SPIS TREŚCI NR 9/74
TRY BU N A C ZY TELN IK A W IA D O M O ŚC I P K A P I Z K R A JO W E G O B IU R A IN F O R M A T Y K I
I Z JE D N O C ZEN IA IN F O R M A T Y K I Z K R A JU
ZE ŚW IA TA
O ŚR O D K I IN F O R M A T Y K I P R E Z E N T U JĄ P R O B L E M A T Y K A BAZY DANYCH
A U TO M A TY K A PRZEM Y SŁO W A
P R Z E G L Ą D W YD A W N ICTW
S tr.
P ra c e n o rm a liz a c y jn e w J S EMC
T a d e u s z C h e łsto w sk i, S ta n is ła w K o n iu s z e w s k i 1 G ry o p e ra c y jn e w z a rz ą d z a n iu sy ste m a m i e k o n o
m icznym i — A n to n i M. P iln y 6
M ik ro k o m p u te ry
J a n K ie lb a siń sk i, J a c e k S o b c z y k 10 M in ik o m p u te r W A N G 2200
M aria W o lp e 13
Z a k u p y w a n ie p a k ie tó w p ro g ra m ó w z p u n k tu w id z e n ia u ż y tk o w n ik a — tłu m . i oprać. E. Z a w isza 17 O środek k o m p u te ro w y U n iw e rs y te tu T okijskiego
— Z. M ik o ła ju k 20
CADM AC 11 — a u to m a ty c z n y sy stem p ro je k to w a n ia k o n s tru k c ji g raficz n y ch — tłum . i oprać. J. L i-
g o ro w ska 23
K ry te r ia oceny sy stem ó w in fo rm a ty c z n y c h w p rz e
m yśle — Z. R y z n a r 26
P re z y d iu m P K A P I w w oj. b ia ło sto c k im 27
OW P K A P I N O T K ielce 28
K o m p u te r R-20 dla O BR I — J. K isie ln ic k i, R. N o
w ic k i 29
P sychologia k ie ro w a n ia — I. M a le rc zy k -D a ń d a 30 In fo rm a ty k a n a M ięd zy n aro d o w y ch T a rg a c h T e c h
nicznych P o znań-74 — W. K lep a c z
S y stem — M o d elo w an ie — S te ro w a n ie — D. P ra w d zie Ju b ile u sz K ato w ick ieg o ETOB — K. B ern a to w ic z I n fo rm a c je ró żn e — D. P ra w d zie
R adzieckie u rz ą d z e n ia A SW T -M d la sy stem ó w s te ro w a n ia
M iędzy n aro d o w e b a d a n ia o p ro g ra m o w a n ia p ro b le m o
w ego dla J S EMC 42
In fo rm a c je ró żn e i k a le n d a rz im p re z z a g ran ic zn y c h 43 i 44 ETOCH EM . K o n ce p cja R esortow ego S y stem u I n f o r
m aty czn eg o P rz e m y słu C hem icznego — Z. B ie ń k o P ra c e b a d a w cz e i k ie ru n k i ro zw o ju w d zied zin ie s y ste m ó w z a rz ą d z a n ia b az ą d an y c h — W ito ld S ta n isz k is
. 32 37 39 26 i 31
41
45
47 O rg a n iz a c ja w d ro ż eń sy stem ó w a u to m a ty k i p rz e m y
słow ej z m a szy n a m i cyfrow ym i. Z espół p ro je k to w o -w d ro że n io w y — W in c e n ty Ł ada 50 R a jd po in fo rm a ty c e — C zesław K u lik 54 B ib lio g rafia w y d a w n ic tw polsk ich z d ziedziny in f o r
m a ty k i — .7. K la m b o r o w sk i 56
O głoszenia H I i IV okł.
NOW E W A R U N K I PR EN U M ER A TY s tr. 5
WYDAWNICTWA CZASOPISM TECHNICZNYCH
NOT Warszawa Cracklego 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k t o r N a c z e l n y p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r K r y s t y n B E R N A T O W IC Z , p r o f . d r h a b . i n ż . K o n r a d F I A Ł K O W S K I (z a s t. r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , m g r in ż . M a r e k HO ŁY IŚTSK I, W ł a d y s ł a w K L E P A C Z , E l ż b i e t a K O Ł O D Z I E J S K A , d o c . d r h a b . A n t o n i M A Z U R K I E W IC Z , in ż . C o r o t a P R A W D Z I C ( z a s t . r e d a k t o r a n a c z e l
n e g o ), d o c . d r in ż . A n d r z e j T A R G O W S K I
S e k r e t a r z R e d a k c j i m g r K r y s t y n a W R O Ń S K A R e d . t e c h . J ó z e f D U S Z A
R A D A P R O G R A M O W A
P r z e w o d n i c z ą c y — P r o f . d r h a b . A n d r z e j S T R A S Z A K
R e d a k c j a : 00-041 W a r s z a w a , u l . J a s n a 14/16, p o k ó j 331, t e l . 27-71-40 l u b c e n t r a l a 28-82-61 w . 285, d y ż u r y r e d a k c j i 10,00— 3,00 Z a k ł a d K o l p o r t a ż u W C T N O T , W a r s z a w a , u l . M a z o w i e c k a 12
Z a k ł . G r a f . ,,T a m k a ” . Z . 2. Z a m . 418. P a p i e r d r u k . s a t . IV k l . 70 g 61 X 86. O b j . 4 a r k . d r u k . N a k ł a d 6250 + 30. W -56
C e n a e g z e m p l a r z a z ł 8.— IN D EK S 36707 P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł 96.—
Informatyka
d a w n i e j M a s z y n y M a t e m a t y c z n e
z a s to s o w a n ia w g o s p o d a rc e , te c h n ic e i n a u c e
Nr 9
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 4
ROK X
W r z e s i e ń
O R G A N K R A J O W E G O B I U R A I N F O R M A T Y K I I P O L S K I E G O K O M I T E T U A U T O M A T Y C Z N E G O P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
Ii o
Vr
»8118» W
U i
TADEU SZ C H E Ł ST O W SK I
I n s t y t u t M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h W a r s z a w a
STA N ISŁA W K O N IU SZ E W S K I
B iu r o P r o j e k t o w a n i a O b i e k t ó w I n f o r m a t y k i I N F O R P R O J E K T
W a r s z a w a
w
681.322:389.6Prace norm alizacyjne w JS EMC
O m ó w i o n o z n a c z e n i e n o r m a l i z a c j i w p r a c a c h s y s t e m o w y c h . P r z e d s t a w i o n o o r g a n i z a c j e , p r z e b i e g i w y n i k i p r a c n a d n o r m a l i z a c j ą w J e d n o l i t y m S y s t e m i e E M C , J a k r ó w n i e ż i c h p o w i ą z a n i e z d z i a ł a l n o ś c i ą i n n y c h m i ę d z y n a r o d o w y c h o r g a n i z a c j i n o r m a l i z a c y j n y c h .
N o rm alizac ja je s t szczególnie w aż n y m języ k iem p o ro zu m iew an ia się p rzy o rg an iz o w an iu w spółpracy dużych zespołów lud zk ich , re a liz u ją c y c h w ciągu dłuższego o k re su czasu złożone p rzedsięw zięcia. G. G.
S c a rro tt w a r ty k u le [1], dotyczącym p ro je k to w a n ia m aszyn cy fro w y ch c z w a rte j g e n e ra c ji, w p ro w ad za w o d n ie sie n iu do tak ieg o ję z y k a szeroko p o ję ty t e r m in in te r fe js u stw ie rd z a ją c :
„Aby in te r fe js sp e łn ia ł sw ó j cel — m u s i być sp e łn io ny n a jis to tn ie js z y w a r u n e k — a m ia n o w icie : in te r fe js m u s i sta n o w ić granicę m ię d z y je d n ą grupą, a drugą. L o g ic zn y m ce le m in te r fe js u je st u m o żliw ie n ie grupie A k o n ty n u o w a n ia sw e j p ra c y i o p ty m a liza c ji sw oich za dań z p ełn ą św iadom ością, że działania g ru p y B będą w id o c zn e ty lk o p rze z te n in te rfe js.
G rupa B m u si zn a jd o w a ć się w id e n ty c z n e j sy tu a c ji”.
M ów iąc n ajo g ó ln ie j, celem n o rm a liz a c ji je s t o p ty m alne k sz ta łto w a n ie ró ż n o ro d n o ś c i'). J e s t to w ięc
cel o dużym zn aczen iu o rg an izacy jn o -ek o n o m iczn y m , k tó reg o doniosłość m oże być n a jb a rd z ie j uw id o czn io na n a p rzy k ła d zie zjaw isk złożonych, w y m ag ający ch z n a tu ry rzeczy w ysokiego sto p n ia organ izacji.
Z n an e są p rzy k ła d y sy stem ó w w y k o rz y stu ją c y c h z a sad y n o rm a liz a c ji oraz je j m etody — ty p iz ac ję i u n i
fik ację. S ą to w p ie rw sz y m rzęd zie sy stem y o z n a czeniu podstaw ow ym : je d n o stk i w ielkości fizycznych, sy stem y m ia r, to le ra n c je i p aso w a n ia , gw in ty , s y ste m y d o k u m e n ta c ji tech n iczn ej (np. ry s u n e k te c h niczny), te rm in o lo g ia te ch n ic zn a itp. Z n an e są też zno rm alizo w an e sy stem y bran żo w e, ja k np. system e lem en tó w h y d ra u lik i, u m o ż liw ia jąc y bu d o w ę zn a c z n ej liczby o dm ian układów ' z ograniczonej liczby e le m entów . W szystkie te sy stem y są je d n a k bez p o ró w n a n ia prostsze, niż tw o rzo n e obecnie system y in f o r m atyczne. Ż yw iołow y rozw ój tej d ziedziny te ch n ik i
'•) R ó ż n o r o d n o ś ć t a m o ż e w y s t ę p o w a ć w r o z m a i t e j p o s t a c i ( n p . r ó ż n o r o d n o ś ć p a r a m e t r ó w , w y m a g a ń , m e t o d o c e n y , t e r m i n o l o g i i , s y m b o l i k i i t p . ) i j e s t c z ę s to w y n i k i e m n i e s k o o r d y n o w a n e g o d z i a ł a n i a . N o r m a l i z a c j a n i e o b e j m u j e s w y m z a s i ę g i e m o b s z a r u , w k t ó r y m r ó ż n o r o d n o ś ć J e s t w y n i k i e m ś w i a d o m e g o d z i a ł a n i a , n p . o c h r o n a p r a w w y ł ą c z n y c h , g d z i e o d m i e n n o ś ć w s t o s u n k u d o z n a n y c h r o z w i ą z a ń j e s t w a r u n k i e m b e z w z g l ę d n i e k o n i e c z n y m d o u z y s k a n i a p r a w w y ł ą c z n o ś c i .
M g r in ż . T A D E U S Z C H E Ł S T O W S K I ( u r . 1930) u k o ń c z y ł s t u d i a n a W y d z i a le Ł ą c z n o ś c i P o l i t e c h n i k i W a r s z a w s k i e j (1953), W 1953 r.
p o d j ą ł p r a c ę w d z i e d z i n i e a u t o m a t y k i p r z e m y s ł o w e j w Z a k ł a d a c h R a d i o w y c h i m . M . K a s p r z a k a w W a r s z a w i e . C z ł o n e k z e s p o ł u , k t ó r y o t r z y m a ł N a g r o d ę P a ń s t w o w ą I s t o p n ia (1934) z a p r a c ę w d z i e d z i n i e k o n s t r u k c j i c y f r o w y c h u r z ą d z e ń s t e r o w a n i a . O d 1972 r . p r a c u j e w I n s t y t u c i e M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h w W a r s z a w i e , z a j m u j e s i ę g łó w n ie m e t o d o l o g i ą b a d a ń i o c e n y u r z ą d z e ń i s y s t e m ó w i n f o r m a t y k i .
M g r in ż . S T A N I S Ł A W K O N I U S Z E W S K I u k o ń c z y ł W y d z i a ł E l e k t r y c z n y P o l i t e c h n i k i K i j o w s k i e j (1954). P r z e z s z e r e g l a t p r a c o w a ł w Z a k ł a d z i e D o ś w i a d c z a l n y m P r z e m y s ło w e g o I n s t y t u t u E l e k t r o n i k i j a k o k o n s t r u k t o r e l e k t r o n i c z n e j a p a r a t u r y p o m i a r o w e j . W l a t a c h 1J64— 1S71 k i e r o w a ł s p r a w a m i n o r m a l i z a c j i w r e s o r c i e M P C i M P M . O d r o k u 1969 u c z e s t n i c z y w p r a c a c h n o r m a l i z a c y j n y c h J S E M C , w i e l o k r o t n i e p r z e w o d n i c z y d e l e g a c j i p o l s k i e j w c z a s i e o b r a d . W l a t a c h 1971—73 p r a c o w a ł w I n s t y t u c i e M a s z y n M a t e m a t y c z n y c h n a s t a n o w i s k u z a s t ę p c y k i e r o w n i k a O ś r o d k a K o o r d y n a c y j n e g o J S E M C . O b e c n i e p r a c u j e w B i u r z e P r o j e k t o w a n i a O b i e k t ó w I n f o r m a t y k i „ I n f o p r o - j e k t ” .
1
sp ra w ił, że a k tu a ln ie p ro d u k o w a n a je s t o lb rzy m ia liczb a ró ż n o ro d n y ch o dm ian sp rzg tu , n a k tó ry m o p ie r a ją się sy stem y in fo rm a ty c z c e '
W zw iązk u z ty m m o ż n a ' zao b serw o w ać w y ra ź n ą te n d e n c ję do ty p iz a c ji sp rz ę tu k o m p u te ro w e g o na św iecie, w y ra ż a ją c ą się p rzed e «¡wszystkim; w o p rac o w y w a n iu p ro g ra m o w o zgodnych rp d ź lń rnaSzyn. J e d n ą z ta k ic h rod zin je s t 'J e d n o lity '-S y s te rii E le k tro n iczn y ch M aszyn C yfrow ych- (JS EMC),- o p ra c o w y w a n y p rz e z k r a je socjalistycznie, w -.ty m ,,ró w n ież i P o l
skę. W y staw a JS EMC, k tó r a od b y ła' się w M oskw ie w m a ju — czerw cu 1973 r. sta n o w iła ilu s tra c ję d o tych czaso w y ch osiągnięć k ra jó w so c jalisty c zn y c h w ty m zakresie. N ależy p o d k reślić, że chociaż poszcze
gólne u rz ą d z e n ia b y ły o p rac o w a n e i w y k o n an e w r ó żnych k ra ja c h , sta n o w iły one sy stem je d n o lity pod w zg lęd em , tech n iczn y m , p ro g ra m o w y m , in fo rm a c y j
n y m o ra z p la sty c zn y m .
T en f a k t w sk a z u je , ja k o lb rzy m ie je s t znaczenie n o r m a liz a c ji w p ra c a c h sy stem o w y ch , chociaż nie z a w sze i n ie w szędzie jeszcze je s t to d o ce n ia n e i k o n se k w e n tn ie rea lizo w a n e.
S y stem d o k u m e n ta c ji n o rm a ty w n o -te c h n ic z n e j JS EM C z a p ew n ił o siągnięcie je d n o lito ści w z a k resie :
— d o k u m e n ta c ji k o n s tru k c y jn e j
— in te rfe jsó w n a w szy stk ich poziom ach p o w iąz ań sp rz ę tu w sy stem ie
— a r c h ite k tu ry logicznej m aszy n
— p a ra m e tró w m odułów k o n s tru k c y jn y c h n a w sz y st
kich poziom ach
— fo rm a tó w d an y c h i sy stem u a d re s a c ji oraz ko d o w a n ia
— te rm in o lo g ii i oznaczeń w d o k u m e n tac ji.
S tw o rz y ł on także p o d sta w y do u je d n o lic en ia :
• m a te ria łó w i podzespołów ;
• k o n s tru k c ji i tech n o lo g ii w y k o n a n ia ;
• w y g ląd u zew nętrznego i w y m ag a ń ergonom icznych.
O p ra co w a n ie k o m p le k su n o rm J S EMC, zw łaszcza w z a k re sie bazy elem e n to w ej i k o n s tru k c ji urząd zeń , u m ożliw iło ta k ż e rozw ój p ro je k to w a n ia w sp o m a g a n e g o m aszynow o.
U zyskanie tych w y n ik ó w było m ożliw e dzięki w łaści
w e m u u m ie jsc o w ien iu za g ad n ień n o rm a liz a c ji od sa m ego p o cz ątk u w spólnych p ra c i k o n se k w e n tn e j ich re a liz a c ji w ciąg u całego o k re su p ro je k to w a n ia u r z ą dzeń sy stem u . W e w n ę trz n a zgodność o p rac o w a ń zo
s ta ła z a p ew n io n a p o p rze z u sta le n ie i w d ro żen ie sy s te m u d o k u m e n ta c ji n o rm a ty w n o -te c h n ic z n e j, s ta n o w iącego in te g ra ln ą część p r o je k tu technicznego JS EMC.
P o d sta w ę d o k u m e n ta c ji n o rm a ty w n o -te c h n ic z n e j s ta now i zbiór n o rm Je d n o lite g o S y stem u , o p rac o w a n y z w y k o rz y sta n ie m za sa d ko m p lek so w ej n o rm aliza cji.
Z b ió r te n je s t sp ó jn y m sy stem em dok u m en tó w , o k re śla ją c y m is to tn e d la Je d n o lite g o S y stem u w y m a g a nia i p a r a m e try .
C echą sp e cy ficz n ą e le k tro n ic z n e j te c h n ik i obliczenio
w e j je s t sz y b k i postęp . D latego też, p rz y o p rac o w y w a n iu n o rm z tego za k resu , m ożna rozróżnić 2 g ru p y n o rm :
— n o rm y w sp ó ln e d la k ilk u k o le jn y ch g en e racji k o m p u te ró w
— n o rm y , k tó ry c h p o sta n o w ie n ia są a k tu a ln e dla je d n e j g e n e ra c ji k o m p u te ró w .
t
P ierw sza g ru p a n o rm ja k o b a rd z ie j sta b iln y c h w cz a sie może w ięc być o p ra c o w a n a docelow o w ran d ze n o rm p ań stw o w y c h . D ru g a g ru p a , ze w zględu n a m niejszą sta b iln o ść p o sta n o w ień , p o w in n a być o p ra cow y w an a n a poziom ie n o rm b ran ż o w y c h lu b z a k ła dow ych.
O pracow anie zespołu n o rm JS było poprzedzone ob
szern ą an a liz ą a k tu a ln e g o s ta n u n o rm a liz a c ji w dzie
dzinie ETO. A n aliza o b ję ła n o rm y p ań stw o w e k r a jów o p rac o w u jący c h JS oraz d o k u m e n ty m ię d z y n a rodow ych o rg a n iz a c ji n o rm a liz a c y jn y c h i g o sp o d a r
czych (ISO, IEC, RW PG ).
Z asadniczą decyzją, k tó rą n ależało p o d ją ć n a sam y m początku w sp ó ln y c h p rac , było u sta le n ie n ie zb ę d n e
go poziom u u n ifik a c ji. P o n iew aż w szy stk ie asp ek ty prac z n a jd u ją o sta te czn e odbicie w d o k u m e n ta c ji te chnicznej — pro b lem sp ro w a d z a ł się do o k reśle n ia obszarów d o k u m e n ta c ji i głębokości u je d n o lic e n ia je j w poszczególnych obszarach.
Całą d o k u m e n ta c ję m ożna podzielić na 3 g ru p y :
® d o k u m e n ta c ja n o rm a ty w n o -te c h n ic z n a (norm y państw ow e, b ran ż o w e i zakładow e), o k re śla ją c e z a sady o p ra c o w y w a n ia d o k u m e n ta c ji te ch n ic zn e j
• d o k u m e n ta c ja k o n s tru k c y jn a (schem aty, ry su n k i, tablice, d o k u m e n ta c ja opisow a)
• d o k u m e n ta c ja tech n o lo g iczn a (in stru k c je te ch n o lo giczne, p rze w o d n ik i i in.), o k re śla ją c a k o lejność i operacje, zw ią za n e -z w y k o n a n ie m elem e n tó w sy stem u.
Za p u n k t w y jśc ia ro zw aż ań p rzy ję to n a s tę p u ją c e po
ziom y u n ifik a c ji d o k u m e n ta c ji:
— k o n stru k c y jn o -te c h n o lo g ic z n y
— k o n s tru k c y jn y
— fu n k c jo n a ln o -k o n stru k c y jn y .
Poziom p ie rw sz y z a k ła d a ł p ełn e u jed n o licen ie trzech w ym ienionych w yżej g ru p d o k u m e n tac ji. W ynikiem tego byłoby osiągnięcie u je d n o lic en ia elem en tó w sy
stem u nie ty lk o pod w zględem k o n stru k c y jn y m , lecz i w ykonaw czym . W ty m p rz y p a d k u u rz ą d z e n ia b y ły by n a jb a rd z ie j je d n o lite i w pełn i w y m ien n e pod w zględem zaró w n o fu n k c jo n a ln y m , ja k i e k s p lo a ta cyjnym , n iezależnie od m ie jsc a ich p ro d u k cji. J e d nak u w zg lę d n ia jąc a k tu a ln e m ożliw ości w ykonaw cze, w yposażenie za k ła d ó w i tech n iczn y poziom p ro d u k c ji w poszczególnych k ra ja c h , ja k ró w n ież różne k r a jow e sy stem y o p ra c o w y w a n ia d o k u m e n ta c ji tech n icz
nej, p rzy jęcie pierw szego poziom u u n ifik a c ji było na tym etap ie w sp ó łp ra c y niem ożliw e, gdyż w y m ag a ło by zbyt dużych n a k ła d ó w na w y k o n an ie kom oletinej d o k u m e n tac ji te ch n ic zn e j w y ro b ó w J S EMC oraz znacznej re o rg a n iz a c ji p rze m y słu k ra jó w w sp ó łp ra cujących.
Poziom d ru g i z a k ła d a ł u je d n o lic en ie dw óch p ie rw - szych g ru p d o k u m e n ta c ji: n o rm a ty w n o -te c h n ic z n e j i k o n stru k c y jn e j. P ozw oliłoby to o siągnąć jedn o lito ść fu n k c jo n a ln ą w y ro b ó w oraz jed n o lito ść d o k u m e n ta c ji ek sp lo atacy jn ej, n iezb ęd n a przy k o m p le to w an iu sy
stem ów z urząd zeń , p ro d u k o w a n y ch w różnych k r a jach.
Jakość i tech n o lo g ia w y k o n an ia u rzą d zeń nie b yłaby w pełni u je d n o lic o n a i sta n o w iła b y o dzw ierciedlenie poziomu technicznego w y konaw ców . W p ro w ad zen ie tego poziom u w e w sp ó łp rac y m ię d zy n aro d o w ej je st znacznie ła tw iejsze , niż w p rz y p a d k u p oprzednim . Poziom trzeci z a k ła d a ł u je d n o lic en ie ty lk o części do
k u m e n ta c h n o rm a ty w n o -te c h n ic z n e j i k o n s tru k c y j
nej tak, by zap ew n ić p e łn ą zam ienność fu n k c jo n a ln ą tam , gdzie je s t to konieczne ze w zględów e k s p lo a ta cyjnych.
W prow adzenie tego p o z io m u je s t najłatw iejsrze, lecz obsługa te ch n ic zn a sy stem u , zbudow anego z u rz ą dzeń w y p ro d u k o w a n y ch w różnych k ra ja c h , je s t po
w ażnie u tru d n io n a ze w zględu n a du żą różnorodność podzespołów i elem entów .
W w y n ik u d y sk u sji p rz y ję to ja k o o b o w iązu jący tr z e ci poziom u n ifik a c ji, zaś ja k o zalecan y — poziom drugi. W ten sposób ca ły zb ió r n o rm sk ła d a się z 2 grup: n o rm y obow iązujące, zap ew n ia ją ce trz e c i p o
ziom u n ifik a c ji oraz n o rm y zalecane, z a p ew n ia ją ce zasadniczo d ru g i poziom u n ifik a c ji, zaś n ie k tó re z n o rm zalecan y ch re g u lu ją rów nież za g ad n ie n ia z z a k resu d o k u m e n ta c ji technologicznej.
S tro n ę fo rm a ln ą o rg an izacji p ra c n o rm aliza cy jn y c h w ra m a c h JS EMC re g u lu ją szczegółow e p rzepisy.
Z agad n ien ie to je s t b ard z o obszerne i w ym agałoby odrębnego^ o p rac o w a n ia. N ależy tu zaznaczyć, że d ziałalność n o rm aliza cy jn a , w zro zu m ien iu n o rm o lo - g ic z n y m 2), głęboko p rze n ik a we w szystkie szczegóły p row adzonej w sp ó łp racy w ram a ch JS EMC i sta n o w i znaczną część w szystkich p rac pro w ad zo n y ch w uk ład zie m iędzynarodow ym . J e s t to ten w łaśnie in te rfe js pom iędzy poszczególnym i zespołam i p ro je k tu ją cy m i w p rz e k ro ju k ra jo w y m i m iędzynarodow ym , 0 k tó ry m m ów i w sp o m n ia n y ju ż G. G. S c a rro tt '[1], u m o żliw iający i w a ru n k u ją c y zarazem jed n o zn acz
ność in te rp re ta c ji w ielk iej liczby uzgad n ian y ch szcze
gółów, dotyczących o p racow yw anego system u.
P o d staw o w y zestaw ' n o rm JS został o p rac o w a n y przez sp e cja listó w ZSRR, ja k o s tro n ę w iodącą, w ra m a c h w stę p n eg o p ro je k tu technicznego JS EMC, a n a s tę p nie — po u zgodnieniu z k ra ja m i w sp ó łp rac u jąc y m i 1 z a tw ie rd z en iu w p rz y ję ty m try b ie — p rz y ję ty za p o d sta w ę p r a c w tych k ra ja c h .
N astęp n e d o k u m e n ty p o w sta w a ły w to k u w spółpracy w m ia rę p o trze b y u re g u lo w a n ia poszczególnych za
gadnień. Z ag a d n ien ia m ery to ry czn e, zw iązane z o p ra cow y w an y m i p ro je k ta m i, są ro z p a try w a n e i u zgad
n ia n e n a m ięd zy n aro d o w y ch posiedzeniach zespołów sp ecjalistó w , zaś o stateczn e p ro je k ty ro zp a try w a n e są od stro n y fo rm a ln o -p ro c e d u ra ln e j i p o w iązań z in n y m i d o k u m e n tam i n o rm aliz a c y jn y m i (w tym ró w nież ISO, R W PG i in.) przez R ad ę S p ecjalistów , k o o rd y n u ją c ą całość p ra c n o rm aliza cy jn y c h w r a m ach JS EMC. W skład R ady w chodzą p rz e d sta w i
ciele w szystkich k rajó w , uczestniczących w e w spół
pracy. S tro n a p o lsk a n a posiedzeniach k ie ru je się stan o w isk iem , opraco w an y m w w y n ik u opiniow ania p ro je k tu n o rm y w k ra ju . Na etap ie opinio w an ia b a d a n a je st rówmież zgodność p ro je k tu d o k u m e n tu z in n y m i d o k u m e n tam i k rajo w y m i i m iędzynarodow ym i.
P o u zgodnieniu przez K o o rd y n u jąc ą R ad ę S p e c ja li
stów , p ro je k t je s t p rz e d k ła d a n y do za tw ie rd z en ia przez G en eraln eg o K o n s tru k to ra JS EMC, po czym sta je się d o k u m en tem obow iązującym lu b zalecanym , w zależności od uzgodnień.
B iu lety n zatw ierdzonych norm w y d aje s tro n a r a dziecka, k tó ra ta k że pro w ad zi d y stry b u c ję n o rm w sk a li m iędzy n aro d o w ej. Z ag a d n ien ia o rg an iz ac y jn e o raz n ie k tó re asp e k ty w d ra ż a n ia norm J S EMC w k r a ju zostały b a rd z iej szczegółowo ro zp a trz o n e w o p rac o w a n iu [2]. W k r a ju k o o rd y n ac ją p ra c n o rm a lizacy jn y ch J S EMC i d y stry b u c ją n o rm za jm u je się D ział N o rm alizacji W rocław skich Z ak ład ó w E le k tro nicznych M ERA -ELW RO .
R o z p a tru ją c pro b lem pow iązań norm JS EMC z do k u m e n ta m i innych m iędzynarodow ych organ izacji n o rm aliza cy jn y c h należy p rzed e w szy stk im w sp o m nieć o d o ro b k u K o m ite tu TC-97 ISO. A k ty w n a dzia
łalność tego o rg an u dop ro w ad ziła do o p rac o w a n ia około 60 d o k u m e n tó w n o rm aliza cy jn y c h , głów nie w z a k resie sp rzę tu , z czego w iększość została p rz y ję ta przez k ra je członkow skie ISO [3]. D alsze p rac e są pro w ad zo n e w w ielu k ie ru n k a c h .
P o d o b n a liczba n o rm zo stała o p rac o w a n a w JS EMC z tym , że te o sta tn ie w w ielu sp ra w a c h w ychodzą poza z a k re s o b ję ty n o rm a liz a c ją ISO. T am , gdzie n o rm a liz a c ja dotyczy podobnych zagadnień, n o rm y JS EMC są na ogół zgqdne z n o rm am i ISO. M ożna tu p rzy k ład o w o w ym ienić n orm ę n a szpule do taśm m agnetycznych oraz n orm ę o k reśla ją c ą sym bole g ra ficzne p ro g ra m ó w system ów p rz e tw a rz a n ia danych.
P e łn a an a liz a p o w iązań m e ry to ry c zn y c h w y k ra cz a poza za k res n in ie jsz e j p ra c y i w y m ag a odrębnego o p rac o w a n ia. P ro b le m je s t złożony ze w zględu na
5) W o d r ó ż n i e n i u od n o r m a l i z a c j i , k t ó r a j e s t d z i a ł a l n o ś c i ą , z a j m u j ą c ą s i ę o p t y m a l n y m k s z t a ł t o w a n i e m r ó ż n o r o d n o ś c i za p o ś r e d n i c t w e m d o k u m e n t ó w t e c h n i c z n o - p r a w n y c h ( n o r m ) — n o r m o l o g i a j e s t d z i e d z i n ą w i e d z y , k t ó r a z a j m u j e s i ę p o d o b n y m i z a g a d n i e n i a m i w u j ę c i u s z e r s z y m , m . in . n i e o g r a n i c z o n y m f o r m ą k o ń c o w ą d o k u m e n t u , a n i a k t u a l n y m i f o r m a m i p r a w n y m i . W P o l s c e p o d y p l o m o w e s t u d i u m n o r m o l o g i i p r o w a d z o n e j e s t p r z e z P o l i t e c h n i k ę K r a k o w s k ą .
zn aczn ą ju ż liczbę n o rm z z a k re su k o m p u te ró w i p rz e tw a rz a n ia d an y ch , o p rac o w a n y ch przez ró ż n e o r g an iza cje m ięd zy n aro d o w e. P ew ien pogląd n a liczb?
i z a k re s te m aty cz n y ty c h d o k u m e n tó w d a je o p ra c o w a n ie [4], k tó r e je d n a k ró w n ie ż n ie u w zg lęd n ia w szy stk ich w ażn iejszy ch o rg an iz ac ji, z a jm u ją c y c h się ty m i z a g a d n ie n ia m i (ja k np. IF IP , ECM A, CC ITT, JS EM C i in.).
W celu szerszego w d ro ż e n ia p o sta n o w ie ń n o rm JS EMC, p o d ję to o sta tn io decyzję o p rze m ian o w y w an iu szeregu n o rm JS EM C n a n o rm y lu b zalecenia R W PG . D otyczy to n orm , p o sia d a ją c y c h szersze z n a czenie z p u n k tu w id ze n ia system ow ego (m ożliw ość p rz e k a z y w a n ia d an y c h pom iędzy ró żn y m i sy stem a m i ko m p u tero w y m i).
W chw ili obecnej zbiór n o rm JS EMC, w ed łu g a k tu a ln ie obo w iązu jąceg o b iu le ty n u [5], z a w ie ra po
n ad 50 n orm , z k tó ry c h p o n ad 60% je s t n o rm am i o b o w iązu jący m i, zaś pozostałe — zalecanym i do s to sow ania. Z godnie z za k rese m p rzed m io to w y m n orm y te m o żn a p odzielić n a n a s tę p u ją c e p o d sta w o w e g ru p y : 1. z a g a d n ie n ia ogólne sy stem u
2. z a sa d y sp o rz ą d z a n ia d o k u m e n ta c ji p ro je k to w e j i e k s p lo a ta c y jn e j u rzą d zeń
3. n o rm y o k re śla ją c e p o sta ć in fo rm a c ji
4. w y m a g a n ia w z a k re sie bazy elem e n to w ej u rzą d zeń 5. n o rm y w z a k resie ro zw ią zań k o n s tru k c y jn o -te c h nicznych
6. n o rm y dotyczące w szy stk ich poziom ów in te r f e j
sów .
W g ru p ie p ierw szej z n a jd u ją się n o rm y z a w ierając e:
— ogólne u sta le n ia w zak resie sy stem u d o k u m e n ta c ji norm aityw no-itechnioznej
— u s ta le n ia w zak resie te rm in o lo g ii ogólnej i no- m enM aitury u rzą d zeń
— ogólne w y m ag a n ia tech n iczn e n a u rzą d zen ia, sy
ste m y ich z a sila n ia oraz za sa d y o d b io ru i m etody b a d a ń
— ogólne w y m a g a n ia w zak resie niezaw odności u rz ą dzeń i m etody jej obliczania, a ta k ż e m eto d y o k re śla n ia p rzed ziałó w p o p raw n ej p rac y elem e n tó w f u n k c jo n a ln y c h u rządzeń.
N ajliczn iejsza, d ru g a g ru p a o b e jm u je n orm y u s ta la jąc e:
— z e sta w d o k u m e n ta c ji e k sp lo a ta c y jn e j
— 'U m «vne oznaczenia graficzne, k tó ry c h należy u ży w a ć przy sp o rzą d za n iu sc h em a tó w ideow ych, f u n k cjo n a ln y c h i logicznych oraz p rzy sp o rzą d za n iu sc h e
m a tó w p ro g ra m ó w i sy stem ó w p n ze tw araa n ia danych
— z a sa d y o p rac o w a n ia w y m a g a ń tech n iczn y ch na u rz ą d z e n ia i zasady w y k o n a n ia sc h em a tó w s tr u k tu raln y c h , fu n k c jo n a ln y c h ele k try c z n y c h , ideow ych e lek try cz n y ch , sc h em a tó w połączeń i sc h em a tó w ro z
m ieszczenia
— z a sa d y sp o rz ą d z a n ia sc h em a tó w p ro g ra m ó w i sy stem ów p rz e tw a rz a n ia d an y ch , ta b lic sygnałów , d ia g ram ó w logiki m ik ro p ro g ra m o w e j i w y k re só w czaso
w ych
— ję zy k do opisu s tr u k tu ra ln y c h a lg o ry tm ó w i sch e- maitów oraz a d re sa c ję e lem e n tó w k o n s tru k c ji i z a sa dy id e n ty fik a c ji części fu n k c jo n a ln y c h oraz id e n ty fik ac ji sy g n a łó w
— izasady o p rac o w a n ia k a r ty in fo rm a c y jn e j o s y tu a c ji p a te n to w e j p ro je tk e w a n e g o u rzą d zen ia.
G ru p a o k re śla ją c a p o sta ć in fo rm a c ji za w ie ra n o r m y o p isu jące z e sta w y zn a k ó w i kody d la w y m ia n y i p rz e tw a rz a n ia danych, kody k a r t d z iu rk o w a n y ch o raz rozm ieszczenie d an y c h n a p a k ie ta c h d ysków m agnetycznych.
W n a s tę p n e j g ru p ie u sta la ją c e j b azę elem e n to w ą u rzą d zeń z n a jd u ją się no rm y , b ęd ą ce w y k az am i m o d y fik a c ji u k ła d ó w scalonych, ele m e n tó w fu n k c jo n a l
n ych n a m ik ro u k ła d a c h se rii 137 (ECL — I i ECL
— II) oraz elem e n tó w rad io e le k tro n ic z n y c h i podze
społów dopuszczonych do sto so w a n ia w u rzą d zen iac h JS EMC.
N orm y dotyczące ro zw iązań k o n s tru k c y jn o -te c h n ic z n ych sta n o w ią p ią tą g ru p ę u sta la ją c ą :
— p odstaw ow e p a ra m e try k o n s tru k c ji podstaw o w y ch , tzn. p ak ietó w , p an e li, ram , szaf (całych urządzeń)
— w y m ag a n ia w z a k resie e s te ty k i tech n iczn ej, ergo- n o m ik i i psychologii in ż y n iery jn e j
— m a te ria ły i p o k ry cia d e k o ra c y jn e i och ro n n e u rz ą dzeń JS EM C
— typy i p o d staw o w e w y m ia ry zespołów ręcznego ste ro w a n ia , re g u la c ji i in d y k a c ji
— zasady w y k o n a n ia p ły te k d ru k o w a n y c h oraz m o n ta żu n a tych płyttka.ch p ak ietó w
— zasad y w y k o n a n ia u rzą d zeń n a u k ła d ac h scalo nych se rii 137 (ECL — I, ECL — II) i se rii 155 (T L L — I)
— w y m a g a n ia techniczne n a p a k ie ty d ysków m a g n ety cz n y ch oraz n a szpule dla ta śm m agnetycznych.
O sta tn ia , szósta g ru p a o b e jm u je n o rm y z a w ie ra ją c ą e w y m a g a n ia na in te rfe js w ejścia, in te rfe js zasilan ia, in te rfe js b ezpośredniego ste ro w a n ia jed n eg o p ro ceso ra przez d ru g i w sy stem ie d w u p ro ceso ro w y m , in te r fejs m iędzy je d n o stk ą ste ru ją c ą a p am ięc ią ta śm o w ą d z ia ła ją c ą w o p arc iu o zapis d an y c h meito- d ą NRZI.
N o rm y tej g ru p y szczegółow o o k re śla ją s tr u k tu r ę , ze
sta w i c h a ra k te ry s ty k i fu n k c jo n a ln e sy g n a łó w _ in te r fejsu , a ta k ż e p a ra m e try , u k ła d y i k o n stru k c je p o łączeń elek try cz n y ch .
T a k ogólna n a w e t c h a ra k te ry s ty k a n o rm JS EMC w sk a z u je już, ja k d u ża liczba ró żn o ro d n y ch p ro b le m ów podlega tu n o rm a liz a c ji oraz ja k szero k i i w ie- lo zak reso w y je s t obszar tej n o rm aliza cji.
P rz y ję ty w n in ie jsz y m a r ty k u le podział norm na g ru p y , je s t podziałem u m o w n y m i o dbiega nieco od p rze d staw io n e g o - w o p rac o w a n iu [6]. A u to rzy u w a ż a ją je d n a k , że je s t on b a rd z ie j p o p ra w n y z p u n k tu w id ze n ia znaczenia poszczególnych g ru p n o rm i ich w za jem n y ch pow iązań.
J a k w y n ik a z pow yższej c h a ra k te ry s ty k i d otychczas o p rac o w a n y ch n o rm JS EMC, dotyczą one głów nie zag ad n ień , zw ią za n y ch z częścią sp rzę to w ą. W m ia rę p o stę p u p rac , cięż ar g a tu n k o w y za g ad n ień p rz e su w a się w k ie ru n k u n o rm a liz a c ji o p ro g ra m o w an ia oraz p ro b lem ó w te le p rz e tw a rz a n ia i tra n s m is ji d a nych. P oza bieżącą a k tu a liz a c ją ju ż o p rac o w a n y ch n orm , z w aż n iejszy c h o p rac o w a ń z tego z a k re su n a leży w y m ie n ić n a s tę p u ją c e p ro je k ty n o rm :
— p r o je k t n o rm y n a m etody ro zsz erza n ia kodów 7 — i 8 — b itow ych, w pełni zgodny z d o k u m e n te m ISO / /D IS — 2022
— p ro je k ty n o rm n a s tr u k tu r ę i rozm ieszczenie zbio
ró w n a ta śm ie m ag n ety c zn e j oraz w u rzą d zen iac h p am ięcio w y ch o d ostępie bezp o śred n im
—■ p r o je k ty n o rm z z a k re su d o k u m e n ta c ji o p ro g ra m o w an ia (oznaczanie p ro g ra m ó w i d o k u m e n ta c ji, e t a p y o p raco w an ia, ro d z a je p ro g ra m ó w i d o k u m e n tac ji)
— p ro je k ty n o rm n a in te rfe js y Ij, I 2, I3, u w z g lę d n ia ją ce zalecen ia C C ITT
— p ro je k ty n o rm n a p ro c e d u ry sy n c h ro n iz a c ji dla w y m ia n y d an y c h w sy stem a ch te le p rz e tw a rz a n ia oraz n a zab ezpieczenie d an y c h p rzed p rz e k ła m a n ia m i w pro cesie p rz e sy ła n ia
— n o w e liz a c ja te rm in o lo g ii b ęd ą ca p ra k ty c z n ie n o w ym o p rac o w a n iem sło w n ik a term in o lo g iczn eg o (w o p arc iu o p rac e IF IP ), k tó ry będzie m ia ł znacznie w ięk szą objętość, niż doty ch czaso w a n o rm a te rm in o logiczna JS EMC i zaw ierać będzie o d p ow iedniki te rm in ó w w ję zy k a ch k ra jó w w sp ó łp ra c u ją c y c h
— p r o je k t n o rm y u s ta la ją c y n a p isy n a w y ro b a ch
— w y k a z logicznych obw odów scalonych (m ik ro u k ła dów)
— p ro je k t n o rm y dotyczący m o n ta żu m e to d ą p o łą
czeń o w ija n y ch
— w y m a g a n ia dotyczące te c h n ik i bezp ieczeń stw a ob
sługi u rzą d z e ń
— system e k sp lo a ta c y jn e j oceny niezaw odności u rz ą dzeń
4
— p ro je k t n orm y n a b a d a n ia niezaw o d n o ści u rz ą dzeń
— p r o je k t n o rm y dotyczący p rz e d sta w ia n ia d o k u m e n ta c ji e k s p lo a ta c y jn e j u rzą d z e ń te c h n ik ą m ik ro fil
m ow ą.
W m ia rę w d ra ż a n ia do e k s p lo a ta c ji coraz to w ięk szej liczby zestaw ów m aszy n 1 u rz ą d z e ń Je d n o lite g o S y ste m u w y la n ia się rów n ież p o trz e b a o p raco w ań n o r
m a liz ac y jn y ch w z a k re sie bud o w y i w y p o saż an ia oś
ro d k ó w obliczeniow ych, a ta k że w z a k resie o rg a n i
zacji i w y p o sa ż a n ia szeroko p o ję ty c h służb se rw iso w ych. T e w ięc p ro b lem y w y z n a c z a ją k ie ru n k i d a l
szych p ra c n o rm a liz a c y jn y c h w JS EMC.
W P olsce ju ż obecnie o p rac o w y w a n e są sy stem y in fo rm a ty c z n e o p ie ra ją c e się n a sprzęcie Je d n o lite g o S ystem u. P rz e w id u je się, że w p rzy sz łej p ięciolatce k ra jo w i u ży tk o w n icy k o m p u te ró w , u n iw e rsa ln y c h b ę dą in sta lo w a li u siebie głów nie sp rz ę t JS EMC. P o w oduje to w z ro st z a p o trze b o w a n ia n a in fo rm ac je o tym sprzęcie.
Je d n y m z głów nych i to b ard z o p rec y zy jn y c h źródeł in fo rm a c ji w tej dziedzinie są n ie w ą tp liw ie n o rm y JS EM C. P ełn y zbiór ty c h n o rm z n a jd u je się w D zia
le N o rm alizac ji W ZE M ER A -ELW R O . N ależy je d n a k
w y jaśn ić, że n o rm y te są p rzen aczo n e w yłączn ie do u ż y tk u służbow ego. D latego też m ogą być u d o stę p n ian e ty lk o do w g ląd u n a m iejscu , a w p rz y p a d k ach u za sa d n io n y ch w sp ó łp rac ą w JS EMC, w określo n y m z a k resie te m aty cz n y m , za in te re so w a n y m in sty tu c jo m
— n a pisem ne zam ów ienie — m ogą być p rze k a z a n e kop ie odpow iednich n orm .
B I B L I O G R A F I A
[1] G . G . S C A R R O T T : F o u r t h G e n e r a t i o n C o m p u t e r D e s i g n . I n t e r n a t i o n a l C o m p u t e r S t a t e o f t h e A r t R e p o r t , v o l.
1, IN F O T E C H , 1971, s . 181—203.
[21 S. K O N I U S Z E W S K I : A n a l i z a t w o r z e n i a s t a n d a r d ó w J e d n o l i t e g o S y s t e m u E M C i w n i o s k i o d n o ś n i e t r y b u w d r a ż a n i a i c h d o s t o s o w a n i a . IM M B O N , W a r s z a w a , 1973 r . [3] IS O (T C — 97) s e c r 336/480, f e b r u a r y 1972, R e p o r t o n t h e W o r k o f T e c h n i c a l C o m m i t e e IS O /T C — 97, C o m p u t e r s a n d I n f o r m a t i o n P r o c e s s i n g F o r t h e Y e a r 1971.
[!] C Z . B I E R N A C K I , M . K Ł O D N I C K A : A n a l i z a p r a c n o r m a l i z a c y j n y c h k r a j o w y c h i z a g r a n i c z n y c h z z a k r e s u a u t o m a t y c z n e g o p r z e t w a r z a n i a i n f o r m a c j i i k o m p u t e r ó w . P K N iM — C O IN iM , W a r s z a w a , 1S73.
[5] I n f o r m a c j o n n y j b i u l l e t e ń . S t a n d a r t y E S E W M 7/73.
[6] T . P A W L A K : R e f e r a t a n a l i t y c z n y : Z a d a n i a n o r m a l i z a c y j n e w y n i k a j ą c e z u s t a l e ń w r a m a c h J S E M C . P r o g r a m p r a c n o r m a l i z a c y j n y c h . IM M B O N , W a r s z a w a 1971.
Aktualne form y prenum eraty czasopism tech
nicznych na rok 1975
1. PR E N U M E R A T A DLA ZA KŁA D Ó W PRA CY Z am ó w ien ia n a p re n u m e ra tę czasopism technicznych WCT NOT, n a zn o rm a liz o w a n y ch i z a k tu a liz o w a n y ch d ru k ac h , n a le ż y k ie ro w a ć do D ziału Z am ów ień i R oz
liczeń W y d a w n ictw C zasopism T echnicznych, NOT, W arszaw a 00-048, ul. M azow iecka 12, telefo n 26-80-16.
P rz y jm o w an e i rea lizo w a n e b ę d ą je d y n ie zam ó w ie
nia n a p re n u m e ra tę roczną. P rz e sy ła ją c zam ów ienie należy je d n o cz eśn ie w p łac ić należność z a ro cz n ą, p r e n u m e ra tę w y m ie n io n y ch w zam ó w ien iu czasopism . P rz esła n ie zam ó w ien ia n a ro k 1975 i do k o n an ie w p ła ty p ow inno n a s tą p ić w n ie p rz e k ra c z a ln y m te rm in ie do d n ia 31.X .1974 r.; w p ła c a ć n a le ż y n a k o n to P K O I O/M W a rsz a w a n r 1-9-121697 W y d a w n ictw a C zaso
pism T ec h n icz n y ch NOT. Do sta ły c h o d b io rcó w -p re - n u m e ra to ró w czasopism ¡technicznych N OT foędą w y słan e d ru k i z a m ó w ie ń w ra z z c e n n ik ie m ©raz in fo r
m a cją o sposobie ich w y p ełn ien ia . N ow i p r e n u m e ra to rzy m o g ą s k ła d a ć (zam ów ienia n a d o w olnych fo r m u larzach . b ąd ź d ru k a c h p o d a ją c p e łn ą n a z w ę z a m a w iają ce j in s ty tu c ji (płatn ik a), p e łn ą n a z w ę i a d re s (z kodem ) odbiorcy, ty tu ły zam a w ian y c h czasopism , licztoę egzem p larzy . Z am ó w ien ie pow inno być p o d p i
sane przez d y re k to ra i głów nego księgow ego oraz z a w ierać in fo rm a c je o d acie d o k o n a n ia w p ła ty za p r e n u m e ra tę.
2. P R EN U M ER A TA IND Y W ID U A LN A
P re n u m e ra to rz y in d y w id u a ln i m ogą z a m a w ia ć i o p ła
cać p r e n u m e ra tę ro czn ą, p ó łro cz n ą i k w a r ta ln ą cza
sopism W C T N OT w d o w o ln y m u rzę d zie pocztow ym za p o m o cą b la n k ie tu P K O , w p ła c a ją c n ależ n o ść n a k o n to 1-9-121697 W y d a w n ic tw a C zasopism T echnicz
n y ch NOT, 00-048 W arszaw a, ul. M azow iecka 12. Na odw rocie b la n k ie tu P K O (w m ie jsc u n a k o re sp o n d e n cję) n a le ż y podać ty tu ły o raz liczbę za m a w ian y c h egzem plarzy.
3. P R E N U M E R A T A ZE Z LEC EN IEM W Y SY ŁK I C Z A SO PISM ZA G RA N IC Ę
P re n u m e ra tę ze zlecen iem w y sy łk i za g ran ic ę p rz y j
m u je R S W „P R A S A -K S IĄ Ż K A -R U C H ” A R S PO L O - NA, W arsza w a 00-068, ul. K ra k o w sk ie P rz e d m ie ście 7.
4. PR EN U M ER A TA DLA JE D N O S T E K I IN S T Y T U C JI W O JSK O W Y C H
Z am ó w ien ia n a p r e n u m e ra tę czasopism tech n iczn y ch W CT N OT p rz y jm u je w y łąc zn ie RSW „P R A S A - -K S IĄ Ż K A -R U C H ” C e n tra ln y K o lp o rta ż W ojskow y W a rsz a w a 00-950, ul. G rz y b o w sk a 77, s k r. pocztow a 2039, k o n to N B P V III O /M W a rsza w a n r 1532-6/01- -81116. W a ru n k iem p rz y ję c ia za m ó w ie n ia do re a liz a c ji gest te rm in o w e p rze słan ie go do C K W z je d n o czesnym w p ła c e n ie m należności. T e rm in p rz e sła n ia zam ó w ień n a r o k 1975 i w p łac en ie n ależ n o ści za p r e n u m e ra tę zam ó w io n y ch czasopism u p ły w a z d n ie m 31.X .1974 ir.
5. PR EN U M ER A TA Z RA B A TEM 33*/o D LA C ZA S O P IS M STO W AR ZYSZEN IO W Y CH
P re n u m e r a ta z ra b a te m 33% p rz y słu g u je członkom S N T NOT, n auczycielom , s tu d e n to m i uczniom szkół te ch n ic zn y c h p o d a ją c y m p r z y zam ó w ien iu n u m e r le g ity m a c ji u p ra w n ia ją c e j do zniżki.
W szelkich d o d atk o w y ch in fo rm a c ji i w y ja ś n ie ń u d zie
la D ział P re n u m e ra ty W C T NOT, W a rsza w a , ul. M a zow iecka 12, telefo n 26-85-88.
5
A N TO N I M. P IL N Y * 681.322.004.14:65.012.122
Z a k ł a d B a d a ń E k o n o m i c z n y c h 65.012.4:65.011.56:518.9
Ś l ą s k i I n s t y t u t N a u k o w y K a t o w i c e
G ry operacyjne w zarząd zan iu systemami ekonom icznym i
O m ó w i o n o z n a c z e n i e g i e r o p e r a c y j n y c h j a k o c z ę ś c i s k ł a d o w e j a n a l i z y s y s t e m o w e j , w s p o m a g a j ą c e j p o d e j m o w a n i e d e c y z j i . P r z e d s t a w i o n o d o ś w i a d c z e n i a r a d z i e c k i c h s p e c j a l i s t ó w w t e j d z i e d z i n i e . R o z p a t r z o n o r o l ę k o m p u t e r ó w o r a z p e r s p e k t y w y r o z w o j u m e t o d y g i e r o p e r a c y j n y c h w z a r z ą d z a n i u .
N a p rz e s trz e n i o sta tn ic h 10— 15 l a t b a d a n ia n a d d o sk o n a le n ie m is tn ie ją c y c h m e to d zarządzania, sy s te m a m i ekonom icznym i' p ro w a d z i się coraz in te n s y w n ie j, w celu u z y s k a n ia ja k n a je fe k ty w n ie jsz e g o p r z e b ie g u d ziała ln o śc i g ospodarczej. B ad an io m ty m s p rz y ja za ró w n o sta łe d o sk o n a len ie m a tem a ty c z n y c h m e tod p la n o w a n ia i za rz ą d z a n ia , ja k ró w n ie ż szybki rozw ój te c h n ik i o b liczeniow ej, p o zw a lając ej n a r o z w ią z y w a n ie co raz to b a rd z ie j złożonych k o n s tru k c ji m odelow ych.
A je d n a k a k tu a ln ie ty lk o n ie w ie lk ą część k o n k r e t
n y ch sy tu a c ji d ecy zy jn y ch m ożna ro zw iązy w ać za p om ocą m e to d fo rm a ln e j a n a liz y s ta ty s ty c z n o -m a te - m a ty cz n ej. W p ły w a n a to w iele p rzyczyn, w śró d k tó ry ch trz y n iżej w y m ie n io n e w y d a ją się n a jis to t
n iejsze:
— w iększość p ro b lem ó w o d zw ie rcie d lający c h o d p o w ia d a ją c e im w rze czy w isto ści g o spodarczej s y tu a cje d ec y zy jn e n ie zostało d o tą d do b rze z b a d an y c h w sensie ekonom icznym , ich s tr u k tu r a w e w n ę trz n a z n a n a je s t je d y n ie w sposób przy b liżo n y , co p ow oduje, że p ro b lem y te a n a liz u je się n ajcz ęśc iej in tu ic y jn ie
— ja k do tąd , m a te m a ty k a w b a d a n ia c h eko n o m icz
nych je s t n ajcz ęśc iej „ m a te m a ty k ą je d n eg o d e c y d e n ta ” , stą d też — jeżeli a b s tra h o w a ć od m a te m a ty c z n e j te o rii gier — n a jw ię k sz y p o stę p o siąg n ięto w g r u pie tych pro b lem ó w , k tó re o d zw ie rc ie d la ją decyzje p o d ejm o w an e p rze z człow ieka w o d n ie sie n iu do t e chniki, do p rz e d m io tó w i n a rz ę d z i p ra c y ’)
— n a w e t w p rz y p a d k u tych pro b lem ó w , k tó re m ogą być an a liz o w a n e fo rm a ln ie i p o d d a w a n e b a d a n iu n a op tim u m , n ie ro z w iąz an y m p o zo staje za g a d n ie n ie k r y
te riu m p o d ejm o w an ia decyzji, k tó re g o w y b ó r o p ie ra się n ajcz ęśc iej n a p rz e sła n k a c h o c h a ra k te rz e in tu i
cyjnym .
J e d n a k ż e p ra k ty k a z a rz ą d z a n ia zm usza do s y s te m a tycznego d o sk o n a len ia m e ch a n izm u p o d ejm o w an ia d ecyzji, p o sz u k iw a n ia i re a liz a c ji now ych, e fe k ty w nych s tr u k tu r o rg an iz a c y jn y c h , szybszego i lepszego p rz y s w a ja n ia przez poszczególne szczeble za rz ą d z a n ia n ow ych fo rm i zasad p ra c y p la n isty c zn o -ek o n o m icz - n ej.
P o w a żn y w k ła d n a dro d ze do o sią g n ię cia pow yższych celów p o w in n y w n ie ść g ry o p e ra c y jn e ro z u m ia n e j a ko m e to d a z a rz ą d z a n ia p o le g ają ca n a sp e cja ln eg o r o d z a ju m o d e lo w an iu k o n k re tn y c h sy tu a c ji d ec y zy j
nych.
Gry operacyjne jako m etoda zarządzania
W zrost zn a cz en ia i za sto so w a n ia g ier o p e ra c y jn y c h ja k o m eto d y za rz ą d z a n ia d a tu je się m n ie j w ięcej od p o cz ątk u la t 60-tych i m a ścisły zw iązek z ro zw o jem m etod tzw . an a liz y sy stem o w ej. S tąd też w y ja ś n ie n ie isto ty g ier o p e ra c y jn y c h w a rto pop rzed zić k ilk o m a u w ag a m i d o tyczącym i ich u z a sa d n ie n ia m e to d o logicznego.
Z aró w n o w lite r a tu rz e a m e ry k a ń s k ie j np. [7], ja k i ra d z ie c k ie j [5] ro zró żn ia się d w a ró ż n o ro d n e p o d e j
ścia do in te r p re ta c ji a n a liz y system ow ej. S tro n n ic y pierw szego z n ich k ła d ą n ac isk n a m a t e m a t y k ę a n a l i z y s y s t e m o w e j , tj. n a o p isa n ie złożone
go sy stem u ekonom icznego za pom ocą n arz ęd zi s fo r
m a liz o w a n y ch (sch e m ató w blokow ych, sieci, ró w n a ń m a te m a ty c z n y c h itp.), co w n aszy m odczuciu stan o w i je d n a k dość zaw ężone tra k to w a n ie p ro b lem u .
D ru g ie podejście, la n so w a n e głó w n ie p rze z sp e c ja li
stó w a m e ry k a ń sk ie j k o rp o ra c ji RA ND, n a p ie rw sz y p la n w y su w a l o g i k ę a n a l i z y s y s t e m o w e j , p o d k re śla ją c jej n ie ro z e rw a ln y zw iązek z p o d e jm o w an ie m decyzji. W ty m p rz y p a d k u a n a liz ę sy ste m o w ą ro zu m ie się ja k o m etodologię w y ja ś n ie n ia i u p o rz ą d k o w a n ia albo tzw . s tru k tu r a liz a c ji p ro b lem u , k tó ry ro zw ią z a ć n ależy z z a sto so w a n iem albo też bez za sto so w a n ia m etod m a te m a ty c z n y c h i te c h n ik i o b li
czeniow ej.
I n te r p r e ta c ja pow yższa b y n a jm n ie j n ie o d rzu c a m o żliw ości za sto so w a n ia m e to d m a te m a ty c z n o -e k o n o m i- cznych, ja k o je d n e j z m eto d oceny w szy stk ic h m oż
liw y c h k o n se k w e n c ji w y n ik a ją c y c h z a lte r n a ty w n e go p rz e b ie g u d z ia ła n ia oraz p o d ję cia n a jle p s z e j d e cyzji. P rz y ta k ie j in te r p re ta c ji do a n a liz y sy stem o w ej — obok m eto d m a te m a ty c z n y c h (b ad a n ia o p e ra c y jn e ) — w łączyć bo w iem m ożna zaró w n o sz e ro ko ro z u m ia n e m e to d y sy m u lac y jn e, ja k i ro z w ija n e obecnie dość in te n sy w n ie specy ficzn e m eto d y an a liz y ek onom icznej (co st-a n a ly sis, c o st-e fe c tiv e n e ss, co st- - b e n e fit itp.). To z ko lei p o zw a la n a b e z p o śred n ie w y k az an ie ścisłego z w ią zk u m etodologicznego z a c h o dzącego m iędzy g ra m i o p e ra c y jn y m i i an a liz ą s y stem ow ą.
l) W t y m k o n t e k ś c i e n a u w a g ę z a s ł u g u j ą p r a c e u c z o n y c h r a d z i e c k i c h , W . A . L e f e w r a o r a z G . L . S m o l a n a (z o b . b i b l i o g r a f i a : [3, 4]), w k t ó r y c h p o d j ę t o o r y g i n a l n ą p r ó b ę s t w o r z e n i a s p e c j a l n e j l o g i k i i a l g e b r y m o d e l o w a n i a s y t u a c j i k o n f l i k t o w y c h .
M g r A N T O N I M . P I L N Y ( u r . 1949) p o z a l i c z e n i u I r o k u s t u d i ó w n a W y d z i a le P r z e m y ś l u W y ż s z e j S z k o ł y E k o n o m i c z n e j w K a t o w i c a c h w y j e c h a ł (1967) j a k o s t y p e n d y s t a ó w c z e s n e g o M i n i s t e r s t w a O - ś w i a t y i S z k o l n i c t w a W y ż s z e g o d o Z w i ą z k u R a d z i e c k i e g o , g d z ie w l a t a c h 1937—1971 s t u d i o w a ł c y b e r n e t y k ę e k o n o m i c z n ą n a W y d z i a le E k o n o m i c z n y m P a ń s t w o w e g o U n i w e r s y t e t u im . A . A . Ż d a n o - w a w L e n i n g r a d z i e . N a o s t a t n i m r o k u s t u d i ó w b y ł s ł u c h a c z e m s e m i n a r i u m m a g i s t e r s k i e g o (w z a k r e s i e m e t o d z a r z ą d z a n i a ) k i e r o w a n e g o p r z e z p r o f . I. M . S y r o j e ż y n a , w y b i t n e g o r a d z i e c k i e g o s p e c j a l i s t ę w z a k r e s i e g i e r o p e r a c y j n y c h .
S t o p i e ń m a g i s t r a n a u k e k o n o m i c z n y c h u z y s k a ł w k a t o w i c k i e j W S E . O b e c n i e j e s t a s y s t e n t e m w P r a c o w n i R e g i o n a l n e j Z a k ł a d u B a d a ń E k o n o m i c z n y c h Ś l ą s k i e g o I n s t y t u t u N a u k o w e g o , g d z ie z a j m u j e s i ę p r o b l e m a t y k ą s t e r o w a n i a r o z w o j u r e g i o n a l n e g o .
G
B ędąc m etodologią u z a sa d n ia n ia decyzji ek o nom icz
nych p o d ejm o w an y c h w p ro cesie z a rząd z an ia, a n a li
za sy stem o w a z a jm u je szczególne m iejsce w śró d i n nych m etod sto so w an y ch w ty m zak resie. Z godnie z k la s y fik a c ją H. S im o n a i A. N ew ella [8 s. 4], w szy- . stk ie p ro b lem y , w obec k tó ry c h p o d ejm o w an e są d e cyzje ekonom iczne w zależności od sto p n ia ich p o z
n a n ia , podzielić m ożna n a tr z y k la sy :
1. w e ll — str u c tu re d p ro b le m s, tj. p ro b lem y s fo rm u ło w an e ilościow o, w k tó ry c h n a jisto tn ie js z e za le żn o ści w y ja śn io n e są ta k dobrze, że m ożna je w y ra zić w liczb ach lu b sym bolach, k tó ry m w o sta te czn y m efek cie p rz y p isa ć m o ż n a od p o w ied n ie oceny liczbow e;
do ro z w ią z y w a n ia te j k lasy p ro b lem ó w służy sto so w a n a szeroko m etodologia b a d a ń o p era cy jn y c h 2. u n s tr u c tu r e d p ro b le m s, tj. p ro b le m y w y ra ż o n e j a kościow o, z a w ie ra ją c e je d y n ie opis n a jw a ż n ie jsz y c h elem entów , cech i c h a ra k te ry s ty k , zaś w y stę p u ją c e m iędzy n im i zależności są całk o w icie n ie zn a n e; p rz y ro z w ią z y w a n iu te j k la sy p ro b lem ó w sto su je się n a j częściej m eto d y h e u ry sty c z n e
3. str u c tu re d p ro b le m s, tj. p ro b le m y z a w ie ra ją c e e le m e n ty za ró w n o ilościow e, ja k i jak o ścio w e, p rzy czym p rze w a ża w nich m ało zn a n y i n ie o k re ślo n y a s p e k t ilościow y; do p ro b lem ó w tego ty p u , p rz y ro z w ią z y w a n iu k tó ry c h n a jb a rd z ie j p rz y d a tn a o k a z u je się b y ć a n a liz a sy stem o w a, odnosi się w iększość z a dań p o w sta ją c y c h p rzy p la n o w a n iu i z a rz ą d z a n iu zło żonym i sy ste m a m i e k o n o m ic z n y m i2).
N a jb a rd z ie j c h a ra k te ry s ty c z n ą w łaściw o ścią an a liz y sy stem o w ej je s t szero k ie w y k o rz y sty w a n ie m odeli.
Z je d n e j stro n y — ja k o śro d k a służącego do „u p o rz ą d k o w a n ia ”- złożonych p roblem ów , z d ru g iej — w c h a ra k te rz e n a rz ę d z ia p o zw a lając eg o n a o trz y m a n ie ra c jo n a ln y c h (niek o n ieczn ie o p ty m a ln y c h ) decyzji.
M odelow anie o d g ry w a w an a liz ie sy stem o w ej b a r dzo is to tn ą ro lę i m oże p rzy jm o w a ć n a jró ż n o ro d n ie j
sze fo rm y w zależności od szczebla a b s tra k c ji z a w arte g o w tym , czy in n y m m o d elu oraz od u d z ia łu człow ieka w m odelu k o n k re tn e j sy tu a c ji decyzyjnej.
W św ie tle d otychczasow ych ro zw aż ań g rę o p e ra c y j
n ą zd e fin io w ać m ożna ja k o m odel p ew nego ciągu s y tu a c ji d ecy zy jn y ch , zb u d o w a n y n a zasad zie bezpo-.
śred n ieg o u d z ia łu lu d z i w jego fu n k c jo n o w a n iu . W chodząc w sk ła d szeroko ro z u m ia n e j a n a liz y sy s te m ow ej, g ra o p e ra c y jn a sta n o w i ty m sa m y m je d n ą z m etod z a rząd z an ia.
W o d ró żn ie n iu do in n y c h ro d z a jó w m odeli sto so w a
nych w a n a liz ie sy stem o w ej za sa d n icz y m elem en tem g ry o p e ra c y jn e j je s t za ch o w a n ie się człow ieka — u cz estn ik a g ry — p o sia d ające g o o k re ślo n y zasób w ia dom ości, k ie ru ją c e g o się z a sa d am i g ry i w y b ie r a ją cego d o stę p n e m u w a ria n ty . G ra o p e ra c y jn a je s t z a tem m o delem żyw ym , za pom ocą k tó reg o m ożliw e je s t o d tw o rze n ie p ro cesu p o d ejm o w an ia decyzji i w sp ó łd z iałan ia ludzi w chodzących w sk ła d sy stem u za rząd z an ia.
A by le p iej jeszcze zrozum ieć isto tę g ie r o p era cy jn y c h , należy zw rócić u w ag ę n a fa k t, że — ja k o m o d ele — nie o d tw a rz a ją one n ig d y sam ego p ro cesu p ro d u k c ji.
W o m a w ian e j m etodzie chodzi bo w iem o o d tw o rz e nie o b ra z u p ro cesu p ro d u k c ji w y stę p u jąc eg o w s y stem ie z a rz ą d z a ją c y m , w św iadom ości lu d zi w c h o dzących w jego skład. M odelow anie za pom ocą gier o p era cy jn y c h s ta r a się u chw ycić d y n a m ik ę w sp ó łz a
leżności m odeli p ro ce su p ro d u k c y jn e g o w ta k ie j f o r m ie, w ja k ie j p o w staje- ona w ró ż n y c h ogn iw ach s y ste m u za rząd zająceg o . R ów nocześnie m odel ta k i a n a liz u je i p o rz ą d k u je w o k reślo n y sposób zarów no m o dele p ro g ra m o w a n ia liniow ego czy dynam icznego, ja k i m odele logiczne p o w sta ją c e n a b az ie „zdrow ego ro z są d k u ” i w iedzy ek onom icznej, a n a w e t in tu ic y jn e poglądy o treśc i poszczególnych ek onom icznych c h a ra k te ry s ty k p ro cesu p ro d u k cy jn e g o .
: ) Z n a n y a m e r y k a ń s k i s p e c j a l i s t a w z a k r e s i e b a d a ń o p e r a c y j n y c h M . S c h u b i c k o c e n i a , ż e d o t e j k l a s y z a d a ń o d n i e ś ć m o ż n a 90% p r o b l e m ó w p o w s t a j ą c y c h w s f e r z e p l a n o w a n i a i z a r z ą d z a n i a n a s z c z e b l u f i r m y . A c z k o l w i e k n i e p r z e p r o w a d z o n o p o d o b n e j o c e n y d l a p r z e d s i ę b i o r s t w s o c j a l i s t y c z n y c h , t y m n i e m n i e j j e d n a k w y d a j e s i ę , ż e w n a s z y c h w a r u n k a c h o d s e t e k t e n j e s t r ó w n i e ż d o ś ć w y s o k i .
W sferze za sto so w a n ia g ier o p e ra c y jn y c h w z a rz ą d z a niu sy stem a m i ekonom icznym i w y ró ż n ić m ożna dw a głów ne k ie ru n k i. W je d n y m z n ich g ry o p e ra c y jn e sta n o w ią specy ficzn e „ la b o ra to riu m ”, za pom ocą k tó rego sp raw d zić m ożna:
• ró ż n o ro d n e fo rm y p o w iąz ań w y stę p u ją c e m iędzy p ra c o w n ik a m i sfe ry z a rz ą d z a n ia d o k o n u ją c p rzy tym w y b o ru n a je fe k ty w n ie jsz y c h i ro z sz y fro w u ją c — a w m ia ię m ożliw ości i fo rm a liz u ją c — stra te g ie , k tó ry m i k ie ru ją się oni p rz y p o d ejm o w an iu decyzji
• now e zasad y g o sp o d a ro w an ia oraz, zw ią za n e z s u b ie k ty w n y m cz y n n ik ie m w y stę p u ją c y m p rz y p o d e j
m o w an iu decyzji, h ip o te ty c z n e lu b przy b liżo n e k sz ta łto w a n ie się now o w p ro w a d za n y ch w sk aź n ik ó w i p a ra m e tró w , c h a ra k te ry z u ją c y c h e fe k ty w n o ść f u n k c jo n o w a n ia sy stem ó w ekonom icznych, ich s ta b il
ność itp.
U zy sk a n ie pow yższych celów m ożliw e je s t dzięki w y stę p u ją c e m u w grze o p e ra c y jn e j odpow ied n iem u p rzy sp ie sz e n iu pro cesó w za rząd z an ia.
D ru g i k ie ru n e k za sto so w a n ia g ie r o p era cy jn y c h w p ra k ty c e z a rz ą d z a n ia sy ste m a m i ek o nom icznym i p o leg a n a m ożliw ości ro zw ią zy w an ia za ich pom ocą k o n k re tn y c h p ro b lem ó w p rak ty c zn y c h . D ośw iadczenia ra d z ie c k ie w tej d ziedzinie [9 s. 214—242], [2] p o zw a
la ją p rzypuszczać, że n a je fe k ty w n ie j gry o p era cy jn e m ożna stosow ać w:
® p o lity ce in w e sty c y jn e j i an a liz ie zw ią za n y ch z nią decyzji p o d ejm o w an y c h n a szczeblu p rz e d się b io rstw a
• z a rz ą d z a n iu p ra c a m i p ro je k to w o -k o n stru k c y jn y m i oraz p ra c a m i to w arz y szą cy m i o p an o w a n iu now ych te chnologii oraz p ro d u k c ji n ow ych w y ro b ó w __
® w y p ra c o w a n iu te o re ty cz n ej k o n cep cji d y n a m ic z n e go ro zw o ju p rze d sięb io rstw a .
G ry o p e ra c y jn e p ro je k to w a n e i e k sp lo ato w a n e w k tó ry m k o lw ie k z w y m ie n io n y ch w yżej k ie ru n k ó w s ta ją się in te g ra ln ą częścią p r a k ty k i gospodarczej i sta n o w ić m ogą je d e n ze śro d k ó w służących do w y g o sp o d a ro w an ia d o d atk o w y c h e fe k tó w eko n o m icz
nych.
P rz y k ła d e m z a sto so w a n ia o m a w ian e j m eto d y w p o li
tyce in w e sty c y jn e j je s t g ra „ A u k c ja ” z a p ro je k to w a n a i e k sp lo a to w a n a w la ta c h 1969—72 w L a b o r a to r iu m M etod M atem aty c zn o -E k o n o m icz n y ch U n iw e r
s y te tu L en in g ra d zk ie g o pod k ie ru n k ie m p ro f. I. M.
S y ro je ży n a . W grze o d zw iercied lo n y z o stał p ro b lem o k re ś la n ia za p o trz e b o w a n ia n a deficytow e surow ce i p ó łfa b ry k a ty o d p o w iad ająceg o k o n k re tn y m p o trz e bom i m ożliw ościom fin an so w y m p rze d sięb io rstw . K o m p le k s g ry sta n o w ią c e n tra la z a o p a trz e n ia oraz p odległe je j p rz e d się b io rstw a z a o p a tru ją c e się za jej p o śre d n ic tw e m w d an y ro d z a j surow ców , k tó ry c h
cena u le g a w grze s ta ły m zm ianom .
N a p o d sta w ie szczegółow ej a n a liz y sy tu a c ji ry n k o w e j i in n y c h czy n n ik ó w u s ta la się n a jb a rd z ie j ra c jo n a ln ą cenę p o cz ątk o w ą , k tó ra w opisy w an ej grze b y ła n iż sza od o b o w iązu jącej w re jo n ie ceny h u rto w e j. W io
dącą ro lę w grze p ro w a d z i c e n tra la , k tó ra n a sw ój sposób p la n u je p rzeb ieg „A u k c ji", ro zd z iela ją c jed n o cześn ie w szy stk ie ro d z a je p o sia d an y c h s u ro w ców i m a te ria łó w . U czestnicy „A u k c ji” — p rz e d się b io rstw a — p rz y s tę p u ją do n iej w o p a rc iu o p rz e p ro w adzony u siebie w stę p n y podział śro d k ó w in w e s ty cy jn y ch n a poszczególne ro d z a je p ro d u k c ji d e fic y to w ej. W tra k c ie gry, z n a ją c sw e k o n k re tn e p o trze b y i o b se rw u ją c ru c h cen, p rz e d się b io rstw a za cz y n ają p ro w ad zić n a jb a rd z ie j —1 z ich p u n k tu w id z e n ia — tr a f n ą p o lity k ę fo rm u ło w a n ia zam ów ień.
P ie rw sz e ro z e g ra n ie „A u k c ji" p o zw a la n a u sta le n ie od ch y leń p om iędzy obo w iązu jący m i, a p la n o w a n y m i cenam i. P o n ad to , w n a s tę p n y c h o k re sa c h gry, c e n tr a la m oże — w o p arc iu o u z y sk a n ą n a p o cz ątk u in fo rm a c ję — p rognozow ać p o lity k ę p rze d sięb io rstw .
W te n sposób o p isy w an a g ra sta n o w i n ie ja k o ite r a -
