Technologie Informacyjne - Linux 1
Instytut Matematyki Uniwersytet Gda ´nski
System operacyjny Linux
System operacyjny Linux powstał pod koniec 1991 roku.
Twórc ˛a tego systemu był Linus Torvalds z Uniwersytetu Helsi ´nskiego, który stworzył go w oparciu o niewielk ˛a
implementacj ˛esystemu Unix. Od tego czasu system jest cały czas rozwijany.
Obecnie Linux jest najpopularniejszym systemem operacyjnym wywodz ˛acym si ˛e z Unixa. Powstał dla niego ogromnyzbiór oprogramowania, w wi ˛ekszo´sci wolnego lub o otwartym kodzie. Istnieje kilka du˙zych ´srodowisk graficznych, pakietów biurowych oraz niezliczona ilo´s´c narz ˛edzi sieciowych.
Prawdopodobnie jest to system, który pozwala na
uruchomienie najwi ˛ekszej ilo´sci darmowego oprogramowania.
System operacyjny Linux
Logowanie si ˛e do systemu
Systemy operacyjne z rodziny Linux mog ˛arównocze ´snie obsługiwa ´c wielu u˙zytkowników. Musz ˛a oni posiada´c konto na danym komputerze pracuj ˛acym pod kontrol ˛a tego systemu.
Konto na danym komputerze mo˙ze zało˙zy ´c administrator danego systemu. Ustala on ponadto przynale˙zno´sci do grup, dost ˛ep do odpowiednich zasobów w systemie, itp. Po
uruchomieniu systemu na ekranie pojawia si ˛e monit z pro´sb ˛a o wprowadzenie nazwy u˙zytkownika i odpowiedniego hasła.Po zako ´nczeniu sesji u˙zytkownik powinien si ˛e z systemu wylogowa ´c.
System operacyjny Linux
Powłoka systemowa (ang. shell) jest to interfejs u˙zytkownika, który pozwala na wprowadzanie komend oraz ich interpretacj ˛e, czyli powłoka jestprogramem uruchamiaj ˛acym ró˙zne
polecenia. W systemie Linux dost ˛epnych jest wiele ró˙znych powłok systemowych.
Powłoki tzw. pierwotne wyst ˛epuj ˛ace w systemach Unix, a dost ˛epne w systemie Linux to sh (shell Bourne’a), ksh (shell Korna), csh (C Shell - o składni zbli˙zonej do składni j ˛ezyka C).
System operacyjny Linux
Do nowszych powłok zaliczamy bash (Bourne Again Shell), tcsh (b ˛ed ˛acy znacznym rozszerzeniem csh) czy zsh (Z Shell - rozszerzona wersja ksh). Powłoki te pozwalaj ˛a na edycj ˛e wprowadzonego ju˙z polecenia, zachowuj ˛a histori ˛e wydanych polece ´n i pozwalaj ˛a na jej przegl ˛adanie, sprawdzaj ˛a
poprawno´s´c składni polecenie oraz uzupełniaj ˛a j ˛a o brakuj ˛ace elementy.
U˙zytkownik systemu Linuxmo˙ze w ka˙zdej chwili zmieni ´c powłok ˛e na dowolnie wybran ˛a, o ile jest ona zainstalowana w systemie. Wi ˛ekszo´s´c nowych dystrybucji jest skonfigurowana z powłok ˛a bash.
System operacyjny Linux
Cygwin to ´srodowisko dla systemu Windows maksymalnie zbli˙zone do tego znanego z systemów Unixowych. Jest zgodne ze standardem POSIX, dzi ˛eki czemu umo˙zliwia instalacj ˛e i kompilacj ˛e wi ˛ekszo´sci znanych z Linuksa aplikacji (vim, ssh,mc itd). Pozwala na emulacj ˛e pełnoprawnej powłoki bash, tcsh oraz wielu innych, integruj ˛ac si ˛e z narz ˛edziami oraz funkcjami z systemu Windows.
Program Cygwin mo˙zna darmowo pobra´c ze strony:
https://cygwin.com/install.htm.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach i plikach
Aby wywoła´c okno powłoki (cz ˛esto nazywane oknem terminala) nale˙zy otworzy´c program terminala, który w nowym oknie sam uruchomi powłok˛e.
Typowy znak zach ˛ety ma posta´c:
[bie˙z ˛acy_u˙zytkownik@nazwa_serwera katalog_bie˙z ˛acego_u˙zytkownika]$
Zadanie 1 Wpisa´c do powłoki nast ˛epuj ˛ace polecenia:
$ echo Witaj ´swiecie
$ cat /etc/passwd
$ cat /etc/shells (w Cygwin nie ma)
Uwaga: Znak dolara pojawia si ˛e automatycznie. Po wpisaniu polecenia naciskamy Enter.
Znak dolara ($) oznacza, ˙ze u˙zytkownik nie jest administratorem systemu. Znakiem zach ˛ety dla konta administratora jest hash (#).
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach i plikach
Polecenieecho wypisuje podane mu parametry (przydaje si ˛e przy sprawdzianu rozwini ˛e´c nazw wieloznacznych i zawarto´sci zmiennych).
Poleceniecat wypisuje zawarto´s´c plików:
$ cat plik1 plik2 ...
Zadanie 2 Wpisz nast ˛epuj ˛ace polecenia:
$ cat (po wci´sni ˛eciu Enter wpisz jaki´s tekst)
Uwaga Ctrl+C - wymusza zako ´nczenie pracy programu.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach i plikach
Unix korzysta z hierarchii katalogów zaczynaj ˛acych si ˛e od znaku / reprezentuj ˛acegokatalog główny (root directory), nazywany te˙z katalogiem podstawowym.
Znakiem rozdzielaj ˛acym katalogi jest uko´snik (/ - slash) a nie lewy uko´snik (backslash).
Okre´slenie drogi do katalogu nazywamy ´scie˙zk ˛a. Je´sli ´scie˙zka zaczyna si ˛e od katalogu podstawowego np./usr/lib, to jest to
´scie˙zka pełna (bezwzgl ˛edna).
Element ´scie˙zki składaj ˛acy si ˛e zdwóch kropek (..) okre´sla katalog nadrz ˛edny w stosunku do aktualnego. Je˙zeli na przykład aktualny katalog roboczy to /usr/bin, ´scie˙zka ..
oznacza katalog /usr. Podobnie ´scie˙zka ../bin oznacza katalog /usr/bin.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Jedna kropka (.) oznacza aktualny katalog. Je˙zeli na przykład aktualny katalog roboczy to /usr/lib, ´scie˙zka . oznacza katalog /lib. Podobnie ´scie˙zka ./X11 oznacza katalog /usr/lib/X11.
Wi ˛ekszo´s´c programów przyjmuje aktualny katalog za pocz ˛atek
´scie˙zki. Zamiast pisa´c ./X11 wystarczy X11.
Ka˙zd ˛a ´scie˙zk˛e nie zaczynaj ˛ac ˛a si ˛e od uko´snika nazywamy
´scie˙zk ˛a wzgl ˛edn ˛a.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Poleceniels wypisuje zawarto´s´c katalogu (domy´slnie jest wypisywania zawarto´s´c aktualnego katalogu, aby wy´swietli´c zawarto´s´c innego kataloguls ´scie˙zka).
ls -l wy´swietla dokładn ˛a informacje o zawarto´sci katalogu.
ls -F wy´swietla dodatkowe informacje o typie pliku.
Zadanie 3 Sprawd´z w terminalu działanie polece ´n:
a) ls, ls -l, ls -F
b) ls /usr, ls -l /usr, ls -F /usr c) ls -l /usr/bin
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Struktura wydawanych komend:polecenie opcje argumenty.
Zadanie 4 Okre´sli´c polecenie, opcje i argument dla:
a) $ ls -l /usr/bin b) $ echo Witaj ´swiecie.
Wi ˛ekszo´s´c polece ´n systemu Linux znajduje si ˛e w katalogu /bin oraz /usr/bin. Podstawowe cechy polece ´n systemu Linux to:
znaczna ilo ´s ´c dost ˛epnych opcji dla wi ˛ekszo´sci polece ´n.
Przykładowo polecenie ls, słu˙z ˛ace do wy´swietlania zawarto´sci katalogu, posiada około 70 dost ˛epnych opcji.
Wi ˛ekszo´s´c polece ´n wy´swietla bardzosk ˛ape informacje
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Automatyczne uzupełnianie - Tab
Klawisz Tab odpowiada za automatyczne uzupełnianie polece ´n i ´scie˙zek. Po wpisaniu pocz ˛atkowych znaków polecenia
naciskamy Tab. Je´sli istnieje tylko jedno mo˙zliwe zako ´nczenie polecenia to jest ono uzupełniane. W przeciwnym wypadku naciskamy klawisz Tab ponownie i zostaje wypisana lista mo˙zliwych zako ´ncze ´n polecenia.
Historia
Za pomoc ˛a klawiszów strzałka w gór ˛e i w dół mo˙zemy porusza´c si ˛e po wydanych poleceniach.
Zadanie 5 Wpisz: /usr/li i wci´snij Tab, /usr/ i wci´snij Tab.
Sprawd´z historie wydawanych polece ´n.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Poleceniecd kat zmienia aktualny katalog powłoki na katalog kat.
Wydanie samego poleceniacd (bez parametru) powoduje powrót do katalogu domowego u˙zytkownika.
Zadanie 6
a) Zmie ´n aktualny katalog na katalog lib (/usr/lib).
b) Wypisz zawarto´s´c katalogu lib.
c) Przejd´z do katalogu domowego.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Poleceniemkdir kat tworzy nowy katalog kat.
Poleceniermdir kat usuwa katalog kat. Je´sli katalog nie b ˛edzie pusty to operacja si ˛e nie powiedzie.
Polecenierm -rf kat usuwa katalog kat wraz z zawarto´sci ˛a.
Opcja-r powoduje usuwanie rekursywne, a opcja -f wymusza wykonanie operacji kasowania. Jest to jedno z niewielu polece ´n, które mo˙ze wyrz ˛adzi´c du˙ze zniszczenia w systemie, szczególnie gdy zostanie wydanie z konta superu˙zytkownika.
Nigdynie nale˙zy ł ˛aczy´c opcji -rf z nazwami wieloznacznymi, takimi jak gwiazdka (*).
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Zadanie 7 Utworzy´c katalog dokumenty. W katalogu dokumenty utworzy´c trzy katalogi: praca, dom, studia. W katalogu studia umie´sci´c dwa katalogiraporty i podania. W katalogu dom umie´sci´c katalogzdj ˛ecia.
Zadania 8
a) Zmie ´n aktualny katalog na katalog dokumenty.
b) Wy´swietl zawarto´s´c katalogu dokumenty oraz studia.
c) Usu ´n katalog praca.
d) B ˛ed ˛ac w katalogu dokumenty usu ´n katalog podania.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Polecenietouch nazwa_pliku tworzy plik.
Poleceniecp plik1 plik2 kopiuje plik1 do plik2.
Poleceniecp plik1 ... plikN katalog kopiuje pliki1, plik2, ..., plikN do folderu o nazwie katalog.
Poleceniemv działa tak jak cp tylko, ˙ze przenosi plik lub katalog.
Polececierm plik usuwa plik bez mo˙zliwo´sci cofni ˛ecia kasowania.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Zadanie 9
a) W katalogu studia utworzy´c pliki: plan.doc, oceny.txt, strona.html oraz podstrona.html.
b) Przenie´s´c pliki strona oraz podstrona do katalogu dom.
c) Usun ˛a´c plik podstrona.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Je´sli chcemy wysła´c wynik działania polecenia do pliku, a nie ogl ˛ada´c je na ekranie, to nale˙zy u˙zy´c znakuprzekierowania (>) w nast ˛epuj ˛acy sposób: polecenie > plik.
Je˙zeli dany plik nie istnieje zostanie utworzony. Je´sli dany plik istnieje to najpierw jegozawarto ´s ´c zostaje usuni ˛eta.
Je´sli nie chcemy wymazywa´c zawarto´sci pliku a jedynie dopisa´c wynik działania polecenia do pliku nale˙zy u˙zy´c innego znaku przekierowania (>>) w nast ˛epuj ˛acy sposób:
polecenie >> plik.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Zadanie 10
a) U˙zywaj ˛ac polecenia echo i znaku przekierowania > zapisz w pliku plan.doc nazwy swoich przedmiotów w I semestrze.
b) Dopisz do pliku plan.doc nazwy przedmiotów z II semestru:
Matematyka dyskretna, Algorytmy i struktury danych.
c) U˙zywaj ˛ac znaku przekierowania zapisa´c nazwy plików z katalogu studia do pliku pliki.txt, który ma si ˛e znajdowa´c w folderze studia.
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Znak gwiazdki (*) oznacza dowoln ˛a liczb ˛e dowolnych znaków.
Na przykład polecenie echo * wypisze list ˛e wszystkich plików znajduj ˛acych si ˛e w aktualnym katalogu.
at* oznacza pliki, których nazwa zaczyna si ˛e od at.
*at oznacza pliki, których nazwa ko ´nczy si ˛e na at.
*at* oznacza pliki, których nazwa zawiera at.
Znak zapytania (?) oznacza dokładnie jeden, dowolny znak.
Je˙zeli nie chcemy, aby powłoka zamieniała znaki nazw wieloznacznych na rzeczywiste nazwy plików, to nale˙zy umie´sci´c je wpojedynczych cudzysłowach (’ ’).
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
Zadanie 11 a) Utworzy´c nast ˛epuj ˛ac ˛a struktur ˛e katalogów:
Polecenia działaj ˛ ace na katalogach i plikach
b) U˙zywaj ˛ac znaku gwiazdki wy´swietli´c wszystkie katalogi znajduj ˛ace si ˛e w folderze Matematyka, których nazwa zaczyna si ˛e od słowa Analiza.
c) Utwórz katalog Nauka i przenie´s do niego katalogi:
Informatyka i Matematyka.
d) W katalogu Analiza Matematyczna utworzy´c plik wordowski o nazwie praca domowa. Zapisa´c jak ˛a´s tre´s´c w tym pliku.
e) W katalogu Analiza Numeryczna utworzy´c plik projekt b ˛ed ˛acy arkuszem kalkulacyjnym.
f) W folderze Matematyka utwórz plik katalogi z nazw ˛a
wszystkich katalogów znajduj ˛acych si ˛e w folderze Matematyka (nazwy katalogów nie maj ˛a by´c wprowadzanie r ˛ecznie tylko za pomoc ˛a odpowiedniego polecenia).
Zadanie 12 Zaprojektuj i utwórz rozbudowan ˛a struktur ˛e plików zawieraj ˛acych zarówno katalogi, jak i pliki.
