Joachim Roman Bar
Reguła Franciszkańskiego Zakonu
Świeckich
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 30/3-4, 143-188
1987
P ra w o K an on iczn e 30 (1987) nr 3— 4
O. JO A C H IM ROM AN B A R OFM Carw REGUŁA
FRANCISZKAŃSKIEGO ZAKONU ŚWIECKICH
T r e ś ć : W stęp, I. W iad om ości h isto ry czn e, II. R eguła, 1. Z atw ierd ze nie, 2. T ek st R egu ły, III. W y ja śn ie n ie R egu ły.
W stęp
„F ran ciszk ań sk a z a k o n św ie c k ic h ”, zw any d o ty ch czas te r c ja r - s tw e m fra n c isz k a ń sk im a lb o trz e c im z a k o n e m św ieckim św. F r a n ciszk a z A syżu, p o d a je osobom św ieckim zasad y życia w e d łu g E w an g elii. P o k a z u je k a to lik o m , ja k w o p a rc iu o p rz e p isy re g u ły , b io rą c e j po czątek w d ziała ln o ści św. F ra n c isz k a , dążyć do d o sk o n a łości c h rz e śc ijań sk iej, a ró w n o cze śn ie w y p e łn ia ć obo w iązk i zaw o d o w e i o b y w ate lsk ie, b yć ży w y m c z ło n k iem L u d u Bożego.
P o w ie lu d y sk u sja c h i p rz y g o to w a n ia c h w o k resie o d n o w y p o so b o ro w ej zo stał o p ra c o w a n y n o w y te k s t re g u ły fra n c isz k a ń sk ie j, z a tw ie rd z o n y p rz e z p a p . P a w ła V I w 1978 r. T en w ła ś n ie te k s t r e g u ły je st p rz e d m io te m obecnego o p raco w an ia.
I. W ia d o m o ści h isto r y c z n e
1. Z a ł o ż y c i e l I I I z a k o n u f r a n c is z k a ń s k ie g o
Św . F ra n c isz e k zw a n y S e ra fic k im , u ro d z o n y w e w ło sk im m ia ste c z k u A syż, je s t założycielem trz e c h zakonów . Z ak o n d la m ęż czyzn, zw an y zakonem b ra c i m n iejsz y ch , o trz y m a ł u s tn e z a tw ie r d ze n ie p ap ie sk ie w 1209 r., a je g o re g u ła w sposób u ro c z y sty zo s ta ła zatw ie rd z o n a w 1223 ro k u p rz e z pap. H o n o riu sza III. P ie rw sz y z a k o n fra n c isz k a ń sk i ro zsze rzy ł się szybko, ró sł w liczbę i z n a czenie, sły n ął św iętością, n a u k ą i p ra c a m i a p o sto lsk im i. W ciągu w iek ó w p o dzielił się n a k ilk a odłam ów , d z isiaj liczy trz y w ie lk ie ro d z in y zakonne.
D ru g i zak o n fra n c isz k a ń sk i p o w sta ł d la k o b ie t w 1212 r. Z a łożył go św. F ra n c isz e k p rz y w sp ó łu d ziale św. K la ry , stą d jeg o n azw a k la ry se k . Z ak o n te n z a w ie ra liczn e k la sz to ry k la u z u ro w e , rz ą d z i się re g u łą św. F ra n c isz k a i k o n s ty tu c ja m i z a tw ie rd z o n y m i p rzez Stolicę A postolską. S io stry o d d an e m o d litw ie i p ra c y , d ą ż ą do św iętości w ed łu g w sk a z a ń i p rz y k ła d u św. F ra n c isz k a i św . K la ry .
144 O. J. R. B a r 12]
T rzeci zak o n d la osób p o zo sta jący ch w św iecie, czyli poza k la sz to ra m i, założył św. F ra n c isz e k d la ty c h , k tó rz y z ró ż n y c h w zg lą d ó w n ie m o g li w stą p ić d o k la sz to ru . D la n ic h d a ł sp e c ja ln e w sk a z a n ia ok. 1221 r., p rz y ję te p o te m i z a tw ie rd z o n e iprzez W ładzę k ościelną.
W szystkie zakony założone p rz e z św. F ra n c isz k a s ta r a ją się w cie la ć w życie w sp ó ln y c h a ry z m a t, p rz e ja w ia ją c y się w ro z m a ity sposób, i służą K ościołow i.
K aż d y n ależący do za k o n u założonego p rz e z św. F ra n c isz k a m u si się zapoznać z życiem Zakom odaw cy, b o to d la w sz y stk ic h jego n aślad o w có w je s t ż y w a re g u ła .
Św. F ra n c isz e k żył w la ta c h 1182— 1226. O jego życiu i czynach ap o sto lsk ich p o sia d a m y w iele a u te n ty c z n y c h źró d eł, is tn ie je te ż o l b rz y m ia lite r a tu r a n a u k o w a i p o p u la rn a , k tó ra n a m p rz y b liż a tę s ła w n ą p o stać ta k ż e d o p o ję ć n aszej e p o k i 1. K a ż d y n a leż ący do f r a n - cLszkańskiego zakonu św ieck ic h p o w in ie n d o k ła d n ie p rz e c z y tać bo d a j je d e n d o b ry ży cio ry s św. F ra n c isz k a i z a p a m ię tać g łó w n e r y sy je S ° duchow ości. P o p o z n a n iu fa k tó w z życia św. Z a k o n o d aw - cy n ale ży w m o d lite w n y m ro z w a ż a n iu zastan o w ić się, ja k d zisiaj m o żn a b ęd z ie n aślad o w ać jego w zniosły p rz y k ła d i d z ia ła ć w e d łu g je g o d u c h a. To d o p ro w a d z i d o lepszego p o zn an ia zasad E w an g elii, k tó re ta k d o k ła d n ie s ta r a ł się zgłębić i p ra k ty k o w a ć Ś w ięty z A sy żu.
2. P r z y c z y n y p o w sta n ia III za k o n u
W iele p r z y c z y n 2 złożyło się n a p o w sta n ie w X III w ie k u trz e c ie go zak o n u , ja k o n o w ej fo rm y sto w a rz y sz e ń lu d zi św ieck ich w K o ściele.
1) P rz e d e w sz y stk im trz e c i z a k o n o d p o w iad ał p ra g n ie n io m ty c h w ie rn y c h , k tó rz y ch cieli p ro w ad z ić głębsze życie d u c h o w n e w św ie cie, a n ie m o g li z ró ż n y c h p o w o d ó w w stą p ić do ja k ie g o ś zakonu, zw łaszcza z p o w o d u z a w a rty c h ju ż zw iązk ó w m ałżeń sk ich .
Ż ycie w III 'zakonie p rz e d sta w ia ło się ty m osobom ja k o id eał życia w e d łu g zasad E w an g elii, zasad ta k m ocno p o d k re śla n y c h n a w e t p rz e z licz n y ch h e re ty k ó w i k a z n o d ziejstw o w ęd ro w n e.
B yło to p rz e n ie sie n ie id e a łu życia zak o n n eg o do ro d zin , do śro d o w isk ro b o tn iczy ch , lu d o w y ch . Z łagodziła się g ra n ic a m ięd zy e k s- k lu zy w n o śc ią życia ^zakonnego a życiem d o sk o n ały m d o stę p n y m ró w n ież osobom ż y jący m poza k laszto rem .
J a k o s k u te k w tó rn y ta k ie g o p o sta w ie n ia sp ra w y — to ro z b u
1 In form ację o p o ls k ie j litera tu r ze ma te m a t św . F ra n ciszk a od 1918 r. p od ał o. G rzegorz W i ś n i o w s k i w d ziele zb iorow ym : F ra n c is zk o - w ą drogą, W arszaw a 1982 s. 142—1155.
2 A n ton in o d a S a n t ’E l i a , M an u ale sto ric o -g iu r id ic o -p r a tic o sul T e r z ’ O rd in e F ran cescan o, Roima 19№7 s. 41— 45, 74—TC6.
[3] R eguła z a k o n u 145
d ze n ie pobożności w m asach , co sp rz y ja ło sz y b k iem u w zro sto w i III zak o n u .
To p ra g n ie n ie życia d oskonalszego pośród n ie k tó ry c h lu d z i św iec k ic h nde b y ło czym ś n o w y m w X III w ie k u , b o i p rz y d a w n ie jsz y c h k la sz to ra c h sp o ty k a m y ró ż n e fo rm y w sp ó łp ra c y lu d zi św ieck ich z k la sz to re m , ab y n a w z a je m o trz y m a ć w sk a zó w k i i pom oc d u c h o w n ą — a le n ie b y ł to do X III wtieku ru c h m asow y, d o stę p n y d la w ięk szej liczby lu d n o ś c i
2) Ż ycie p o k u tn e i o d d a n e d o b ry m u c zy n k o m p ie rw szy ch n a ś la d o w ców św. F ra n c isz k a z A sy żu ży ją c y c h poza k la sz to re m — to d alsza p rzy c z y n a p o w sta n ia ru c h u franciszkańsikiego i o rg a n iz o w a n ia się trzecieg o zakonu. B y ł to n ie ja k o n ac isk z ze w n ą trz , ab y n a d a ć p ra w n ą fo rm ę ruchow ii, p o w sta łe m u n a s k u te k n a u k św. F ran ciszk a.
D o b ro czy n n e skuitiki, ja k ie p ły n ę ły z g ru p y te rc ja rs k ie j w je d n y m m ieście, z a ch ęcały do z a k ła d a n ia po d o b n y ch g ru p w in n y c h m iasta ch . W idziano, że ła tw ie j zachow ać sp raw ied liw o ść, m iłość, p o k ó j — a za ty m w z d y c h a ły sz la ch etn ie jsze osoby o w y ch czasów , g n ęb io n e w a ru n k a m i życia w społecznościach m iejsk ic h , ta k b ard z o ze sobą skłóconych.
3) D a lej trz e b a zaznaczyć, że ju ż w X II w ie k u sp o ty k a m y w K ościele i poza K ościołem siln ie jsz ą te n d e n c ję do tw o rz e n ia sto w a rz y sz eń , zespołów , a b y w z a je m n ie so b ie pom agać i ła tw ie j o sią g n ąć w sp ó ln e cele. Z w łaszcza ta k ie te n d e n c je zazn aczały się w p ó łn o cn y ch W łoszech (L om bardii), gdzie w śró d ro b o tn ik ó w o d d a n y c h tk a c tw u , p o w sta ł sp e c ja ln y z o rg a n izo w an y ru c h h u m ilia tó w , 0 c h a r a k te rz e re lig ijn o -św ieck im . In s ty tu c ja ta p o w sta ła w 1159 r. 1 w e d łu g w sk a z a ń re g u ły b e n e d y k ty ń s k ie j p ro w a d z iła sw y ch człon k ó w do życia doskonalszego. Do sto w a rz y sz e n ia h u m ilia tó w n a le ż e li n ie ty lk o ro b o tn ic y (m ężczyźni i kob iety ) ale ta k ż e n ie k tó rz y czło n k o w ie ro d a in szlach eck ich i k a p ła n i. S p e c ja ln y s ta tu t ułożo n y p rz y k o ń c u X II w ie k u (1198— 1201), w sk a zy w ał sto w a rz y sz e n iu sposób życia w śró d św ia ta i ś ro d k i d o o siąg n ięcia doskonałości.
4) N a stro je i d ą ż en ia g o rliw szy ch k a to lik ó w św ieck ich wycziuł św. F ra n c isz e k z A syżu i p ra g n ą ł sw oim naśladow com , p o b u d zo n y m do życia ew an g eliczn eg o k a z a n ia m i oraiz p rz y k ła d e m , stw o rzy ć ja k ą ś fo rm ę życia d oskonalszego, bez o d ry w a n ia ich od obo w iąz k ó w ro d zin n y ch i zaw odow ych.
W idząc w ie lk i s k u te k k a z a ń sw o ich i sw ych b ra c i z ak o n n y ch w śró d lu d u m ia st i wsi, zro z u m ia ł św. F ra n c iszek , że n ie w szyscy m ogą w stąp ić do zak o n u , a b y p ro w ad z ić życie d oskonalsze, d la te g o ra d z ił, a b y w d o m u p rz y sw y c h ob o w iązk ach , czynić p o k u tę i w ie r n iej zachow yw ać p rz y k a z a n ia Boże. G dy zobaczył w ie lk ą liczbę osób p ra g n ą c y c h życia d oskonalszego, b y ł n ie ja k o zm uszony u sta lić p e w n e sta łe n o rm y życia. T a k p o w sta ł trz e c i zak o n fra n c isz k a ń sk i
146 O. J. R. Bar
b ę d ący w y razem p ełn eg o zro zu m ien ia p rzez św. F ra n c isz k a ów czesnych a sp ira c ji lu d u , k tó ry m to a sp ira c jo m n a d a ł on fo rm ę n o w ej in s ty tu c ji p ra w n e j (życie ub o g ie i po k u tn e).
5) T e rc ja rstw o fra n c isz k a ń sk ie o d p o w iad ające ów czesnym p ra g n ie n io m lu d z i szybko się p rz y ję ło i rozszerzyło. Z w łaszcza w m ia sta c h i o sied lach w łoskach w ie lu m ężczyzn i k o b ie t z ap isy w ało się d o trzecieg o zakonu. M iejscow e g ru p y te r c ja rs k ie b y ły od siebie niezależne, re a liz o w a ły cel sw ój zgodnie z p rz e p isa m i re g u ły i w zależn o ści od d y n a m iz m u i gorliw ości osób n ależący ch do te r c ja r - stw a .
T e rc ja rs tw o fra n c isz k a ń sk ie w p ły w ało n a zachow anie zgody, o sła b ie n ie w alk m ię d z y stro n n ic tw a m i i poszczególnym i sta n a m i, w p ro w a d zało poczucie b r a te r s tw a i rów ności.
W m ia sta c h w y b ie ra n o te r c ja r z y n a różne u rz ę d y i p o w ierzan o im fu n k c je , w ażne d la życia gospodarczego i społecznego, gdzie p o trz e b n a b y ła szczególna uczciw ość i o b o w ią z k o w o ść 3.
Z w y k le n a dow ód o g ro m n eg o ro z sz e rz en ia się te r c ja r s tw a i jego w p ły w u społecznego i p o lity czn e g o w X III w. p rz y ta c z a się lis t P io tra d e lla V igna, p ierw szeg o s e k re ta rz a (k an clerza) c e sa rz a F r y d e r y k a II. D ist te n k rą ż y ł w liczn y ch odpisach. W p ra w d z ie now sze b a d a n ia 4 p rz y z n a ją a u to rstw o lis tu je d n e m u z d u c h o w n y c h f r a n ciszk ań sk ich , ale lis t b y ł z n a n y ok. 1235 r. i je s t p rz y n a jm n ie j po ś re d n im dow odem , że ko ło połow y X III w . liezooo się z te r c ja r - stw em , ja k o znaczną siłą społeczną.
W n et u ja w n iły się w te rc ja r s tw ie fra n c isz k a ń sk im te n d e n c je do d z ia ła n ia w spólnego, d o o rg a n iz o w a n ia się i w za je m n e g o w sp ie ra n ia . Z e w n ę trz n y m z n a k ie m ty c h te n d e n c ji to w sp ó ln e o d p ra w ia n ie k a p itu ł g e n e ra ln y c h , o b e jm u ją c y c h g ru p y te r c ja r s k ie znaczn e go reg io n u , np. W łoch p ó łnocnych, p o łu d n io w y ch itp . B yło to n a ślad o w an ie k a p itu ł g e n e ra ln y c h I zak o n u francisizkańskiego, b a r dzo zre sz tą poży teczn e d la życia d u ch o w n eg o i d z iała ln o ści t e r c ja rs tw a 5.
R ó w n o leg le do d ziała ln o ści społecznej i c h a ry ta ty w n e j ro z w ija ło się życie d u ch o w e w o śro d k a ch te rc ja rs k ic h . R óżne d o d a tk i do p ie rw o tn e j re g u ły i s ta tu ty m iejscow e a ta k ż e p rz y ję c ie w w ielu o śro d k ac h życia w spólnego św iadczą o tro sce te r c ja rz y o p o g łę b ien ie życia w e d łu g E w an g elii. To w szystko o d d ziały w ało n a in n y c h w ie rn y c h , ta k że te rc ja rs tw o p rzy c zy n iło się w ty m o k re sie d o o d n o w ien ia pobożności i g o rliw o ści w K ościele.
3 Tak np. w B olon ii, Irnoli, P eru ggi, zob. A n ton in o d a S a n t ’E l i a , M an u ale s. IW.
4 R elacjon u je A n ton in o d a S a n t ’ E l i a, M an u ale s. 108. 5 Por. A n ton in o d a S a n t ’ E l i a , M an u ale s. 119—120.
[5] R eguła zakonu 147
3. D ata p o w sta n ia I I I za ko n u
P o c z ą tk i trz e c ic h z a k o n ó w n a ogół odnosi siię do 1209 ro k u . k ie d y to św. D o m in ik stw o rz y ł n ow e sto w arzy szen ie, m a ją c e n a celu o b ro n ę w ia r y w e F ra n c ji, ze w z g lę d u n a se k tę albigensów . N azw a sto w a rz y sz e n ia b rz m ia ła : F ra tres e t sorores M ilitia e C hristi.
J e d n a k nie b y ł to jeszcze III zakon. D opiero został p rz e k s z ta ł cony w III zak o n p rze z g e n e ra ła za k o n u M union d i Z a m o ra w 1285 r. a p a p ie sk ie u ro czy ste z a tw ie rd z e n ie o trz y m a ł w 1405 ro k u .
T rzecie zakony in n y c h zak o n ó w m ęsk ich z o stały zo rg an izo w a n e p ó źn iej, je d y n ie III izakon fcranciszkańsiki ju ż w X III w . o trz y m a ł fo rm ę p ra w n ą w ykończoną i o n służył n a w zór d la o rg a n i zo w a n ia trz e c ic h zakonów w K ościele.
W śród b io g r a f ó w 6 św. F ra n c isz k a p a n u je zgodne p rz e k o n a n ie , że trzeo i zak o n fra n c isz k a ń sk i p o w sta ł w 1221 r. i w te d y o trz y m a ł u s tn e z a tw ie rd z en ie papieża, g łó w n ie d zięk i w sta w ie n n ic tw u le g a ta p ap iesk ieg o i p rz y ja c ie la św. F r a n c u z k a , k a r d y n a ła H u g o li- n a, późniejszego p ap ieża G rzeg o rza IX . D atę p ow yższą p rz y jm u ją ró w n ie ż a u to rz y 7, k tó rz y s p e c ja ln ie z a jm u ją się h isto rią i p ra w e m trz e c ie g o zak o n u .
M iejsca, w k tó ry m p o w sta ł tnzeci zak o n fra n c isz k a ń sk i, n ie d a się d o k ła d n ie u sta lić. W k a ż d y m raziie p ie rw sz e g ru p y te rc ja rs k ie zo rg an izo w a ły się w U m b rii i T o sk an ii, począw szy od C a n n a ra w o kolicy A syżu, aż do F lo re n c ji w łącznie.
W ed łu g W ad d in g a 8 w 1221 r., po zak ończeniu k a p itu ły g e n e ra l n e j, o d d a ł się św. F ra n c isz e k g łoszeniu k azań . P rz e m a w ia ł z w ie l k im zapałem , w z b u d z ał e n tu z ja z m zgro m ad zo n y ch tłu m ó w . W C a n n a r a n a s k u te k jego k a z a ń w ie lu m ężczyzn i k o b ie t g o to w y ch było o puścić n a w e t sw e d o m y i w stą p ić do zak o n u , a b y p ro w ad zić życie p o k u tn e i ta k u n ik n ą ć p rzeszk ó d w życiu doskonalszym .
Św . F ra n c isz e k w idząc te n z a p a ł do życia w ed łu g E w an g elii k a z a ł lu d zio m pozostać w sw y c h dom ach, o b iec u jąc im , że p o d a im d o k ła d n ie jsz e w sk a z a n ia ja k m a ją służyć B ogu n a sposób z a k o n n ik ó w .
P o d o b n e w sk aza n ia d a ł i w in n y c h m iejscow ościach. W ty m czasie p rz y ją ł do trzecieg o za k o n u p ie rw sz y c h z n a n y c h w h is to rii te rc ja rz y , bł. L u ch ezju sza i jego żonę B o nadonnę, d a ją c im ja k o stró j p ro stą tu n ik ę p rz e p a sa n ą szn u re m .
P od w p ły w ejn n a u k św. F ra n c isz k a i jego k o n k re tn y c h w sk a z a ń o dnoszących się d o życia w u b ó stw ie i p okucie, zaczęły się tw o
• Zob. np. S p a r a c i o D om en ico, Storia di S. Francesco d’Assisi,
A s s is i 1928 s. 271—272; A t t a l F ranc. S alvatore, San Francesco d’Assisi,
2 ed. P a d o v a 1947 s. 366.
7 Por. np. A n to n in o d a S a n t ’ E l i a, Manuale storico-giuridico-pra- tico sul Terz’Ördine Francescano, R om a 1947 s. 77—91.
148 O. J. R. B a r
rzy ć g ru p y „ b raci p o k u tn ik ó w ” . P rz y jm o w a ły on e je d n o lity ch a r a k te r , b o chociaż re g u ła jeszcze n ie b y ła całk o w icie w ykończona, p rz e p isy te d a w a ł te n sa m Z ałożyciel, m a ją c ju ż u sta lo n ą id eę ży cia ew angelicznego, o d p ow iedniego d la osób ży jący c h w św iecie. D zisiaj, po w y d a n iu lic z n y ch źró d eł odnoszących się do życia i d ziałaln o ści św. F ra n c isz k a , p o p rz e p ro w a d ze n iu g ru n to w n y c h b a d a ń h isto ry czn y ch , m a ją c y c h za p rzed m io t ru c h fra n c isz k a ń sk i, n a le ż y odrzucić 9, ja k o p rz e s ta rz a łą o p in ię K a ro la M u lle ra p o p a rtą p rz e z P a w ła S a b a tie r i ro z w in ię tą p rze z o. M a n d o n n e t O. P. p rzy k o ń c u X IX w iek u , że trz e c i z a k o n fra n c isz k a ń sk i w sw y ch p o c z ą t
k a c h nie b y ł tw o re m św . F ra n c isz k a , a le b y ł to ty lk o św ieck i ru c h p o k u tn y w y w o ła n y d z ia łaln o ścią św . F ra n c isz k a . B ył to ru c h n ie - zo rg an iz o w an y , a z te g o d o p iero ro z w in ą ł się I zak o n d la m ęż czyzn, p o tem II z a k o n d la k o b ie t, a ci k tó rz y się n ie z o rg an izo w ali w zakon, p o z o stali d a le j w św iecie i pó źn iej z o sta li n a z w a n i II I zakonem .
T y m czasem do 1220 r. nic n ie sły szy m y o III zakonie, a istn ia ł ju ż zo rg a n iz o w a n y z a k o n I b ra c i m n iejszy ch i z a k o n II u b ogich p ań z p ie rw sz y m k la sz to re m iprzy k ościele św. D a m ian a w A syżu. N a to m ia s t o I I I zakonie m a m y w z m ia n k i d o p iero od 1221 r. W szy s tk ie ź ró d ła fra n c isz k a ń sk ie i obce m ó w ią o św. F ra n c isz k u ja k o o fu n d a to rz e trz e c h zakonów .
T rzeci zak o n fra n c isz k a ń sk i ro z w in ą ł się z n a d z w y c z ajn ą szy b k o ścią zw łaszcza w e W łoszech, a to d zięk i sp rz y ja ją c y m w a r u n kom , o k tó ry c h b y ła m ow a w yżej i dzięka p o p a rc iu n a jw y ższy ch W ład z k ościelnych, k tó re p rz y z n a ły członkom III za k o n u u d z ia ł w p rz y w ile ja c h s ta n u d u ch o w n eg o i w y ję cie spod ju ry s d y k c ji św iec k ie j.
W h is to rii III zak o n u fra n c isz k a ń sk ieg o m o żn a w y ró ż n ić trz y ok re sy :
1) O k res I od św. F ra n c isz k a z A syżu d o w y d a n ia b u lli S u p ra
m o n tera p ap . M ik o łaja IV d n ia 18. V III. 1289 r. J e s t to o k re s
o rg a n iz o w a n ia się i ro z k w itu III zakonu, u s ta le n ia jego fo rm y p ra w n e j, u trw a le n ia cech ró żn ią cy ch go od in n y c h sto w arzy szeń lu d z i św ieckich w K ościele. W ty m o k re sie w yszło w ie le d o k u m e n tó w p a p iesk ich o dnoszących się do III za k o n u fran ciszk ań sk ieg o . 2) O k re s II od p ap. B onifacego V III (1294— 1303) aż do p ap . L e o n a X (1513— 1521) c h a r a k te ry z u je się d ą ż e n ie m do u s ta le n ia ży c ia w spólnego, p o w o ln a p rz e m ia n a coraz liczn ie jszy ch g ru p te r - c ja rsk ic h w zakony, d o d a n ie ślubów . W ięc sk rz y w ie n ie lin ii ro z w o jo w ej III zak o n u św ieckiego.
3) O k res III od p ap. K le m e n sa VTI (1523— 1534) do czasów n a j n o w szy c h — zn o w u u siło w an ia , ab y III zak o n fra n c isz k a ń sk i b y ł 9 Streszczenie argum entów za i przeciw podaje Antonino d a S a n t ' E 1 i a, Manuale s. 86—90.
[7] R eg u ła zakonu 149
d la św ieck ich — a in n ą d ro g ą p o szed ł rozw ój życia zakonnego na p o d sta w ie re g u ły I II za k o n u fra n c iszk ań sk ieg o .
W ielk ie z a słu g i m a t u p a p . L eo n X III p rz e z z re fo rm o w an ie r e g u ły III z a k o n u fra n c isc k a ń sk ieg o św ieckiego w 1883 r.
4. P ie rw o tn a organizacja III za k o n u
O tru d n o śc ia c h , n a ja k ie n a p o ty k a li „ b ra c ia i sio stry od p o k u ty ” z a ra z po zo rg an izo w a n iu się, św iad czy b re w e pap. H o n o riu sza III z 16. X II. 1221r. odnoszące się do sto w arz y szen ia w m ieście F a - e n z a 10.
O gólnie m o żn a s c h a ra k te ry z o w a ć 11 trz e c i zak o n fra n c isz k a ń sk i ja k o życie w e d łu g E w a n g e lii (v ita evangelica). F ra tres e t sorores d e
P o e n ite n tia po zo stają w ży ciu św ieckim , a le to życie św ieckie m a ją
p rz e p o ić d u c h e m ew an g eliczn y m , ta k ja k b y n ie n a le ż e li d o św ia ta.
L is t do w s z y s tk ic h w ie r n y c h p is a n y około 1214- r., u w a ż a ją h i
sto ry c y za p ew n eg o ro d z a ju szkic czy p o b ieżn y zary s p rzy szłej re g u ły trzecieg o zakonu. B y ł to o k ó ln ik sk ie ro w a n y do całego ś w ia ta , w z y w a ją c y ludtai d o ściślejszego p ra k ty k o w a n ia E w a n g e lii 12.
W łaściw ą re g u łę d la „ b ra c i i s ió s tr p o k u tu ją c y c h ” u ło ż y ł św. F ra n c isz e k pnzy pom ocy k a rd y n a ła H ugoliina w 1221 r. W łaśn ie w ty m ro k u k a rd . Hugolim b a w ił ja k o le g a t p a p ie sk i w L o m b a rd ii i ta m zapoznał siię z życiem i u s ta w a m i h u m ilia tó w . P o zak o ń cze n iu le g a c ji s p o tk a ł się kaird. H u g o iin ze św. F ra n c isz k ie m i m ia ł m ożność w y k o rz y sta ć sw ą w ied zę p ra w n ą i n ied aw n o zd o b y te w L o m b a rd ii d ośw iadczenie.
O ry g in a ln y te k s t re g u ły trzec ieg o zak o n u z 1221 r . zaginął, lecz u czen i zg o d n ie p rz y z n a ją , że d o k u m e n ty o k ilk a la t p ó źn iejsze o d tw a rz a ją ją w ie rn ie .
D zisiaj zn an e są zw łaszcza tr z y k o d ek sy z X III w ie k u , za w ie ra ją c e re g u łę p ie r w o tn ą 13, w y d a n e d ru k ie m p rz e z o d k ry w có w ty c h kodeksów .
W 1901 r. P a w e ł S a b a tie r o d k ry ł te k s t re g u ły w k la sz to rz e f r a n c iszk a ń sk im w C apestram o w e W ło sz e c h 14. R eg u ła ta je s t z a ty tu ło w a n a : In c ip it reg u ła e t v ita jr a tr u m e t so ro ru m p o en iten tiu rn .
I n n o m in e P a tris e t F ilii e t S p ir itu s S a n cti. A m e n . M em oriale p ro
-10 P or. A t t a l Fr. S a lv a to re, S a n F ran cesco d’ A ssisi, 2 ed. P ad ova 1947 s. 366—367.
11 A it t a l , ta m że, s. 367.
12 E n g l e b e r t Om er, Z y c ie św . F ra n ciszk a z A s y ż u , N iep o k a la n ó w 1951 s. 227—230.
13 P or. A n ton in o d a S a n t ’ E l i a , M an u ale s. 94—95 i 471—484. 14 O głosił drulkiem w zbiorze: O p u scu les de c r itiq u e h is to riq u e , t. I P a ris 1903 s. 17— 30.
150 O. J. R. B ar [8]
posii fr a tr u m e t so ro ru m de p o e n ite n tia in d o m ib u s p ropriis e x i- s te n tiu m , in e e p tu m an n o D o m in i 1221.
K o d ek s pochodzi p ra w d o p o d o b n ie z 1228 r., te k s t re g u ły za w ie ra 13 rozdziałów .
W 1913 r. o. L e o n a rd L em m en s O FM o d n alaz ł in n y te k s t re g u ły w b ib lio tece w K r ó le w c u 15 (codex R egio m o n ta n u s). J e s t to od m ie n n a re d a k c ja p ie rw o tn e j re g u ły , z a w ie ra 8 rozdziałów .
N a js ta rs z y te k s t z a w ie ra k o d ek s w enecki, k tó ry o d k ry ł w 1921 r. o. B e n w e n u ty B u g h e tti O FM w B ib lio tece L a n d a u w e F lo re n c ji 16.
Co do tre ś c i te trz y te k s ty są ze sobą zgodne, ró ż n ią się m iędzy sobą ty lk o n ie isto tn y m i d o d a tk a m i. Z naw cy s p ra w francisizkań- sk ic h są zd an ia , że ta k w y g lą d a ła co do is to ty r e g u ła n a p isa n a w 1221 r. W poszczególnych m iejscow ościach d o d a w a n o do re g u ły w y ja śn ie n ia i stosow ne z a rząd ze n ia m a ją c e c h a r a k te r staitutów .
O dnośnie d o t r e ś c i 17 re g u ły p ie rw o tn e j trz e b a zau w aży ć, że re g u ła z a w ie ra ła p rz e p isy d o ty czące osobistego u św ię c e n ia te r c ja - nzy, ic h życia w sp o łec zeń stw ie i w reszcie o rg a n iz a c ji b ra c tw .
a) O o s o b i s t y m u ś w i ę c e n i u s i ę t e r c j a n z y . B r a cia i sio stry —■ p rz e p isy w a ła re g u ła — b ę d ą sk ro m n ie o d zian i, zg o d n ie z p o k u tn ic z y m sta n em , ja k i n a się p rz y ję li. R ozdział I o k re ś la ro d zaj, k ró j, b a rw ę i cenę te j odzieży. Z f u te r w olno b y ło n o sić ty lk o koiżuchy. S a k ie w k i i p asy m ia ły b yć ‘z ro b io n e z p o sp o lite j sk ó ry , b ez je d w a b n y c h obrzeży. M ieli s tro n ić od uczt, w id o w isk , ta ń c ó w i in n y c h izbyt św ia to w y c h ro z ry w e k , p o p rz e sta w a ć n a d w u p o siłk ach d zie n n ie, pościć cz te ry ra z y w ty g o d n iu , suszyć w k a żd y p ią te k , a p o n a d to jeszcze przez sto in n y c h d n i w ro k u . W iz y ta to r m ia ł z resztą p ra w o u d z ie la n ia d y sp en s ch o ry m , ro b o t
n ik o m i n ie w ia sto m w ciąży.
J e ś lib y u m ie li czytać, te rc ja rz e izobow iązani b y li do codziennego o d m a w ia n ia sied m iu go d zin k a n o n iczn y ch . J e ż e li c z y ta ć n ie u m ie li, o b o w iązy w ało ich o d m ó w ien ie pięćdziesięciu czte re ch „O jcze nasiz” i „C hw ała O jcu ”. P odczas W ielkiego P o s tu m ie li w szy scy — chyba, że w strz y m y w a ły ich w ażne p rzeszk o d y — uczęsz czać n a ju trz n ię . Co w ieczó r m ie li ro b ić ra c h u n e k su m ie n ia, a sp o w iad ać się i p rz y jm o w a ć K o m u n ię św. co n a jm n ie j trz y ra z y do ro k u . Co m iesiąc m ie li się z b ie ra ć razem , w y słu c h a ć M szy św. i k a z a n ia o ra z o d p ra w ić w sp ó ln e m o d litw y .
b) Ż y c i e s p o ł e c z n e . P o k u tn ic y b ę d ą sk rz ę tn ie w p ła c a li p rz e p isa n e d a n in y , sp łacali zacią g n ięte dłu g i, z w ra c a li d o b ro n ie
15 O głoszony d ru k iem w czaisop. A rch iv u m fran ciscan u m h istoricu m 6 (1913) 242—250.
16 O głoszony drukiem : A rch iv u m franc, hist. 14 (1921) 109—121. 17 T ek sty r eg u ły p ierw o tn ej p rzed ru k ow ał A n ton in o d a S a n t ’ E 1 i a, M an u ale s. 471—-4®4. P rzy ta cza m streszczen ie za w a rte w dziele: E n - g 1 e b e r it, Z y c ie św . F ra n ciszk a s. 231—232.
(9] R eguła zakonu 151
p ra w n ie n a b y te . O b o w iązk iem ich je s t pouczać rodiziną ja k m a służyć B ogu, c h o ry ch zachęcać do czy n ien ia p o k u ty , oraiz donosić m in istro m , lu b w izy tato ro w i, g d y b y k tó ry z członków b ra c tw a s ta ł się p o w o d em zgorszenia. B ędą o b ecn i n a p o g rz eb ie k ażd eg o ze z m a rły c h w sp ó łb raci, o raz za jeg o duszę odm ów ią p e w n ą liczbę p salm ów , „O jcze n a sz ” i „W ieczny odp o czy n ek ”. N a k a ż d y m ze b ra n iu m iesięc zn y m b ę d ą u rz ą d z a li składka n a c h o ry c h i u b ogich, n ie p o zo staw iają c ich p rz y ty m b e z n a le ż y te j op iek i, a lb o w ie m obo w ią z k ie m m in is tró w je s t o d w ied zać lich, k rz e p ić n a d u c h u i za o p a try w a ć w e w szystko, czego b y po trzeb o w ali.
P o n a d to zalecono k a ż d e m u z członków , b y w p rz e c ią g u trz e c h m iesięcy sp o rząd ził te sta m e n t, p o je d n a ł się ze w sz y stk im i w ro g am i i n ie n a b a w ił się now ych. W reszcie n ie w olno b y ło b ra c io m bez zg cd y O jca św. u ży w ać b ro n i, a n i sk ła d a ć ja k ie jk o lw ie k u ro czy stej przysięgli.
c) O r g a n i z a c j a b r a c t w a . Z arząd b ra c tw a stan o w ią: j e d e n w iz y ta to r, d w u m in is tró w i k ilk u ra d n y c h .
W iz y ta to r s p ra w u je n a jw y ż sz ą w ładzę. R o z p a tru je u c h y b ie n ia p rze ciw k o re g u le , u d z ie la p o trz e b n y c h d y sp e n s i d e c y d u je o u s u n ię c iu n ie p o p ra w n y c h .
O b aj m in istro w ie są w y b ie ra n i p rz e z u s tę p u ją c y c h m n istró w i ra d n y c h . O bow iązkiem ich je s t zb ad ać p raw o m y śln o ść p o s tu la n tów , od n ow ych p ro fe só w w o b ecności n o ta riu s z a o d b ierać ślu b o w an ie w ie rn e g o p rz e s trz e g a n ia r e g u ły aż d o śm ierci, zw oływ ać p o k u tn ik ó w na m iesięczne zebram ia, ro z d zielać ja łm u ż n y i m ieć s ta ra n ie o chorych.
R a d n i w re sz c ie m a ją za [zadanie p o m ag ać m in istro m i r a z e m z n im i w y z n aczać b ra c i n a niższe u rzęd y .
P o w sta je p y ta n ie , k ie d y re g u ła p ie rw o tn a o trz y m a ła z a tw ie rd z e n ie S to lic y A post. N ie p rz e c h o w a ł się żad en te k s t św iad czący o w y d a n iu z a tw ie rd z en ia n a piśm ie, n ie w sp o m in a ją te ż o ty m b io g ra fo w ie św. F ra n c isz k a . N a to m ia st p rz y jm u je się o g ó ln ie w n a uce, że re g u ła p ie rw o tn a trz e c ie g o zaikonu o trz y m a ła u stn e z a tw ie rd z e n ie p ap . H o n o riu sza III. S to lica A post. tra k to w a ła te r c ja rz y ja k o in s ty tu c ję ko ścieln ą is tn ie ją c ą leg aln ie, b r a ła te rc ja rz y
pod sw ą opiekę, u d z ie la ła im p rz y w ile je itd.
Do s p ra w o rg a n iz a c y jn y c h w p ie rw sz y m o k resie istn ie n ia te r - c ja rs tw a n a le ż y k w e stia s to s u n k u te r c ja rz y d o I zakonu, czyli do b ra c i m n ie jszy ch .
W p o cz ątk o w y m o k r e s i e 18 n ie m a w y raźn e g o p rz e p isu , żeb y z ak o n n ic y I za k o n u fra n c isz k a ń sk ie g o m ie li b yć w iz y ta to ra m i alb o m in is tra m i te rc ja rs tw a . T e rc ja rz e p ro sili o pom oc d u c h o w n ą b ra c i m n iejszy ch , 'k o rzy sta li n ie k ie d y z k a p lic lu b kościołów zakonu,
152 O. J. R. B ar 110]
a le w szystko to b y ło za leżn e od m iejsco w y ch w a ru n k ó w , d o b re j w o li b ra c i z a k o n n y c h czy te rc ja rz y . S k o ro je d n a k w n e t te r c ja r - stw o sta ło się w ie lk ą Siłą w w a lk a c h m ięd zy s tro n n ik a m i cesarza i p a p ieża, zaczęły się tru d n o śc i d la te rc ja rz y z p o w o d u ich p rz y w ią z a n ia do S to licy A post. i p rzy w ilejó w , m u sie li 'znosić ró żn e szy k a n y ze s tro n y n ie c h ę tn y c h im w iz y ta to ró w , b ra n y c h ze s ta n u
św ieckiego a lb o ducho w n eg o . W te d y n a p ro śb ę te r c ja r z y z W łoch śro d k o w y ch i p o łu d n io w y c h p ap . In n o c e n ty IV p is m e m 19 V o ta
d e v o to ru m z d n ia 13 c z e rw c a 1247 r . p o stan o w ił, a b y u rz ą d w iz y
ta to r a te rc ja rz y sp ra w o w a li b ra c ia m n iejsi. To zarz ą d z e n ie pap ieża sp ro w a d z a ło w iele p rz y k ro śc i n a I zakon, n ied o g o d n o ści w ro z w ija n iu p ra c apostolsikich itp ., w ięc I zak o n b ro n ił się p rz e d p o d e j m o w a n ie m te j fu n k c ji.
P a p . M ikołaj IV w b u l l i 20 S u p ra m o n te m z d n ia 18 sie rp n ia 1289 r. u ją ł sp ra w ę tę k o m prom isow o, m ianow icie, 'zakazał pow o ły w a n ia osób św ieck ich n a w iz y ta to ró w a ró w n o cześn ie ra d z ił (nie zobow iązyw ał), ab y w iz y to w a li te rc ja r z y b ra c ia (mniejsi. T a k i k o m p ro m iso w y p rz e p is d o p ro w a d z ił do u ło żen ia stosiunku m ięd z y tr z e c im a p ie rw sz y m za k o n e m fra n c isz k a ń sk im w ro z m a ity sposób, d o sto so w an y do m iejsc o w y ch w a r u n k ó w 21.
5. R o zw ó j r e g u ły III za k o n u
Z b ieg iem czasu, z pow o d u ro z w o ju trz e c ie g o za k o n u fra n c isz k a ń sk ie g o i w a ru n k ó w życia, odczuw ano p o trz e b ę lepszego z re d a g o w a n ia re g u ły i u ro czy steg o z a tw ie rd z e n ia z ak o n u ze s tro n y S to lic y A postolskiej.
D o k o n ał tego p ap ie ż M ikołaj IV w 1289 r . u ro czy ście o g łaszając n o w y te k s t re g u ły w b u lli S u p ra m o n te m .
R e g u ła z a w a rta w p o w yższej b u lli je s t nieco o b sz ern ie jsza od re g u ły p ie rw o tn e j, d z ie li się n a 20 rozdziałów , w sk a z u je ju ż n a znaczmy ro zw ó j I II zak o n u . J e d n a k co do isto tn e j tre ś c i p o k ry w a się je j te k s t z te k s te m re g u ły p ie rw o tn e j, słusznie w ięc m ożem y pow iedzieć, że r e g u ła z 1289 r . w ie rn ie o d d a je m y śl św. F r a n - ciszika.
T e k s t re g u ły s ta r a się zachow ać p o rz ą d e k logiczny, d la te g o ro z d z ia ł I om ów i o sposobie badania ty c h , k tó r z y do tego za k o n u chcą
w stą p ić , a rozdział II o sposobie p r z y jm o w a n ia chcą cych w stą p ić do za ko n u . P rz e p is u je w ię c re g u ła , ab y k a n d y d a c i do zak o n u b y li
w ie rz ą c y m i k a to lik a m i, p o słu szn y m i K ościołow i. N ie w o ln o p r z y j
19 B u lla riu m fra n c isc a n u m v o l. I s. 464.
20 B u ll, fran c, v ol. IV s. 94—97. N o w e k ry ty czn e w y d a n ie: S e ra p h ica e le g is la tk m is te x tu s o rig in a tes, A d C laras A q u as 1897 s. 77—94. P o lsk ie tłu m ., zob. np. B o g d a l s k i Oz. o., O rg a n iza cja i d zia ła ln o ść III z a k o n u św . O. F ra n ciszk a , K ra k ó w 1926 s. 344—353.
21 P óźn iej p raw o w iz y to w a n ia III zakonu z o sta ło ca łk o w ic ie zarezer w o w a n e I zak on ow i.
[ l i ] R eguła zakonu 153
m ow ać h e re ty k ó w i p o d e jrz a n y c h o h e re z ję . P rz e d o błóczynam i m a ją kam dydaci pogodzić się z b liź n im i i w y n a g ro d z ić k rz y w d y w y rz ą d z o n e k o m u ś n a m a ją tk u . P o r o k u p ró b y , o ile okażą się o d po w ied n im i, złożą p ro fesję.
D alsze ro zd ziały t r a k tu ją o sposobie życia, a w ięc ro zd ział III
0 k s z ta ł c i e i j a k o ś c i o d z ie n ia , rozdz. IV Ż e b y n ie c h o d z i li n a n i e u c z c i w e z a b a w y i w i d o w i s k a , rozdiz. V O p o ś c ie i w s t r z e m i ę ź l i w o śc i. R ozdział V I z a w ie ra p rz e p is o p rz y stę p o w a n iu do spow iedzi 1 K o m u n ii św . trz y ra z y w ro k u , iroizdz. V III O o d m a w i a n iu g o d z i n k a n o n ic z n y c h .
P rz e p isy p o siad ające d o n io słe znaczen ie społeczne są z a w a rte w ro zd ziale V II (ż e n ie p o w i n n i n o s ić b r o n i z a c z e p n e j) , w ro zd ziale I X (n ie c h a j c i, k t ó r z y w e d ł u g p r a w a m o g ą , r o b i ą t e s t a m e n t ) , w ro z d z ia le X (o p r z y w r ó c e n i u p o k o j u m i ę d z y b r a ć m i i i n n y m i n ie - n a l e ż ą c y m i d o n ic h ) i w ro z d z ia le X II (m a j ą s ię s t r z e c o ile m o g ą p r z y s i ą g u r o c z y s ty c h ) .
O d ro zd ziału X III są p o d a n e p rz e p isy odnoszące się do życia i działaln o ści k o n g re g a c ji te r c ja rs k ie j, cizyli m iejsco w ej g ru p y te r - c ja rz y , w ięc o zarząd zie, z e b ra n ia c h , tro sc e o ch o ry ch , n a k ła d a n iu p o k u t, o w z a je m n e j zgodzie i o w iz y ta c ji k o n g re g a c ji. O sta tn i ożyli X X ro zd ział p o sta n a w ia , że r e g u ła n ie o b o w iązu je p o d g rz e chem , iale (za p rz e k ro c ze n ie je j przeipisów trz e b a w y p e łn ić n ało żo n ą p o k u tę .
T a k w ięc re g u ła w fo rm ie ogłosizonej p rz ez p a p ieża M ik o łaja IV u ję ła w ja sn y c h i p ro sty c h sło w a ch p o d staw o w e p rz e p isy życia ew an g eliczn eg o , w p ro sto cie, po k u cie, u b ó stw ie , w za je m n e j m iłości i zgodzie. C hociaż została ogłoszona 60 la t p o śm ierci św. F ra n c is z k a z A syżu, w ie rn ie je d n a k p o d a je to czego ż ąd ał od sw y c h n a ś la d o w ców Z ałożyciel trzec ieg o za k o n u .
T e k s t re g u ły w fo rm ie za tw ie rd z o n e j p rz e z pap. M ik o łaja IV słu ży ł członkom III za k o n u fra n c isz k a ń sk ieg o p ra w ie p rz e z 600 la t. W p ra w d z ie w c iąg u w ie k ó w pap ieże w y d a li w ie le d o k u m e n tó w o d noszący ch się d o III z akonu, je d n a k re g u ła z a w a rta w b u lli p ap. M ik o łaja IV n ie zo sta ła zm ien io n a. D o p iero p ap . L eo n X III w k o n s ty tu c ji a p o sto lsk iej M i s e r ic o r s D e i F iliu s w y d a n e j 20. V. 1883 r. d o sto so w ał re g u łę do n o w y ch czasów , łag o d ząc nieco je j surow ość i zm ie n ia ją c n ie k tó re d a w n e p rz e p isy , n ie zm ieniw szy je d n a k is to ty III zakonu. T a re g u ła z a w ie ra ła tr z y rozdziały, a 'każdy z n ic h p o sia d a ł p o d ział n a p a ra g ra fy . Do re g u ły b y ł d o d a n y w y k az o d p u stów i ła sk d u c h o w y c h 22.
R eg u ła w fo rm ie p a p . L eo n a X III b y ła u ż y w a n a p ra w ie sto la t. W zw ią zk u z odnow ą p o soborow ą in s ty tu c ji k o ścieln y c h ta k ż e te k s t re g u ły III za k o n u fra n c isz k a ń sk ie g o o trz y m a ł now ą re d a k c ję , a b y
22 Istn ieje w ie le w y d a ń ta k w ob cy ch jak i w paliskim język u te k s tu te j reg u ły .
154 O. J. R. B ar [12]
le p ie j w y ra z ić d u c h a i o b o w iązk i teg o zakonu. U czy n ił to pap. P a w e ł V I w y d a ją c b re w e a p o sto lsk ie S era p h ic u s P a tria rch a d n ia 24. V I. 1978 t. 23 z a tw ie rd z a ją c e n o w y te k s t re g u ły .
O d tąd w szyscy członkow ie za k o n u fra n c isz k a ń sk ieg o św ieckich m a ją poanać n o w y te k s t re g u ły i dostosow ać sw e życie do jej w sk azań .
II. Reguła
1. Z a tw ie r d z e n ie F ra n c is zk a ń sk ie j R e g u ły Z a k o n u Ś w ie c k ic h P A P IE Ż P A W E Ł VI
N A W IEC ZN Ą RZECZY PA M IĄ T K Ę
S e r a fic k i P atriarch a, św ię ty F ra n cisze k z A sy żu ta k za życia, jak i po sw o jej św ią to b liw e j śm ierci n ie ty lk o w ie lu lu d zi pociągn ął sw o im p rzy k ła d em do słu żb y B ogu w założon ej p rzez f ie b ie rod zin ie zakonnej, lecz także sk łon ił w ie le osób św ieck ich , ab y p r z y ję li jeg o w sk azan ia, n a ile to jest m o żliw e w śró d św ia ta . Oto b o w iem — b y p o słu ży ć się s ło w a m i naiszego P o p rzed n ik a , P iu sa X I — „w yd aje się , że n ie b yło d otąd n ik ogo, w k im b y obraz C h rystu sa P a n a i sp osób ży cia e w a n g e liczn eg o p r a w d z iw e j i w y r a z iśc ie j za ja śn ia ł n iż w F ran ciszk u . S łu szn ie w ię c on, k tó r y sam n a z w a ł się ’h erold em w ie lk ie g o K ró la ’, otrzym ał m ia n o ’drugiego C h ry stu sa ’, p o n ie w a ż ta k w sp ó łczesn y m sob ie sp o łe cz eń stw o m , jak i w iek o m n a stę p n y m okazał sdę jak b y p o n o w n ie w c ie lo n y m C hrystusem . To w ła śn ie spraw iło, że jego p ostać w oczach w sz y stk ic h lu d z i jest ta k ż y w a i żyć b ęd zie p rzez w sz y stk ie w ie k i (E n cyk lik a R ite e x p ia tis z 30 IV 1926, w : A A S 18 (1926) 154). C ieszy m y się n ie zm iern ie, że „charyzm at fra n ciszk a ń sk i” w ty m w iek u , w k tó ry m po ja w iło się t y le d ok tryn i ty le p rąd ów o d d alających czło w ie k a od B oga i rzeczy nadprzyrodzonych, zastał za ch o w a n y d la dobra K ościoła i sp o łeczn o ści lu d zk iej. C h w aleb n ego zatem d zieła p o d jęły się w sp ó ln ie czte ry Z akony F ra n ciszk a ń sk ie i w przeciągu d ziesięciu la t n iem ało w ło ż y ły w y siłk u , aby opracow ać n o w ą R egu łę T rzeciego Z akonu Ś w ieck ich . P r zed się w zięcie to w y d a w a ło s ię k o n ieczn e ze w zg lęd u n a zm ien io n e w a ru n k i życia oraz dlatego, że Sobór W atyk ań sk i II z w ie lk im p o ży t k ie m d la tej sp ra w y w y d a ł od p ow ied n ie w sk a z ó w k i i rady. D la te g o u m i ło w a n i sy n o w ie — P rzeło żen i G en eraln i czterech Z ak on ów F ra n cisz k a ń sk ich — zw rócili się do n a s z prośbą, a b y śm y ta k zred agow an ą R eg u łę zatw ierd zili. M y zaś, id ą c ślad am i n iek tó ry ch P op rzed n ik ów n a szy ch , sp ośród k tórych L eon X III o sta tn i tego dok on ał, p o sta n o w i liśm y ch ętn ie zad ośću czyn ić ty m prośbom . M am y zatem n ad zieję, że sp o só b życia, głoszon y p rzez teg o god n ego p od ziw u M ęża z A syżu ,
23 S ą oddzielne, w y d a n ia tej r eg u ły w różn ych język ach , tak że w p o l sk im .
[13] R eguła zakonu 155
w sp a n ia le ra zw itn ie i od zysk a ży w o tn ą siłą pod w p ły w e m tej n ow ej p obudki. Idąc zaś za radą Ś w ię te j K on g reg a cji dla Załconów i In s ty tu tó w Ś w ieck ich , która dok ład n ie zap ozn ała się z przed łożon ym sobie tek stem (R eguły) p iln ie w sz y stk o ro zw a ży w szy , z p ełn ą św ia d o m o ścią i d ojrzałym n a m y słem , p ełn ią n a szej w ła d z y A p o sto lsk iej, m ocą n in ie j szego d ek retu R egu łę F ra n ciszk a ń sk ieg o Z akonu Ś w ieck ich u zn ajem y i za tw ierd za m y o ra z n ad ajem y jej m oc u sta w y A p ostolsk iej, o ile zg a dzać s ię b ęd zie z tek stem , k tó ry jest p rzech o w y w a n y w a rch iw u m tejże Ś w ię te j K on gregacji dla Z ak on ów i In sty tu tó w Ś w ieck ich , a którego p ierw sze słow a bram ią: In te r s p ir itu a le s fa m ilia s , ostatn ie za ś ad n o r- m a m C o n stitu tio n u m , p e te n d a . J ed n o cześn ie m ocą teg o d ek retu i naszą pow agą u n iew a żn ia m y p oprzednią R eg u łę, m ającą ty tu ł: R eg u ła T r z e ciego Z a k o n u F ra n ciszk a ń sk ieg o Ś w ie c k ie g o . P o sta n o w iliśm y w koń cu , a b y to p ism o zach ow ało sw o ją m oc i p raw n e sk u tk i te r a z i w p rzy szłości b ez w zg lęd u na p rzeciw n e zarządzenia.
D an w R zym ie, u Ś w ięteg o P iotra, p od p ierścien iem R ybaka, dnia 34 c z erw ca roku 1978, szesn a steg o n a szeg o P on ty fik a tu .
t J a n kard. Vilkrt S e k r e ta r z S ta n u (O ry g in a ł p r z e c h o w y w a n y w S e k re ta r ia c ie S ta n u , n. 352241)
2. T EK ST R EG U ŁY REGUŁA
FRANCISZKAŃSKIEGO ZAKONU ŚWIECKICH Wstęp
Zachęta św. Franciszka do> braci i sióstr od poikuty.
W im ię Pana! O tych, którzy czynią pokutę
W szyiscy, k tórzy m iłu ją P a n a z ca łe g o serca, z całej duszy i u m ysłu , z sa łej m ocy (jpor. M k 12,30) i m iłu ją b liźn ich sw o ich jak sie b ie sam ych (por. M t 22,39), a m ają w n ie n a w iś c i cia ła s w o je z w ad am i i g rzech a m i, i p rzyjm u ją C iało i K r e w P a n a n aszego J ezu sa C h rystu sa, i czy n ią god n e o w o c e p ok u ty: O. ja k że sz c z ę ś liw i i b ło g o sła w ie n i s ą o n i i o me, gd y taikie rzeczy czyn ią i w n ic h trw a ją , bo sp oczn ie n a n ich D uch P a ń sk i (por. Iz 11, 2) i u czyn i u n ic h m ieszk a n ie i m ie jsc e p o b y tu <por. J 14,2G), i są syn am i Ojca n ie b ie sk ie g o (por. Mt 5,45), k tó reg o dzieła c z y n ią i są o b lu b ień ca m i, b raćm i i m atk am i P an a n aszego J e zu sa C hrystusa (por. Mt 12,'50). O b lu b ień cam i jesteśm y, k ied y d u sza w iern a łączy się w D uch u Ś w ię ty m z P a n em n a sz y m J esu sem C h ry stu sem . B raćm i d la N iego jesteśm y , k ie d y sp ełn ia m y w o lę Ojca, k tó ry
156 O. J. R. B ar [14]
je s t w n ie b ie (por. M t 12,90). M atk am i, gd y n o sim y Go w sercu i w c ie le n a szy m (por. 1 Koir 6,20) p rzez m iło ść B oską oraiz czy ste i sizczere su m ie n ie ; rod zim y G o p rzez ś w ię te u czy n k i, k tó re p o w in n y p rzy św ie c a ć in n y m jak w zó r (por. M t 5,16). O, jak ch w a leb n a to rzecz m ie ć w n ieb ie św ięteg o i w ie lk ie g o Ojca! O, jak św iętą jesit rzeczą m ie ć p o cieszy ciela , ta k p ięk n eg o i p odziw u godnego ob lu b ień ca! O, jak ś w ię tą i jak cen n ą jesrt rzeczą m ieć ta k m ałego, p okornego, darzącego p ok ojem , słod k iego, g o d n eg o m iło ści i ponad w szysitko u p ragn ion ego b rata i ta k ieg o syna: P a n a n aszego J ezu sa C h rystu sa, k tó ry ż y c ie od d a ł za o w c e sw o je (J 10,115) i m o d lił się do O jca, m ów iąc: O jcze św ięty , za ch o w a j w im ię T w o je ty c h (J 17,11), k tó ry ch M i d ałeś na św iecie; T w o im i b y li i d ałeś M i ich (por. J 17,6). I słow a, k tó re M i dałeś, d a łem im ; a o n i p rzy jęli i p ra w d ziw ie u w ierzy li, że od C iebie w y szed łem i p oznali, że T y M nie p o sła łe ś (por. J 17,8). P ro szę za n im i, a n ie za św ia te m (por. J 17,9). P o b ło g o sła w i u św ię ć ich (por. 17,17), i za n ich s a m eg o sieb ie p o św ięca m w o fierze (J 17,19). N ie ty lk o za n im i proszę, a le za tym i, k tó rzy dziękii ich słow u u w ierzą w e M nie (por. J 17,20), a b y b y li p o św ię c e n i k u jed n o ści (por. J 17, 23), jak i M y (J 17,11). I chcę O jcze, a b y i oni b y li z e M ną ta m , gd zie Ja jesitem, żeb y o g lą d a li c h w a łę m oją (por. J 17,24) w k r ó le s tw ie T w oim (Mt 20, 21). A m en.
O tych, którzy nie czynią pokuty
W szyscy zaś oni i o n e, k tó rzy n ie trw a ją w p o k u cie i n ie p rzyjm u ją C iała i K r w i P an a naszego J ezu sa C h rystu sa, i dopuszczają*& ię w y stę p k ó w i grzechów , i k tórzy u le g a ją złe j p o żą d liw o ści i d y m p ra g n ie n iom sw eg o cia ła , i n ie zach ow u ją teg o , co p rzyrzek li P a n u , i służą c ie le śn ie św ia tu c ie le sn y m i p ra g n ien ia m i i za b ieg a m i św ia ta , i trosk am i teg o życia: op an ow an i p rzez szatan a, k tó reg o są sy n a m i i sp ełn ia ją jeg o u czy n k i (por. J 8,41), są ślep i, p o n iew a ż n ie w id zą p raw d ziw ego św ia tła , P an a n aszego J ezu sa C h rystu sa. N ie m ają m ąd rości d u ch ow ej, p o n iew a ż n ie m ają S y n a Bożego, 'który jest p raw d ziw ą m ą d ro ścią Ojca; o n ich jest p ow ied zian e: M ądrość ich została p o ch ło n ięta (por. P s. 106, 27); i: P rzek lęci, k tó rzy od stęp u ją od p rzyk azań T w o ich (Ps 118, 21). W idzą i p oznają, w ied zą i p o stęp u ją źle, i sa m i św ia d o m ie gu b ią dusze. P a trzcie, ślep cy , zw ied zen i p rzez w a szy ch n iep rzyjaciół: p rzez ciało, ś w ia t i szatana; bo cia łu sło d k o jest grzeszyć, a gorzko jest słu ży ć B ogu; p o n iew a ż w sz y stk ie w y stę p k i i grzech y z serca lu d zk iego w y ch od zą i pochodzą (por. M t 7Д1—23), jak m ó w i P a n w E w a n g elii. I n i czeg o n ie m a cie w ty m ś w ie c ie a n i w przyszłym . I u w a ża cie, że długo b ęd ziecie posiadać m a rn o ści teg o św ia ta , lecz łu d zicie się, bo p rzyjd zie d zień i godzina, o k tórych n ie m y ślicie, n ie w ie c ie i k tórych n ie znacie; ciało' chorujie, śm ietc s ię zb liża i ta k u m iera goirzką śm iercią. I g d z ie k o lw ie k , k ie d y k o lw ie k a w ja k ik o lw iek sp o só b u m iera czło w ie k w śm ierteln y m grzechu b ez p o k u ty i zad ośću czyn ien ia, jeśli m oże zadość u czy n ić, a n ie czy n i zadość, szaitan p o ry w a jego d u szę z jego ciała
[15] R eg u ła z a k o n u 157
z ta k im u cisk iem i m ęką, o jak ich n ik t w ied zieć (nie m oże, o ile teg o n ie doznaje: I w sz y stk ie b ogactw a, i w ła d za , i w ied za , i m ądrość (por. 2 K m 1,12), o k tó r y c h sąd zili, że m ają, z o sta ły im o d jęte (por. Ł k 8,18; M k 4,25). I p o zo sta ły d la k rew n y ch i p rzy ja ció ł, a on i zab rali i p o d zie lili jeg o m ajątek , a p o tem p o w ied zieli: „N iech b ęd zie p rzek lęta jego dusza, bo m ógł w ię c e j n a m dać i zgrom ad zić n iż zgrom adził”. C iało je dzą rob ak i i tak zg u b ili ciało i duszę w ty m k ró tk im życiu i pójdą do p iek ła , g d zie będą cier p ieć m ęk i b ez k oń ca.
T ych w szy stk ich , do k tórych dojd zie te n list, p rosim y p rzez m iłość, k tórą jest Bóg (por. 1 J 4,16), a b y te w y ż e j w sp o m n ia n e w o n n e sło w a P an a n aszego Jezu sa Chrysituisa z m iło ści k u B ogu ży c z liw ie p rzy jęli. A ći, k tó rzy niie u m ieją czytać, n iech sta ra ją się , aby im czytan o. I n iech je zach ow u ją, p ostęp u jąc ś w ię c ie aż do końca, będą m u sieli zd a ć r a ch u n ek w d zień są d u (por. M t 12,36) przed try b u n a łem P an a n aszego J ezu sa C h rystu sa (por. R z 14,10).
(P ism a św . F ra n ciszk a z A s y ż u , tłu m . O. K a je ta n A m b r o ż e w ic z , lo y d . 2 p o p ra u ń o n e, W a r sza w a 1979)
R O ZD Z IA Ł I
F R A N C IS Z K A Ń S K I Z A K O N ŚW IECK IC H (FZS) *
1. W śród d u c h o w y c h rodzin, p o w o ła n y ch p rzez D u ch a Ś w ię te g o do życia w K o ś c ie le 2, rodzina fra n ciszk a ń sk a jed n oczy w szysitkich czło n k ó w L u d u B ożego, a w ię c lu d zi św ieck ich , osob y zakonne i k a p ła n ó w , k tórzy czu ją się p ow ołan i, a b y p ójść za C h rystu sem ślad am i św . F ra n ciszk a z A sy żu 3
P o zo sta ją c w ż y w e j łą czn o ści w z a je m n e j, sto so w n ie d o sw e g o stan u pragną on i u rzeczy w istn ia ć ch aryzm at w sp ó ln eg o Ojca S era fick ieg o w życiu i p o sła n n ictw ie K o ś c io ła 4.
2. W ło n ie w y ż e j w y m ien io n ej rod zin y szczeg ó ln e m ie jsc e za jm u je F ran ciszk ań sk i Z akon Ś w ieck ich . U k sz ta łto w a ł się o n jako ja k ieś n a tu raln e zesp o len ie w sz y stk ic h w sp ó ln o t k a to lick ich rozproszonych po c a ły m św ie c ie i d ostęp n ych dla w sz y stk ic h grup (stanów ) w iernydh; w nich bracia i sio stry , n a tc h n ie n i p rzez D u ch a w dążen iu do m iło ści dosk on ałej w sw o im św ie c k im s,tanie, p rzez p ro fesję zob ow iązu ją się do życia w e d łu g E w a n g elii n a sposób św . F ran ciszk a z p om ocą tej R e g u ły za tw ierd za n ej przez K ościół s.
3. P o M e m o ria le P ro p o siti (1221) i p o R egu łach zatw ierd zon ych przez
1 Franciszkański Zakan Świeckich narw any jest także Trzecim Zako nem Francisakańskim lub też Siwiiiecką Rodlziną Franciszkańską (u nas w Polsce). Powszechną nazw ą jest: Franciszkański Zakon Świeckich.
2 K K 43.
3 P i u s X II, 1 V II 1956, Przem ówienie do Tercjarzy, 1. 4 DA 4, m.
158 O. J . R. B ar [16]
n a jw y ż sz y c h P asterzy: M ik ołaja IV i L eon a X III, ob ecn a R egu ła p rzy sto so w u je F ra n ciszk a ń sk i Z ak on Ś w ieck ich do w y m a g a ń i o czek iw a ń K o ścio ła św ięteg o w zm ien io n y ch w sp ó łczesn y ch w aru n k a ch . Jej in ter p retacja n a le ż y do S to lic y Ś w ię te j, n a to m ia st szczeg ó ło w e p rzep isy m ają o k reślać K o n sty tu cje g e n era ln e i S ta tu ty p artyk u larn e.
ROZDZIAŁ II ZASADY ŻYCIA
4. R egu ła i życie F ra n ciszk a n ó w św ieck ich jest n a stęp u ją ca : zach o w y w a ć E w a n g elię P a n a n a szeg o J ezu sa C h rystu sa, n a śla d u ją c św . F ran ciszk a z A sy żu , dla k tó reg o C h rystu s b y ł n a tch n ien iem i cen tru m życia w o d n iesien iu do B oga i lu d z i6.
C hrystus, dar m iło śc i O jca, jest drogą do N iego, jest p raw d ą, w k tórą w p ro w a d za n a s D u ch Ś w ię ty , jest życiem , k tó r e n a m w p e łn i o fia ro w a ł 7.
F ran ciszk an ie św ie c c y są p o n a d to zob ow iązan i d o częsteg o czytan ia E w a n g elii, przechodząc od E w a n g elii do ży cia i od ży cia do E w a n g e lii 8.
F ra n ciszk a n ie św ie c c y , m ają za tem doszu k iw ać się o so b y C h rystu sa ż yjącego i d ziałającego w braciach , w P iśm ie św ię ty m , w K o ściele i w czy n n o ścia ch litu rg iczn y ch . W iara św . F ran ciszk a, k tó ra p od yk tow ała m u słow a: „N a ty m św ie c ie n ie w id zę n ic z e g o w zro k iem c ielesn y m z N a jw y ższeg o S y n a B ożego, jak ty lk o N a jśw ię tsz e C iało i N a jśw ię t szą K rew ”, n iech b ęd zie d la mich n a tc h n ie n ie m i d ro g o w sk a zem w ich ży ciu eu ch arystyczn ym .
6. P ogrzeb an i i zm a r tw y c h w sta li wesipół z C h rystu sem p rzez chrzest, k tó r y czyn i ich ży w y m i czło n k a m i K ościoła, a jeszcze bardziej złączen i z n im p rzez p rofesję, m ają sta w a ć s ię św ia d k a m i i n arzęd ziam i jego m isji w śród ludzi, św iad cząc o C h ry stu sie ży ciem i słow em .
N a tch n ien i przez św . F ran ciszk a i z n im p o w o ła n i do od n o w y K oś cio ła , n iech sta ra ją się u siln ie , a b y żyć w p e łn e j łą c z n o śc i z P a p ieżem , z B isk u p am i i K a p łan am i, p od trzym u jąc o tw a r ty i u fn y d ialog, k tó ry p rzyn osi o b fite o w o ce a p o s to ls k ie 9
7. Jak o „bracia i sio str y od p o k u ty ” 10 z r a cji sw eg o p o w o ła n ia , p o b u d zen i m ocą E w a n g elii, n iech n a w zór C hrystu sa ksiztałtują sw ó j sp o sób m y ślen ia i d zia ła n ia poprzez ca łk o w itą i d osk on ałą przem ian ę w e w n ętrzn ą, tetórą E w a n g elia n a z y w a „n aw rócen iem ” i którą ze w zg lęd u n a słabość lu d zk ą trzeb a co d zien n ie p o d e jm o w a ć 11.
6 1 Cel 18, 115. 7 J 3, 16; 14, 6. 8 D A 30, h. 9 P a w e ł VI, 19 V 1SW1, P r z e m ó w ie n ie do T e r c ja r z y , III. 10 1 R eg TZ (T rzeciego Zakonu). 11 K K 8; DE 4; K onst. P a e n ite m in i, w stęp.
(17] R eguła za k o n u 159
Na tej drodze odnowy S akram ent pojednania jest szczególnym zna kiem m iłosierdzia Ojca i źródłem ła s k i12.
8. Tak jak Jezu s b y ł p ra w d ziw y m czcicielem O jca, n iech i oni u c z y n ią m o d litw ę i rozw ażan ie d u szą sw e g o życia i d z ia ła n ia 13.
N ie c h u czestn iczą w sa k ra m en ta ln y m życiu K ościoła, zw ła szcza w E u ch a ry stii i n ie c h w łą czą siię w jed n ą z form m o d litw y litu rgiczn ej, z a tw ierd zo n ej p rzez K ościół, n a n o w o p rzeży w a ją c ta jem n icę życia C h rystu sa.
9. D ziew ica M aryja, pokorna słu żeb n ica P ań sk a, p osłu szn a Jego sło w u i w sz y stk im n a tch n ien io m , b yła p rzez śrw. F ra n ciszk a otoczona n ie w y p o w ied zia n ą m iło ścią i z a sta ła ogłoszon a O piekunką i O rędow niczką jego r o d z in y 14. S tąd też n iech tak że F ra n ciszk a n ie św ie c c y dają św ia d e c tw o sw o je j ogrom n ej m iło ści pnzez n a śla d o w a n ie Jej c a łk o w iteg o p od d an ia sw y ch p ragn ień B ogu oraz p rzez zan oszen ie do N iej u fn ej
i ż y w ej m o d litw y 15.
10. Ł ącząc się ze zb a w czy m p o słu szeń stw em Jezu sa, k tó ry sw o ją w o lę złożył w ręce O jca, n iech w y p e łn ia ją o b o w ią zk i w ła sn eg o sta n u w e w sz y stk ic h ok oliczn ościach ż y c ia 16, a id ą c za u b o g im i u k rzy żo w a n y m C h rystu sem , n ie c h w y zn a ją G o ta k że w tru d n ościach i p rześlad o w a n ia ch 17.
11. C hrystus, u fając O jcu, ja k k o lw iek ła g o d n ie i z w y ro zu m ia ło ścią tra k to w a ł rzeczy stw o rzo n e, w y b ra ł d la sieb ie i sw o jej M atk i ży cie u b o g ie i p o k o r n e 18; tak sam o F ra n ciszk a n ie św ie c c y n iech w zak resie dóbr d o czesn ych zaw sze za ch o w u ją n a le ż y ty um iar, zasp ok ajając sw oje p otrzeb y m a teria ln e ; n iech b ęd ą św ia d o m i, że zg o d n ie z E w a n g elią są a d m in istra to ra m i o trzym an ych dóbr n a k orzyść sy n ó w Bożych.
J a t o „przech od n ie i p rzy b y sze”, zd ążający do dom u O jca, n iech też w duchu „ B ło g o sła w ień stw ” starają się o czy ścić serca ze w szy stk ich sk ło n n o ści o raz żąd zy p osiad an ia i p an ow an ia 19.
12. Jako św ia d k o w ie dóbr p rzy szły ch , a ta k że z racji sw ego p o w o ła n ia, są zo b o w ią za n i do o sią g n ięcia czy sto ści serca, aby w sp osób s w o - b o d n iesjzy oddać się m iło ści Boga i b r a c i20.
13. Jak O jciec w k ażd ym czło w ie k u w id z i r y sy S yn a P ierw orod n ego pośród w ie lu braci 21, tak n ie c h F ra n ciszk a n ie św ieccy z pokorą i u p rzej m ością odnosizą s ię do w sz y stk ic h lu d zi, w id ząc w n ich dar Boży i obraz C hrystusa. 12 D K 18, b. 13 D A 4. a, b, c. 14 2 C el 198. 15 K K 67; D A 4. 16 K K 41. 17 K K 42. 18 2 LW św . F ran ciszk a, 5. 19 Rz 8, 17; K K 7 , 4. 20 U p 16; LW 70. 21 j^z g 29. 32 2 C el 85; E LJW 26; 11 R eg 7, 14.
160 O. J. R. Bar [18]
N ie c h p oczu cie b ra terstw a u czy n i ich rad osn ym i i g o to w y m i do zr ó w n a n ia się z e w sz y stk im i ludźm i, a zw łaszcza z ty m i n a jm n iejszy m i, starając Się d la n ic h o stw o rzen ie ta k ich w a ru n k ó w życia, k tóre b y ło b y g od n e stw o rzeń od k u p ion ych p rzez C h r y stu sa 23.
14. P o w o ła n i w r a z ze w sz y stk im i lu d źm i dobrej w o li do b u d ow ania bardziej bratenskiej w sp ó ln o ty i e w a n g elicz n e g o św ia ta , aby u rzeczy w istn ia ło się k r ó le stw o B o że, a ta k że św iad om i, że „k to k o lw iek n a ś la d u je C h rystu sa, C złow iek a dosk on ałego, ten s ta je Się ró w n ież b ard ziej lu d zk i”, n iech w ła ś c iw ie k sz ta łtu ją sw o ją o d p ow ied zialn ość w duchu ch rześcija ń sk iej isłu żb y 24.
15. M ają być ob ecn i p rzez św ia d ectw o sw e g o lu d zk iego życia oraz p rzez od w ażn e in ic ja ty w y jed n o stk o w e czy w sp ó ln o to w e w p op ieran iu sp r a w ie d liw o śc i, zw ła szcza w ż y c iu p u b liczn ym , d ok on u jąc jak iegoś k o n k retn eg o w yb oru zgodnego z ich w ia r ą 25.
16. N iech pracę u w a ża ją za dar oraz za u czestn ictw o w d z ie le stw o rzen ia, od k u p ien ia i słu ż b y lu d zk iej sip ołeczn ości26.
17. N iech w ro d zin ie ży ją fra n ciszk a ń sk im d u ch em pok oju , w iern o ści i postzanowania życia, czyn iąc z n ie g o zn ak o d n o w y d ok on an ej w św ie - c ie p rzez C h r y stu sa 27.
M ałżon k ow ie zw łaszcza żyjąc ła sk ą sak ram en tu m a łżeń stw a n iech d ają w św ie c ie św ia d ectw o C h ry stu so w ej m iło ści dla Jego K ościoła. B iorąc pod u w agę p o w o ła n ie k a żd ej osoby, n iech poprzez rzeteln e i o tw a rte w y ch o w a n ie ch rześcija ń sk ie rad ośn ie p o d ejm u ją w ra z ze sw y m i d ziećm i sw o je lu d z k ie i d u ch o w e p ie lg r z y m o w a n ie 28.
1,8. M ając szczeg ó ln y szacu n ek d la in n y ch stw o rzeń ż y w y c h i n ie o ży w io n y ch , k tó re „ndsizą zn am ię N a jw y ższeg o ” n , n ie c h w a lczą z p ok u sa m i ic h n a d u żyw an ia, szerząc fra n ciszk a ń sk ie p ojęcie p o w szech n eg o b raterstw a.
19. Ja k o h ero ld o w ie pokoju św ia d o m i, że sa m i m uszą n ieu sta n n ie go b u d o w a ć, n ie c h szu k ają dróg jed n o ści i b ra tersk iej zgod y za p o śred n ic tw e m dialogu, m ając św iad om ość istn ien ia w k a żd y m c z ło w ie k u iskry B o żej oraz p rzetw arzającej m o c y m iło ści i p r z e b a c z e n ia 30.
Jako ap o sto ło w ie d osk on ałej rad ości, n iech w k a żd ej sy tu a c ji niosą lu d zio m radość i n a d z ie j ę 31.
W szczep ien i w Z m a rtw y ch w sta n ie C h rystu sa, k tó re n a d a je w ła śc iw e
23 1 R eg 9, 3; Mit 25, 40. 24 K K 31; K D K 93. 25 D A 14. 28 K D K 67; 1 R eg 7, 4; 2 R eg 5, 1. 27 R eg L eon a X III, II B. 28 K K 41, e; DA 30 b, c. M 1 C el 80.
30 R eg L eona X III, II, 9; Trzej Tow arzysze 14, 58. 31 U(p 21; 1 R eg 7, 15.
