Sole
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń zna:• klasyfikację soli,
• pojęcia: woda krystalizacyjna, woda twarda.
Uczeń wie:
• jakie kwasy tworzą wodorosole,
• jakie wodorotlenki tworzą hydroksosole.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• określić budowę soli,
• podać zasady nazewnictwa soli,
• wyjaśnić, co to są wodorosole i hydroksosole,
• wyjaśnić, co to są hydraty,
• doświadczalnie zbadać odłączanie wody z hydratów,
• sklasyfikować sole ze względu na ich budowę,
• określać nazwy soli na podstawie wzoru i odwrotnie,
• przeprowadzać proste doświadczenia,
• korzystać z różnych źródeł wiedzy.
2. Metoda i forma pracy
Metody:
• moderacja wizualna,
• plakat,
• doświadczenia laboratoryjne,
• dobieranka.
Formy pracy:
• praca z całym zespołem,
• praca w grupach różnym frontem,
• praca w grupach równym frontem,
• praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Kolekcja różnych soli, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, szary papier, markery, magnesy lub taśma klejąca, słownik chemiczny, encyklopedia chemii, foliogram obrazujący klasyfikację soli wraz z przykładami związków.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza 1. Podanie tematu lekcji.
2. Przypomnienie na podstawie kolekcji, wzorów i nazw soli znanych uczniom z gimnazjum.
Podawanie przez uczniów wzorów soli i zapisywanie ich przez nauczyciela na tablicy.
3. Określanie przez młodzież ich nazw.
b) Faza realizacyjna
1. Ustalenie definicji soli w oparciu o wiedzę uczniów wyniesioną z gimnazjum.
2. Podział uczniów na trzy grupy.
3. Przydzielenie poszczególnym zespołom zadań do wykonania.
4. Praca w zespołach metodą plakatu (zalącznik 1).
5. Prezentacja plakatów wykonanych przez poszczególne zespoły.
c) Faza podsumowująca
1. Klasyfikacja soli - dokonanie prez uczniów podziału otrzymanych wzorów soli, podanie ich nazw systematycznych oraz dopasowanie nazw zwyczajowych (załącznik 2).
2. Omówienie ćwiczenia – foliogram obrazujący klasyfikację soli wraz z przykładami.
5. Bibliografia
1. Cejner – Mania W., Janich–Kilian A., Sawicka J., Urbańczyk G., Tablice chemiczne, Wydawnictwo Podkowa Bis, Gdańsk 2001.
2. Materiały z egzaminu pilotażowego CKE. Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa, 2000.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1
Karta pracy dla grupy pierwszej Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: NaHCO3
1. opiszcie jej właściwości,
2. zbadajcie jej rozpuszczalność w wodzie,
3. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja, 4. wyjaśnijcie, które kwasy mogą tworzyć taką sól,
5. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,
6. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków,
7. rozwiążcie następujące zadanie: Wielokrotne gotowanie wody powoduje osadzanie się kamienia na ściankach czajnika. Jakie związki są głównymi składnikami tego kamienia? Jakie reakcje prowadzą do jego powstawania?
Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.
Karta pracy dla grupy drugiej Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: CuSO4 · 5 H2O
1. opiszcie jej właściwości,
2. zbadajcie jej rozpuszczalność w wodzie, 3. przeprowadźcie ogrzewanie tej substancji,
4. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja, 5. wyjaśnijcie, które kwasy mogą tworzyć taką sól,
6. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,
7. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków,
8. rozwiążcie następujące zadanie: Dlaczego na złamaną kończynę nakłada się mokry gips? Czy jego schnięcie polega na powolnym odparowaniu wody?
Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.
Karta pracy dla grupy trzeciej Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: [Cu(OH)]2CO3
1. opiszcie jej właściwości,
2. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja, 3. wyjaśnijcie, które wodorotlenki mogą tworzyć taką sól,
4. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,
5. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków, 6. napiszcie jaki skład chemiczny i barwę ma malachit?
7. wyjaśnijcie pojęcie: patyna.
Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.
Załącznik 2
Otrzymane wzory soli przyporządkujcie odpowiednim grupom (sole proste, wodorosole, hydroksosole, hydraty). Utwórzcie ich nazwy systematyczne i dopasujcie odpowiednie nazwy zwyczajowe.
WZORY
NH4HCO3 Ca(HCO3)2 Ca(H2PO5)2 NaCl
KNO3 NaNO3 NH4NO3 Ca(NO3)2
Ca3(PO4)2 MgSO4. 7 H2O NaHCO3 Na2SO4. 10 H2O AgNO3 CaSO4 CaSO4. 2 H2O CaOHCl CuSO4. 5H2O Al.(OH)2Cl Na2CO3. 10 H2O [Cu(OH)]2CO3
NAZWY
SÓL KUCHENNA SALETRA CHILIJSKA SALETRA INDYJSKA SALETRA AMONOWA SALETRA WAPNIOWA SUPERFOSFAT PODWÓJNY
FOSFORYT SÓL GORZKA SODA OCZYSZCZONA
SÓL GLAUBERSKA LAPIS ANHYDRYT
GIPS KRYSTALICZNY SINY KAMIEŃ SODA KALCYNOWANA
b) Zadanie domowe
O twardości wody wodociągowej decyduje, między innymi obecność jonów Ca2+. W wodzie twardej stężenie tego kationu jest znacznie większe niż w wodzie miękkiej. 100g wody wodociągowej zawiera mniej niż 0,1 g Ca(HCO3)2. W temperaturze pokojowej nie obserwuje się wytrącania osadu wodorowęglanu wapnia, ale zagotowanie wody powoduje wytrącenie się osadu.
Wyjaśnij powstawanie osadu podczas gotowania wody twardej.
Twardość wody jest często wyrażana w stopniach twardości. Jeden stopień twardości odpowiada 7,1 mg Ca2+ w 1 dm3 wody.
Stwierdzono, że woda zawiera 50 mg Ca2+ w 1 dm3 wody. Oblicz twardość wody w stopniach twardości.
(materiały egzaminacyjne CKE)
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
W scenariuszu zastosowana została klasyfikacja soli wg J. Sawicka, A. Janich – Kilian, W. Cejner – Mania, G. Urbańczyk, Tablice chemiczne, Wydawnictwo Podkowa Bis, Gdańsk 2001.
