e re g ie m o s o b is to śc i z e ś w ia ta p o lity c z n e g o i w o j­

s k o w e g o . P . m in . S k rz y ń sk i o ś w ia d ­ c z y ł, ż e n a p o k ó j licz y ć m o ż n a je d y n ie w te d y , g d y je s t o n g w a ra n to w a n y p rz e z w s z y s tk ic h , p o c z em s tw ie rd z ił k a te g o ­ ry c z n ie , ż ę n a d ro d z e a rb itra ż u n ie m o ­ g ą b y ć p o d n o sz o n e s p ra w y , ro z strz y g n ię ­ te p rz e z tra k ta ty . P . m in is te r p o d k re ś­

lił n a s tę p n ie , ż e p ie rw s z a p la c ó w k a o - b ro n n a L o n d y n u n ie z n a jd u je się a n i w C a la is , a n i n a d R e n e m , le cz n a d ,W isłą . W s p o m n ia w s z y d a le j o p o k o jo w o ś c i P o l-

p o m o c n a sz ej so ju sz n ic z k i — F r a n c ji.

N ie o d m ó w i n a m o n a p o m o c y w ż a d ­ n y m w y p a d k u .

T a k te ż b y ć w in n o . L o sy P o ls k i i F ra n c ji s ą ś c iś ie z w ią z a n e z so b ą . .U p a ­ d e k P o lsk i — to p o c z ą te k k o ń c a F ra n c ji.

G ło sy , k tó re n a s d o c h o d z ę z n a d S e k ­ w a n y ś w ia d c z ę , ż e i ta m tę p ra w d ę ro ­ z u m ie ją w z u p e łn o śc i.

L a id z o d o b rz e s ię s ta ło , ż e p . p re m ­ je r z ło ży ł s w o je o ś w ia d c z e n ie w ła ś n ie w c z o ra j, b o w ie m ró w n ie ż w c z o ra j w ie^

o z o re m o d b y ła s ię p ie rw sz a r o z m o w a H e r io ta z m in istr e m C h a m b e r la in e m . Z a n im ją ro z p o c z ę li, n a p e w n o p rz e d te m z a z n a jo m ili s ię z tre śc ią o ś w ia d c z e n ia s z e fa R z ą d u p o ls k ie g o . S y tu a c ja b y ła w ię c ja sn a . P a n C h a m b e rla in m ó g ł o sz cz ę d zić so b ie tru d u p rz e k o n y w a n ia p . H e rrio ta , ż e P o ls k a p o w in n a b y ć „ u - s tę p liw s z ę” — o ile m ia ł z a m ia r to u c z y ­ n ić . A p e w n ie m ia ł!

N ie , w te j s p ra w ie n ie b ę d z ie m y u - s tę p liw s z y m i. A n i ju tro , a n i p o ju trz e . D o w s p ó łp ra c y n a d u trw a le n ie m p o k o ju b ę d z ie m y z a w sz e g o to w i — le cz ta k ż e d o o b ro n y n a s z y c h g ra n ic . N ie lę k a m y s ię n ic z e g o i n ik o g o U fn i w z w y c ię s tw o s p ra w ie d liw o śc i, o p a rc i n a n a s z e j i n a ­ sz ej s o ju sz n ic z k i d z ie ln e j a rm ji c z e k a­

m y w s p o k o ju n a b ie g w y p a d k ó w . N ie z a s k o c z ą o n e n a s .

L . --«■

P ie r w sz a

r o z m o w a .

P A R Y Ż , 6 . 3 . (P A T .)

H e rrio t i C h a m b e rla in s p o tk a ją s ię d z iś w ie cz o rem n a o b ie d z ie w a m b a sa ­ d z ie a n g ie lsk ie j. S p o tk a n ie to , k tó re o d b ę d z ie się w r o b e c n o ś c i a m b a s a d o ra a n g ie lsk ie g o b ę d z ie m ia ło c h a ra k te r ś c iś le p o u fn y .

i. S k r z y ń sk im .

s k i, p . m in iste r w y ra z ił p rz e k o n a n ie , ż e w z a je m n a u fn o ś ć i p rz y ja ź ń .g o ls k o -fra n c u ś k a z e zw o lą n a o m ó w ie n ie s p ra w y b e z p ie c ź e ń s tw a w d u c h u p o d n io s ły m , le cz o d p o w ia d a ją c y m rz e c z y w is to ś c i.

Kaiwi t o iioH A ic lifflilffl!

HOTEL „POD ORŁEM“

Tel. 20 ul. M ostow a nr. 19 T O

Właściciel: ST. ZACZKIEWICZ

S tr . 2 .CODZIENNY EXPRESS POMORSKI N r. 3 5

Idea lednofti systema edukacyjnego.

(Szkoła powszechna a średnia w Rzeczypospolitej Polskiej.)

d o p e - c z y

ca- du-

P o d p o w y ż s z y m ty tu łe m p . H e n r y k R o w id z a m ie s z c z a w r „ N o w ^ e j R e f o rm ie "

n a s tę p u ją c e u w a g i:

W o s ta tn ic h c z a s a c h to c z y s ię n ie ­ z w y k le o ż y w io n a d y s k u s ja i p o le m ik a n a s z p a lta c h p r a s y z a g r a n ic z n e j i k r a ­ jo w e j w s p r a w ie p r z e b u d o w y s y s te m u w y c h o w a n ia o d s to p n i n a jn iż s z y c h n a jw y ż s z y c h . N ie c h o d z i tu ty lk o o w n e u d o s k o n a le n ie p r o g r a m o w e m e to d y c z n e , a le o głęboką reformę łokształtu szkolnictwa zgodnie z chem i wymogami nowej epoki kultu­

ralnej w dziejach ludzkości.

W p r a s ie f r a n c u s k ie j p o ja w ia ją s ię u s ta w ic z n ie a r ty k u ły p o ś w ię c o n e id e i je d n o ś c i s z k o ln ic tw a „ E c o le u n iq u e ” , w N ie m c z e c h to c z y s ię w ra lk a o r e a liz a ­ c ję s z k o ły je d n o lite j „ E in h e its s c h u le ” . A r ty k u ły te s ą o d b ic ie m n o w y c h p r ą d ó w e d u k a c y jn y c h , ja k ie p r z e n ik a ją w s p ó łc z e s n ą m y ś l p e d a g o g ic z n o - s p o ­ łe c z n ą . O b e c n y r z ą d H e r r io ta w e F r a n ­ c ji p o w o ła ł s p e c ja ln ą k o m is ję p o d p r z e - .w o d n ic tw e m z n a k o m ite g o p e d a g o g a

F e r d y n a n d a B u is s o n a i p o le c ił je j o p r a ­ c o w a n ie p r o je k tu r e fo r m y e d u k a c ji n a ­ r o d o w e j w d u c h u „ E c o le U n iq u e " . — W N ie m c z e c h r e a liz u ją ju ż o d la t k ilk u id e ę s z k o ły je d n o lite j. W n ie k tó r y c h p a ń s tw a c h e u r o p e js k ic h i w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h id e a je s t ju ż u r z e c z y ­ w is tn io n a .

N a c z e r ń p o le g a id e a je d n o ś c i s y s te ­ m u e d u k a c y jn e g o , is to ta s z k o ły je d n o ­ lite j? D o c z e g o z m ie r z a ją s p o łe c z e ń s tw a d e m o k r a ty c z n e w d z ie d z in ie r e f o rm s p o łe c z n o - p e d a g o g ic z n y c h ? G łó w n y m c e ­ le m je s t z u p e łn e u s u n ię c ie s z k o ły s ta n o w e j i umożliwienie wszystkiej dziatwie 1 młodzieży dostępu do szkoły tego ro ­ dzaju, która najbardziej odpowiada uzdolnieniom i zamiłowaniom każdego ucznia. I d e a je d n o ś c i s y s te m u e d u k a ­ c y jn e g o z m ie r z a d o ś c is łe g o i o r g a n ic z ­ n e g o z e s p o le n ia s z k ó ł w s z y s tk ic h s to p n i i r o d z a jó w . P o d s ta w ą b u d o w y te g o s y ­ s te m u je s t w y s o k o z o r g a n iz o w a n a s z k o ­ ła p o w s z e c h n a , n a k tó r e j o p ie r a s ię w - s p o s ó b n a tu r a ln y s z k o ln ic tw o ś r e d ­ n ie ( z a w o d o w e io g ó łn o - k s z ta łc ą c e ) , a w r e s z c ie w y ż s z e . N ie tr z y k a te g o r je s z k ó ł, a le tr z y s to p n ie , tr z y f a z y w w y ­ c h o w a n iu o g ó łu m ło d z ie ż y : a ) s z k o ła p o w s z e c h n a , b ) s z k o ła ś r e d n ia z a w o d o ­ w a , w z g lę d n ie g im n a z ju m , c ) s z k o ła w y ż s z a , u n iw e rs y te ty .

O d u r z e c z y w is tn ie n ia te j id e i z a le ż y w z n a c z n e j m ie r z e u r z e c z y w is tn ie n ie d e m o k ra c ji i je j p o g łę b ie n ie . O b e c n ie p a -

n u je p r z e d z ia ł o g r o m n y , a n a w e t p r z e ­ p a ś ć m ię d z y p r a c o w n ik a m i u m y s ło w y ­ m i a f iz y c z n y m i, c o je s t p r a w d z iw y k lę ­ s k ą s p o łe c z n ą i n a r o d o w ą . W w ie lu p a ń s tw a c h w y c h o w u je s ię m ło d z ie ż z a le ż ­ n ie o d s to s u n k ó w ' s p o łe c z n y c h r o d z ic ó w ju ż o d d z ie c iń s tw a w o s o b n y c h s z k o ­ ła c h , o d p ie rw s z y c h la t n a u c z a n ia e le ­ m e n ta r n e g o . T a k i s y s te m e d u k a c y jn y je s t ź r ó d łe m w ie lu u je m n y c h o b ja w ró w w s p ó łc z e s n e g o ż y c ia s p o łe c z n e g o , s ta je s ię p r z y c z y n ą n ie s p ra w ie d liw o ś c i s p o łe ­ c z n e j, n a r a ż a n a r ó d n a s tr a ty w r s f e r z e lu d z k ic h s ił d u c h o w y c h . S k u tk i te u s u ­ n ą ć m o ż e p r z e d e w ’s z y s tk ie m r e a liz a c ja s z k o ły je d n o lite j, k tó r a u m o ż liw ia w s p ó ln e w y c h o w a n ie o b y w a te ls k ie w s z y s tk ic h w a r s tw ^ s p o łe c z e ń s tw a , z b li­

ż y d o s ie b ie o b y w a te li p r a c u ją c y c h w r ó ż n y c h d z ie d z in a c h w y tw ó rc z o ś c i m a te rja ln e j i d u c h o w e j, z a p e w n i m ło ­

d z ie ż y d o b r e p o d s ta w y d a ls z e g o k s z ta ł- dnieniem różnych poglądów na system i z n o w u 2 6 f ir m n ie m ie c k ic h n a te r e n ie c e n ią p o s z k o le p o w s z e c h n e j, u m o ż liw i edukacji narodowej. w o ln e g o m ia s ta . D w ie f ir m y z b a n k r u to - je j n a s tę p n ie w y b ó r s z k o ły , n a jle p ie j

K o n k o r d a t w

W A R S Z A W A , 6 . 3 . ( P A T .) P o łą c z o n e k o m is je s e jm o w e s p r a w ' z a g r. i k o n s ty tu c y jn a n a w s p ó ln e m p o ­ s ie d z e n iu p r z y s tą p iły d o d y s k u s ji n a d p r o je k te m u s ta w y , r a ty f ik u ją c e j k o n k o r d a t z e s to lic ą A p o s to ls k ą . S p r a w o z d a w '- c a p o s e ł D u b a n o w ic z p o d k r e ś la ją c n a w s tę p ie , ż e c h w ila o b e c n a je s t s z c z e g ó l­

n ie p o m y ś ln ą d la P o ls k i d o z a w a r c ia k o n k o r d a tu , p r z e s z e d ł d o s c h a r a k te r y z o ­ w a n ia k o n k o r d a tu , z a z n a c z a ją c , ż e o ile m o ż n a s ię d o jr z e ć w n im p e w n y c h w y ­ r ó ż n ie ń k o ś c io ła k a to lic k ie g o w s to s u n ­ k u d o in n y c h w y z n a ń , to je s t to z g o d n e z z a s a d ą k o n s ty tu c ji, ż e k o ś c ió ł k a to lic ­ k i w ś ró d r ó w n o u p r a w n io n y c h w y z n a ń z a jm u je w P o ls c e s ta n o w is k o n a c z e ln e . P r z e c iw w a g ę d la ty c h w y r ó ż n ie ń tw o r z ą p e w n e o g r a n ic z e n ia . N a u c z y c ie le r e lig ji j d o c e n c i w y d z ia łu te o lo g ic z n e g o b ę d ą m ia n o w a n i p r z e z w ła d z e ś w ie c k ie , c h o ­ c ia ż — c o p r a w 'd a — z p o ś ró d o s ó b , u p o ­ w a ż n io n y c h d o te g o p r z e z w ła d z e k o ś ­ c ie ln e . J e s z c z e d o tk liw s z e m je s t p o s ta ­ n o w ie n ie , ż e b e z z e z w o le n ia r z ą d u p o l­

s k ie g o n ie m o ż e b y ć m ia n o w a n y p r o b o ­ s z c z e m c u d z o z ie m ie c , tu d z ie ż o s o b a , k tó ­ r e j d z ia ła ln o ś ć je s t s p r z e c z n a z b e z p ie ­ c z e ń s tw e m p a ń s tw a . R e f e r e n t p o d k r e ś ­ lił, ż e p r z e w a g i n ie u z y s k u je w k o n k o r­

d a c ie a n i p a ń s tw o , a n i k o ś c ió ł i ż e o b ie s tr o n y s ą tr a k to w a n e r ó w n o m ie rn ie . N a j

o d p o w ła d a ją c e j je j u z d o ln ie n io m i z a in ­ te r e s o w a n io m .

P o d o b n ie ja k w in n y c h p a ń s tw a c h i w P o ls c e idea jedności systemu edu­

kacyjnego s ta je s ię c o r a z b a r d z ie j a k tu a ln ą . D o ty c h c z a s b r a k u n a s łą c z n o ś c i m ię d z y p o s z c z e g ó ln y m i r o d z a ja m i s z k ó ł w s z c z e g ó ln o ś c i m ię d z y s z k o łą p o w s z e ­ c h n ą , a ś r e d n ią . Z n a n e s ą n a r z e k a n ia n a u c z y c ie li, p r a c u ją c y c h w je d n e j k a te - g o r ji s z k o ln ic tw a n a s z k o ły in n e j k a te - g o r ji. N a u c z y c ie ls tw o s z k ó ł ś r e d n ic h o b ­ w in ia s z k o łę p o w s z e c h n ą , ż e n ie d o ś ć d o b r z e p r z y g o to w u je u c z n ió w d o g im n a z ju m , a z e s f e r u n iw e r s y te c k ic h z n o w u c z ę s te o d z y w a ją s ię g ło s y o b r a k a c h m ło d z ie ż y g im n a z ja ln e j, w s tę p u ją c e j n a u n iw e r s y te t. B r a k p o r o z u m ie n ia m ię d z y n a u c z y c ie ls tw e m , b r a k z e s p o le n ia m ię ­ d z y je d n ą s z k o łą a d r u g ą , je s t je d n ą z p r z y c z y n ty c h n ie d o m a g a ń . Z a p o c z ą t­

k o w a n ą a k c ję n a I. O g ó ln o - p o ls k im z je ź d z ić n a u c z y c ie ls tw a w W a r s z a w ie w ' r . 1 9 1 9 n a le ż y k o n ty n u o w a ć i w ' ty m c e lu m in is te r s tw o w y z n a ń r e i. i o ś w ie ­ c e n ia p u b l. p o w ro ła ć p o w in n o komisję, złożoną z przedstawicieli wszystkich rodzajów szkół, któraby się zajęła uzgo-

k o m is ji s e jm .

d o n io ś le js z y m je s t a r t. 1 1 , s tw ie r d z a ją c y , ż e w y b ó r a r c y b is k u p ó w ' i b is k u p ó w n a ­ le ż y d o S to lic y A p o s to ls k ie j, k tó r a z a ­ p y tu je P r e z y d e n ta R z p lite j P o ls k ie j, c z y r p z e c iw k a n d y d a to w i te m u n ie m a s p rz e * c iw u n a tu r y p o lity c z n e j. U p o s a ż e n ie k o ś c io ła p o le g a ć m o ż e n a z ie m i, w d o ta - c ja c h i z a s iłk a c h w ie r n y c h . K o r r e f e re n t p o s . C z a p iń s k i ( P P S .) o ś w ia d c z a , ż e s tro n n ic tw o je g o s to ją c z a s a d n ic z o n a s ta n o w is k u r o z d z ia łu k o ś c io ła o d p a ń ­ s tw a . je s t z a o d r z u c e n ie m c a łe g o k o n ­ k o r d a tu . M ó w c a p o le m iz u je z w y w o d a ­ m i p o s . G r a b s k ie g o (Z L N .), ż e R z y m s to i n a s ta n o w is k u s iln e g o p a ń s tw a p o ls k ie ­ g o n a w s c h o d z ie , p r z y ta c z a ją c p r z y te m p r z y k ła d y , s tw ie r d z a ją c e n ie p rz y c h y l-

Silnia jako s'*ttgaat i ^id M ^o moH Na.

p r z e b y w a p r z e s tr z e ń 9 0 0 0 0 k ilo m e tró w , c z y li ty le , ile b y m u s ia ł p r z e jś ć , id ą c w p o d ró ż

naokoło świata.

C z y w o b e c te g o n a le ż y s ię o b u r z a ć n a k e ln e r a , je ś li n ie z b y t s z y b k o o b s łu g u je ?

M o ż e w ła ś n ie w ' c h w ili z n ie c ie r p li w ie n ia g o ś c ia p r z y s ia d ł s o b ie n a 5 - c io m in u to w y o d p o c z y n e k w p o d r ó ż y B im - b a r a s u d o B u r k a m a j u .

T r z e b a w ię c n y ć w y r o z u m ia ły m .

„Non olet! “

S e n a t g d a ń s k i, ja k o w s p ó ln ik d o e K o d ó w ja s k in i g r y w r S o p o ta c h , o tr z y m a ł w e d łu g o s ta tn ie g o s p r a w o z d a n ia z a r o k 1 9 2 4 -2 5 — x 6 5 0 0 0 0 g u ld e n ó w ' g d a ń s k ic h , ja k o tr z e c ią c z ę ś ć d o c h o d u c z y s te g o z s z u le r k i. Z y s k w y n o s ił d w a m iljo n y , k tó r e z o s ta ły p o d z ie lo n e m ię d z y in n e g m in y o k o lic z n e .

S c h o d z i s ię to z c h a r a k te r y s ty c z n e m o r z e c z e n ie m , ja k ie z a p a d łe w s ą d z ie g d a ń s k im . K r u p ie r s o p o c k ie j ja s k in i z a ­ s k a r ż y ł z a r z ą d je j o n ie w y p ła c e n ie m u . p e n s ji. S ą d s k a rg ę ^ o d r z u c ił i w m o ty ­ w a c h z a z n a c z y ł, ż e n ie m o ż e z a jm o w a ć s ię in s ty tu c ją n ie m o ra ln ą i p r z e c iw n ą d o b r y m o b y c z a jo m . Z te g o s ą d o w n ie z a n ie m o r a ln e u z n a n e g o ź r ó d ła c z e r p ie s e n a t g d a ń s k i p ie n ią d z e , ja k o je g o w s p ó ln ik w ' d o c h o d a c h .

Burmistrz Sahm gospodaruje skutecznie

G d a ń s k p r z e c h o d z i d a le j c ię ż k i k r y ­ z y s g o s p o d a r c z y . U r z ę d o w y o r g a n s e n a ­ tu g d a ń s k ie g o „ S ta d ta n z e ig e r ", d o n o s i ż e w o s ta tn im m ie s ią c u z lik w id o w a n o

। w o ln e g o m ia s ta . D w ie f ir m y z b a n k r u to -

Henryk Rowid. | w a ły .

n o ś ć S to lic y A p o s to ls k ie j d o P o ls k i, z w ła s z c z a w c ią g u w ie k u X I X . Z d a n ie m k o r r e f e re n ta s ą tr z y z a s a d n ic z e u j‘e m n ® c e c h y te g o k o n k o r d a tu , m ia n o w ic ie n ie - z u p e łn o ś ć , m ę tn a te r m in o lo g ja o r a z n a ­ d a n ie d u c h o w ie ń s tw u s z e r e g u u p r a w ­ n ie ń n ie z g o d n y c h z in te r e s a m i p a ń s tw a . M ę tn a te r m in o lo g ja s tw a r z a m o ż n o ś ć s z k o d liw e j d la p a ń s tw a in te r p r e ta c ji w 'o b e c c z e g o n a le ż y w p r o w a d z ić u s ta w ę in te rp r e ta c y jn ą d o k o n k o r d a tu . N ie m a m y p r a w a n o m in a c ji b is k u p ó w , c o m ia ła n ie p o d le g ła P o ls k a w d a w n y c h w ie k a c h , n ie m a m y p r a w a v e ta , a n i p r a - w a u s u w a n ia b is k u p ó w ' o r a z n ie m a m y z a p e w n io n e g o n a le ż y c ie p r a w a k a r a ln o ­ ś c i. N a u k a r e lig ji je s t o b o w ią z k o w a , p o d c z a s g d y K o n s ty tu c ja p r z e w id u je to ty lk o w s to s u n k a c h d o s z k ó ł, u tr z y m u ­ ją c y c h s ię z s u b w e n c y j p a ń s tw o w y c h .

P e w ie n w ie d e ń s k i s ta ty s ty k o b lic z y ł, iż k e ln e r o b s łu g u ją c y g o ś c i w k a w ia r n i c z y te ż r e s ta u r a c ji, w c ią g u 8 g o d z in s w e j p r a c y ' n a d o b ę , p r z e b ie g a n o r m a ln ie

30 kilometrów.

W c ią g u r o k u p r z e jd z ie o n p ie s z o , o d k u c h n i d o s to lik ó w ' i o d s to lik ó w ' d o k u ­ c h n i

9.000 kilometrów.

W c ią g u 1 0 ła t z a w o d o w e j p r a c y k a ż ­ d y ' k e ln e r, n o r m a ln ie p iln y i u s łu ż n y

MAURYCY LEBLANC. '1 * —

C z ło w ie k , k tó r y p a m ię ta .

( D o k o ń c z e n ie ) Z a c z ą ł p r z e m ie r z a ć w ie lk im i k r o k a ­ m i s w ą c e lę , p o c z e m n a g le c h w y c ił m n ie z a r a m ię , w p a tr z y ł m i s ię z b lis k a p r o s to w ' o c z y ' i r z e k ł m i p ó łs z e p te m :

— P a n ie , n ie c h p a n m n ie p o s łu c h a ...

T e r a z m o g ę p a n u w y z n a ć w s z y s tk o .. J a e g z y s tu ję p o r a z d r u g i.

P a trz y łe m n ą n ie g o ta k ja k p a tr z y s ię n a s z a le ń c a . O d trą c ił m n ie g w a łto ­ w n ie i r z u c ił s ię n a łó ż k o , łk a ją c . J e d ­ n a k p o k ilk u c h w ila c h w s ta ł i b e z ż a d ­ n e w s tę p u g ło s e m p o w a ż n y m i z n a jz u - p e łn ie js z ą p r o s to tą w y p o w ie d z ia ł s w ą o s ta te c z n ą s p o w ie d ź . M ó w ił o b s z e rn ie i d łu g o . P r z y p o m n ie ć m o g ę ty lk o o g ó l­

n ą o s n o w ę .

— D o s ie d e m n a s te g o r o k u ż y c ia b y ­ łe m d z ie c k ie m ta k ie m , ja k w s z y s tk ie in n e d z ie c i. P ó ź n ie j te n d e n c ja m e g o u - m y s łu p o c ią g n ę ła m n ie d o s tu d jó w f ilo ­ z o f ic z n y c h . W s e m in a r ja c h b y łe m n a j­

b a r d z ie j z a c ie k ły m i z m ło d y c h p s y c h o lo ­ g ó w ' i p r z e p ę d z a łe m c a ły ' c z a s ja k g d y b y ' z lu p ą w d ło n i, p o c h y lo n y n a d z a g a d k a ­ m i s w e g o s u m ie n ia . Z a c h w y c a ła m n ie w y m o w a i z a p a ł m ło d e g o m e g o p r o f e s o r a , k tó r y je s z c z e z n a jd o w a ł r o z k o s z w u p r a w ia n iu s w e g o z a w o d u . W te d y ' z a u w a ż y łe m z ja w is k o , k tó r e u p la s ty ­ c z n ia ło m i s ię c o r a z w y r a ź n ie j. F o r m u ­ ło w a łe m je ja k n a s tę p u je : „ S ą ta k ie m o m e n ty , c o d o k tó r y c h m a m w r a ż e n ie , ż e ju ż je p r z e ż y w a łe m . A k ty , k tó r e d o k o ­ n y w a m , s ło w za ,- k tó r o w y p o w ia d a m , r z e ­ c z y , k tó r e w id z ę , ju ż d o k o n y w a łe m , ju ż w y p o w ie d z ia łe m , ju ż w id z ia łe m . M ó ­ w ią c ś c iś le , n ie m ó g łb y m z g ó r y z w ia ­

s to w a ć , c o p o w ie m , c o u s ły s z ę , lu b te ż c o z o b a c z ę , le c z w te j s a m e j s e k u n d z ie , w ' k tó r e j d o z n a n ie n a s tę p u je , m a m b e z ­ w z g lę d n ą p e w n o ś ć , ż e ta k ie g o w ła ś n ie d o z n a n ia o c z e k iw a łe m , n ie ja k ie g o k o l- w 'e ik in n e g o '

P r o f e s o r m ó j r e p lik o w a ł: „ W y p a d k i ta k ie s ą b a r d z o p o s p o lite . P r z y p is u ję je z łu d z e n io m p a m ię c i, k tó r a z m y lo n a p r z e z p e w n e s z c z e g ó ły n a s u w a ją c e a n a ­ lo g ię z p r z e s z ło ś c ią , r o z s z e rz a r o z m ia r y w s p o m n ie ń i im a g in u je w p r z e s z ło ś c i s c e n ę a n a lo g ic z n ą d o s c e n y o b e c n e j” .

N ie tr a fiło m i to d o p r z e k o n a n ia . M o ­ z o liłe m s ię , b a d a łe m f a n a ty c z n ie , a ż d o ­ s z e d łe m d o ś w ia d o m o ś c i, ż e s ło w o ilu ­ z ja w z a s to s o w a n iu d o ty c h s ta n ó w d u ­ s z y je s t f a łs z y w e , p r a w ie o b e lż y w e , p o ­ n ie w a ż te s ta n y s ta n o w ią n a jg łó w n ie j­

s z ą e s e n c ję ż y c ia lu d z k ie g o . P o z a k o ń ­ c z e n iu s tu d jó w s tr a c iłe m p r a w ie je d n o ­ c z e ś n ie m a tk ę i o jc a . Z m a r tw ie n ie w y ­ o lb r z y m iło d o o s ta te c z n y c h g r a n ic n a d ­ w r a ż liw o ś ć S ta łe m s ię r o d z a je m h a r f y n ie s k o ń c z e n ie d e lik a tn e j, n a k tó r e j w y ­ g r y w a n a b y ła m u z y k a ju ż k ie d y ś s ły ­ s z a n a . G d z ie s ły s z a n a ? ”

O p is a w s z y c a ły s z e re g p r z e ż y ć c o r a z b a r d z ie j r e w e la c y jn y c h J u s ty n ja n S k a ­ la z a m ilk ł n a c h w ilę , p o te m c h w y c ił m n ie z a r ę k ę , p o c h y lił s ię n a d m o je m u c h e m i d y s z ą c c ię ż k o ja k g d y b y w e k ­ s ta z ie n a tc h n ie n ia s z e p ta ł:

— P a n ie , p r a w ie w s z y s c y p r z e ż y w a ­ m y d r u g a i . J ą , c z w a r tą e g z y s te n c ję . J a je s 'i• rii je ś li n ie . je d y n y , k tó r y to m ó - v i. to p r z y n a jm n ie j je d y n y , k tó r y to

w ie . W ie lu lu d z i w r is to c ie o d g a d ło te n w ie lk i c u d w ę d r ó w k i. L e c z p a n ie , p o ­ s łu c h a jc ie te g o , c z e g o o n i n ie w ie d z ą , c o z a ś w ie m ja ... P a n ie , m y z a k a ż d y m r a ­ z e m p r z e ż y w a m y to s a m o ż y c ie . C z y p a n m n ie r o z u m ie ? W y ja w ia m p a n u s e k r e t B o g a . J e s te ś m y z a w s z e w o b e c ty c h s a ­ m y c h w y p a d k ó w ', d o z n a je m y z a w s z e ty c h s a m y c h p o k u s d o p ó k i w r e s z c ie n ie p r z e s ta n ie m y im u le g a ć . N a jg o rs i z p o ­ ś r ó d n a s s ą n a p ie r w s z y m e ta p ie , n a j­

le p s i d o c h o d z ą d o o s ta tn ie g o , k tó r y je s t e ta p e m o s w o b o d z e n ia ... Z a s a d n ic z y m

w a r u n k ie m te g o p r a w a je s t to , ż e c z ło ­ w ie k z a p o m in a c a łk o w ic ie o s w y c h p o ­ p r z e d n ic h e g z y s te n c ja c h , a b y w ’a lk a b y ­ ła lo ja ln a i p o k u s a z a w 's z e id e n ty c z n a ..

O tó ż p a n ie lo s s p ra w ił, ż e ja s ta łe m s ię b u n to w n ik ie m p r z e c iw k o te m u p r a w n i z a p o m n ie n ia i z a to p r z e s tę p s tw o m im o ­ w o ln ie d o z n a ję n a jo k r o p n ie js z y c h m ę ­ c z a rn i, ja k ie k ie d y k o lw ie k b y ły u d z ia ­ łe m c z ło w ie k a ... N ic d la m n ie 'n ie m a n o - w 'e g o ... W s z y s tk o je s t d la m n ie o b o ję t­

n e ... N ie m o g ę d o z n a w a ć ż a d n e j r o z k o ­ s z y , n ie m o g ę c ie r p ie ć ... O c h ! ja w a lc z y ­ łe m , ja z a w s z e lk ą c e n ę c h c ia łe m w y ła ­ m a ć s ię z p o d te g o p ie k ie ln e g o p o w ta rz a n ia s ię w s z y s tk ie g o ... P o c a łe j z ie m i, n a w s z y s tk ie s p o s o b y , s z u k a łe m c h o c ia ż b y je d n e g o ... J a k r a d łe m p a n ie , a b y s ię p r z e k o n a ć , c z y ju ż k ie d y ś k r a d łe m ... J a p a ­ liłe m z a g r o d j' i d o m y .. I tą d ło n ią , k tó ­ r ą o to p a n w id z i d u s iłe m p ta k i, ż y ją c e n ie w in n e p ta k i... J e d n o d o z n a n ie n o w e , je d y n e i ju ż b y łb y o c a lo n y ! I w te n s p o - 's ó b o w 'e g o d n ia ., w p r z e d z ia le ... ta k je s t..

w s z y s tk o to s ta ło s ię ta k w ła ś n ie ... M ę ż ­ c z y z n a te n s ie d z ia ł n a p rz e c iw k o m n ie ...

S p a ł... I p o w ie d z ia łe m s o b ie : „ G d y b y m g o ta k z a b ił? T e g o a k tu je s z c z e n ie s p e łn ia łe m . U s z y m o je n ig d y je s z c z e n ie

s ły s z a ły r z ę ż e n ia k o n a ją c e g o p o d c z a s k r a ja n ia p r z e z e m n ie n o ż e m je g o c ia ła P e w n y je s te m , ż e z r o b ię w r e s z c ie to , c z e g o n ie z r o b iłe m " . I z a b iłe m .

J u s ty n ja n S k a ła r z u c ił s ię n a m n ie i k r z y c z a ł g ło s e m w ś c ie k ło ś c i i p r z e r a ­ ż e n ia :

— P a n ie , ja ju ż z a b ija łe m ! Z a b ija ­ łe m te g o c z ło w ie k a w in n e m ż y c iu ! C z y p a n r o z u m ie s z ? W te d y z a b iłe m ta k ż e k o b ie tę i tę d r u g ą k o b ie tę , o b ie d w ie , a b y w ie d z ie ć .. P a n ie ! to w s z y s tk o b y ło p o r a z d r u g i! T a k je s t p o r a z d r u g i! P o ­ z n a łe m z a p a c h ic h k r w i! ...

P o d n ió s ł r ę k ę k u g a r d łu , w y d o b y ł ję k p r z e ra ź liw y i p a d ł z e m d la ły ...

T r a g ic z n a g o d z in a p r z e b u d z e n ia w ' d n iu n a s tę p n y m ... S k a z a n ie c o d z ie w a s ię b a r d z o s z y b k o ... R z e c m o ż n a , ż e s ią s p ie s z y ... i ż e p o n o s i g o ja k a ś d z ik a r a ­ d o ś ć ..

P a p ie r o s a ? ... K ie lis z e k r u m u ? ... N ie . n ic N ie c h c e k s ię d z a . C o p r ę d z e j n a p la c e g z e k u c ji T a m s to i in s tr u m e n t ś m ie r c i, k tó r e g o o n je s z c z e n ie z n a ! ...

B ie g n ie ju ż p r a w d ę c o s ił. O c z y je g e s z u k a ją ...

O c h ! to o k r o p n e s p o jr z e n ie s m u tk u .

C a łe je g o z a b ija ją c e p r z e ś w ia d c z e n ie ,

c a ła w y r a z is to ś ć je g o p o tw o r n e g o w s p o ­

m n ie n ia , w s z y s tk o to z w a liło s ię n a

m n ie ja k p o to k s z a le ń s tw a ... W ty m s a ­

m y m c z a s ie c o o n ... i w m ia r ę , ja k d o k o ­

n y w a ł s ię o d r a ż a ją c y p r o c e d e r ... z r o z u ­

m ia łe m ja ta k ż e .... p r z y p o m n ia łe m s o ­

b ie ... to ju ż s ię k ie d y ś r o z g ry w a ło ... ju ż

p r z e c h o d z ił p r z e z tę p r z e s tr z e ń i z g in a ł

p le c y ... P o r a z d r u g i, w 'ś r ó d b la d e g o

ś w itu , w ś r ó d tr a g ic z n e j c is z y , g ło w a J u -

s ty ń ja n a S k a ły p a d a ła p o d n o ż e m g ilo ­

ty n y ..

N r. 3 5 ONMLKJIHGFEDCBA „ C O D Z I E N N Y B X P R B 6 S P O M O R S K I" S ir . 3

K o b ie ta , k tó r a r o z m a w ia z d u c h a m i z m a r ły c h .

D o c h a ty A n n y B o b k o w e j c ią g n ą p r o c e s je z P o l­

s k i i k r a jó w o ś c ie n n y c h . P ie lg r z y m ó w g n a tę s k ­ n o ta z a ty m i, c o o d e s z li.

N ie m a ta je m n ic d la o k a lu d z k ie g o .

P r o m ie n ie p r z e ś w ie tla ją c e

d r z e w o , m e ta l, m in e r a ły i r o ś lin y .

J a k ż e b ła h e w y d a ją s ię g ło s y s c e p ty ­ k ó w , w ą tp ią c y c h w is tn ie n ie z ja w is k n a d p r z y r o d z o n y c h , w o b e c f a k tó w , k tó r e n a m p r z y n o s i ż y c ie .

P r z e d m ie s ią c e m E u r o p ę z a c h o d n ią o b ie g ła w ie ś ć o c u d o w n e m u z d r o w ie n iu w ie ś n ia c z k i h is z p a ń s k ie j, c h o re j n a g a ­ lo p u ją c e s u c h o ty . P o d c z a s a g o n ji u m ie ­ r a ją c a n a g le

p o w sta ła z p o ś c ie li i z a c z ę ła p r z e m a w ia ć p o ła c in ie .

D z ie w c z y n a o d z y s k a ła z d ro w ie , a le n ie je s t ju ż s o b ą . W c ie liła s ię w n ią o b ­ c a is tn o ś ć .

B o d a j c z y n ie c ie k a w s z e z ja w is k a d z ie ją s ię o b e c n ie

w P o lsc e,

w e w s i G ra b o w n ic y , p o w . b rz o z o w s k ie ­ g o D o s k r o m n e j te j w io s z c z y n y z je ż ­ d ż a ją tłu m y p rz y b y s z ó w ' n ie ty lk o z n a j­

b liż s z y c h o k o lic , a le i z W ę g ie r, C z e c h o ­ s ło w a c ji, A u s trji. W s z y s c y ś p ie s z ą d o A n n y B o b k o w e j k o b ie ty

o b c u ją c e j z u m a r ły m i.

A n n a D o b k o w a je s t o s o b ą n is k ie g o w z r o s tu , s y m p a ty c z n e j p o w ie r z c h o w n o ­ ś c i, z a m ie s z k u je c z y s tą c h a łu p k ę i p r o ­ w a d z i s a m o d z ie ln e g o s p o d a r s tw o .

D z iw n e z ja w is k a z a c z ę ły s ię m a n if e ­ s to w a ć w ś w ię to M a tk i B o s k ie j, d n ia 8 g r u d n ia u b . r.

D o b k o w a , w o b e c n o ś c i k ilk u s ą s ia d e k n a g le z e s z ty w n ia ła

i s tr a c iła p r z y to m n o ś ć .

P r z e n ie s io n o ją n a łó ż k o . P o s z e ś c iu g o d z in a c h tw a r d e g o s n u , z a c z ę ła m a ja ­ c z y ć . W y k r z y k iw a ła n a z w is k a z m a r ły c h w ita ła s ię z n im i i p r o w a d z iła ro z m o w y .

Z b ie g li s ię m ie s z k a ń c y w io s k i. G d y o s w o jo n o s ię z s y tu a c ją , k r e w n i z m a r­

ły c h ję li z a d a w a ć D o b k o w e j p y ta n ia . — N a n ie k tó r e o d p o w ia d a ła c h ę tn ie , o p i­

s u ją c

w y g lą d i str ó j

n ie b o s z c z y k ó w . W s z y s tk ie s z c z e g ó ły z g a d z a ły s ię z a d z iw ia ją c o , z w ła s z c z a c o d o u b io ró w , w ja k ic h z ło ż o n o z m a r ły c h d o tr u m n y . M ó w iła — c z y s ą s z c z ę ś liw i,

z a k im tę sk n ią ,

k o g o p r o s z ą o w e s tc h n ie n ie d o B o g a . M in n y c h w y p a d k a c h D o b k o w a n ie o d p o w ia d a ła z u p e łn ie , lu b w o ła ła z w y ­ s iłk ie m :

— O n je s t c ie m n y ... n ic w a m n ie p o ­ w ie m ...

P e w n a k o b ie ta z B rz o z o w a z a p y ta ła D o b k o w ą o z m a rłe g o m ę ż a .

— T a k , w id z ę g o — o d r z e k ła ja s n o ­ w id z ą c a — w id z ę g o z g ło w ą o k r ę c o n ą h ia łe m i s z m a ta m i...

W iz ja b y ła tr a f n a , g d y ż m ą ż o w e j n ie w ia s ty z g in ą ł

p o d c z a s k a ta str o fy

k o le jo w e j i z o s ta ł p o c h o w a n y z o b a n d a ­

ż o w a n ą g ło w ą . ।

D o b k o w a ś w ie tn ie o p is a ła w y g lą d z m a r łe j s io s tr y ż a n d a r m a z N o w e g o T a r g u .

— W id z ę ją — m ó w iła — w b ia ły m f a t u s z k u ,

c z a r n e j s u k ie n c e ,

i w a rk o c z e m z a k o ń c z o n y m g ra n a to w ą w s tą ż k ą . J e s t s z c z ę ś liw a . O , te r a z p a tr z y n a c ie b ie i w y c ią g a rę c e .

Ż a n d a r m , k tó r y n ie b y ł o b e c n y n a p o g r z e b ie s io s tr y , z m a r łe j w P r z e m y ś lu , w y s ta r a ł s ię o u rlo p ,

p o je c h a ł d o r o d z in y 1 s p ra w d z ił tra fn o ść w id z e n ia .

S ła w a D o b k o w e j w z r a s ta z d n ia n a 'd z ie ń . D o G r a b o w n ic y z je ż d ż a ją s ię lu -

Cot dlo smakoszy .7.

Z n a k o m ite

Piwo w y ś m ie n ity marcowe Porter wielkopolski

(p o d w ó jn y ) p o le c a

T e le f o n 6 Czesław Śnugielski.

d z ie , k tó r y c h g n a tę s k n o ta z a z m a r ły m i.

W ię k s z o ś ć p o w r a c a

z r a d o śc ią w se r c u , in n i z e s m u tk ie m i z w ą tp ie n ie m .

„ A c h “ .

F a r s a , g r a n a p r z e d „ r e w ja m i“ w p a r y s k im „ M o u ­ lin R o u g e " , d la c u d z o z ie m c ó w , n ie z n a ją c y c h ję ­

z y k a fr a n c u s k ie g o .

O d b u d o w a n y n ie d a w n o p o p o ż a rz e p a r y s k i „ M o u lin R o u g e ” d a je c o w ie c z ó r m ię d z y d w o m a z w ie lk im p r z e p y c h e m w y s ta w io n e m i „ r e w ja m i’’ k r ó tk ą k o m e ­ d y jk ę .

F a r s a ta , ja k o p is u je d z ie n n ik „ C o - m e d ia ” je s t s p e c ja ln ie n a p is a n a d la w i­

d z ó w . n ie z n a ją c y c h ję z y k a f r a n c u s k ie g o . S c e n a p r z e d s ta w ia e le g a n c k i p o k ó j h o te lo w y . Z ja w ia s ię p ię k n a d a m a , z a k tó r ą b ie g n ie m ło d z ie n ie c . D a m a p o ­ s p ie s z n ie o tw ie r a d rz w i, b y u jś ć p r z e d n a ta r c z y w o ś c ią D o n J u a n a . S p o s tr z e g a je d n a k z p r z e r a ż e n ie m , ż e w p a d ła d o c u ­ d z e g o p o k o ju , c o fa s ię w ię c z o k r z y k ie m ,,a c h ! ‘’ N a p r o g u p o k o ju s to i c ią g le je j p r z e ś la d o w c a , k tó r y u jr z a w s z y c o f a ją c ą s ię p ię k n ą d a m ę , z e s ło d k im u ś m ie c h e m

Trelleborga podeszew gumowa

Mocna, tania i zdrowa

P r z y n a jm n ie j o d je d n e j tr o s k i w o ln i b ę d z ie c ie , z e o p a tr u ją c s ię w Trelle­

borga g u m o w e p o d e s z w y d o n a k ie ja n a , ta k o w e b o w ie m z a s tą p ią w iu p e łn o ś c i 3 — 4 p o d e s z w y s k ó r z a n e

U ż y c ie m ty c h p o d e s z e w o s z c z ę d z a s ię k a ż d o r a z o w o J 2 z ło ty c h i w ę c e j. O p ró c z te g o d d a ją e le g a n c ji, r ą n ie p r z e m a k a ln e , n ic b r u d z ą , a w s k u te k s p e c ja ln e g o p r e ­ p a r o w a n ia m a te r ja łu n ie ś liz g a ją s ię n a ­ w e t p o lo d z ie . P o z a te m n ! e r ó ż n ią s ię u ic z e m o d p o d e s z e w s k ó r z a n y c h , s ą ła tw e d o n a k le ja n ia , a n a ż y c z e n ie te ż p r z e z w ła s n e g o < b u w n ik a , i p r z y m o c o w a n e b e z u ż y c ia s z k o o h w y c h g w o ź d z i, trz y m a ją b a r d z o tr w a le .

Trelleborga p o d e s z w y n a d a ją s ię ta k ż e c o p o d z e lo w a n ia k a lo s z y , o b a w ia d la g im n a s ty k i o r a z w s z e lk ie g o o b u w ia g u m o w e g o .

Kup natychmiast a oszczędzisz pieniądze Cena za parą złotych 2,75, 3,-, 3,25

d la d z ie c i, p a ń i p a n ó w .

D o n a b y c ia w w s z y s tk ic h p ie r w s z o rz ę d n y c h s k ła d a c h o b u w ia i s k ó r .

„SzwedpoT Bydgoszcz

G e n e ra ln a A g e n tu r a d la P o ls k i U n ji L u b e ls k ie j 1 4 a .

T E A T R M I E J S K I W T O R U N I U ^

“ J e s ie n n e s k r z y p c e "

s z tu k a w 5 a k ta c h S u r g u c z ie w a . R e i.: W iś n ie w s k i.

: W n ie c ie k a w e j f o r m ie i w r o z w le k łe j b u d o w ie s m u tn y te m a t; m iło s n e w z lo ty k o b ie ty w p r z e ło m o w y m w ie k u , k o b ie ty , k u ltu r a ln e j, k tó ra k o c h a ła m ę ż a . N ie - s z c z ę ś liw e m z d a r z e n ie m z ja w ił s ię n a je j d ro d z e s ło n e c z n y F o jb o s A p o llo , o lś n ił je j o c z y i p r z e m ie n ił w k o c h a n k ę d la s ie ­ b ie — a d la m ę ż a w lito ś c iw ą s a m a r y ­ ta n k ę . L e c z n ie tu k o n ie c s e rc o w e g o k o n ­ c e rtu . T rz e b a je s z c z e u k o ić z ro z p a c z o ­ n e g o m ę ż a p ie lę g n ia r s k ie m , h u m a n ita r - n e m k ła m s tw e m , b y m u z łu d z e n ie m z a s tą p ić rz e c z y w is to ś ć , k o c h a n k a z a ś o d -

’ ć w s p a d k u m ło d z iu tk ie j w y c h o w a n ­ c e , b y u tw ie r d z ić m ę ż a w w ie rz e a s a ­ m e j b y ć ’s m u tn y m ś w ia tk ie m ro z b u d z o -

Z n a k o m lty p r z y r o d n ik in d y js k i la g a d ls C h a n d r a B o se ,

k ie r o w n ik in s ty tu tu d la b a d a ń fiz y c z ­ n y i p r z y r o d n ic z y c h w K a lk u c ie , w y n a ­ la z ł n o w e p r o m ie n ie , k tó r e n a z w a ł

n ie w id z la ln e m ś w ia tłe m .

I s to ta te g o ś w ia tła p o d o b n a je s t d o

w o ła : „ a c h !” O n a c o fa s ię z n ó w z o - k r z y k ie m o b u r z e n ia „ a c h !” W te j s a ­ m e j c h w ili b u d z i się . w ła ś c ic ie l p o k o ju , k tó r y z o b a c z y w s z y o b c ą p a r ę w s w y m p o k o ju , w y d a je o k r z y k „ a c h ! ”

N a w id o k s ta r s z e g o p a n a , p o d n o s z ą ­ c e g o s ię z łó ż k a , p ię k n a d a m a i ś m ia ły m ło d z ia n w y k r z y k u ją r ó w n o c z e ś n ie

„ a c h ! ”

N a tę s c e n ę w c h o d z i p o r tje r i w id z ą c c o s ię d z ie je , z o b u r z e n ie m w o ła „ a c h , a c h , a c h ! ”

D a m a u c ie k a , a z u s t je j w y r y w a s ię c ic h e .„ a c h ” , m ło d z ia n s y c z y z e z ło ś c i

„ a c h ! ” , a s ta ry , z ie w a ją c „ a — a — a — a c h ! ” , k ła d z ie s ię s p o k o jn ie s p a ć .

K u r ty n a s p a d a !

n e j i. „ d o b r a n e j” m iło ś c i u d w o jg a p rz e z s ie b ie s k o ja r z o n y c h g o łą b k ó w i t. d ...

W ła ś c iw ie n ie c h o d z i a u to r o w i o te ­ m a t, ile o s z e re g n a s tr o jo w y c h s y tu a c y j, k tó r y c h z a s a d n ic z y m to n e m je s t ż a l z a ż y c ie m i m e la n c h o lijn e „ a d d io ” p r z e s ła ­ n e p o r a z o s ta tn i m ło d o śc i...

S z tu k ę u r a to w a ła d o b r a r e ż y s e r ja i b a r d z o d o b re w y k o n a n ie .

J e s ie n n y n o k tu r n n a s k r z y p c a c h w y - łk a ła z m a e s tr ją p . L a u r a D u n ln -O s m ó l- s k a , p . W iś n ie w s k i n ie p o jm o w a ł T iz ia - n a a n i s y m f o n ij B e e th o w e n a , le c z n a ­ p r a w d ę r o z u m ia ł łz y lu d z k ie .

P . L isick a m ia ła w c a le d o b re m o m e ń ty g r y — p . D ą b r o w s k i, z a w s z e m ile w i­

ta n y n a tu te js z e j s c e n ie i z n ią ta k z a ­ s łu ż e n ie z ż y ły , p r z e p r o w a d z ił s w ą ro lę

„ p ia n o ” , k tó r e j p r z y d a ło b y s ię je d n a k w ię c e j c z y s ts z e g o w y r a z u .

P . Ł o d z iń sk le j G ru s z a u tr z y m a n a w ż y w y m s ty lu .

N a w y s z c z e g ó ln ie n ie — - o b o k d e k o r a - c y j — z a s łu g u je o p e r o w a n ie ś w ia tłe m .

A g n i.

E S T R A D A I E K R A N .

Z „ N O W O Ś C I” .

D z is ia j b e n e f is u lu b ie ń c ó w n a s z e j p u b lic z n o ś c i p a ń s tw a Iw a s io w -W o ro n c e - w ic z , p o d c z a s k tó r e g o ta s y m p a ty c z n a p a r a w y k o n a n a jp ię k n ie js z e n u m e r y s w e g o r e p e r tu a r u .

W n a s tę p n y m n u m e r z e „ E r p re s s u "

p o s ta r a m y s ię p o d a ć k r ó tk ą r e c e n z ję ty lk o d la w y ją tk o w o a r ty s ty c z n y c h n u ­ m e ró w .

Z „ C R IS T A L U ” .

O lb rz y m ie p o w o d z e n ie , ja k im s ię c ie ­ s z y m o n u m e n ta ln y film „ N ib e lu n g i”

s p o w o d o w a ł d la „ C r is ta lu ” , a c o z a te m id z ie i s z c z e ry c h z w o le n n ik , e k r a n u , b a r d z o n ie m iły z a w ó d . O to w je d n y m z n a ­ s z y c h w ie lk ic h m ia s t n a o g ó ln e ż ą d a n ie p u b lic z n o ś c i z a tr z y m a n o n a d a l te n o - b ra z , c o z m u s iło tu te js z ą D y re k c ję d o w y s ta w ie n ia w d n iu d z is ie js z y m r ó w n ie p ię k n e g o o b r a z u p . t. „ G a r a g a n ” (s o b o ­ w tó r D -ra M a b u z e ). M n ie m a m y , ż e to o p ó ź n ie n ie w w y ś w ie tla n iu „ N ib e lu n - g ó w ” ty m b a r d z ie j w p ły n ie d o d a tn io n a p o w o d z e n ie te g o o b ra z u .

„ P A Ł A C E " : Z Ł O T Y M Ł O D Z IE N IE C ” . W id z ie liś m y ju ż z n a c z n ie le p s z e o - b r a z y z G a jd a r o w e m . T e n „ u lu b ie n ie c k o b ie t” w ro lę z ło te g o m ło d z ie ń c a n ie w n ió s ł n ic , c o w y n io s ło b y ją p o n a d p o ­ z io m b a r d z o p r z e c ię tn y . Z n a c z n ie le p ­ s z ą b y ła g r a je g o p a r tn e rk i O lg i G z o w - s k ie j

n ie k le i. K ilk a ła d n y c h z d ję ć

S c e n a r ju s z m d ły , a k c ja ja k o ś s ię w n ę tr z ,

p r o m ie n i R o e tg e n a i n ie d a s ię u ją ć o k ie m .

P rz e z n a ś w ie tla n ie ty m i p r o m ie n ia ­ m i p e w n e c ia ła s ta ją s ię p rz e z ro c z y s te .

Z a m k n ię ty w s z k a tu le d r e w n ia n e j lu b m e ta lo w e j p r z e d m io t, s ta je s ię w id z ia l­

n y m d la lu d z k ie g o o k a , s k o r o p o d d a m y g o d z ia ła n iu „ n ie w id z ia ln e g o ś w ia tła ” . N ie w s z y s tk ie je d n a k c ia ła r e a g u ją n a n o w o o d k r y te p r o m ie n ie .

D rz e w o , m e ta l o ra z k o m ó r k i r o ś lin n s i m in e r a ln e r e a g u ją n a ś w ia tło i s ta ją s ię p r z e z r o c z y s te m i, n a to m ia s t c ia ło z w ie rz ę c e i lu d z k ie p o z o s ta je o b o ję tn e .

la g a d is C h a n d r a B o s e o d la t 3 0 p r a ­ c u je n a d ty m w y n a la z k ie m , a p o m y s łu d o te j p r a c y d o s ta r c z y ły m u o b s e r w a c je p o c z y n io n e

n a fa k ir a c h ,

k tó r z y z n a ją s z tu k ę p r z e z ie r a n ia s w y m w z r o k ie m p rz e z m u r y i z a m k n ię c ia .

H ip o te z a p r z y r o d n ik a h in d u s k ie g o , iż w n ie k tó r c y h o c z a c h lu d z k ic h z n a j­

d u je s ię n ie w id z ia ln e ś w ia tło " d o p r o w a ­ d z iło d o n a u k o w e g o o d k r y c ia , k tó r e m o ­ ż e m ie ć n ie z w y k le d o n io s łe z n a c z e n ie d la p r a k ty c z n e g o ż y c ia .

„ K u ła k i“ z w y c ię ż y ły .

Z M o s k w y d o n o sz ą , ż e p r z y w y b o r a c h d o s o w ie tó w w ie js k ic h p r a w ie w s z ę d z ie z w y c ię ż y li t. z w . „ k u ła k i” , t. j. b o g a c i c h ło p i. K o m u n iś c i p o n ie ś li k lę s k ę . O - b o k k u ła k ó w w y b r a n o w ie le k o b ie t, o - r a z c h ło p ó w b e z p a r ty jn y c h .

g r a G z o w s k ie j — o to w s z y s tk o , c o z a ­ s łu g u je n a w y r ó ż n ie n ie .

W o s ta tn ic h ty g o d n ia c h k in a to r u ń ­ s k ie „ k a r m ią” n a s n ie m a l w y łą c z n ie d r a m a ta m i lu b k o m e d ja m i o d r a m a ty c z - n e m z a c ię c iu . U d e rz a w ic h r e p e r tu ­ a r z e b r a k d o b re j le k k ie j k o m e d ji lu b f a r s y . A p rz e c ie ż ż y c ie je s t ta k c ię ż k ie , tr o s k r ó ż n y c h m a m y ty le , ż e je s te ś m y b a r d z o w d z ię c z n i ty m , k tó r z y d a ją n a m m o ż n o ś ć s p ę d z e n ia k ilk a c h w il w z u p e ł­

n e j b e z tro s c e i u ś m ia n ia s ię d o w o li. W im ie n iu b a r d z o w ie lu m iło ś n ik ó w k in a z a n o s im y d o d y r e k c y j n a s z y c h te a trz y ­ k ó w ś w ie tln y c h n a jp o k o r n ie js z ą p r o ś b ę : S p r o w a d ź c ie p a r ę d o b r y c h o b r a z ó w z H a r o ld e m Ilo y d e m , lu b B u s te r K e a to n ’- e m lu b te ż ja k im ś in n y m d o b r y m k o m i­

k ie m film o w y m . M jr s ię u b a w im y , a w y d o b rz e z a ro b ic ie .

T o r u ń , s o b o ta 7 m a rc a .

C o n ie s ie d z ie ń ?

T E A T R M IE J S K I.

D z iś , w s o b o tę , o g o d z . 4 -e j p o p o l.

(c e n y n a jn iż sze ) s p e c ja ln ie d la m ło d z ie ­ ż y s z k o ln e j p ię k n e d z ie ło J e rz e g o Ż u ­ ła w s k ie g o „ E r o s 1 P s y c h e " . W ie c z o re m p o r a z 3 -c i g łę b o k o p s y c h o lo g ic z n a s z tu ­ k a S u r g u c z ie w a „ J e s ie n n e s k r z y p c e * , w y b o r n ie g r a n a p rz e z c a ły z e s p ó ł z p a n ią L a u r ą D u n ln -O sm ó lsk ą w w s p a n ia łe j k r e a c ji, g łó w n e j b o h a te r k i.

J u tr o , w n ie d z ie lę , o g o d z . 3 m in . 3 0 p o p o łu d n iu (c e n y d o p o ło w y z n iż o n e ) f a s c y n u ją c y „ Z ło d z ie j ” B e r s te in a , k tó r y p o te m p r z e d s ta w ie n iu z e jd z ie z u p e łn ie z a fis z a . W ie c z o re m p o ż e g n a ln e p r z e d ­ s ta w ie n ie „ H r a b in y M a r ic a ’* (z u d z ia łe m O lg i O r leń sk lej).

P r ó b y z s z tu k i J e rz e g o S z a n ia w s k ie ­ g o „ P ta k ” ju ż s ię ro z p o c z ę ły . P r e m je r a , w d n iu 1 4 . b m . p ó jd z ie n a ju b ile u s z 3 5 - le c ia p r a c y a r ty s ty c z n e j Ł u c ja n a W iś­

n iew s k ie g o . R e ż y s e ru je d y r. B e n d a . W g łó w n e j r o li d a s ię p o z n a ć w y b itn a a r t.

te a tr . W a r s z ., u ro c z a i u ta le n to w a n a p . H a lin a C iesz k o w sk a .

S A M O C H Ó D L U B W Ó Z E K Z K O N IE M Z A 5 0 G R O S Z Y

in n e w a rto ś c io w e rz e c z y z a 2 0 g r o sz y , w y g r a ć m o ż e te n , k to p r z y jd z ie w n ie ­ d z ie lę 8 . m a r c a b . r. d o „ D w o ru A r tu s a ” n a „ W ie lk i K ie r m a s z T o r u ń s k i” , u r z ą ­ d z o n y p rz e z K o ło P r z y ja c ió ł 8 . p u łk u a r - ty le r ji c ię ż k ie j. P r o g ra m n ie z m ie r n ie u r o z m a ic o n y . C a ły s z e re g a r ty s ty c z ­ n y c h w y s tę p ó w N a te n d z ie ń p rz y b ę -

4