Papieskie Rady w strukturze odnowionej Kurii Rzymskiej

Wojciech Góralski

Papieskie Rady w strukturze

odnowionej Kurii Rzymskiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 34/1-2, 37-53

1991

Praw o Kanoniczne 34 (1991) n r 1—2

KS. WOJCIECH GÓRALSKI

PAPIESKIE RADY W STRUKTURZE ODNOWIONEJ KURII RZYMSKIEJ

T r e ś ć : Wstęp. — 1. Istotne przesłanki historyczne i doktrynalne konstytucji apostolskiej „Pastor bonus”. — 2. Zadania i kom petencje poszczególnych Rad. — 3. Uwagi końcowe.

W stęp

Uwieńczeniem trw ający ch od szeregu la t p rac nad reform ą K u rii Rzym skiej zainicjow anych przez Ja n a P aw ła II stała się ko nsty­ tu cja apostolska wym ienionego papieża Pastor bonus, opublikow a­ n a w dniu 28 V I 1988 r. na łam ach L ’O sservatore Romano *, p ro ­ m ulgow ana następnie w Acta Apostolicae Sedis 2. D okum ent ten — w chodzący w życie w dniu 1 III 1989 r. — stanow i w yraz p a ste r­ skiej tro sk i najw yższego praw odaw cy kościelnego o w łaściw y k ształt i praw idłow e funkcjonow anie ta k doniosłej instytu cji w stru k tu ra c h Kościoła. I choć ostatnia reform a K urii została prze­ prow adzana przez papieża P aw ła VI — ko nstytucją apostolską

R egim ini Ecclesiae universae — zaledw ie 15 V III 1967 r. 3, to jed ­

n a k wciąż zm ieniające się w a ru n k i życia i działalności Kościoła przem ów iły zdecydowanie za potrzebą podjęcia kolejnych działań zm ierzających do nadania K u rii Rzym skiej ch a rak teru jeszcze b a r­ dziej adekw atnego narzędzia posługi p asterskiej spełnianej przez

biskupa rzym skiego w stosunku do całego Kościoła. 1. Isto tn e przesłanki historyczne i d ok try n aln e

ko nstytucji apostolskiej Pastor bonus

S tru k tu rę konstytucji apostolskiej od stro n y form alnej znam io­ nuje poświęcenie dość dużo m iejsca — ok. jednej piątej tekstu ca­ łości — przesłankom historycznym oraz d o ktrynałn o-du szp aster- skim . Stanow ią one osnowę obszernego w prow adzenia poprzedza­

jącego właściw e dyspozycje dokum entu. Ju ż na sam ym w stępie

1 Constitutio apostolica Joannis Pauli II de Romana Curia Pastor bonus (odtąd: „Pastor bonus”), L’Ossexvatore Romano” z 29 VI 1988 r . s. 1—8.

2 AAS 80: 1988 s. 841—912. * AAS 59: 1967 s. 885—928.

podkreśla się ch a rak ter duszpasterski i służebny zarówno urzędu biskupa Rzymu, jak i urzędu biskupów stojących na czele poszcze­ gólnych Kościołów party k u larn y ch . Służebne w ykonyw anie na co- dzień urzędu papieskiego, szeroko zorientow anego k u spraw om Kościołów p arty k u larn y ch , domagało się od samego początku, n ad ­ m ienia dokum ent, w łączenia do bliskiej w spółpracy z biskupem rzym skim szeregu osób i instytucji. W ten sposób wokół papieża ukonstytuow ał się z czasem zespół stałych organów pomocniczych zw anych K u rią Rzym ską. Jej form alne ukształtow anie nastąpiło 22 I 1588 r., kiedy to Sykstus V ogłosił k o nstytucję apostolską

Im m ensa aeterni Dei sankcjonującą istnienie 15 K ongregacji i . N a­

stępcy S ykstusa V pow oływ ali w K urii Rzym skiej nowe K ongre­ gacje, czy inne dykasterie, znosili zaś już istniejące. Okres, jak i up ły n ął od końca XVI do początku X X w., niosąc ze sobą określo­ ne zm iany historyczne spraw ił, że Pius X podejm ując w 1904 r. doniosłe dzieło kodyfikacji praw a kanonicznego dokonał reform y K u rii Rzym skiej konstytucją apostolską Sa pienti consilio z 29 VI 1908 r.5 Z pew nym i zm ianam i w prow adzonym i przez B enedykta XV, reform a Piusa X została usankcjonow ana w prom ulgow anym w 1917 r. kodeksie p ra w a kanonicznego. K olejnej refo rm y K urii do­ konał P aw eł VI we w spom nianej już konstytucji apostolskiej R e­

gim ini Ecclesiae universae z 15 V III 1967 r.8, wychodząc tym sa­

m ym naprzeciw postulatów ojców Soboru W atykańskiego II za­ w a rty m w dekrecie C hristus D om inus 7

Szybki rozwój w ydarzeń w świecie i w Kościele oraz ciągła po­ trzeba coraz pełniejszego odczytania posłania Soboru W aty kań ­ skiego II podyktow ały podjęcie kolejnej reform y i odnowy K urii Rzym skiej. Została ona staran n ie przygotow ana drogą szerokich konsultacji przede w szystkim z kolegium k ard yn alskim oraz z po­ szczególnym i dykasteriam i K urii. W ynikiem konsultacji stał się

P ro jekt praw a o K urii R zym sk iej, przedłożony następnie poszcze­

gólnym kardynałom , patriarchom Kościołów W schodnich, K on­ ferencjom Biskupów oraz dykasteriom K urii. Został on gruntow nie przedyskutow any podczas posiedzenia plenarnego kardynałów w 1985 r. a także podczas nadzw yczajnego Synodu B iskupów w ty m sam ym roku. Z kolei specjalna kom isja kardynałów , uw zględniając nadesłane uw agi i wnioski w ypracow ała now y projekt, k tó ry od­ pow iadał zasadom kodeksu p raw a kanonicznego z 1983 r. Po g ru n ­ tow nym przestudiow aniu i uzupełnieniu p ro jek tu przez papieża 38 Ks. W. Góralski [Л]

4 Bullarium Rom anum (ed. Teuriensis). T. 8. Torino 1863 s. 985—999; Zob. E. S z t a f r o w s k i , Kuria Rzym ska. S tu d iu m historyczno-kano- niczne, W arszawa 1981 s. 9—10; A. M. S t i c k l e r , Riform a della Cu­ ria: aspetto storico, „L’Osservatore Romano” z 6 VII 1988 r. s. 1 i 4.

5 AAS 1: 1909 s. 7—19. 6 Zob. przyp. 3.

[3] Papieskie Rady 39 J a n a P aw ła II, został on ogłoszony w form ie k onstytucji apostol­

skiej Pastor bonus. U kazuje się ona, na co zw raca uw agę sam p ra ­ w odaw ca, w 400-lecie k onstytucji S ykstusa V Im m ensa aeterni Dei, w 80-lecie k onstytucji Piusa X Sapienti consilio oraz w 20-lecie w ejścia w życie ko nstytu cji P aw ła VI R egim ini Ecclesiae un i­

versae ®.

Znam ienne jest podkreślenie w now ej konstytucji apostolskiej podstaw ow ych zasad doktrynalno-pastoralny ch w odniesieniu do in sty tu cji w spierającej m isję biskupa rzym skiego w stosunku do całego Kościoła. P rzypom ina się więc n ajp ierw w y m iar ściśle ek­ lezjalny K u rii Rzym skiej: jej istnienie i kom petencje pochodzą od P asterza Kościoła powszechnego, pozostając na służbie tegoż Koś­ cioła. A kcentuje się następnie ch a ra k te r służebny K urii: jest ona narzędziem w rękach papieża nie posiadając żadnego znaczenia bez ścisłej z nim więzi. Służebność ta w inna w yrażać się m.in. w u ła t­ w ianiu biskupom osobistych kontaktów z ojcem świętym . D oku­ m en t w skazuje także n a c h a rak ter w ładzy K u rii Rzym skiej jako organ u działającego w zastępstw ie papieża, a więc o w ładzy za­ stępczej. 'P rzypom ina wreszcie o ścisłej łączności pom iędzy K urią a biskupam i, czego w yrazem pozostaje m.in. skład osobowy po­ szczególnych d y kasterii k u ria ln y c h 9. W chodzą do nich bowiem w pierw szym rzędzie kardynałow ie oraz niektórzy biskupi diecezjalni, dzięki czemu znajduje swój w yraz tzw. a ffectus collegialis (poczu­ cie w zajem nej więzi). Obok kardynałów i biskupów papież powo­ łuje do K u rii Rzym skiej także kapłanów oraz w iernych świeckich, co spraw ia, iż skład tej in sty tu cji pozostaje rep rezen tacją całego Kościoła 10.

K onstytucja apostolska akcentuje następnie niezbyw alne praw o każdego b iskupa do osobistego k o n tak tu z ojcem św iętym , m .in. na drodze w izyt ad lim ina A postolorum , w czym pośredniczy K uria. P odkreśla także rolę tej ostatniej w urzeczyw istnianiu jedności Koś­ cioła: jedności w iary i dyscypliny. Z w raca jednocześnie uw agę na to, że aktyw ność K u rii pow inna pozostaw ać w pełnej harm onii z eklezjologią Soboru W atykańskiego I I 11.

Nowy dokum ent Ja n a P aw ła II określa K u rię Rzym ską jako ze­ spół dy kasterii i organów, k tóre w sp ierają biskupa rzym skiego w w ykonyw aniu jego najwyższego urzędu pasterskiego dla dobra Kościoła powszechnego i Kościołów p arty k u la rn y ch 12. Do d ykasterii

8 Pastor bonus s. 2; Zob. O. R o s s i, Le tappe della preparazione della Costituzione Apostoliica „Pastor bonus’’, „L’Osservatoce Romano" z 8 VII 1988 r. s. 1 i 4.

9 Pastor bonus s. 2; Zob. J. D y d u c h , Reform a Kurii R zym skiej. Tygodnik Powszechny z 17 VII 1988 r. s. 2.

10 Pastor bonus s. 2. 11 Tamże.

40 Ks. W. Góralski _Μ kurialnych zaliczono: S ek re ta riat Stanu, K ongregacje, T rybunały, Papieskie R ady oraz U rz ę d y 13. P rzedm iotem niniejszego opraco­ w ania są jedynie Papieskie Rady, w rzędzie tych bowiem dykasterii zaszło najw ięcej zmian.

2. Zadania i kompetencje poszczególnych Rad

Znaczącą m odyfikacją w stru k tu rz e K urii Rzym skiej, w prow adzo- ną przez konstytucję Ja n a P aw ła II jest przekształcenie w ielu do­ tychczasow ych dykasterii, głównie S ek retariatów , w Papieskie R ady a także utw orzenie now ych Rad. W rzędzie tych organów doku­ m ent w ym ienia łącznie 12 dykasterii.

a) Papieska Rada ds. Św ieckich

Dotychczasowa P apieska Rada ds. Świeckich, pow ołana w 1967 r.w a zreorganizow ana w 1976 r., zachow ała sw oją nazwę (Pon­

tificiu m C onsilium pro Laicis). Do kom petencji tego organu K u rii

Rzym skiej należą spraw y rozw ijania i koordynacji apostolatu w ie r­ nych św ieckich a także to wszystko, co dotyczy ich życia chrześ­ cijańskiego 15. Na czele R ady stoi przew odniczący, p rzy którym ist- nije zespół prezydialny (coetus praesidialis) złożony z kardynałów i biskupów . G dy chodzi zaś o skład sam ej Rady, konstytucja Pastor

bonus podtrzym ała — ze zrozum iałych względów — dotychczasową

zasadę, iż większość członków m ają stanow ić tu ta j w ierni świec­ cy 16.

Do zadań zespołu prezydialnego należy ożyw ianie i w spieranie w iern y ch św ieckich w ich p artycyp acji w życiu i m isji Kościoła w sposób im w łaściw y, szczególnie w dziele przep ajan ia duchem ew angelicznym porządku doczesnego. Chodzi przy tym o pomoc świadczoną w tym zakresie osobom św ieckim zarów no jako je d ­ nostkom , jak i jako członkom stow arzyszeń 17. Inną form ą w spie­ rania laik atu przez zespół prezydialny jest popieranie w spółpracy św ieckich w zakresie katechizacji, życia liturgicznego, dzieł m iło­ sierdzia i działań społecznych 18. Za doniosłe wreszcie zadanie ze­ społu należy uznać udział w kongresach m iędzynarodow ych czy

13 Tamże (art. 2).

14 Początkowo — do 1976 r. — dykasteria nosiła nazwę: Rada ds. Świeckich (Consilium de Laicis). Zob. E. S z t a f r o w s k i , jw. s. 173— 175; Zob. także J. D y d u c h , Papieska Rada Św ieckich i Papieska Kom isja „Iustitia et Pax”, „Prawo Kanoniczne” 25: 1982 n r 1—2 s. 197—222.

15 Pastor bonus s. 5 (art. 131). 13 Tamże s. 5 (art. 132).

17 Tamże (art. 133 § 1); Por. kan. 225 § 2 kpk. 43 Pastor bonus (art. 133 § 2).

[5] Papieskie Rady 41 organizow anie ich, jak rów nież podejm ow anie podobnych in icja­ ty w zw iązanych z apostolatem w iernych św ieckich 19.

Szczególne działania kom petencyjne P apieskiej R ady ds. Świec­ kich dokum ent dostrzega w zakresie stow arzyszeń laikatu, a zw łasz­ cza erygow ania tychże stow arzyszeń o ch arak terze m iędzynarodo­ w ym i zatw ierdzania lub tzw. rozpoznaw ania ich statutów , z za­ chow aniem jednak kom petencji S ek re ta riatu S ta n u 20. Co się zaś tyczy trzecich zakonów świeckich, R ada jest kom petentna jed y ­ nie w tym , co odnosi się do ich aktyw ności apostolskiej 21.

b. Papieska Rada ds. Jedności C hrześcijan

U tw orzony przez papieża J a n a X X III w 1960 r. S ek re ta riat J e d ­ ności Chrześcijan, form alnie erygow any przez P aw ła VI w 1966 r.22, został przekształcony przez konstytucję apostolską Pastor bo­

nus” w P apieską Radę ds. Jedności C hrześcijan (Pontificium Con­ silium ad U nitatem C hristianorum Fovendam). G eneralnym zada­

niem tej d y k asterii jest podejm ow anie odpow iednich inicjatyw i działań ekum enicznych zm ierzających do przyw rócenia jedności pom iędzy chrześcijanam i 23.

W szczególności Rada pow inna — stw ierdza dokum ent — prze­ jaw iać troskę o w cielanie w życie dokum entów Soboru W atykań­ skiego II dotyczących ek u m en izm u2i, zajm ować się w łaściw ą in ­ terp retacją oraz realizacją zasad ekum enicznych 25; organizować, po pierać i koordynow ać kongresy katolickie, ta k krajow e, jak i m ię­ dzynarodow e służące idei jedności chrześcijan oraz czuwać nad po­ dejm ow anym i na nich inicjatyw am i 26. Do innych zadań dy kasterii konstytucja apostolska zalicza troskę o utrzym y w an ie kontaktów z w yznaw cam i Kościołów i w spólnot kościelnych nie pozostających dotąd w pełnej jedności z Kościołem katolickim a także popieranie dialogu i rozmów służących idei u trzym an ia jedności z nim i, przy w spółpracy z ekspertam i w zakresie d o k try n y katolickiej, przy czym konstytucja poleca, by w szystkie tego rodzaju inicjatyw y b y ­ ły uprzednio przedk ładane Ojcu świętem u. W reszcie do kom petencji

19 Tamże (art. 133 § 3).

20 W myśl konstytucji apostolskiej Pastor bonus, do kom petencji Se­ k retaria tu Stanu (Sekcja I) należy m.in. utrzym yw anie relacji z między­ narodowymi organizacjam i katolickimi. Zob. tam że s. 3 art. 41 § 2).

21 Tamże s. 5 art. 134); W stosunku do trzecich zakonów zakres kom ­ petencji posiada także Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrow a­ nego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Zob. tamże s. 5 art. 111).

22 Zob. E. S z t a f r o w s k i , jw. s. 166. 23 Pastor bonus s. 5 (art. 135).

24 Chodzi przede wszystkim o dekret o ekumenizmie Unitatis redin­ tegratio.

25 Pastor bonus s. 5 (art. 136 § 1). 29 Tamże (art. 136 § 2).

42 Ks. W. Góralski _И Rady należy — jeśli uzna to za stosowne — kierow anie obserw a­ torów katolickich na kotngresy ekum eniczne i zapraszanie o bser­ w atorów innych Kościołów i w spólnot na tego rodzaju spotkania organizow ane przez katolików 27.

W odrębnej norm ie praw odaw ca stanow i, iż poniew aż dziedzina ekum enizm u niejednokrotnie dotyczy — z n a tu ry rzeczy — sp raw wiary, R ada ds. Jedności C hrześcijan obow iązana jest pozostawać w ścisłym kontakcie z K ongregacją D o ktry ny W iary, zwłaszcza, gdy chodzi o w ydaw anie publicznych dokum entów lub dek laracji 28. Co się zaś tyczy podejm ow ania w ażniejszych inicjatyw dotyczących odłączonych Kościołów W schodnich, R ada pow inna przeprow adzić uprzednie konsultacje z K ongregacją ds. Kościołów W schodnich 29.

N ależy dodać, iż powołana w 1974 r. przez P aw ła VI K om isja dla utrzym yw ania kontaktów z Ż y d a m i30 pozostała nadal zw iązana z R adą ds. Jedności Chrześcijan, p rzy czym ko nstytucja Pastor bo­

nus określa, iż zadaniem Kom isji jest studiow anie i rozpatryw anie

kw estii dotyczących Żydów z p u n k tu w idzenia religijnego. P o ­ stan aw ia także, że kierow anie ty m organem należy do przew odni­ czącego R ady 31.

c) Papieska Rada ds. R odziny

P apieska R ada ds. Rodziny (P ontificium C onsilium pro Fam ilia), pow ołana przez papieża P aw ła VI w 1973 r. funkcjonow ała począt­ kowo w ram ach Papieskiej R ady ds. Św ieckich i została następnie

zreorganizow ana przez Ja n a P aw ła II w 1981 r.32 W konstytucji apostolskiej Pastor bonus otrzym ała szczegółową regulację p ra w ­ ną w zakresie zadań i kom petencji. G łów nym więc zadaniem tej dykasterii K u rii Rzym skiej jest troska o rozwój duszpasterstw a rodzin a także troska o urzeczyw istnianie p raw rodziny i obronę jej godności w Kościele i w społeczności św ieckiej 33. P rzy p rze­ wodniczącym R ady istnieje zespół prezydialny złożony z biskupów,

do sam ej zaś Rady należą także w ierni świeccy, mężczyźni i ko­ biety, zwłaszcza żyjący w m ałżeństw ie, pochodzący z różnych regio­ nów św iata 34.

K onstytucja Pastor bonus, w skazując na szczególne zadania R a­

27 Tamże (art. 136 § 3). 23 Tamże (art. 137 § 1). 29 Tamże (art. 137 § 2).

30 Zob. E. S z t a f r o w s k i , jw. s. 168. 31 Pastor bonus (art. 138).

32 Zob. E. S z t a f r o w s k i , Podręcznik prawa kanonicznego, T. 2. W arszawa 1985 s. 59; T. P a w l u k , Prawo kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II. T. 2 — Lud Boży, jego nauczanie i uświęcanie, Olsztyn

1986 s. 156.

33 P a s t o r b o n u s s. 5 (art. 139). 34 Tamże (art. 140).

η Papieskie Rady 43 dy mówi o rozw ijaniu doktryny na tem at rodziny i upow szechnia­ n iu tej pierw szej drogą odpowiedniej katechezy, wspom ina także o studium nad duchowością m ałżeństw a i rodziny 3!>. N astępnie do­ k um en t zalicza tu ta j troskę o dokładne poznanie — przy w spół­ pracy z biskupam i i ich konferencjam i — w arunków społecznych in sty tu cji rodziny w różnych rejonach św iata, jak rów nież inform o­

w anie szerokiej opinii o wszelkich przedsięw zięciach podejm ow a­ nych w zakresie duszpasterstw a ro d z in 36. Poza tym w śród donio­ słych zadań dykasterii w ym ienia się działalność zm ierzającą do te ­ go, by p raw a rodziny były respektow ane i chronione także w ży­ ciu społecznym i politycznym jak rów nież podejm ow anie i ko­ ordynow anie działań w zakresie obrony życia ludzkiego od samego m om entu poczęcia i odpowiedzialnego rodzicielstw a 37. Wreszcie do kom petencji R ady należy piecza nad aktyw nością instytutów i sto­ w arzyszeń, k tó re służą dobru rodziny, z zachow aniem wszakże w spom nianych już upraw n ień Papieskiej R ady ds. Świeckich 38.

d) Papieska Rada Spraw iedliw ości i Pokoju

U stanow iona w 1966 r. przez P aw ła VI P apieska Kom isja Iu s­

titia et Pax, zreorganizow ana przez tegoż papieża w 1976 r.39, mocą

k on sty tu cji Pastor bonus została przekształcana w P apieską Radę Spraw iedliw ości i P okoju (P ontificium C onsilium de Iustitia et Pa­

ce). N aczelnym zadaniem tej dykasterii jest tro stk a o urzeczyw ist­

nianie w św ietle idei spraw iedliw ości i pokoju, zgodnie z Ew ange­ lią i n au k ą społeczną K ościoła40. W sposób szczególny Rada jest k om petentna w dziedzinie pogłębiania w spom nianej n au ki społecz­ nej oraz szerokiego jej upow szechniania i w drażania w życie po­ szczególnych w spólnot, zwłaszcza na odcinku ożywiania duchem Ew angelii stosunków pom iędzy pracow nikam i a praw odaw cam i 41. Innym zadaniem kom petencyjnym prezentow anego organu K urii Rzym skiej jest grom adzenie inform acji o w ynikach badań p ro w a­ dzonych w dziedzinie spraw iedliw ości i pokoju, postępu ludzkości, naruszania praw człowieka, a następnie dokonyw anie w tej m ierze oceny oraz udostępnianie rezultatów w spom nianych badań zain te­ resow anym zespołom biskupów. Poza ty m do kom petencji R ady należy utrzy m yw anie kontaktów z m iędzynarodow ym i stow arzysze­ niam i katolickim i a także z innym i in sty tu tam i niekatolickim i, k tó ­ rych celem jest urzeczyw istnianie w świecie idei spraw iedliw ości

35 Tamże (art. 141 § 1). 36 Tamże (art. 141 § 2). 37 Tamże (art. 141 § 3). 33 Tamże (art. 141 § 4).

39 Zob. E. S z t a f r o w s k ' , Kuria Rzym ska, jw. s. 131—185. 49 Pastor bonus s. 5 (art. 142).

44 Ks. W. Góralski _18]

i p o k o ju 42. W reszcie d y k a s te rii zo stała p o w ierzo n a tro sk a o u w ra ż ­ liw ien ie poszczególnych n a ro d ó w na p o trz e b ę p o d ejm o w an ia d zia­ ła ń n a rzecz u trz y m a n ia pokoju, zw łaszcza p oprzez doroczny o b ­ chód d n ia p o k o ju 43.

W sw ojej działalności R ada pozostaje w szczególnych relacjach z S ek retariatem Stanu, zwłaszcza gdy chodzi o publiczne podejm o­ w anie problem ów spraw iedliw ości i pokoju w drodze dokum entów lu b d e k la r a c ji44. Oznacza to, iż przed w ydaniem dokum entu lub przed złożeniem dek laracji w dziedzinie objętej swoim i kom peten­ cjam i d y k asteria obowiązana jest skonsultow ać się z S ek re ta ria­ tem Stanu.

e) Papieska Rada „Cor U nu m ” .

P apieska R ada Cor U num (P ontificium C onsilium «Cor Unum») została utw orzona przez papieża P aw ła VI w 1971 r. celem koor­ dynow ania inicjatyw różnych in sty tu cji i organizacji katolickich w dziedzinie rozw oju gospodarczego i kultu raln eg o oraz postępu naukow ego i technicznego 45. P ierw o tn ie nosiła ona nazw ę P ontifi­

cium C onsilium «Cor Unum» de hum ana et Christiana progressione ferenda.

W m yśl ko nsty tucji apostolskiej Pastor bonus, Papieska R ada Cor U num stanow i w yraz troski Kościoła katolickiego o potrzebu­

jących, zm ierzającej do urzeczyw istniania b ra te rstw a ludzi i miłości C h ry stu so w e j46. Do zadań tego o rganu należy w pierw szym rzę­ dzie pobudzanie w iernych do daw ania św iadectw a miłości ew an­ gelicznej i do podtrzym yw ania ich w w ypełnianiu tego posłan­ nictw a 47. N astępnie Rada obowiązana jest popierać i koordynow ać inicjaty w y in sty tu cji katolickich m ających na celu niesienie po­ m ocy k rajo m potrzebującym , zwłaszcza te, które zw iązane są ze w spieraniem ludzi będących w sy tuacjach piln ej konieczności czy klęski żywiołowej. Innym zadaniem dykasterii jest u łatw ianie utrzym y w ania relacji pom iędzy w spom nianym i instytucjam i k ato ­ lickim i a publicznym i organizacjam i m iędzynarodow ym i zajm ują­ cym i się tą sam ą d zied zin ą48. Ponadto do kom petencji „Cor U num ” należy uw ażne śledzenie i popieranie w szelkich projektów i dzieł w zakresie b ra te rsk iej pomocy, podejm ow anych na rzecz postępu 49. Przew odniczącym R ady nie jest już S ekretarz Stanu, jak to było

42 Tamże (art. 143 § 2). 43 Tamże (art. 143 § 3). 44 Tamże (art. 144).

45 Zob. T. P a w l u k , jw. s. 157; Zob. także J. G r o b l i c k i , Cor

Unum. W: Encyklopedia katolicka. T. 3. Lublin 1979 kol. 606.

43 Pastor bonus s. 5 (art. 145). 47 Tamże (art. 146, n. 1). 48 Tamże (art. 146, n. 2). 49 Tamże (art. 146, n. 3).

[9] Papieskie Rady 45 dotąd, lecz przew odniczący Papieskiej R ady Spraw iedliw ości i Po­ koju. K onstytucja J a n a P aw ła II zobow iązuje go do troski o to, by obydw ie in stytu cje rozw ijały sw oją aktyw ność w ścisłej w zajem nej w sp ó łp ra c y 50. Mówiąc o stru k tu rze personalnej dy kasterii kon­ sty tu cja Pastor bonus stw ierdza, iż w jej skład wchodzą także mężczyźni i kobiety reprezen tu jący instytucje katolickie dobroczyn­ ności, co m a służyć skuteczniejszem u w cielaniu w życie inicjatyw Rady.51

f) Papieska Rada D uszpasterstw a M igrantów i Podróżnych W ypada na w stępie przypom nieć, iż już w latach dw udziestych naszego stulecia ówczesna K ongregacja K onsystorialna podjęła inicjatyw ę w zakresie opieki duszpasterskiej nad em igrantam i. M a­ jąc na uw adze w łaściw e pokierow anie w szystkim i dziełam i doty­ czącymi em igrantów , Pius X II powołał p rzy K ongregacji — kon­ sty tu cją apostolską E xsul Familia z 1952 r . 52 — Najw yższą Radę Dla S praw Em igracji (S u m m u m C onsilium de em igratione\ a także M iędzynarodow y S ek re ta riat G eneralny dla kierow ania Dziełem A postolstw a Morza (Secretariatus Generalis Internationalis ad m o ­

derandum Opus A postolatus Maris). K ongregacji K onsystorialnej

zlecił rów nież Pius X II spraw y apostolstw a lotniczego, a następnie duszpasterstw a ludów koczowniczych. Z kolei w 1967 r. K ongre­ gacji dla D uchow ieństw a zlecono popieranie duszpasterstw a po­ dróżujących oraz problem atykę duszpasterską zw iązaną z tu ry s ­ ty k ą 53.

W m otu proprio P aw ła VI Pastoralis m igratorum cura z 1969 r.54, a następnie za nim, w In stru k c ji K ongregacji Biskupów z 1969 r.55 zostały określone szczegółowe upraw nienia i zadania K ongregacji B iskupów w dziedzinie duszpasterstw a m igrantów . K ongregacja d la D uchow ieństw a natom iast w ydała w 1969 r. ogólne dy rekto rium dotyczące d uszpasterstw a tu ry sty czn e g o 5e. W reszcie P aw eł VI po­ w ołał w 1970 r. P apieską Komisję D uszpasterstw a M igrantów i Po­ dróżnych (Pontificia Comissio de spirituali m igratorum atque itin e­

rant iu m cura) podległą K ongregacji B iskupów a obejm ującej dzieła:

Opieki nad em igrantam i, Apostolstw a morza, Apostolstw a podróży pow ietrznej, A postolstw a ludów koczowniczych i Apostolstw a tu ­ rystycznego 57.

50 Tamże (art. 147). 51 Tamże (art. 148).

52 AAS 44: 1952 s. 649—704.

53 Zob. E. S z t a f r o w s k i , Kuria R zym ska, jw. s. 93—95. 54 AAS 61: 1969 s. 600—603.

55 Tamże s. 614—643. ss Tamże s. 361—384.

57 AAS 62: 1970 s. 193—197; Zob. E. S z t a f r o w s k i . Kuria R zy m ­ ska, jw. s. 95—98.

46 Ks. W. Góralski [1 0 1

P ow ołana przez konstytucję Jan a P aw ia II Pastor bonus P apies­ k a R ada D uszpasterstw a M igrantów i Podróżnych P ontificium Con­

silium de Spirituali M igrantium atque Itineran tium C ura) zastąpi­

ła dotychczasową P apieską Kom isję D uszpasterstw a M igrantów i Podróżnych, i stanow i niezależną od K ongregacji Biskupów d y - kasterię. J e j podstaw ow ym celem jest rozw ijanie troski duszpa­ sterskiej Kościoła w stosunku do tych, którzy zostali zmuszeni opuś­ cić w łasną ojczyznę lub w ogóle jej nie m ają, a także studium zagadnień zw iązanycyh z tą dziedziną 58.

Do zadań, jakie w yp ływ ają z ta k określonego celu konstytucja apostolska zalicza na pierw szym m iejscu troskę o to, by Kościoły p a rty k u la rn e niosły opiekę duchową, m.in. poprzez stru k tu ry dusz­ pasterskie, ty m którzy dobrowolnie opuścili w łasny k raj, czy też zostali zeń w ygnani, a także m igrantom , koczującym i w yk on ują­ cym sztukę c y rk o w ą 59. Do kom petencji R ady należy następnie analogiczna troska o niesienie przez Kościoły p a rty k u la rn e pom ocy duchow ej m ary narzo m znajdującym się zarów no na statkach, jak i w portach. Pieczę tę dyk asterià m a obow iązek realizow ać przede w szystkim poprzez w spom niane już w yżej dzieło Apostolstw a m o­ rza, nad k tó ry m sp ra w u je zw ierzchnictw o ®°. Tę sam ą troskę R ada obow iązana jest przejaw iać wobec pracow ników portów lotniczych oraz służb lo tn ic zy ch 61. Ponadto jej zadaniem jest uw rażliw ianie chrześcijan, zwłaszcza poprzez obchody św iatow ego dnia m igran­ tów i uchodźców, n a potrzeby tych, którzy znaleźli się poza w łasną ojczyzną ®2. W reszcie do zakresu działania dy kasterii należy tro s­ ka o to, by podróże podejm ow ane z m otyw ów pobożności (np. p iel­ grzymki), dla odbycia studiów, czy z m otyw ów turystyczno-w ypo­ czynkowych przyczyniały się do pogłębienia form acji m oralnej i re ­ ligijnej zainteresow anych, jak rów nież niesienie pomocy Kościołom p a rty k u la rn y m w zagw arantow aniu opieki duszpasterskiej tym , którzy znaleźli się poza m iejscem swojego zam ieszkania ®3.

g) Papieska Rada D uszpasterstw a S łu żb y Zdrowia

U stanow iona w 1985 r. przez papieża Ja n a P aw ła II Papieska Kom isja Apostolstw a Służby Zdrow ia (Pontificia Commissio de A postolatu pro Valetudinis A d m in istris) 64 została przekształcona

k o n sty tu cją Pastor bonus w Papieską Radę D uszpasterstw a Służby Zdrow ia ,P ontificium Consilium de A postolatu pro V aletudinis Ad~

53 Pastor bonus s. 5 (art. 149). 59 Tamże s. 6 (art. 150 § 1). 80 Tamże (art. 150 § 2). 81 Tamże (art. 150 § 3). 82 Tamże (art. 150 § 4). 83 Tamże (art. 151). 84 AAS 77: 1985 s. 457—461.

[Π]

ministris). O rgan ten stanow i w yraz trosiki Kościoła o chorych po­

przesz niesienie pomocy tym , do których należy opieka nad nim i *5. Do szczegółowych zadań R ady należy: upow szechnianie nauki Koś­ cioła w przedm iocie aspektów duchow ych i m oralnych choroby oraz znaczenia cierpienia ludzkiego 66; oferow anie w spółpracy Kościołom p arty k u la rn y m w zapew nieniu służbie zdrow ia opieki duchow ej, k tó ra by jej pomogła spełniać swe zadania zgodnie z n au k ą chrześ­ cijańską oraz w zapew nieniu duszpasterstw u służby zdrow ia nie­ zbędnych p o m o cy 67; popieranie aktyw ności teoretycznej i prak tycz­ nej katolickich organizacji m iędzynarodow ych i innych in stytu cji służących w jakikolw iek sposób ludziom chorym 88; uw ażne śledze­ nie rozw oju ustaw odaw stw a oraz n auki w zakresie troski o zdrowie ludzkie w celu odpowiedniego w ykorzystania uzyskanych danych w działalności duszpasterskiej Kościoła 69.

h) Papieska Rada Interpretacji T ekstów Praw nych

U stanow iona przez Ja n a P aw ła II 2 I 1984. P apieska Kom isja A utentycznej In terp retac ji K odeksu P raw a Kanonicznego (Ponti-

fica Commissio Codici Iuris Canonici A u ten tice Interpretando) 70

została przekształcona w konstytucji Pastor bonus w P apieską Radę In terp retac ji Tekstów P raw nych (P ontificium C onsilium de L egum

T extib u s Interpretandis). Zm iana nazw y d y k asterii wiąże się z roz­

szerzeniem zakresu jej kom petencji o in terp re tację aktów praw nych w ydaw anych przez Stolicę Apostolską poza Kodeksem P raw a K a­ nonicznego. Nie tylko bowiem niektóre sform ułow ania ustaw y ko­ deksowej, lecz także innych aktów praw nych, np. konstytucji apo­ stolskich mogą budzić pew ne w ątpliw ości w ich interp retacji.

Istotnym zadaniem pow ierzonym P apieskiej Radzie In terp retac ji Tekstów P raw n ych jest interpretow anie p ra w K ościoła71. Należy zatem do tego o rganu kurialnego przedkładanie autentycznej in te r­ p retacji — potw ierdzonej następnie powagą papieską — praw Koś­ cioła powszechnego, po w ysłuchaniu w w ażniejszych kw estiach opinii kom petentnych w danej dziedzinie d y kasterii kurialnych 72. Rada m a poza tym służyć pomocą innym dykasteriom K urii Rzym ­ skiej w przygotow yw aniu przez nie d ek tre tó w ogólnych oraz in ­ strukcji. K onstytucja apostolska precyzuje, iż pomoc ta pow inna przejaw iać się w trosce, aby w spom niane ak ty praw ne poszczegól­

65 Pastor bonus s. 6 (art. 152). 66 Tamże (art. 153 § 1). 67 Tamże (art. 155 § 2). 89 Tamże (art. 153 § 3). 89 Tamże (art. 153 § 4). 70 AAS 76: 1984 s. 433—434. ,71 Pastor bonus s. 6 (art. 154).

48 K s. W. G óralski [12] nych organów k urialnych były zgodne z norm am i obowiązującego p raw a i sporządzone w e właściw ej form ie p raw n ej 73. Innym , rów ­ nież now ym zadaniem R ady jest przeprow adzanie rew izji (tzw. roz­ poznania) pod w zględem praw nym dekretów generalnych p rzed ­ staw ianych przez kom petentne dykasterie k u rialn e a pochodzących od różnych zespołów biskupów 74. Z pew nością będzie tu najczęściej wchodzić w grę ocena praw na dekretów w ydaw anych przez po­ szczególne K onferencje Episkopatu, k tóre to ak ty praw ne — w m yśl kan. 455 § 2 K PK — w ym agają aprobaty (tzw. rozpoznania) Sto­ licy Apostolskiej. Ponadto konstytucja Pastor bonus przyznaje R a­ dzie jeszcze jedno, stanow iące rów nież novum , zadanie kom peten­ cyjne: rozstrzygania — na wniosek zainteresow anych — czy ustaw y p a rty k u la rn e oraz d e k re ty generalne w ydane przez ustaw odaw cę niższego od Stolicy Apostolskiej, są zgodne z ustaw am i Kościoła powszechnego 7S. ■

i) Papieska Rada ds. Dialogu pom iędzy Religiam i

U stanow iony w 1964 r. przez P aw ła VI S ek re ta riat ds. N iechrześ­ cijan (Secretariatus pro Non Christianis) 76, mocą konstytucji Pastor

bonus doznał przekształcenia w P apieską Radę ds. Dialogu po­

m iędzy Religiam i (Pontificium C onsilium pro Dialogo in ter R eli­

giones). O rgan ten jest pow ołany do utrzym y w an ia relacji (i k ie­

row ania nim i) z w yznaw cam i i grupam i w yznaw ców religii n ie­ chrześcijańskich a także z tym i w szystkim i, którzy k ieru ją się w jakiś sposób zm ysłem re lig ijn y m 77. To ogólne zadanie R ady jest nieco dokładniej sprecyzow ane w kolejnych arty k u łach konstytucji

Pastor bonus. Tak więc dy k asteria obowiązana jest troszczyć się

0 w łaściw y rozwój w świecie dialogu z w yznaw cam i innych religii 1 popierać różne form y kontaktów z nim i; organizow ać i popierać odpow iednie badania w zakresie religii niechrześcijańskich, jak rów nież organizow ać spotkania m iędzyw yznaniow e w celu w zajem ­ nego poznania się i pogłębienia szacunku oraz w celu coraz peł­ niejszego uznaw ania godności człow ieka i jego w alorów duchow ych i m oralnych; umożliwiać niezbędną form ację tym , którzy poświę­ cają się idei dialogu obejm ującego różne re lig ie 78.

G dy w ym aga tego dana dziedzina należąca do kom petencji Rady, w w ykonyw aniu swoich zadań dykasteria ta obowiązana jest k on ­ sultow ać się z K ongregacją N auki W iary a także, jeśli to jest ko­ nieczne, z K ongregacją Kościołów W schodnich i K ongregacją E w an ­

78 Tamże (art. 156). 74 Tamże (art. 157). 75 Tamże (art. 158). 78 AAS 56: 1964 s. 560.

77 Pastor bonus s. 6 (art. 159). 78 Tamże (art. 160).

[13] Papieskie Rady 49 gelizacji L u d ó w 79. Nie trzeba dodawać, iż pierw sza część dyspo­ zycji może mieć duże znaczenie dla w ytyczenia w łaściw ych granic doktry n aln y ch dla dialogu ekum enicznego.

K onstytucja „P asto r bonus” podtrzym ała istnienie przy Radzie Kom isji ds. kontaktów — w aspekcie religijnym — z M uzułm ana- naimi, k tó ry to organ przew idyw ała ko nstytucja R egim ini Ecclesiae

universae 80. K om isją tą k ieru je przew odniczący R a d y 81.

j) Papieska Rada ds. Dialogu z N iew ierzącym i

Ju ż papież P aw eł VI utw orzył w 1965 r. S ek re ta riat ds. Niew ie­ rzących (Secretariatus pro N on C redentibus) 82 dla naw iązania d ia­ logu z niew ierzącym i. O rgan ten został przekształcony przez kon­ sty tu cję Pastor bonus w P apieską Radę ds. Dialogu z N iew ierzący­ m i (P ontificium C onsilium pro Dialogo cum N on Credentibus). Ist­ nienie tej dykasterii, nadm ienia się w konstytucji, stanow i w yraz duszpasterskiej troski Kościoła w stosunku do tych, któ rzy nie w ie­ rzą w Boga lub nie w yznają żadnej religii 8S.

Zadaniem R ady jest prow adzenie badań nad zjaw iskiem ateizm u oraz b ra k u w iary i religii, w yjaśnianie przyczyn tego fenom enu oraz jego konsekw encji dla w iary chrześcijańskiej — w celu udzie­ lenia odpow iednich pomocy dla działalności duszpasterskiej, zw łasz­ cza przy w spółpracy katolickich instytucji naukow ych 84. Poza tym dy k asteria w inna prow adzić dialog z ateistam i i niew ierzącym i go­ tow ym i do szczerej współpracy, a także uczestniczyć — poprzez ekspertów — w spotkaniach poświęconych stu diu m ateizm u i brak u w iary 85.

k) Papieska Rada K u ltu ry

P apieska R ada K u ltu ry (Pontificium C onsilium de Cultura) zo­ stała pow ołana do istnienia przez Ja n a P aw ła II w 1982 r.86 W kon ­ sty tu cji apostolskiej Pastor bonus powtórzono, iż głów nym zada­ niem tego organu jest troska o utrzym yw aniu relacji pom iędzy Sto­ licą Apostolską a św iatem k u ltu ry , przede w szystkim w drodze dia­

79 Tamże (art. 161). 89 Zob. n. 100.

81 Pastor bonus s. 6 (art. 162).

82 B rak jest formalnego dokum entu urzędowego powołującego do ist­ nienia S ekretariat ds. Niewierzących, L’Osservatore Romano z 29 IV 1965 r. inform uje jednak o ustanowieniu tego organu i mianowaniu przez papieża jej przewodniczącego. Zob. E. S z t a f r o w s k i , Kuria R zym ska, jw. s. 171.

83 Pastor bonus s. 6 (art. 163). 84 Tamże (art. 164).

85 Tamże (art. 165).

88 AAS 74: 1982 s. 683—688.

50 Ks. W. GóralsM _[14] logu z różnym i współczesnym i in sty tu tam i nauki, dzięki czemu cyw ilizacja ludzka coraz bardziej o tw ierałab y się k u Ew angelii a u p raw iający naukę, lite ratu rę i sztukę odczuw aliby swoje w ez­ w anie ze stro n y Kościoła do służenia praw dzie, dobru i pięknu 87. Do szczegółowych zadań R ady należy: bezpośrednie podejm ow a­ nie in icjatyw dotyczących k u ltu ry ; pilne śledzenie analogicznych przedsięw zięć inicjow anych przez różne in sty tu ty kościelne i nie­ sienie im — w razie potrzeby — stosow nej pomocy; przejaw ianie zainteresow ań — w porozum ieniu z S ek retariatem S tan u — dzia­ łalnością p aństw i organizm ów m iędzynarodow ych na odcinku roz­ w oju cyw ilizacji ludzkiej, uczestniczenie w m iarę potrzeb w spe­ cjalnych zespołach poświęconych spraw om rozw oju k u ltu ry oraz popieranie kongresów k u ltu ry 88.

W odrębnym arty k u le dokum ent zaznacza, iż dy kasteria posiada sw oją szczególną stru k tu rę , w k tó rej obok przewodniczącego istnieje rów nież K om itet prezydialny oraz inny K om itet skupiający p rzed ­ staw icieli różnych dziedzin nauki i k u ltu ry , pochodzących z różnych części św iata. Na czele obydw u K om itetów stoi przew odniczący Rady 89.

1) Papieska Rada Środków Społecznego P rzekazu

P apieska R ada Środków Społecznego P rzekazu (P ontificium Con­

silium Instru m en tis C om m unicationis Socialis Praepositum) została

utw orzona przez P aw ła VI w 1964 r.90 K onstytucja Pastor bonus nadała tem u organow i nieco uproszczoną nazwę: P ontificium Con­

silium de C om m unicationibus Socialibus. Naczelnym zadaniem R ady

jest dążenie, b y poprzez środki społecznego przekazu Orędzie zba­ w ienia oraz postęp ludzkości m ogły służyć rozwojowi cyw ilizacji ludzkiej i dobrym obyczajom 91. W realizacji tej m isji dykasteria obow iązana jest pozostawać w ścisłej w spółpracy z S ekretarzem Stanu 92.

W śród szczegółowych powinności R ady Środków Społecznego P rzekazu dokum ent w ym ienia przede w szystkim inicjow anie i pod­ trzym yw anie akcji Kościoła i w iernych na odcinku różnych form środków społecznego przekazu a następnie troskę o to, by prasa i wszelkie periodyki, filmy, program y radiow e i telew izyjne były coraz bardziej przepajane duchem praw dziw ie hum anistycznym i ch rześcijań sk im 93. Ponadto do zadań d yk asterii praw odaw ca z a ­

87 Pastor bonus s. 6 (art. 166). 88 Tamże (art. 168).

89 Tamże (art. 167).

90 AAS 56: 1964 s. 289—292. 91 Pastor bonus s. 6 (art. 169 § 1). 92 Tamże (art. 169 § 2).

[15] PapieslkLe Rady ₅₁ liczą pilne zabieganie o to, by gazety i inne czasopisma katolickie, rozgłośnie radiow e i stacje telew izyjne odpow iadały w rzeczywis­ tości charak tero w i katolickiem u, zwłaszcza w zakresie zgodności publikacji z nauk ą Kościoła podaw aną przez Urząd Nauczycielski, oraz w dziedzinie właściwego i w iernego przekazyw ania wiadom oś­ ci re lig ijn y c h 94. Inną form ą działalności R ady jest utrzym yw anie kontaktów ze stow arzyszeniam i katolickim i prow adzącym i działal­ ność na polu społecznych środków p rz e k a z u 95. W reszcie dykasteria pow ołana jest do troski o to, by lud chrześcijański pogłębiał swoją świadomość — zwłaszcza poprzez obchód dorocznego dnia społecz­ nych środków przekazu — ciążącego na w szystkich obow iązku p rzy­ czyniania się do tego, by w spom niane środki służyły m isji dusz­ pasterskiej Kościoła 96.

3. Uwagi końcowe

K olejna generalna reform a K urii Rzym skiej, dokonana tym ra ­ zem przez papieża Ja n a P aw ła II, stanow i niew ątpliw ie doniosły krok naprzód w urzeczyw istnianiu soborow ej idei odnowy Kościo­ ła. G eneralną odnową i „przystosow aniem ” została objęta odgry­ w ająca w ażną rolę w stru k tu rac h kościelnych in stytu cja służąca na codzień papieżow i w spełnianiu jego m isji pasterskiej w stosunku do całego Kościoła.

R eform a K urii Rzym skiej objęła całokształt tej złożonej z szere­ gu organów m achin y spełniających sw oje różnorodne zadania. D ot­ knęła więc S ek re ta riatu Stanu posiadającego sw oją osobliwą fizjo­ nom ię zw iązaną z jego stałą i bezpośrednią dyspozycyjnością w stosunku do osoby ojca świętego. R eform ie uległy K ongregacje i T rybunały, k tó re to dykasterie uczestniczą we w ładzy rządzenia (odpowiednio: ad m inistracyjnej i sądowej), uległy jej rów nież U rzę­ d y a także dykasterie nazw ane „innym i O rganizm am i K urii R zym ­ sk iej”. W reszcie odnowa K urii Rzym skiej objęła dotychczasowe Se­ k re ta ria ty i Rady, uszeregow ane odtąd w rzędzie dw un astu Rad Papieskich.

R ady Papieskie spełniają zadania przede w szystkim związane z podejm ow aniem studiów, inicjow aniem oraz anim ow aniem dzia­ łań pastoralnych, nie w ykonują natom iast z regu ły w ładzy rz ą­ dzenia, choć spełniają a k ty zorientow ane k u bardziej skutecznem u jej spraw ow aniu. Nie w ykonują tej w ładzy z reguły, niektóre jed­ n ak R ady m ają swój określony udział w jej w ykonyw aniu, szcze­ gólnie — jak zauw aża kard. F. A rin z e 97 — P apieska R ada ds.

64 Tamże art. 170 § 2). 95 Tamże art. 170 § 3). ίβ Tamże art. 170 § 4).

97 F. A r i n z e , Tipologia degli organismi della Curia Romana, L’Osservatore Romano z 20 VII 1988 r. s. 1.

52 Ks. W. Góralski _[16] Św ieckich i P apieska R ada ds. Jedności C hrześcijan. Jeśli chodzi o pierw szą z w ym ienionych dykasterii, to w trakcie prac nad p rzy­ gotow aniem konstytucji Pastor bonus rozważano możliwość powo­ łania K ongregacji ds. Św ieckich w m iejsce Rady. P rzew ażył jed ­ nak pogląd, w m yśl którego zakw alifikow anie wym ienionej d y ­ kasterii do rzędu K ongregacji w iązałoby się z w yeksponow aniem w jej składzie i w jej działalności roli duchow nych, którym pozo­ staje zastrzeżona w ładza rządzenia. Rola św ieckich w K ongregacji byłaby więc drugorzędna, tym bardziej, że art. 3 § 3 konstytucji P astor bonus stw ierdza, iż członkam i sensu stricto K ongregacji są w yłącznie kardynałow ie i biskupi. Tym czasem większość członków Rady ds. Św ieckich stanow ią w iern i świeccy.

Do rzędu K ongregacji próbowano rów nież zakw alifikow ać — pod­ czas obrad Synodu Biskupów z 1985 r. — P apieską Radę ds. J e d ­ ności Chrześcijan. I ta jednak propozycja nie została ostatecznie uwzględniona w „P astor bonus”. I choć w tym przypadku nie b y ­ łoby obiekcji co do możliwości w ykonyw ania przez tę dykasterię w ładzy rządzenia (jej członkami są w większości biskupi i kapłani), to jed n ak przeciw ko w spom nianej propozycji przem ów iła racja in ­ nej n atu ry : bracia odłączeni m ogliby odnieść w rażenie, że usiłuje się ich trakto w ać jako podw ładnych Kościoła kato lick ieg o 98.

Do Rad Papieskich w łączyła konstytucja „P astor bonus” dotych­ czasowe S ek retariaty , co nadaje im w iększą stabilność i bardziej definity w ną konfigurację. Poniew aż P apieska Rada ds. Jedności C hrześcijan w ykonuje sw oją aktyw ność w odniesieniu do chrześci­ jan, przeto została ona postaw iona przez dokum ent Jan a Paw ła II na drugim m iejscu, zaraz po Papieskiej Radzie ds. Świeckich. N a­ tom iast P apieską Radę ds. Dialogu pom iędzy Religiam i i Papieską Radę ds. D ialogu z Niew ierzącym i umieszczono po w szystkich in ­ nych Radach, które rozw ijają sw oją aktyw ność w Kościele raczej ad intra (Papieskie Rady: ds. Rodziny, Spraw iedliw ości i Pokoju,

Cor U num , D uszpasterstw a M igrantów i Podróżnych, D uszpaster­

stw a Służby Zdrow ia, In terp retac ji Tekstów Praw nych). W rzędzie Papieskich Rad pow ołanych do działalności ad extra, poza dwiem a w ym ienionym i znalazły się następnie Rady: K u ltu ry oraz Środków Społecznego P rzekazu " .

G dy chodzi o s tru k tu rę Papieskich Rad, to w m yśl art. 3 § 1 kon­ sty tu cji Pastor bonus, na czele każdej z nich stoi k ard y n ał lub ar- cybiskup-przew odniczący, którego w spiera w pracy sek retarz i pod­ sekretarz. Do poszczególnych Rad wchodzą następnie kardynałow ie, biskupi, k ap łan i i osoby świeckie. Oprócz tego każda R ada ma swoich konsultorów i urzędników 10°. Przew odniczący, sekretarz,

98 Tamże.

9 Zob. E. G a g n o n , I nuovi organismi della Curia Romana, L’Osser- vatore Romano z 21 VII 1988 r. s. 1.

[17] Papieskie Rady- 53 podsekretarz, pozostali członkowie Rad, urzędnicy wyżsi oraz kon- sultorzy otrzym ują nom inację na okres 5 lat, w ystaw ioną przez p a­ pieża 101.

W ypada w yrazić nadzieję, iż aktyw ność odnowionej w duchu So­ boru W atykańskiego II przez Ja n a P aw ła II K urii Rzymskiej, w stru k tu rz e k tórej doniosłe m iejsce zajm ują Papieskie Rady, „przyczyni się do tego, że Kościół zbliżając się do trzeciego tysiąc­ lecia po C hrystusie pozostanie w iem y tajem nicy swoich n aro ­ dzin”

I Pontifici Consigïi neîla stru ttu ra della Curia Romana

La costituzione apoatolica del papa Giovanni Paolo II „Pastor bonus" ha inteso offrire alia Chiesa i fru tti del lavoro, durato quasi venti anni. dedicato alla revisione della costituzione apostolica del papa Paolo VI R ejim in i Ecclesiae Universae del 1967, alla luce del nuovo Codice di Diritto Canonico del 1983, della conclusione dei tre concistori (1979, 198?, 1985), dei Sinodi dei Vescovi di questi anni, della consultaizione dell’epis- copato del mondo intero, delle oaservazioni dei Capi Dicastero della Curia Romana, dello studio di tre Commissioni di lavoro.

Tra gli organism i della Curia Romana rinnovata dal Giovanni Paolo II m eritano una menzione speciale i Pontifici Consigli i quali hanno ricevuto l ’autonom 'a norm ale dei DicasteTi. La presentazione dei com­ piti e delle competenze dei singoli Consigli è stata preceduta dalla in- dicazione delle premesse essenziali — storiche e dottrinali — della costituzione apostolica „Pastor bonus”.'

101 Tamże art. 5 § 1). 102 Tamże s. 2 (nr 13).