SPIS TREŚCI NR 0/74
DYSKUSJE
TRYBUNA CZYTELNIKA
OŚRODKI INFORM ATYKI PREZENTUJĄ
Z KRAJOWEGO BIURA INFORM ATYKI I ZJEDNOCZENIA INFORM ATYKI
Z KRAJU
z e Św i a t a
PROBLEM ATYKA BAZY DANYCH
PRZEGLĄD WYDAWNICTW
str.
In fo r m a ty k a w n o w y ch p la n a c h stu d ió w uczelni e k o nom iczn y ch
T a d e u s z Pec he 1
K o m p u te ry i n a u c z a n ie m a te m a ty k i
J u r g N i e v e r g e lt 6
U w agi o sz k o len iu in fo rm a ty k ó w
Z b i g n i e w M ik o ł a j u k 9
F u n k c je p ra s y sp e cja listy cz n ej
— tłu m . i oprać. S ta n is ła w M a t w i n 12 F ra n c ja — p a ń s tw o a in fo rm a ty k a
B o le sła w G lik s m a n 17
M a szy n a c y fro w a w c e n tra li te lefo n ic zn e j
J e r z y M ie r n i k 23
S y stem y k o m p u te ro w e w p ro ce sac h o b ró b k i m e ta li
A n d r z e j B u ja k o w s k i, Jo a c h im K u s k a 35 O ceny pierw szeg o T elew izy jn eg o K u rs u In fo rm a ty k i
— K. B er n a t o w ic z 28
O k onieczności zm ian w s tr u k tu r z e o rg a n iz a c y jn e j i p ro filu d ziałaln o ści p rz e d się b io rstw in fo rm a ty k i
— W. A . S o k o ł o w s k i 28
P rz e łą c z n ik S ta n d a rd In te rf a c e ty p P SI-304 — J. P ia
secki 29
W b u d o w n ic tw ie o lsz ty ń sk im — B. T y b u r c z y 31 Z a k ła d O bliczeniow y w C zęstochow ie — Z. P isa re k 32
Ł ódź pod z n a k ie m in fo rm a ty k i — K . B e r n a t o w ic z 39 S e m in a riu m w p rze m y śle b u d o w y u rz ą d z e ń ch e m ic z
n y c h — M. Obarski
E d y n b u rs k ie C e n tru m O bliczeniow e — G. Z ie li ń s k i 43 I n fo rm a c je ró ż n e i k a le n d a rz im p re z z a g ra n ic z n y c h 45 i 46 P o d sta w o w e ele m e n ty a r c h ite k tu ry sy stem ó w z a rz ą
d z a n ia b a z ą d an y c h — W ł a d y s ł a w B o g u c k i, W ito ld ■
S t a n i s z k i s 47
R e ce n zja k sią że k : „ K o m p u te r m a c h in a in c o g n ita ” i
„ J a k z a tru d n ić k o m p u te r? ” — M. H o ły ń s k i 51 P o ls k o -a m e ry k a ń s k i k w a r ta ln ik M IK R O G R A F IK A 53 B ib lio g ra fia w y d a w n ic tw p olskich z dzied zin y in f o r
m a ty k i — J. K l a m b o r o w s k i 54
O głoszenie IV okł.
WYDAWNICTWA CZASOPISM TECH N ICZN YCH
NOT Wanzawa Czackiego 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y JN E
R e d a k to r N a c z e ln y p r o f . d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r K r y s ty n B E R N A T O W IC Z , p r o f. d r h a b . in ż . K o n r a d F IA Ł K O W S K I (z a st. r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ), m g r in ż . M a re k H O Ł Y Ń S K I, W ła d y s ła w K L E P A C Z , E lż b ie ta K O Ł O D Z IE JS K A , d o c . d r h a b . A n to n i M A Z U R K IE W IC Z , in ż . E o r o t a P R A W D Z IC (z a st. r e d a k t o r a n a c z e l
n e g o ), d o c . d r in ż . A n d r z e j T A R G O W S K I
S e k r e t a r z R e d a k c ji m g r K r y s ty n a W R O Ń S K A R e d . t e c h . J ó z e f D U S Z A
R A D A P R O G R A M O W A
P r z e w o d n ic z ą c y — P r o f . d r h a b . A n d r z e j S T R A S Z A K
R e d a k c ja : 00-041 W a r s z a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ć j 331, te l. 27-71-iO lu b c e n t r a l a 28-82-G1 w . 288, d y ż u r y r e d a k c j i 10,00— 13,00 Z a k ła d K o lp o r ta ż u W C T N O T , W a rs z a w a , u l. M a z o w ie c k a 1Z
Z a k ł. G r a f. T a m k a . Z. 2. Z a m . 468. P a p i e r d r u k . s a t. IV k l. 70 g SI X 86. O b j. 4 a r k . d r u k . N a k ła d 6200 + 30. W-83
C e n a e g z e m p la rz a zł 8.- INDEKS 36707 P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł 96.—
Informatyka
d a w n i e j M a s z y n y M a t e m a t y c z n e
z a s to s o w a n ia w g o s p o d a rc e , te ch n ice i n a u c e
Hr 10
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 4
R O K X
P a ź d z i e r n i k
O R G A N K R A J O W E G O B I U R A I N F O R M A T Y K I I P O L S K I E G O K O M I T E T U A U T O M A T Y C Z N E G O P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
t i* W t J Ł
TADEUSZ PECHE
Szko ła G łów n a Planowania i Statystyk W arszaw a
Inform atyka w now ych plan ach studiów u cze ln i eko n o m iczn ych
Om óiW iono n o w e , w p r o w a d z o n e o d r o k u a k a d e m i c k ie g o 1973/74 z a ło ż e n ia p r o g r a m o w e i p l a n y s tu d ió w u c z e ln i e k o n o m ic z n y c h . D o k o n a n o w s tę p n e j o c e n y p r z e p r o w a d z o n e j r e f o r m y , s t w i e r d z a j ą c — p r z y p r a w id ło w o ś c i z a ło ż e ń — k o n ie c z n o ś ć d a ls z y c h p o s u n ię ć o r g a n iz a c y jn y c h .
I.
P o d k re śla ć i w y ja ś n ia ć ro lę i zn a cz en ie p r a w id ło w ego k sz ta łc e n ia w z a k re sie in fo rm a ty k i s tu d e n tó w ucz eln i ek o n o m iczn y ch je s t n ie w ą tp liw ie zbędne.
P ro b le m te n je s t ogólnie z n a n y i docen ian y , a d o tych czaso w a s y tu a c ja m ogła b u d zić różn eg o ro d z a ju niep o k o je. Do ro k u a k a d em ick ieg o 1973/74 o b o w ią zy w a ły bow iem w p ro w a d zo n e jeszcze z p o czątk iem l a t sześćd ziesiąty ch p la n y stu d ió w , w k tó ry c h in f o r m a ty k a n ie z n a jd o w a ła . o d pow iedniego m iejsca.
P oza fo rm u ją c y m się zw olna, w drodze sto p n io w ej ew o lu c ji p la n u stu d ió w i p ro g ra m ó w poszczególnych p rze d m io tó w , k ie ru n k ie m O rg a n iz acji P rz e tw a rz a n ia D anych, p o d ję ty m je d n ak o w o ż ty lk o w k ilk u u c z e l
n ia ch ek o n o m iczn y ch i nie p rzy n o sz ąc y m go sp o d arce
P r o t . d r h a b . T A D E U S Z P E C H E (u r. 1923) u k o ń c z y ł S z k o le G łó w n a H a n d lo w a w W a rs z a w ie ( m a g is te r iu m w 1946 r.). D o k to r a n t n a u k e k o n o m ic z n y c h u z y s k a ł w r. 1949, a w 1960 — h a b ilita c je . K i e r u je o b e c n ie K a t e d r a P r z e tw a r z a n ia T a n y c h i R a c h u n k o w o ś c i w S z k o le G łó w n e j P la n o w a n ia i S ta t y s t y k i w W a rsz a w ie .
n a ro d o w e j w ięcej, niż 100—150 ab so lw e n tó w ro czn ie w sk a li całego k r a ju , k sz ta łc e n ie to p rz e d sta w ia ło się n ie k o rz y stn ie w sto s u n k u do ogro m n y ch p o trze b i z a in te re so w a n ia . N ie is tn ia ła bo w iem za sa d a p o w szechnego k sz ta łc e n ia ek o n o m istó w w z a k re sie in f o r m a ty k i, a e w e n tu a ln e w p ro w a d z e n ie do p la n u s t u d ió w poszczególnych k ie ru n k ó w , o d p o w ied n ich p r z e d m io tó w — i to z reg u ły w n ie d o sta te c z n y m ro z m ia rz e — u zależn io n e było od decyzji w ład z a k a d e m ic kich poszczególnych uczelni. W re z u lta c ie n ie m niej niż 50% ogółu s tu d e n tó w stu d ió w dzien n y ch , a pełne 100% s tu d e n tó w stu d ió w dla p ra c u ją c y c h , k tó re p r z e cież o d g ry w ać w in n y ta k z a sa d n icz ą ro lę w p rocesie m o d e rn iz a c ji w ied zy i u m ie ję tn o śc i zaw odow ych p ra c o w n ik ó w g o sp o d a rk i n a ro d o w ej, o puszczało ucz eln ie bez ja k ic h k o lw ie k w iadom ości z z a k re su i n fo rm a ty k i.
Ze w zględu n a trw a ją c y 4—5 la t cykl k sz ta łc e n ia , o p isa n y s ta n rz u to w a ć b ęd z ie jeszcze przez k ilk a la t n a p rzy g o to w a n ie ab so lw e n tó w uczelni ek o n o m icz
nych. M ożna zatem pow iedzieć, że zn a cz n a część e k o nom istów , k tó rz y u k o ń czy li s tu d ia do ch w ili o b ec
nej, a n a w e t tych, k tó rz y je u k o ń czą w p ierw szy ch la ta c h n a s tę p n e j 5 -la tk i, w y m ag a ć będzie w p rz y sz łości u z u p e łn ie n ia w ied zy w z a k re sie in fo rm a ty k i.
J e s t to o g ro m n e z a d a n ie dla stu d ió w p o d y p lo m o w ych o raz sz k o len ia k u rsow ego. N iez b ęd n e b yło je d n a k p rz e d e w sz y stk im sk o ry g o w an ie ro z w ią z a ń p o d sta w o w y c h i u n o rm o w a n ie k sz ta łc e n ia k aS r e k o n o m icznych w sk a li pow szechnej.
Z a d a n ie to sta n ę ło p rze d k o m isjam i re fo rm y stu d ió w ek o nom icznych, p o w o łan y m i p rze d d w om a la ty przez M in iste rstw o N au k i, S z k o ln ic tw a W yższego i T e c h n i
ki, a jego ro zw ią z a n ie m sta ły się now e, w p ro w a d z o n e od ro k u ak a d em ick ieg o 1973/74 n a I ro k u s t u diów , e w e n tu a ln ie w n ie k tó ry c h u cz eln iac h od ra z u n a la ta c h I i II p la n y n a u c z a n ia n a stu d ia c h d z ie n n ych oraz p rz e w id y w a n e do w p ro w a d z e n ia w n a j bliższy m czasie p la n y stu d ió w dla p ra c u ją c y c h . Ich a n a liz a pozw oli stw ie rd z ić n a ile u zy sk an o p o stę p w rze c z y w isty m w y p e łn ia n iu przez w yższe sz k o ln ic tw o ekonom iczne za d ań k ształcen io w y c h w z a k re sie in fo rm a ty k i.
II.
Z eszło ro czn a re fo rm a stu d ió w ek o nom icznych, k tó r a o b ję ła n a ra z ie ty lk o s tu d ia dzien n e, zm n ie jsz y ła liczb ę k ie ru n k ó w o g ra n ic z a ją c ją do 8. J e d e n z nich, n a z w a n y k ie ru n k ie m C y b e rn e ty k i E k o n o m ic zn e j i I n fo rm a ty k i, o b ją ł d w a n e w ęziej w y sp e c ja liz o w a n e k ie ru n k i E k o n o m e trii i S ta ty s ty k i, a ta k ż e w sp o m n ia n y w yżej k ie ru n e k O rg a n iz acji P rz e tw a rz a n ia D anych. M oże on być an a liz o w a n y z p u n k tu w id z e n ia p ro b lem ó w in fo rm a ty k i ja k o k ie ru n e k s p e c ja li
sty czn y , k sz tałcąc y e k o n o m istó w -in fo rm a ty k ó w , p rz y g o to w an y c h do za d ań zw ią za n y ch z o rg a n iz a c ją i fu n k c jo n o w a n ie m sy stem ó w in fo rm a ty c z n y c h w p rz e d się b io rstw a c h i in n y c h in sty tu c ja c h gosp o d ark i n a ro d o w e j i a d m in is tra c ji. Z tej r a c ji p la n stu d ió w n a ty m k ie ru n k u , z re sz tą dość złożony i p rz e w id u ją cy w ęższe sp e cja ln o śc i i sp e c ja liz a c je o ró ż n y m ł a d u n k u w ied zy in fo rm a ty c z n e j w y m a g a o drębnego, szerszego o m ów ienia. Z an im zo stan ie to p rz e p ro w a dzone, n a le ż y je d n a k zasta n o w ić się n a d s y tu a c ją in fo rm a ty k i n a p o zostałych, n ie sp ec ja listy c z n y c h k ie ru n k a c h , n a k tó ry c h sta n o w ić m a ona e le m e n t o g ó l
nego w y k sz ta łc e n ia now oczesnego ekon o m isty .
J e s t g odne p o d k re śle n ia , iż z re aliz o w an o w reszcie zasad ę pow szechnego n a u c z a n ia p o d sta w in f o rm a ty ki, tj. u w zg lę d n ie n ia o d pow iedniego p rz e d m io tu w p la n ac h stu d ió w n a w szy stk ich k ie ru n k a c h , w p ro w adzono m ia n o w icie p rz e d m io t pt. „ o rg a n iz a c ja p rz e tw a rz a n ia d a n y c h ” , u m ie sz cza ją c go n a w szy stk ich k ie ru n k a c h n ie sp e c ja listy c z n y c h poza E k o n o m ik ą i O rg a n iz a c ją T ra n s p o rtu n a sem . 5. N a k ie ru n k u E k o n o m ik i i O rg a n iz a c ji T ra n s p o rtu n a to m ia s t p r z e d m io t ten u lo k o w an y z o stał ju ż n a sem . 2.
R óżnica ta w y n ik a z o d m ie n n ej k o n ce p cji, p rz y ję te j w k aż d y m z obu w y p ad k ó w . U lo k o w an ie n au c z a n ia in fo rm a ty k i n a sem . 5, tj. w zg lęd n ie późno (przy 4 -le tn im p la n ie stu d ió w ) z a k ła d a , że d o p ie ro na o sta tn ic h se m e stra c h s tu d e n t b ęd z ie m ógł p r a k ty c z n ie w iąz ać w iedzę in fo rm a ty c z n ą z poszczególnym i z a g a d n ie n ia m i jego sp e c ja liz a c ji k ie ru n k o w e j, w y- w y m a g a ją c y m i czy to obliczeń, czy też sy ste m o w e go -rozw iązania. P o d sta w o w a w iedza ekonom iczna o b ję ta p ie rw sz y m i 4-m a sy stem a m i, w ty m w iele p rze d m io tó w , k tó re m ogłyby być p ro w a d zo n e w sp o sób zin fo rm a ty z o w a n y (np. s ta ty s ty k a czy też r a chunkow ość), będzie w tym u ję c iu p o d a w a n a ra c z e j tra d y c y jn ie , bez w y k o rz y sta n ia n a rz ę d z i in fo rm a ty c z nych. D ru g ie ro zw ią zan ie p rz y ję te przez k o m isję k ie r u n k u E k o n o m ik i i O rg a n iz a c ji T ra n s p o rtu , p o zw ala
n a in fo rm a ty z a c ję p rze d m io tó w ek onom icznych ju ż od dru g ieg o ro k u stu d ió w .
N ie w y d a je się, aby ro zbieżność ta m iała, w p ie rw szym o k re sie w p ro w a d z e n ia w życie now ych p la n ó w stu d ió w , isto tn ie jsz e znaczenie. B a rd z ie j p e r s p e k ty w iczna, o cena obu ro zw ią zań (z k tó ry c h d ru g ie f u n k c jo n u je n a ra z ie n ie ja k o n a zasad zie w y ją tk u ) z a leży od odpow iedzi n a d w a p y ta n ia :
• czy ro z m ia r p rze d m io tu , a ta k ż e w yposażenie u czeln i w śro d k i tech n iczn e, u m o ż liw ia ją p rz e k a z a
n ie stu d e n to m w iedzy in fo rm a ty c z n e j w sto p n iu p o z w a la ją c y m n a je j p ra k ty c z n e w y k o rz y sta n ie?
• czy z a ję cia , w k tó ry c h b yłoby m ożliw e p r a k ty c z ne z a sto so w a n ie n a b y ty c h przez s tu d e n tó w u m ie ję t
ności in fo rm a ty c z n y c h , b ę d ą m ogły p rzez osoby je p ro w a d z ą c e być u ję te w sposób z in fo rm a ty zo w a n y ? E w e n tu a ln a n e g a ty w n a o d p o w ied ź n a p ie rw sz e p y ta n ie p rz e k re ś la ła b y w ogóle se n s ro z w ią z a n ia d r u giego, k aż ą c n a u c z a n ie in fo rm a ty k i tra k to w a ć ściśle en cy k lo p ed y czn ie. N ie m a w ch w ili obecnej — ze w zg lęd u n a b r a k d o sta te czn y c h dośw iadczeń z p r a k ty k i d y d a k ty c z n e j — d e fin ity w n e j odpow iedzi n a to p y ta n ie .
W y d a je się je d n a k , że ro z m ia r p rz e d m io tu p rz e w i
d zian y p la n e m stu d ió w , tj. 75 godzin zajęć, w tym 30 godzin w y k ład ó w i 45 godzin ćw iczeń (jed y n ie n a k ie ru n k u E k o n o m ik i i O rg a n iz a c ji O b ro tu i U słu g p rz y ję to z p rz y c z y n rac zej p rz y p a d k o w y c h w y m ia r z a ję ć nieco m n ie jsz y , a m ian o w icie 60 godzin ogółem , w ty m po 30 godzin w y k ła d ó w i ćw iczeń), s tw a rz a p rzy d o sta te czn ie in te n sy w n y m try b ie n a u c z a n ia m o żliw ości zre a liz o w a n ia p o tró jn e g o celu n a u k i a m ia now icie:
• za p o z n a n ia s tu d e n tó w z sy stem e m pojęciow ym in fo rm a ty k i, p o d sta w a m i te o re ty cz n y m i te j d y sc y p lin y o raz g łó w n y m i k a te g o ria m i sp rz ę tu te c h n ic z nego
• n a u c z a n ia stu d e n tó w p o d staw o w y ch zasad p r o g r a m o w an ia k o m p u te ró w w o p arc iu o w y b ra n y języ k a lg o ry tm ic z n y (oczyw iście tylk o w se n sie w p ro w a d zającym )
• p o d a n ia słu ch aczo m ele m e n tó w w iedzy o te c h n o logii p rz e tw a rz a n ia d an y c h i p ro je k to w a n iu s y s te m ów in fo rm a ty c z n y c h .
S u g e stie id ą ce w ty m k ie ru n k u z a w a rte są ró w n ie ż w ra m o w y m p ro g ra m ie p rz e d m io tu „ O rg an izac ja p rz e tw a rz a n ia d a n y c h ”. G dyby o kazało się n ie m o ż liw e p ra w id ło w e w y k o n a n ie pow yższych z a d a ń d y d ak ty cz n y ch p rz y 75 godzinach zajęć, to n ie w ą tp li
w ie n ależ ało b y zw iększyć godzinow y ro z m ia r p r z e d m io tu , gdyż ty lk o w ted y , gdy z a d a n ia te b ę d ą w p e ł
ni re a liz o w a n e , m ożna m ów ić o p ra k ty c z n y m a n ie ty lk o en c y k lo p e d y cz n y m , zn a cz en iu n a u c z a n ia in f o r m a ty k i. E w e n tu a ln e zw ię k sz en ie ro z m ia ró w p rz e d m io tu do np. 90 godzin (m ak sy m aln ie zaś do 120 g o dzin) nie m ia ło b y w iększego z n a cz en ia p rz y ogól
n y m b ila n sie godzinow ym , k tó ry p rz y now ych p la n a c h s tu d ió w o b e jm u je łą cz n ie ok. 3000 godzin, p o z
w oliło b y n a to m ia s t w p ełn i zaspokoić p o trz e b y d y d a k ty k i in fo rm a ty c z n e j.
S p ra w a ta w y ja ś n i się po u z y sk a n iu d o św iadczeń p ra k ty c z n y c h z jed n eg o lub dw óch la t n a u c za n ia . T ym czasem n ie je s t o n a o s tra z tego w zględu, że odpow iedź n a d ru g ie p o sta w io n e pow yżej p y ta n ie n ie m oże w n a jb liż sz y m o k resie , w y p aść p o zy ty w n ie.
In fo rm a ty z a c ja ró żn y c h tra d y c y jn y c h d y scy p lin e k o nom icznych, p o le g ają ca n a w y k o rz y sta n iu k o m p u te ró w do obliczeń, a ta k że na sy stem o w y m u ję ciu
2
Tabela I
Lp. Nazwa przedmiotu Godzin wykładów i ćwiczeń tygodniowo w semestrach
Goilzln ogółem
1 2 3 i 5 6 7 8
1. Wstęp do informatyki 1/2 1/2 no
2. Programowanie komputerów I 1/2 45
3. Programowanie komputerów II 2/2 — 12 00
«1. Projektowanie systemów informatycznych 2/2*) 2/2*) 00
5. Przedm ioty specjalizacyjne 240**)
0. Seminarium magisterskie — 12 - / 2 —/2 — 12 120***)
Ogółem (maksymalnie)
|
G45*) altem m tyw nie w zależności od wybranej przez studenta specjalności,
**) zajęcia rozmieszczone w sem etrach 0—8, a dla specjalności konomotraczno-statystycznej w semestrach G—U, stosownie do dyspozycji Rady Wydzialii
♦**) dla specjalności ckononictryezno-statystyczncj na semestrach 6—9
p rze p ły w ó w in fo rm a c ji, w y m ag a p o w aż n ej p rz e b u dow y m eto d d y d ak ty cz n y ch , a n ie je d n o k ro tn ie i zm ian, m e ry to ry c z n y c h w treśc i p rze d m io tó w . S t a w ia to szczególne w y m a g a n ia p rze d k a d r ą w y k ła dow ców i w y m ag a m o d e rn iz a c ji ich w iedzy, z m ia ny ró żn y c h n aw y k ó w , a p rz e d e w sz y stk im d o b re go o p a n o w a n ia n a rz ę d z i in fo rm a ty c z n y c h . J e s t j a sne, że p ro ces ta k i o d b y w a się dość w olno, a pełn e efe k ty m ogą być o sią g n ię te d o p ie ro po p a r u la ta c h . P ro ces te n w u cz eln iac h ek onom icznych ro zp o c zął się ju ż w szędzie ta m , gdzie f u n k c jo n u ją ośro d k i o b li
czeniow e, n ie w ą tp liw ie je d n a k trw a ć on b ęd z ie j e szcze przez dłuższy czas.
D latego też ro zw ią zan ie, p o le g ają ce n a u lo k o w an iu p rz e d m io tu „ O rg a n iz a c ja p rz e tw a rz a n ia d a n y c h ” n a sem . 5, trze b a u znać za zu p e łn ie w y sta rc z a ją c e w n ajb liż szy m o k resie . R o z w iąz an ie n a to m ia s t p rz y ję te na k ie ru n k u E k o n o m ik i i O rg a n iz a c ji T ra n s p o r tu w y d a je się b a rd z ie j p rze jścio w e , w p ełn i w łaściw e i e fe k ty w n e do p iero po p rz e jśc iu o k re su p rz y g o to w aw czego p rzez poszczególne uczelnie.
W k aż d y m ra z ie p rz e p ro w a d z o n a w zeszłym ro k u re fo rm a za p ew n ia ju ż o b ec n ie o k re ślo n e m in im u m w y k sz ta łc e n ia in fo rm aty c zn e g o d la ogółu p rzy sz ły ch ekonom istów . E w e n tu a ln e p rzy sz łe zm ian y (zw ię k szenie liczby godzin, p rz e su n ię c ia zajęć n a w c z e śn ie j
sze se m estry ) b ęd ą w łaściw ie oznaczać p o stęp w s to pniow ej a d a p ta c ji uczelni ek onom icznych do w a r u n k ów „epoki in fo rm a ty c z n e j” d o k o n u ją c y się, w o p a r ciu o ro z w ią z a n ia zasad n icze, ju ż te ra z fu n k c jo n u ją c e i p raw id ło w o zarysow ane.
III.
N a tle p rz e d sta w io n e j pow yżej k o n cep cji p o w szech nego zn a cz en ia k sz ta łc e n ia ek o n o m istó w w z a k re sie in fo rm a ty k i szczególnie in te re su ją c o p rz e d s ta w ia się k ie ru n e k sp e c ja listy c z n y C y b e rn e ty k i E k o n o m iczn ej i In fo rm a ty k i. P o m y śla n y b ard z o now ocześnie, m a on d o sta rc za ć g o sp o d a rc e n aro d o w ej n ie „b ra n ż y - stó w ” , tj. ek o n o m istó w o b ez n an y c h szczególnie z p ro b le m a ty k ą o k re ślo n e j gałęzi g o sp o d arczej, ale
„n a rzęd z io w có w ” — sp e c ja listó w n o w oczesnych m e tod ra c h u n k u ekonom icznego, p la n o w a n ia i p r o g ra m ow ania, e w id e n cji g o sp o d arczej, sy stem ó w in f o rm a cy jn y ch itd .
W z w ią zk u z ty m p la n stu d ió w n a tym k ie ru n k u p rz e w id u je , począw szy od pierw szeg o se m e stru , r e a liz ac ję odpow ied n io sk o o rd y n o w a n y c h trze ch ciągów n a u c z a n ia , o b e jm u ją c y c h g ru p y p rze d m io tó w :
• ek onom icznych (za w ierają cy c h p o d sta w o w e e le m e n ty w y k sz ta łc e n ia k ażdego e k o n o m isty , n iezależn ie od jego u k ie ru n k o w a n ia
• m a te m a ty c z n y c h i m a tem aty c z n o -e k o n o m ic z n y c h w b a rd z o zn a cz n y m ro zm iarze , a za te m z a p e w n ia ją cych ab so lw en to m solid n e p o d sta w y m a te m a ty c z n e i sz e ro k ą w iedzę w za k re sie zasto so w ań m a te m a ty k i do p ro b le m ó w g o sp o d a ro w a n ia i z a rz ą d z a n ia (zaliczyć tu n ależ y m. in. ta k ie p rz e d m io ty ja k s ta ty s ty k a m a te m a ty c z n a , e k o n o m e tria , p ro g ra m o w a n ie m a te m a ty czne, c y b e rn e ty k a ek o n o m icz n a itd.)
• in fo rm a ty c z n y c h , k tó ry ch u k ła d w p la n ie stu d ió w p rz e d s ta w ia ta b e la I.
D la w y ja ś n ie n ia trz e b a p o d k reślić, że s tu d ia n a k ie r u n k u C y b e rn e ty k i E k o n o m iczn ej i In fo rm a ty k i o b e j
m u ją d w ie sp ecjaln o ści, k tó re m a ją w sp ó ln y p la n zajęć n a p ie rw sz y ch trze ch se m e stra c h , n a s tę p n ie zaś p rz e w id u ją ró ż n e p rze d m io ty w ró żn y c h u k ła d ach . P ie rw sz a sp e cja ln o ść — ek o n o m etry cz n o -sta.ty - sty c z n a — o b e jm u je łą c z n ie 3210 godzin n a d ziew ię
ciu se m e stra c h (4, 5 la ta c h ) stu d ió w , d ru g a — p rz e tw a rz a n ia d a n y c h i ra c h u n k o w o śc i — 3000 godzin na ośm iu se m e stra c h (4 latach ).
Do w sp ó ln e j p u li za ję ć in fo rm a ty c z n y c h w ch o d zą z a te m n a obu sp e cja ln o śc iac h p rz e d m io ty w y m ie n io n e w pow yższej ta b e lc e pod 1. 1 i 2 (na p ie rw sz y ch trzech se m e stra c h ) a p o n ad to „ P ro je k to w a n ie s y s te m ów in fo rm a ty c z n y c h ” , p ro w a d zo n e d la sp ecjaln o ści e k o n o m e try c z n o -sta ty sty c z n e j n a sem . 7, zaś dla s p e cjaln o ści p rz e tw a rz a n ia d an y c h i ra c h u n k o w o śc i — n a sem . 5.
„W stęp do in fo rm a ty k i” , k tó ry ze w zględu n a sw e ro z m ia ry i c h a r a k te r o k re ślo n y p ro g ra m e m pow in ien być m oże, ra c z e j n a z y w ać się „E lem e n tam i in f o rm a ty k i”, m a z a z a d a n ie zap o zn ać s tu d e n tó w z s y s te m em p o jęcio w y m i p o d sta w a m i te o re ty c z n y m i in f o r m a ty k i o raz dok o n ać p rz e g lą d u sp rz ę tu in fo rm a ty c z nego z u w y p u k le n ie m n a jw a ż n ie jsz y c h p a ra m e tró w e k sp lo a ta c y jn y c h poszczególnych jego klas. Z n ac zn a ilość godzin ćw iczeń (ogółem 60) p o zw ala n a solidne p rz e ro b ie n ie m a te ria łu oraz pośw ięcenie zn aczn ej części czasu n a z a ję cia la b o ra to ry jn e .
D ru g i z kolei p rz e d m io t z g ru p y za ję ć o b o w ią z u ją cych w szy stk ich stu d e n tó w k ie ru n k u tj. „ P ro g ra m o w a n ie k o m p u te ró w 1” m a za z a d a n ie um ożliw ienie im p ra k ty c z n e g o o p a n o w a n ia u m ie ję tn o śc i p r o g ra m o w an ia w ję z y k u alg o ry tm icz n y m n a k ie ro w a n y m w szczególności n a p ro b le m a ty k ę obliczeń n u m e ry cznych. Z godnie z p ro g ra m e m języ k ie m tym będzie z a p ew n e w w iększości uczelni A L G O L lu b e w e n tu a ln ie FO R TR A N .
T rzeci w re szc ie p rz e d m io t te j g ru p y „ P ro je k to w a n ie sy ste m ó w in fo rm a ty c z n y c h ” , za p ew n i stu d e n to m o p a n o w a n ie p o d sta w n a u k i o sy stem a ch e lem e n tó w technologii p rz e tw a rz a n ia d a n y c h i e le m e n ta rn y c h r u ty n p ro je k to w a n ia system ów .
W o d n ie sie n iu do sp ecjaln o ści ek o n o m etry cz n Q -sta- ty sty cz n ej pow yższe trz y p rze d m io ty , o b e jm u ją c e ogółem 195 godzin zajęć sta n o w ić m ogą całość w ie dzy in fo rm a ty c z n e j. A b so lw en tó w tej specjaln o ści u zy sk u ją c y c h w ęższą sp e c ja liz a c ję albo w ek o n o m e
trii albo w sta ty sty c e , tru d n o za te m b ęd z ie u zn ać za ek o n o m istó w -in fo rm a ty k ó w ; b ę d ą oni ra c z e j eko- n o m e try k a m i lu b sta ty s ty k a m i z so lid n y m p rz y g o to w an iem in fo rm a ty c z n y m , p o zw a lając y m im n a sw o b o d n ą w sp ó łp ra c ę z o śro d k iem obliczeniow ym . P o n a d to je d n a k w sp e cja ln o śc i tej n ie w y k lu c z a się u ru c h o m ie n ia se m in a riu m m a g iste rsk ie g o (na s e m e s tra c h 6—9) z in fo rm a ty k i w w y m ia rz e 120 godzin, co je d n o cz eśn ie oznaczałoby p o św ięcen ie części p u li godzin tzw . sp e c ja liz a c y jn y c h (lp. 5 ta b e li I) n a
p rz e d m io ty in fo rm a ty c z n e . Może to być np, n a u k a d ru g ieg o ję z y k a p ro g ra m o w a n ia lu b in n y stosow ny p rz e d m io t z lis ty u s ta la n e j w k aż d y m ro k u przez R a dę W ydziału. Z ałożyć tu trz e b a , że co n a jm n ie j ok.
60 godzin z a ję ć z p u li 240 godzin sp e c ja liz a c y jn y c h z o stan ie w ty m w y p a d k u p rze zn ac zo n e n a p rz e d m io ty in fo rm a ty c z n e . D aje to raz em z se m in a riu m m a g iste rsk im ok. 180 godzin za ję ć z in fo rm a ty k i d o d a t
kow o. W su m ie w ięc ab so lw en c i sp e cja ln o śc i ekono- m e try c z n o -sta ty sty c z n e j b ę d ą m ie li w ty m w a ria n c ie ok. 375 godzin za ję ć z in fo rm a ty k i, co pozw oli ich tra k to w a ć ju ż ja k o sp e c ja listó w w o k reślo n e j k la sie zasto so w ań k o m p u te r ó w ').
Z n ac zn ie b a rd z ie j k o rz y s tn a s y tu a c ja is tn ie je n a sp e cjaln o ści p rz e tw a rz a n ia dan y ch i rac h u n k o w o śc i, u k sz ta łto w a n e j n a bazie d aw nego k ie ru n k u O rg a n i
za cji P rz e tw a rz a n ia D anych. I w ty m w y p a d k u m o żliw e są d w ie w ęższe sp e cja liz ac je, zw ią za n e z w y b o re m s e m in a riu m m a g iste rsk ieg o na sem . 5 i 8 i za ję ć sp e c ja liz a c y jn y c h n a sem . 6—8. W obu w y p a d kach słuchaczy o b o w ią z u ją przed e w szy stk im c z tc ry p rze d m io ty , w y m ie n io n e w ta b e li pod lp. 1—4. P rz e d m io t „ P ro g ra m o w a n ie k o m p u te ró w I I ” m a za z a d a n ie n a u c z e n ie s tu d e n tó w p ra k ty c z n e g o sto so w a n ia ję z y k a z o rie n to w an e g o n a p ro b le m a ty k ę g ospodarczą, a za te m C O B OLU nie za leż n ie cd p rz e d m io tu ..P ro g ra m o w a n ie K o m p u te ró w I ” , w chodzącego w sk ład g ru p y zajęć w sp ó ln y ch dla obu sp e cja ln o śc i, a z a tem i obu sp e c ja liz a c ji w ra m a c h sp e cja ln o śc i p r z e tw a rz a n ia d an y c h i rac h u n k o w o śc i.
J e d n ą z p rze w id z ia n y c h sp e cja liz ac ji je s t ra c h u n k o wość. W ta k im w y p a d k u nie za leż n ie ód p rze d m io tó w z tej d y sc y p lin y p rze w id z ia n y c h w sp ó ln y m p ro g ra m em sp e cja ln o śc i w iększość zajęć sp e cja liz a c y jn y c h o raz se m in a riu m m a g iste rs k ie dotyczyć b ęd z ie r a chunkow ości. M ożna je d n a k p rz y ją ć szacu n k o w o , że ok. 60 godzin zajęć sp e cja liz a c y jn y c h z p u li 240 g o dzin p rz y p a d n ie w k ażd y m ra z ie n a in fo rm a ty k ę . Ł ąc zn ie w ięc n au c z a n ie in fo rm a ty k i p rzy tej s p e c ja liz ac ji o b e jm u je :
lp. 1—4 ta b e li 285 godzin
sz acunkow o z lp. 5 tab. ok. 60 godzin ra z e m ok. 345 godzin O znacza to, że ab so lw e n tó w o tej sp e c ja liz a c ji u zn ać m ożna jed n o cześn ie za rac h u n k o w c ó w , ja k i za e k o n o m istó w in fo rm a ty k ó w , w y sp ec ja lizo w a n y ch w k la sie za sto so w a ń k o m p u te ró w , o b e jm u ją c e j z a k re s o b o w iąz k ó w służb fin an so w o -k się g o w y c h (zastosow ania m a łej in fo rm a ty k i, p o d sy stem y fin an so w o -k się g o w e i k osztow e w o b ie k to w y ch sy stem a ch in fo rm a ty c z nych, p ro b le m a ty k a k o n tro li g ospodarczej i re w iz ji fin a n so w o -k się g o w e j w w a ru n k a c h E P D itd.).
J e s t to n a d e r is to tn a sp e cja liz ac ja, k tó re j znaczenie I p o d k re śla w szczególności M in iste rstw o F in an só w , z a in te re so w a n e w p o stę p ie te ch n ic zn y m i o rg a n iz a c y jn y m służb fin an so w o -k się g o w y c h , k tó ry c h o b s a da osobow a p rz e k ra c z a obecnie 300 tys. ludzi.
T rz e b a stw ie rd z ić także, że sp e c ja liz a c ję tę za p ew n ić m ogą je d y n ie u czeln ie ekonom iczne, d la k tó ry c h s t a now i o n a je d n ą z, isto tn y c h dom en k sz ta łc e n ia i p rac b ad aw czy ch 2).
D ru g a sp e c ja liz a c ja n a sp e cja ln o śc i p rz e tw a rz a n ia d a n y c h i rac h u n k o w o śc i, tj. o rg a n iz a c ja p r z e tw a rz a n ia d an y ch , p o zo staje p rz y k w a n tu m za ję ć z r a c h u n kow ości, o k reślo n y m p la n e m za ję ć sp e cja ln o śc i, przez co se m in a riu m m a g iste rs k ie o raz co n a jm n ie j 180 godzin z p u li 240 godzin za ję ć sp e c ja listy c z n y c h (w
■) P r o c e n t g o d z in z a ję ć z i n f o r m a t y k i w s t o s u n k u d o o g ó l
n e j lic z b y g o d z in w y n o s i w ty m w y p a d k u 11,7, g d y p r o je k t
„ K o m p le k s o w e g o P r o g r a m u K s z ta łc e n ia i S z k o le n ia K a d r I n f o r m a t y k i -w o k r e s ie d o 1980 r . ” w y d a n y p rz e z K B I w M N S z W iT w lip c u 1974 r. o z n a c z a t u t a j g r a n ic ę m in im u m n a p o z io m ie 8,5% (s tr . 6).
:) P r o b le m y k s z ta łc e n ia a k a d e m ic k ie g o w z a k r e s ie r a c h u n k o w o ś c i n a ś w ie tla a r t y k u ł A. J a r u g o w e j , Z. M e ss n e ra i T.
P e c h e g o p t . „ N a u c z a n ie r a c h u n k o w o ś c i w w y ż s z y m s z k o l
n ic tw ie e k o n o m ic z n y m " , z a m ie s z c z o n y w m ie s. „ R a c h u n k o w o ś ć ” r. 1974 z. 7 s t r . 282—286.
T abela II
Ilość godzin zajęć dla studentów kierunku Cybernetyki Ekonomicznej
i Inform atyki
specjalność
Lp. Wyszczególnienie przetwarzanie danych
i rachunkowość ekonome
tria i s ta specjalizacja tystyka
rachunko
wość
organizacja przetwa
rzania danych
1. Ogółem w planie studiów 3 210 3 000 3 000
o Obowiązkowe minimum za
jęć z inform atyki, bez zajęć specjalizacyjnych i semina
rium magisterskiego 195 285 285
3. Zajęcia specjalizacyjne z in
form atyki ew. ok. 60 ok. 00 ok. L80—
—240 4. Seminarium magisterskie
z informatyki ew. 120
—
1205.
6.
itazcni zajęcia z inform aty
ki
Zajęcia z informatyki (w procencie do zajęć
195—
ok. 375
ok. 345 ok. 585—
—645
ogółem) 0, L— 11,7 11,5 19,5—21,5
g ra n ic z n y m zaś w y p a d k u p ełn e 240 godzin) dotyczyć m ogą p ro b lem ó w in fo rm a ty k i.
W ta k im w y p a d k u całość zajęć o b ję ty c h p o d an ą p o w yżej ta b e lk ą p rz y p a d a n a s tu d e n tó w te j s p e c ja li
zacji, k tó rz y poza c z te re m a o m ó w io n y m i p rz e d m io ta m i oraz se m in a riu m m a g iste rs k im , p o zw a lając y m n a p rac e m a g iste rs k ie ty p u p ro jek to w e g o , m ogą u z u p ełn ić sw e w iadom ości z in fo rm a ty k i c:
© ele m e n ty w iedzy te ch n ic zn e j (np. e le k tro n ik ę i e le k tro te c h n ik ę ), an a liz ę w ażn iejszy c h ro zw ią zań h a r d w a r e ’ow ych, p ro b lem y tra n s m is ji dan y ch itp.
® Z n ajo m o ść dalszych ję z y k ó w p ro g ra m o w a n ia , w ied zę w z a k r e s ie ' sy stem ó w o p era cy jn y c h , u ż y tk o w ych p a k ie tó w o p ro g ra m o w a n ia itd.
® sp e c ja ln e p ro b lem y in fo rm a ty k i p rz e d sta w io n e w p o staci w y k ład ó w m onograficznych.
Z ależy to oczyw iście, od n ależy teg o u s ta w ie n ia z a jęć sp e c ja liz a c y jn y c h przez poszczególne R a d y W y d ziału i, być m oże n a s trę c z y początkow o szereg t r u d ności. N ie m n ie j, istn ie ją r a m y p ro g ra m o w e, poz- w a la ją c ą e n a za p e w n ie n ie stu d e n to m , k tó rz y w y b io r ą sp e c ja liz a c ję o rg a n iz a c ji p rz e tw a rz a n ia danych, łą cz n ej puli ok. 585 do 645 godzin za ję ć z in fo rm a tyki.
Z re a s u m u jm y całość pow yżej o p isa n y ch m ożliw ości w p o sta ci ta b e li I I 3).
J e s t ja s n e zatem , że poza g ru p ą e k o n o m etry k ó w i sta ty s ty k ó w o p ro filu b a rd z ie j te o re ty c z n y m (sądzić należy , że nie p rze k ro c z y ona 15—20% ogółu a b s o l
w e n tó w k ie ru n k u ) k ie ru n e k C y b e rn e ty k i E k o n o m ic z
nej i In fo rm a ty k i je s t pod w zg lęd em s tr u k tu r y p la n u zajęć i p ro g ra m ó w poszczególnych p rze d m io tó w w pełni p rz y sto so w a n y do p raw id ło w e g o k sz ta łc e n ia ek o n o m istó w -in fo rm a ty k ó w , sp e c ja listó w ró żn y c h k la s za sto so w a ń k o m p u te ró w i sp rz ę tu pom ocniczego in fo rm a ty k i w g o sp o d arce n a ro d o w e j i a d m in istra c ji.
S p e c ja liz a c ja o rg a n iz a c ji p rz e tw a rz a n ia d an y c h za-
3) P a t r z r ó w n ie ż T. P e c h e ,.P r o g r a m y i o r g a n iz a c ja n a u c z a n ia i n f o r m a t y k i ” . P ra c e N a u k o w e W S E w e W ro c ła w iu , n r 57(79) r . 1974, s t r . 81—94.
4
p ew n ia n a w e t w sw ym p la n ie stu d ió w m ożliw ość k sz ta łc e n ia e k o n o m istó w -in fo rm a ty k ó w o w y ją tk o wo w ysokim sto p n iu p rzy g o to w a n ia in fo rm aty c zn e g o , szczególnie p rz y d a tn y c h p rzy p ro je k to w a n iu , w d r a ż a n iu i e k s p lo a ta c ji ró ż n o ro d n y c h sy stem ó w in fo rm a ty czn y ch i o p ro g ra m o w a n ia uży tk o w eg o w sfe rz e z a sto so w a ń ekonom icznych.
IV.
W y d a je się, że z o m ó w ien ia sy tu a c ji in fo rm a ty k i w n ow ych p la n a c h stu d ió w d zien n y ch w u cz eln iac h ek onom icznych w y p ro w a d zić m ożna p o zy ty w n y w n io sek : p la n y te s tw a rz a ją za ró w n o w k w e stii p o w szechnego k sz ta łc e n ia ek o n o m istó w w z a k re sie in fo rm a ty k i, ja k i w zw ią zk u z za d a n ie m p rz y g o to w y w a n ia sp e c ja listy c z n e j k a d ry e k o n o m is tó w -in fo rm a tyków , d o sta te czn ą p o d sta w ę do p raw id ło w e g o p ro w a d z e n ia pro cesó w n au c z a n ia . D o tychczasow y im pas z o stał w te n sposób n ie w ą tp liw ie p rz e ła m a n y . J e d n a k p e łn a re a liz a c ja za m ie rz eń u z a le żn io n a je s t nie tylk o od sa m y ch p la n ó w stu d ió w , ale ta k ż e od:
® odp o w ied n ieg o ro zw o ju ilościow ego i stałeg o p o d no sz en ia k w a lifik a c ji k a d r p ro w a d zą cy c h z a ję c ia z in fo rm a ty k i (o n a p ię c iu w ty m z a k re sie św iadczyć m oże p rzy k ła d o w o fa k t, iż w ro k u a k a d e m ic k im 1974/75, a z a te m w w a ru n k a c h , gdy z a ję cia p r z e w i
d zian e n o w y m i p la n a m i s tu d ió w nie w p e łn i jeszcze w eszły w życie, ogólna liczb a godzin d y d ak ty cz n y ch z z a k re su in fo rm a ty k i w ynosi w S G P iS w W a rs z a w ie — w p ra w d z ie n a jw ię k sz e j uczeln i ekon o m iczn ej w k r a ju — ok. 4500, w ty m 7 se m in a rió w m a g is te r skich)
• w łaściw ego w y p o saż en ia sprzęto w eg o (istn ie ją j e szcze u czeln ie ek onom iczne i w y d zia ły ekonom iczne u n iw e rsy te tó w w k tó ry c h ośro d k i obliczeniow e do piero się o rg a n iz u ją )
• w y p ra c o w a n ia o d p o w ied n ich do k o n k re tn y c h p o trz e b i w a ru n k ó w m etod d y d a k ty c z n y c h i p rz y g o
to w a n ia o d p o w iad a ją cy c h p ro g ra m o m n a u c z a n ia p o d rę c z n ik ó w i in n y c h pom ocy d y d ak ty cz n y ch .
W y d aje się zatem , że ekonom iczne s tu d ia dzienne, n ie za leż n ie od p o zy ty w n e j oceny ich now ych z a ło żeń p ro g ra m o w y c h i p la n ó w stu d ió w , w eszły d o p ie
ro n a d ro g ę stopniow ego o p a n o w y w a n ia d y d a k ty k i in fo rm a ty c z n e j. S y tu a c ja ta nie je s t n iczy m szcze
góln y m p o n iew aż ta k w o d n ie sie n iu do te m a ty k i śc i
śle in fo rm a ty c z n e j, ja k i w zw ią zk u ze w sp o m n ia n y m i w p. II p ro b le m a m i in fo rm a ty z a c ji in n y ch , tra d y c y jn y c h dyscy p lin n au c z a n ia , je s t b ard z o w iele do z ro b ie n ia n a u czeln iach w szelkich typów .
O grom z a d a ń k tó re s to ją p rze d u cz eln iam i e k o n o m icznym i w zw ią zk u z k oniecznością w y p e łn ie n ia żyw ą i p ra w id ło w ą tre śc ią ra m , n a k re ślo n y c h przez n ow e p la n y n a u c z a n ia n a s tu d ia c h d zien n y c h z w ię k szyć się m usi w n ajb liż szy m czasie o w p ro w a d z e n ie in fo rm a ty k i do z re fo rm o w a n y c h stu d ió w dla p ra c u ją c y c h . S p ra w a ta ro z strz y g n ię ta m a być w n ajb liż szy m czasie. B e zsp o rn a je s t k o nieczność w p ro w ad z en ia za sa d y pow szechnego k sz ta łc e n ia w z a k r e sie in fo rm a ty k i ogółu stu d e n tó w . P rz e w id u je się r ó w n ież u ru c h o m ie n ie sp ecjaln o ści p rz e tw a rz a n ia d a n y c h i rac h u n k o w o śc i co będzie w y m ag ało p rzy śp ie sz en ia a k c ji w y d aw n ic ze j p o d ręczn ik ó w , s k ry p tó w i in n y c h pom ocy n au k o w y c h .
D alszego ro z w o ju i m o d e rn iz a c ji w y m ag a ró w n ież sieć stu d ió w podyplom ow ych p ośw ięconych in fo rm a tyce lub z a w ie ra ją c y c h w sw ym p la n ie p rze d m io ty o tre śc i in fo rm a ty c z n e j.
W szystko to ra z e m w y m ag a dalszego p ow ażnego w y siłk u od od p o w ied n ich k o m ó re k d y d a k ty c z n y c h w w yższym sz k o ln ic tw ie ek o n o m icz n y m oraz op iek i o r g a n iz a c y jn e j ze stro n y w ład z u cz eln i i re s o rtu . T rz e b a b o w iem zd aw ać sobie sp ra w ę z tego, że z a tr z y m a n ie się n a w y ty cz o n ej ju ż dro d ze b y ło b y r ó w n o zn aczn e z cofnięciem się i p rz e k re śle n ie m d o ty c h cz a
sow ych osiągnięć i w y p ra c o w a n y c h pozycji.
JURG NIEVERGELT
W ydział Informatyki Unlwersyfełu w Illinois U SA
681.322:371.3:51
Ko m p utery i n au cza n ie m atem atyki
K o m p u te r ja k o p rze d m io t k s z ta łc e n ia o g ó ln e g o
P r z e d s t a w i o n o a r g u m e n t y za w p r o w a d z e n ie m k o m p u t e r ó w ja k o p r z e d m io tu o g ó ln e g o w s z k o ln ic tw ie i o m ó w io n o z w ią z a n e z ty m p r o b le m y : m . in . w j a k i s p o s ó b i n a j a k i m p o z io m ie n a u c z a n ia w p r o w a d z a ć n a u k ę o k o m p u t e r z e o r a z j a k p r z y g o to w a ć w y k ła d o w c ó w te g o p r z e d m io tu .
J u ż n ie ty lk o zasługi, ale także se n s i e le g a n c ja p o d sta w o w y c h p o ję ć in fo rm a ty k i u s p ra w ie d liw ia ją w p ro w a d z e n ie je j n a -wyższe uczelnie ja k o p rz e d m io tu .nadobow iązkow ego, b ąd ź sp ecja listy cz n eg o .
S p e c ja listy c z n e z a ję c ia z in fo rm a ty k i to — ja k d o tą d n a jw ię k sz y w s trz ą s d o k o n an y p rz e z k o m p u te ry n a polu sz k o ln ic tw a.
C hciałb y m je d n a k ż e dow ieść, że k o m p u te ry p o w in n y być w ró w n e j m ie rze p rz e d m io te m n a u c z a n ia s p e c ja listycznego ja k i ogólnego.
Z ro zu m ien ie p o d sta w o w y c h za sa d d z ia ła n ia k o m p u te ró w i n a b y c ie u m ie ję tn o śc i k o n ta k tu z n im i p o w in n o sta ć się p o d sta w o w y m e le m e n te m w y k sz ta łc e n ia
każdego człow ieka. _
O sta tn io sp o łe cz eń stw o s ta ło się b a rd z o czułe n a n ie p o ż ą d a n e e fe k ty uboczne technologii, a .zwłaszcza n a
n ie b ez p iec ze ń stw a to w a rz y sz ą c e sz ero k iem u z a sto so w a n iu in n o w a c ji technolo g iczn y ch .
N a liście n o w o ści w y m a g a ją c y c h szczególnej u w ag i k o m p u te ry z a jm u ją je d n o z p ie rw sz y ch m ie jsc . N aiw n i n ie o stro żn ie h o łd u ją poglądow i, że k o m p u te ry nie s tw a r z a ją żadnego z a g ro żen ia, bo je śli n ie o d p o w ia
d a j ą n a m o k re ślo n e w y n ik i, zaw sze m ożem y je zig
n o ro w a ć . K a ż d y je d n a k k to r o b ił d łu g ie obliczenia n a k o m p u te rz e m oże zaśw iad czy ć o w ą tp liw o śc ia c h p rz y o cen ian iu w y n ik u z k o m p u te ra : ja k się m a liczba u z y s k a n a z m a sz y n y do liczb y , k tó r ą chcem y o trz y m a ć ? I t u znów s ą lu d z ie, k tó rz y n ie w ie rz ą w żad en w y n ik z k o m p u te ra , a n a w e t g orzej, s ą ta c y , k tó rz y w y d a ją się w ie rz y ć w e w szystko, co „ tw ie r
d z i” k o m p u te r.
O bie p o s ta w y .znam ionują p o p ro stu g łu p o tę, ale n a j isto tn ie jsze je st, byśm y zd a li sobie s p ra w ę , że n a sz a
P r o f . d r J U R G N IE V E R - G E L T u k o ń c z y ! W y d z ia ł M a te m a ty c z n y P o lite c h n i
k i w Z u r ic h u (1962). W 1935 r. u z y s k a ł s to p ie ń d o k t o r a n a U n iw e r s y te c ie I llin o is (U rb a n a , U SA ), a o d r. 1966 j e s t p r o f e s o r e m t e j u c z e ln i. J e s t a u t o r e m lic z n y c h p r a c n a u k o w y c h z d z ie d z in y j e ż y k ó w p r o g r a m o w a n ia cło p r z e tw a r z a n ia li s t ( ję z y k i .EOL i N U C L E O L ) o r a z a l g o r y tm ó w k o m b in a to r y c z - n y c h . O d 1970 r. j e s t k ie r o w n ik ie m p r o j e k t u a u t o m a ty z a c ji w s tę p n e g o k u r s u in f o r m a t y k i w r a m a c h s ły n n e g o j u ż s y s te m u d y d a k ty c z n e g o P L A T O . B y ł w i z y t u j ą c y m p r o fe s o re m n a U n iw e r s y te c ie K a lif o r n ij s k i m o r a z n a lic z n y c h u n i w e r s y t e t a c h e u r o p e j s k ic h .
k o n tro la n a d k o m p u te re m n a jp ra w d o p o d o b n ie j o k a że się n ie w y s ta rc z a ją c a . Nie m ożem y p rześled zić k r o k -za k ro k ie m d ro g i ja k ą m a sz y n a dochodzi do w y n ik u i k ażd e częściow e w y liczen ie, k a ż d a d e c y z ja p o d ję ta n a p o d sta w ie w ięk szej liczby d an y c h niż ta , k tó r ą p o tr a fi o b jąć człow iek, m oże być s p ra w dzo n a ty lk o p o śred n io — n p . przez in n y k o m p u te r ..
W obec o lb rzy m iej i ciągle w z r a s ta ją c e j liczby de
c y z ji d o k o n y w an y c h w o p arc iu o w y n ik i z k o m p u te ró w i w obec tru d n o śc i in te rp re to w a n ia ty c h w y n ik ó w , m a m y w szelkie p ra w o n iepokoić się m ożliw ością n ie odpow iedzialnego w y k o rz y sty w a n ia k o m p u te ró w . J e d n a k ż e .rozw ażania p o w y ższe n ie tłu m a c z ą w p e łn i jeszcze dlaczego k ażdy p o w in ie n m ieć p e w n ą w ie dzę o k o m p u te ra c h . H is to ria z a n o to w a ła ju ż w ie le w y n ala zk ó w , k tó ry c h n ie p o ż ą d a n y m s k u tk o m sp o łe
czeń stw o s ta r a ło s ię s ta w ić czoła tw o rz ą c n o w e z a w o d y , lu d zi k o m p e te n tn y c h co do k o n se k w e n c ji w y n a la z k u . W c ią g u o sta tn ic h d w u d z ie stu la t, od k ie d y to k o m p u te ry w esz ły d o ogólnego użycia, ro z w i
ja ły ,się w ięc ta k ie 'z a w o d y , ja k p ro g ra m is ty czy a n a lity k a sy stem ó w . W w iększości p rz y p a d k ó w p r z y dzielenie g ru p ie sp e c ja listó w obo w iązk u c z u w an ia n a d ¿rozwojem in n o w a c ji .jest w ła śc iw y m ro z w ią z a n ie m d la sp o łe cz eń stw a , k tó re chce p rz y ją ć z m ia n ę
te ch n o lo g iczn ą bez konieczności z a p o z n a w a n ia w ię k szości lu d z i z ja k im ik o lw ie k a s p e k ta m i te c h n ic z n y m i d an e j now ości.
N iek ied y je d n a k in n o w a c ja w y m a g a od k a ż d eg o z d o b y cia n o w y ch u m ie ję tn o ści, jeśli oczyw iście chce on p o zo stać p e łn o sp ra w n y m członkiem sp o łeczeń stw a.
C z y ta n ie, p is a n ie i a ry tm e ty k a są n a jja s k ra w s z y m i p rz y k ła d a m i u m ie ję tn o ści, k tó re m u si posiąść k aż d y , k to ch ce .porozum ieć się z w sp ó łto w a rz y sza m i. W y
d a je m i się, że k o m p u e try b ę d ą o d g ry w a ć ta k d o n io słą ro lę iw n a s z y m sp o łeczeń stw ie, że k a ż d y z n a s b ęd z ie m u s ia ł być w p e w n y m sto p n iu w yszk o lo n y do p o ro z u m ie w a n ia się z itymi m aszy n am i.
A żeby w y tłu m a c z y ć tę u w ag ę n a le ż a ło b y opisać o becny s ta n ro zw o ju k o m p u te ró w i ich w y k o rz y s ta n ia i ek strapoilow ać w spółczesne k ie ru n k i w p rz y szłość, co je s t z a d a n ie m w y k ra c z a ją c y m poza ten a rty k u ł.
Dość pow iedzieć, że je d n y m z n a jw a ż n ie jsz y c h k ie r u n k ó w w tech n o lo g ii k o m p u te ro w e j je s t połączenie k o m p u te ró w ze so b ą i z .wielom a u rz ą d z e n ia m i k o ń cow ym i za p o m o cą sieci k o m u n ik a c y jn y c h . W p r z y szłości m o żn a .by p om yśleć o o bliczeniach i p o ro z u m ie n iu się, .jako o czy m ś n a codzienny u ży tek , co o g arn ie cały k ra j i w k ro c zy do k ażd eg o d o m u , p o dobnie ja k d zisiaj telefo n . T a k ie w a ru n k i m ogą d o p ro w a d zić, ja k t r a f n ie o k re ś lił J . R. P ie rc e z B ell T ele p h c n e L a b o ra to rie s do sy tu a c ji, k ie d y „ludzie nie u d a ją się do p ra c y , a k o m u n ik u ją się, aby m óc p ra c o w a ć ”.
B ędzie to w y m ag a ło od k a ż d e g o zn ajo m o ści p e w n e go e le m e n ta rz a p o ro z u m ie w a n ia się z m aszy n am i.
M u sim y w y zb y ć się p rz e k o n a n ia , że k o n ta k t z m a s z y n ą je s t d o m en ą n ie w ie lu sp ecjalistó w . O becnie, w szyscy ju ż k o m u n ik u je m y się z m a sz y n a m i, ale w sp ó łd z iałan ie je s t try w ia ln e : n a c iśn ij gu zik , p rz e k r ę ć p rze łąc zn ik . M aszy n y do p o ro z u m ie w a n ia się w
G
m a n ia w ła śc iw e j ró w n o w a g i p om iędzy p o d sta w o w y mi p o ję c ia m i d o tyczącym i k o m p u te ró w a b a rd z ie j u ty lita r n y m i u m ie ję tn o śc ia m i liczenia, k tó re stu d e n ci m ogą zdobyć p rzy n au c e in n y c h przed m io tó w . W ja k i sposób m o żn a tego d okonać, zo stan ie om ó
w ione w n a s tę p n y m rozdziale, k tó ry ró w n ie ż u k a zuje, że kom p u tery - i p rz e d m io ty zw iązan e z p ro b le m a ty k ą in fo rm a ty k i m ogą w z a m ia n zn a cz n ie p rz y czynić się do p o p ra w y z a k re su n a u c z a n ia m a te m a ty k i.
Rola kom puterów w nauczaniu m atem atyki
K o m p u te ry o tw ie ra ją n o w e d ziedziny n a u k i, um oż
liw ia ją n o w e p o d ejście do s ta ry c h pro b lem ó w , i d zię
ki tem u, m ogą w dużym sto p n iu w p ły n ą ć n a w yo
b ra ż e n ie u cz n ia o istocie m a te m a ty k i.
W śród no w y ch dziedzin z n a jd u ją się ta k ie , k tó ry c h stu d io w a n ie je s t b e z p o śred n io p o w odow ane p ro b le m a m i, k tó re p o ja w ia ją się w zw ią zk u z k o m p u te ra m i, np. za sto so w a n ie a lg e b ry bo o le’ow skiej w p ro je k to w a n iu k o m p u te ra , w iele gałęzi an a liz y n u m e ry c z n e j p rzez n ie k tó re za g ad n ie n ia e d z ied z in y lo g iki (np. a u to m a ty c z n e dow odzenie tw ierdzeń), Is tn ie ją ró w n ie ż sta rs z e dzied zin y w iedzy, k tó ry c h ¡roz
w ój b y ł h a m o w a n y p rzez z a p o trz e b o w a n ie n a złożo
ne obliczenia, ta k ie ja k p e w n e gałęzie m a te m a ty k i k o m b in a to ry c z n e j lu b fizy k i m a te m a ty c z n e j, w ¡któ
ry c h to k o m p u te ry u m o ż liw ia ją p rze k ro c zen ie b a rie ry żm u d n y ch i w ie lo k ro tn y c h m a n ip u la c ji.
Z p u n k tu w id ze n ia n a u c z a n ia isto tn y m asp ek te m ty c h n o w y ch dziedzin, je s t m ożliw ość p o s ta w ie n ia o tw a rty c h p ro b lem ó w , k tó r y c h ro zw ią zan ie cieszyć się będzie ogólnym z a in te re so w a n ie m , k ie d y to ktoś, bez u p rze d n ieg o fo rm a ln e g o w y k sz ta łc e n ia n ie z b ę d n eg o w b a d a n ia c h m a te m a ty c z n y c h , m a sz a n sę p o w odzen ia. W czasach , k ie d y n a jb a rd z ie j in te re su ją c e
„ ła tw e ” p ro b le m y z ty c h n o w y c h dzied zin z o sta n ą
■rozwiązane, s y tu a c ja ta p ra w d o p o d o b n ie zm ien i się, ja k to ju ż m a m iejsce w b a rd z ie j u sta b iliz o w a n y c h d zied zin ach m a te m a ty k i. M ożliw ości te d a ją spo
strze g aw c zem u n au c zy c ie lo w i cenne n a rz ę d z ie w zb u d z en ia z a in te re s o w a n ia , b a rd z ie j a m b itn y c h u cz
niów , a m ian o w icie, zezw olenie im n a p ra c ę n ad p ro b le m a m i o tw a r ty m i, k tó re w ich odczuciu n ie le żą z b y t d a le k o poza g ra n ic a m i ich m ożliw ości.
N ow e p o d ejścia do sta ry c h p r o b le m ów , co u m o ż liw ia k o m p u te r, m o g ą m ieć n a w e t w iększy w p ły w na p o ję cie s tu d e n ta o istocie m a te m a ty k i. G dy do p ro b le m u m a te m a - itycznego p o d ch o d zim y z po m o cn i
kiem — k o m p u te re m , ro z w ią z y w a n ie tego p ro b le m u p rz y p o m in a z a ch ow anie się b a d a cz a — e k s p e ry m e n ta to ra podczas d ośw iadczenia la b o ra to ry jn e g o . P ro c e s obliczeń, w g ląd w o trzy m an e dane, fo rm u ło w a n ie h ip o tez i sp ra w d z a n ie ich przez dalsze obliczenia, n a d a je m a te m a ty c e p o sm a k u n a u k i e k s p e ry m e n ta ln e j.
W >tej w łaśn ie postaci, m a te m a ty k a je s t o w iele b a rd z ie j s tr a w n a d la stu d e n tó w , k tó rzy , gdy p rze d m io t je s t p rz e d sta w io n y im w b a rd z ie j a b s tra k c y jn y sposób, często o d w ra c a ją się od niego.
S tw ie rd z e n ie pow yższe m o ż n a n a j
le p ie j u w o d o d n ić p rz e z p rz e d s ta w ie n ie sz ereg u p rz y k ła d ó w z ró ż nych dziedzin. Z a sta n ą one p oniżej p o b ie żn ie om ów ione z p o d an iem ogólnych k o m e n ta rz y .
Pojęcie algorytm u
P o jęc ie a lg o ry tm u je s t isto tn e ju ż w b a rd z o w cz esn y m s ta d iu m n a u cz a n ia m a te m a ty k i, to znaczy wite- p rzyszłości b ę d ą w y m a g a ły tro c h ę b a rd z ie j sk o m p li
k o w anego w sp ó łd z iałan ia . Je że li nic n au c zy m y n a szych dzieci ję z y k a p o ro z u m ie w a n ia się z ta k im i m a szy n a m i, słabo p rz y g o tu je m y je do życia w św ie- cie, w k tó ry m b ęd ą m u sia ły żyć.
Je śli p rz y jm ie m y , że p o w in n iśm y uczyć w szy stk ie n a sz e dzieci czegoś o k o m p u te ra c h — w y p ły n ie p ro b le m ja k zro b ić to n a jle p ie j w ra m a c h naszego sy ste m u sz k o ln ictw a. W ty m w ła ś n ie p u n k c ie p o ja w ia się s p ra w a n a u c z a n ia m a te m a ty k i.
Je że li ch cem y w ięk szo ść s tu d e n tó w o b ją ć e d u k a c ją k o m p u te ro w ą , to p o w in n a ona p o ja w ić się p rze d o k rese m stu d e n c k im .
W n a jb liż sz e j przyszłości oznacza to poziom szkoły śre d n ie j, chociaż n a d łu ż szą m e tę m o ż n a oczekiw ać, że u cz n io w ie z e tk n ą s ię po raz p ie rw s z y z k o m p u te re m w szkole p o d sta w o w e j, w ty m sam y m czasie, k ie d y u c z ą się cz y ta ć i p isa ć (zostały ju ż p rz e p ro w ad zo n e p io n ie rsk ie s tu d ia w p o w iąz an iu z n a u c z a n iem w sp o m a g a n y m p rz e z k o m p u te r, np. p r o je k t P L A T O n a U n iw ersy te cie w Illin o is, USA).
W z w ię k sz a ją c e j się liczbie dzisiejszy ch szkół ś r e d nich , k tó re d a ją p ew n e o b ez n an ie z k o m p u te re m , ob lic ze n ia s ą czasem połączone z m a te m a ty k ą , cz a se m zaś z n a u c z a n ie m p rze d m io tó w ek o n o m iczn y ch i zaw odow ych. A p o w in n y być połączone z obydw om a k ie ru n k a m i. J e ś li o b lic z e n ia to w arz y szą n a u c z a n iu w p ro filu ek o n o m icz n y m i zaw odow ym istn ie je p e w ne n ie b ez p iec ze ń stw o , że stu d e n c i uczą się głów nie p ro c e d u r sto so w a n y ch p rze z o p e ra to ra k o m p u te ra (np. p o słu g iw a n ia się sp rz ę te m o p a rty m n a tekście, k a r t d ziu rk o w a n y c h bez zro z u m ien ia p o d sta w o w y c h zasad d z ia ła n ia k o m p u te ra). P rz ez k o n ce p cy jn e o p a n o w an ie p ro b le m u w y k o rz y sty w a n ia k o m p u te ró w i przez d y sk u to w a n ie za g ad n ień leżących n a p o g ra n ic zu m a te m a ty k i i in fo rm a ty k i, p ro g ra m y n a u c z a n ia m a te m a ty k i m ogą w du ży m sto p n iu p rzy c zy n ić się do za zn a jo m ie n ia s tu d e n tó w z k o m p u te re m . G dy nie m am y w y sp ec ja lizo w a n y ch nau czy cieli in fo rm a ty k i n a poziom ie szkoły śre d n ie j, od nikogo w ięc ej tylko od n a u c zy c ie la m a te m a ty k i o czekuje się u trz y -
dy, k ie d y u cz n io w ie uczą się p rz e p ro w a d z a ć o p e r a cje a ry tm e ty c z n e . P o n a u c z e n iu się k ilk u a lg o ry t
m ów , p o w in n i o n i być w s ta n ie zrozum ieć, czym je s t .algorytm . W y d a je się, że je s t to n ajo d p o w ie d n ie jsz y m o m e n t do p o d k re śle n ia zależności pom iędzy algo
ry tm a m i i z a d a n ia m i, k tó r e m a w y k o n a ć a u to m a ty c z n ie m aszy n a, a zatem — n a le ż y dać uczniow i p ie rw sz e zro zu m ien ie p ro g ra m o w a n ia . R o zw ażan ia n a d n o ta c ją , w k tó re j a lg o ry tm y są w y rażo n e, n a s tą p ią w sp o só b n a tu ra ln y , ale niek o n ieczn ie oznacza
■to, że u czniow ie m u sz ą -nauczyć się k o n w e n c jo n a ln e go ję zy k a p ro g ra m o w an ia .
N a w yższym poziom ie n au c z a n ie alg o ry tm ó w je st ró w n ie w ażne, ja k n a poziom ie e le m e n ta rn y m . Je że li m a m y tw ie rd z en ie , k tó re dow odzi istn ie n ia p rz e d m io tu o określo n y ch cechach, to d y d a k ty c z n ie w ażn y je s t n ie ty lk o dow ód tego tw ie rd z e n ia , ale rów n ież p rz e stu d io w a n ie sk u te cz n y ch alg o ry tm ó w do sk o n s tru o w a n ia tego p rze d m io tu . Może to służyć te m u sa m e m u celow i, co i dow ód. D laczego u d o w a d n ia m y tw ie rd z e n ia w szkole? O czyw iście n ie ty lk o d la teg o , żeby u z y s k a ć w y n ik . S ądzim y, że ¡zrozum ienie d o w o d u d a je n a m p e w ie n w g ląd w tw ie rd z en ie , k tó r e go w in n y sposób n ie u zy sk am y : dlaczego je s t ono p raw d ziw e , k tó re zało żen ia s ą isto tn e, a k tó r e m ogą b y ć osłabione, itd . P rz eśle d z e n ie sk u te c z n y c h a lg o ry t
m ó w k o n stru o w a n ia ja k ieg o ś p rze d m io tu , k tó re g o istn ie n ie zo stało udow odnione, m oże dać te n sam ro d z a j w g ląd u .
N ależy p o d k re ślić o k re śle n ie „ sk u tec zn y ” alg o ry tm . Z n ajd o w a n ie e le m e n tu w sk o ń czo n y m zb io rze p rzez b a d a n ie k aż d eg o z elem en tó w , n ie d a je żad n eg o w g ląd u . D o piero z n a jd o w a n ie go p rz e z sk u te c z n ą p ro c e d u rę p rz e sz u k iw a n ia , u n ik a ją c b a d a n ia poszcze
gólnych e le m e n tó w d o sta rc zy isto tn eg o w g lą d u w s tr u k tu r ę zbioru.
M atem atyka jako nauka eksperym entalna
S tw ie rd z iliśm y w cześniej, że gdy m a m y do d y spo
zy c ji k o m p u te r, z a pom ocą k tó reg o m ożem y p ro w a dzić szybko d u ż e obliczenia, w te d y m a te m a ty k a m o że p rz y ją ć c h a r a k te r n a u k i e k s p e ry m e n ta ln e j: n a j p ie rw zg a d u je m y , po tem p rz e p ro w a d z a m y e k s p e ry m e n t, albo p o tw ie rd z a ją c y nasze dom ysły, alb o też p o w o d u ją c y ich o d rzucenie, d alej p o n o w n ie f o rm u łu je m y n a s z e p rz y p u sz c z e n ia n a p o d sta w ie o trz y m a n y c h danych. O czyw iście m a te m a ty k -n a u k o w ie c je st w s ta n ie w ie lo k ro tn ie p rze p ro w a d z ić te b a d a n ia , lecz p rze k aza ć ta k ą u m ie ję tn o ść uczniom w w a ru n k a c h n a u k i szkolnej bez k o m p u te ra w cale n ie j e s t łatw o.
L iczb a e k s p ery m en tó w , k tó re uczn io w ie m o g ą p rz e p ro w a d zić o łó w k ie m n a p a p ie rz e podczas lu b n a w e t p o m ięd zy z a ję cia m i, je s t b ard z o o graniczona, a n a j częściej w ty m czasie z o s ta ją policzone p rz y k ła d y n ie z b y t in te re su ją c e .
Obliczenia num eryczne
W o s ta tn ic h la ta c h o k az ało się, że k sz ta łc im y z b y t w ie lu m a te m a ty k ó w -n a u k o w c ó w , a n ie dość" u ż y t
k o w n ik ó w m a te m a ty k i. U ży tk o w n ik m a te m a ty k i p o w in ie n p o tra fić sfo rm u ło w a ć p ro b lem y , bez w z g lę
d u na to z czego w y n ik a ją , w te rm in a c h m a te m a ty c zn y c h i p ró b o w a ć ro zw ią zać je w szelk ieg o ro d z a j u d o stę p n y m i śro d k a m i. W d zisiejszy ch czasach oz
n ac za to , że n a ja k im ś e ta p ie p ro ce su fo rm u ło w a n ia i ro z w ią z y w a n ia p ro b le m u , będzie z a a n g a ż o w a n y k o m p u te r. J e s t to p o p ro s tu fa k t, że m a ją c do Czynienia z p ro b le m a m i o złożoności typ o w ej d la sy t u a c ji sp o ty k a n y c h w cod zien n y m życiu, w g ląd w
■nie m o ż n a osiągnąć n a dro d ze dłu g ich i żm u d n y ch obliczeń, czego bez k o m p u te ra nie m o żn a uzyskać.
J e d n ą z n ajw a ż n ie jsz y c h s p ra w w p rz y g o to w a n iu u ż y tk o w n ik a m a te m a ty k i je s t zro zu m ien ie p rze zeń p ew n y c h z a sa d o b lic ze ń n u m e ry c zn y c h . P odczas gdy w m a te m a ty c e , a n a w e t tra d y c y jn e j m a te m a ty c e s to so w an e j p ro b le m cz ęsto u w a ż a się z a rozw iązany, gd y u z y sk a liśm y w zó r w y ra ż a ją c y p o sz u k iw a n ą w ielk o ść w zależn o ści od d a n y c h , u ż y tk o w n ik m a te m a ty k i m usi- w ied z ie ć czego m o że oczekiw ać, k ie d y p ro w a d z i o b liczen ia w e d łu g tego w zoru.
Is tn ie je k ilk a p o d sta w o w y c h k o n ce p cji, w sp ó ln y c h d la ca łe j m a te m a ty k i n u m e ry c z n e j. S ą one w a ż n e d la każdego, kto p ro w a d zi d łu g ie obliczenia, a zaraze m są one pojęciow o n a ty le p ro ste , żeby uczyć ic h w szkołach śred n ic h .
Podstaw ow e pojęcia logiki i obliczeń
S tu d io w a n ie k o m p u te ró w i ję zy k ó w p ro g ra m o w a n ia S tw arza n a tu ra ln ą m o ty w a c ję d la p e w n y c h p o d s ta w o w y ch p o ję ć ilogiki m a te m a ty c z n e j .takich, ja k p o ję c ia sy ste m u fo rm aln eg o , dobrze sfo rm u ło w an eg o
¡zdania w ta k im sy stem ie , sk u te cz n ej p ro c e d u ry oraz p ro b le m ó w ro z w ią z a ln y c h i n ie ro z w ią z a ln y c h . K ażdy, k to p ro g ra m o w a ł p o tr a fi docenić w k ła d lo gików w p ełn ą, ścisłą d efin icję n o ta cji, w ja k ie j z d a n ia są p isa n e i m oże o n zrozum ieć p ojęcie sk u te c z n e j p r o ce d u ry , ja k o tej, k tó r a m oże b y ć z a p ro g ra m o w a n a .
K ształcenie nauczycieli
T y lk o n ie w ie lu n au c zy c ie li m a te m a ty k i w szk o łach śre d n ic h d y sp o n u je obecnie n ie z b ę d n ą w ie d z ą o n a u cz a n iu p rz e d m io tu z p o g ra n ic z a m a te m a ty k i i licze
nia. B io rąc p o d u w ag ę te n f a k t do p r o g ra m u d la n au c z y c ie li m a te m a ty k i n a U n iw ersy te cie w Illin o is
■wprowadzono p a r ę l a t .tem u d w a n ie z b ę d n e w y k ład y , k tó r e m ia ły z m ien ić is tn ie ją c ą sy tu a c ję .
P ie rw sz y z n ic h j e i t w stę p e m d o k o m p u te ró w i p ro g ra m o w a n ia , i je s t p o d o b n y do in n y c h p ro w a d z o n y c h n a w ie lu -u niw ersytetach, n a to m ia s t d r u g i z n ic h je s t now ością. Jeg o z a d a n ie m je s t z a p o zn a n ie n au c zy c ie li z z e sta w e m p ro b lem ó w z dziedzin co p ra w d a o d le g ły c h o d m a te m a ty k i, lecz d ają c y c h się rea lizo w a ć za p o m o c ą k o m p u te ró w , ja k irównież .pokazanie, ja k t a k ie p ro b le m y m o żn a p ró b o w ać ro z w ią z y w a ć z p o m o cą k o m p u te ró w . M yślą p rz e w o d n ią -tego w y k ła d u je s t p rz e k o n a n ie -nauczycieli, że m o g ą oni z a a d o p to w a ć te n p ro b le m do poziom u szk o ły śre d n ie j i b ęd ą w s ta n ie .zilustrow ać użycie k o m p u te ró w podczas sw o je j .przyszłej d ziała ln o śc i d y d ak ty cz n ej.
8
