iilhff-udha,
S A M O U C Z E K T E C H N I C Z N Y .
Elektryczny aparat do kopiowania klisz
na papierze brom ow ym lub chloro-brom ow yra.
N a p i s a ł S T A S Z Y D .
Z 15*ma ry su n k a m i w tekście.
Nr. 31.
Cieszyn 1922.
NAKŁADEM KSIĘGARNI B. KOTULI.
SAM OUCZEK TECHNICZNY.
W y d a w n l c l w o P o p u l a r n o - N a u k o w e .
N r . 3 1 .
Elektryczny aparat do kopiowania klisz
n a p a p ie rz e b ro m o w y m lu b c h lo ro -b ro m o w y m .
N a p i s a ł S T A S Z Y D .
Z 1 5 - m a r y c i n a m i w t e k ś c i e .
C I E S Z Y N .
N a k ł a d e m k s i ę g a r n i B . K o t u l i .
D r u k i e m P . M i t r ę g i w C i e s z y n i e .
W S T Ę P ,
W ielu io to g ra io w -a iu a to ró w tra c i m asę c z a su na k o p io w an ie o d b itek na p a p ierze celluloj- d y h o w y m lub też na p a p ie rz e chloro- lub b ro - in o -sre b ro w y m . R o b o ta ta k a je st d o sy ć nudna i w y m a g a ją c a dużej cierp liw o ści szczególniej, g d y m usim y dla n a sz y c h p rz y ja c ió ł zro b ić dużo odb itek z tej sam ej kliszy. P ró c z tego dla ro bienia m niejszych lub w ię k sz y c h o dbitek m u s i
m y m ieć c a ły g a rn itu r ram ek do k o pjow ania, m asek i t. p.
W tom iku n iniejszym chcę o pisać P . T. C z y telnikom ła tw y sposób sp o rz ą d z e n ia w ła sn e n ji siłam i d o sk o n ałeg o a p a ra tu do k o p jo w an ia w k tó ry m jak o źró d ło ś w ia tła m o ż e m y z a sto so w a ć p rą d e le k try c z n y b ąd ź to z p rzew o d n ik a, jeżeli m am y ośw ietlen ie e le k try c z n e w naszem m ieszkaniu, b a d ź to z b a te rji su c h y c h lub a k u m u lato ró w .
A p a ra t ten m oże nam s łu ż y ć jed n o cześn ie jako lam p a do w y w o ły w a n ia i jak o lam pa do u trw a la n ia klisz i p a p ie ró w . W ty m celu d a je m y w niej d w a okienka, jedno z czerw o n em , drugie z żó łtem szkłem .
O p isa n y poniżej a p a ra t zb u d o w ałem sobie w roku 1916 i do dziś dnia s łu ż y mi doskonale.
N arzędzia.
Do w y k o n a n ia części a p a ra tu p o trz e b a tiam jako n a rz ę d z i:
D o b ry stru g (hebel) do w y g ła d z e n ia d e se czek.
P iłk a do d rz e w a .
D łuto do d rz e w a sz e ro k o śc i o s trz a 5 m m . S tru g -o d sa d n ik (G csinishobcl).
Ś re d n i pilnik piaski.
M ały pihiiczek o k rą g ły 3 mm.
Ś w id e r do m etali 3 mm.
S z c z y p c e ¿ła sk ie . D w a zaciski sto larsk ie.
M ateriały.
K a w a łe k deski suchej; b e z sę k ó w z tw a rd e go d rz e w a 1 m 50 cm długi, 20 cm s z e ro k i a 15 m m g ru b y , 50 cni taśm y m osiężnej 20 mm sz e rokiej a 1 mm g ru b ej lub też od p o w ied n i k a w a łek b lach y m osiężnej 1 m m grubej, 40 śru b e k do d rz e w a 3 m m grubości a 10 mm długości, p ły tk ę ebonitu 12 cm długiej, 3 cm szero k iej a 5 mm g ru b ej, .! o p ra w k ę do lam pki e le k try c z nej. d w ie spinki b ieg u n o w e, m e tr p rz e w o d n ik a p o jed y n czeg o . 3 m e try sz n u ru p o d w ó jn eg o do p rąd u ele k try c z n eg o , jed en łącznik w ty c z k o w y do p rą d u e le k try c z n eg o , d w ie w ty c z k i k ab lo w e, 1 sz y b ę szklarnią k ry s z ta ło w ą g ru b o ści 5 m m a w y m ia ru 2 2 X 1 6 c m , o ra z jedną m ató w k ę szklarnią w y m ia ru 2 1 X 1 5 cm.
Z a o p a trz en i w te m a te rja ły z ła tw o śc ią w y k o n am y a p a r a t do k o p jo w an ia fo to g ratji.
R o b o ty w d rzew ie.
Do w y k o n a n ia n aszeg o a p a ra tu m usim y m ieć w p ie rw fundam ent, n a k tó ry m zbudujem y re sz tę . F u n d a m e n te m tym będzie pudlo d re w -
R y s . I. W i d o k a p a r a t u d o k o p j o w a n i a .
niane. R o b o ta tego pudła w y m a g a w ielkiej s ta ranności, g d y ż inaczej pudlo to, k tó re tw o rz y nam k am erę a p a ra tu będzie p rz e św ie c a ć i zni
w eczy cala n asza p race.
B ard zo w ażn em je st, b y d rz e w o b y ło suche i bez sęk ó w . R ys. 1 p odaje nam w y g lą d a p a ra -
tu z z e w n ą trz , to je st w ła śn ie p u d ła d re w n ia nego.
W y m ia ry jego, su n a stę p u ją c e : D łu g o ść 23 cni.
S z e ro k o ść 17 cni.
W y so k o ść 19 cm.
S ą to w y m ia ry z e w n ę trz n e sk rz y n k i d r e w nianej, o czy w iście m oże o n a b y ć w ię k sz a . W y m ia ry p o d an e dfa najm niejszego a p a ra tu do k o p jo w an ia. W ed le ty ch w y m ia ró w s p o rz ą d z o n y je st c a li’ plan p ra c y w ty m tom iku, chcąc w ięc ro b ić w ię k s z y a p a ra t, m usim y zm ie
n ić odpow iednio w s z y s tk ie w y m ia ry części 'd re w n ia n y c h i szk lan n y ch . Inne części jak z a
w ia s y , w łączn ik i t. p. m ogą p o z o sta ć tak ie s a m e p rz y niew ielkich zm ianach w ielk o ści a p a ra tu . In aczej i one m u szą b y ć w y k o n a n e w w ię k sz y c h w y m ia ra e h .
P o n ie w a ż w n ę trz e sk rzy n k i k ry ją c e w so~
bie ż a ró w k ę e le k try c z n ą n a ra ż o n e je s t na w y ż szą te m p e ra tu rę , w ięc m u sim y boki jej p o łą czy ć s ta ra n n ie i trw a le . N ajlep szy m śro d k iem będ zie tu łączenie b o k ó w zapo m o cą ta k z w a nego p o łączen ia w ie ló p letw o w eg o . P a tr z ry s .
1, 2 i 3.
Boki skrzynki.
U cin am y z o h eb lo w an ej już d o k ład n ie deski 12 mm g ru b ej, d w a k a w a łk i d ługości 23 cm, szero k o ści 18 cm i d w a k a w a łk i d ługości 17 cm, a tej sam ej co p o p rzed n io szero k o ści.
B rzegi d e se k h eb lu jem y sta ra n n ie , po ucię
ciu piłką, b y b y ły ró w n e i p ro sto k ą tn e . N a stę pnie, p rz y s tę p u je m y do w y z n a c z e n ia p łe tw . Do
i
tego celu b ie rz e m y w p ie rw boki d łu ż sz e o d zn aczam y ' n a k ra w ę d z i g ra n ic ę p ie tw to je st 1 cm, n astęp n ie ry su je m y sa m e p łe tw y . P o n a-
R y s . II. B o k d ł u ż s z y s k r z y n k i a p a r a t u . W y m i a r 2 3 X 1 8 c m .
ry so w a n iu n a c in a m y je p iłe c z k ą i w y d łu b u je m y zap o m o cą sto larsk ieg o d łu ta . O czy w iście ro b o ta ta k a w y m a g a już p e w n e j w p ra w y . G dy
— 8 —
p łe tw y na obu b o kach d łu ż sz y c h s ą g o to w e, p rz y k ła d a m y boki te do b o k ó w k ró tsz y c h i z a z n a c z a m y d o kładnie ich k s z ta łt n a k ra w ę d zi d an eg o boku. W ed le zn ak ó w w y p ilo w u je - m y podobnie i w y d łu b u je m y p łe tw y w k ró tsz y c h b o kach i to ta k b y b y ły nieco w ęższe.
D o k ład n e d o p a so w a n ie p łe tw w sz y stk ic h b o k ó w u sk u te c z n ia m y zap o m o cą o stre g o d łu ta.
D o p a so w a n e boki n a le ż y p o z n a c z y ć ołów kiem , b y nic pom ieniać p rz y sklejaniu.
N astępnie w jed n y m z b o k ó w długich w y c in am y okienko n a s z y b y k olorow e.' Znałczy- m y sobie na bo k u o tw ó r 11 cm d ługi a 5 cm sz e ro k i w odległości 3 cm od dołu, to je s t tak ja k w sk a z u je ry s . 2. Na b okach o tw o ru w y c i
n a m y o d sa d ę 5 m m s z e ro k ą i 5 mm g łęb o k ą.
O d sa d a t a s łu ż y nam jako ra m k a do w p ra w ie nia s z y b k o lo ro w y ch .
P o n ie w a ż c z asem p o trz e b a nam sz y b y cz e rw o n e j a c z asem s z y b y żó łtej w ięc m usim y okienko to z a o p a trz y ć w p rz e só w k ę , k tó ra b y n am n a te zm ian y p o zw alała. P rz y g o to w u je m y sobie dWie listew ki o p rz e k ro ju k w a d ra to w y m 1 cm , a długości 23 cm. W listew k ach ty c h ro b im y stru g iem -o d sad n ik iem (gesim shobel) o b s a d y 5 inm głęb o k ie i 5 m m sz ero k ie. O d sa d y te słu ż y ć nam b ęd ą jako p rz e w ó d p rz e su - w k i. P rz y b ija m y te listew ki dopiero po pola- k ie ro w a n iu sk rz y n k i w te n sposób, b y prze- s u w k a ła tw o i w y g o d n ie d a w a ła się w nich
p rz e su w a ć .
P rz e su w k ę
w y k o n u je m y z deseczki 1 cm grubej, 12’ j cm długiej a 8 cm szerokiej. I opiej je st
—
9
g d y skleim y ją z d w u k a w a łk ó w deski 4 cm szerokiej. W te d y je st ona m niej n a ra ż o n a na sp aczen ie się. Na długich k ra w ę d z ia c h p rz e - - su w k i (ry s. 4) ro b im y stru g iem - o d sa d n ik ie m o d sad y 6 mm "głębokie a 5 mm sz e ro k ie. N a ty c h o d sad ach p rz e su w a się d e se c z k a po li
s te w k a c h p o p rzed n io o p isan y ch .
P o p o lak iero w an iu i o czy szczen iu p rz e - su w k i o k le ja m y ją od s tro n y w e w n ę t r z n e j g m b e m gęstem su k n em dla szczelności.
R y s . V I . P r z e s ó w k a . W y m i a r 12 7 2 X 8 c tn.
B oki k ró tk ie.
D rugi bok długi m a w y m ia ry id e n ty c z n e z o pisanym p o p rzed n io bokiem , w k tó r y m je s t okienko.
Z b o k ó w k ró tsz y c h jeden, a m ianow icie p rzed n i d a nam najw ięcej ro b o ty . D ź w ig a on m ianow icie n a sobie c a ły p rz y rz ą d do z a łą c z e nia p rąd u w c z a s ie kopjow ania. R y s. 3 w s k a z u je nam jego w y g ląd . P o śro d k u boku robim y d łutem ro w e k 1 cm szero k i, 8 m m głęboki
— 10 —
i 11 cm długi. O p ró cz tego w o d stęp ie 3 cm od g ó rn e g o b rz e g u w y b ie ra m y w g łęb ien ie 3 cm s z e ro k ie a b cm długie i 8 m m g łęb o k ie n a p ły tk ę e b o n ito w ą (ry s . 11). P ó l c e n ty m e tra po-
R y s . III. B o k k r ó t s z y s k r z y n k i . W y m i a r 1 7 X 1 8 c m .
n iżej w y b ie ra m y tak ie sam e w g łę b ie n ie po stro n ie p rz e c iw n e j n a d ru g ą p ły tk ę e b o n ito w ą.
O bie te p ły tk i tw o rz ą p o d s ta w y n ą w łą c z n ik o p isa n y w d a lsz y c h ustępSch książki.
D alsze sz c z e g ó ły w id ać d o k ład n ie z r y s u n ku 3-go.
— .11 —
W drugim bo k u k ró tk im w ie rc im y tylko je d en o tw ó r p o śro d k u deski w odległości- 4 cm od dolnej k ra w ę d z i. O tw ó r tei,i pow inien m ieć śred n ice o d p o w ied n ią do śre d n ic y w k rę tk i m e talow ej (nippel) opisanej nieco dalej p rz y opisie u m o co w an ia o p ra w k i.
W y k o ń c z y w s z y w ten (sposób w sz y stk ie c z te r y boki sk rz y n k i m usim y je sz c z e ,na górnej k ra w ę d z i w s z y s tk ic h b o k ó w zro b ić o d sad ę 5 mm s z e ro k ą i 5 mm g łęb o k ą. P o s łu ż y n a m ■ o na jako ram k a n a taflę szklarnią.
Dno
sk rz y n k i p o w in n iśm y w y k o n a ć ta k ż e z d e seczk i 12 mm grubej, 23 cm długiej, a 17 ę ą i Szerokiej. P o w in n o ono te ż p o dobnie jak p rz e - su w k a b y ć sklejone z kilku w ą sk ic h d e szczu - lek. R y s. 5 w sk a z u je nam w y g lą d dna. W id zi
m y z ry su n k u , że p o w in n o ono m ieć d o o k o ła o d sa d ę na 12 mm s z e ro k ą a n a 5 m m g łęb o k ą, ta k b y dno w ch o d ziło szczelnie do b o k ó w tw o rz ą c y c h sk rz y n k ę .
W ie rz c h sk rz y n k i
zro b io n y b y ć m usi w sposób p o d o b n y jak robi się deski ry su n k o w e . (P a trz ry s. 1) to je st sk ła d a ć się z d w u liste w e k o p a trz o n y c h ro w kiem 5 m m szero k im a 10 mm głębokim . L i
stew k i te są 3 cm sz e ro k ie a 17 cm długie. N a
stęp n ie p rz y g o to w u je m y w ła ś c iw y w ierzch . Do tego celu sk lejam y d eseczk i 6 cm szero k ie a 19 cm długie zapom ocą rzad k ieg o g o rąceg o kleju s to la rsk ie g o (karuku) i śc isk a m y je m o-
Wymiar23X 17 cm.
- 1 2 —
- 13 —
" : ' ‘.T :• V Cno, tak b y d o b rz e p rz y le g a ły bokam i d o sie bie. Pq w y sc h n ię c iu kleju zd ejm u jem y z z a cisk ó w , w y ró w n u je m y e w en tu aln e n ieró w n o ści stru g iem i ro b im y na obu k o ń cach d esk i czo p y jak w sk azu je ry s , I. C zo p y te ro b im y w ten sp o sób, że zap o m o cą s tr u g a o d sa d n ik a zb ie ra m y po obu stro n a c h o d sa d y szero k ie n a 1 cm a 3 m m głębokie. P o n a le ż y te m d o p aso w an iu ro w k ó w do d eseczk i przyklejam y, lis* '\v k i do deseczki, ścisk ając m o cn o zacisk am i sto larsk ie- mi. W b ra k u za c isk ó w sto larsk ich przybijam y, n a jakiejś n iep o trzeb n ej d e sc e d w ie listew k i d o sy ć g ru b e g w o źd ziam i w o d leg ło ści 230 ent od siebie, rów nolegle, n astęp n ie w k ła d a m y p o m ięd zy nie w ierzch i śc isk a m y zapo m o cą w b i
jan ia klinów p o m ięd zy listew k i a w ierzch . Kli
n y te ścisną nam częśi klejone tak, iż p rz y s ta n ą d o siebie d o k ład n ie i d o b rz e się skleją. P o 'k ilk u godzinach w y jm u je m y w ie rz c h i w y ró w n u je m y heblem dokładnie.
Na g o to w y m w ie rz c h u ro b im y s tru g ie m - o dsaduikiem do o k o ła o d sa d ę sz e ro k ą na 12 mm, a g łęb o k ą na 1 mm. w ięc p o d o b n ie jak W dnie ty lk o m niej g łęb o k ą.
W ten sposób dnielibyśm y g o to w ą sk rz y n k ę chodzi tylko je sz c z e o sklejenie i w y k o ń czen ie
jej. ■ ^ .
Klejenie skrzynki.
P r z y sklejaniu b o k ó w chodzi o d o k ład n e p rz y s ta w a n ie p łe tw i o sklejenie p o d n a le ż y tym k ątem b y sk rz y n k a nie b y ła k rz y w ą .
W ty m celu m usim y m ieć d w a p rz y n a j
m niej zaciski sto larsk ie. S ą to k lam ry d re w n ia -
— 14 — r .
n é z a o p atrzo n e, n a jed n y m bo k u śru b a d re w nianą. Z aciski tak ie m ożem y so b ie p o ż y c z y ć na p a rę godzin u znajom ego sto la rz a .
B ie rz e m y boki sk rz y n k i, sm a ru je m y p łe tw y g o rą c y m , rzad k im klejem , sk ła d a m y ’ra z e m i n astę p n ie śc isk a m y z a c isk a m i d o k ład n ie u w a ża ją c b y boki sk rz y n k i b y ły w zg lęd em siebie «.
w p o ło żen iu pod k a te m p ro sty m . P o d końce ś ru b y zacisk o w ej p o d k ła d a m y p o k a w a łk u d r z e w a b y nie porysow rać ścian b o k ó w .
M o żem y jed n o cześn ie p rz y m o c o w a ć ta k ż e d n o s k rz y n k i, p rz y k le ja ją c je k aru k iem i p r z y k rę c a ją c m ałem i żelaznem i lub m osiężnem i śru b k am i do b o k ó w . R ad zę jed n ak osobno sk le ja ć boki, a p o te m d o p iero po w y sch n ięciu p rz y k le ja ć dno.
S k lejoną już s k rz y n k ę o c z y s z c z a m y d o k ła dnie stru g iem , n a stę p n ie p a p ierem szk lan n y m . Jeżeli w p łe tw a c h o k ażą się s z p a ry , to n ale ż y je z a k ita w a ć m ieszan in ą k a ru k u z d ro b n y m i tro cin am i d rz e w n y m i, a po W yschnięciu w y g ład zić p a p ierem sz k la n n y m (glaspapier).
W y g ła d z o n ą i w y p o le ro w a n ą s k rz y n k ę sm a ru je m y z z e w n ą trz lak ierem najlepiej ko lo ru ciem n o -czerw o n eg o , lub te ż p o litu ru jem y na m achom D o p o litu ro w a n ia p o trz e b a nam ro z - czy n u szellaku w sp iry tu sie o ra z aniliny c z e r
w o n ej. Z p o w o d u b ra k u m iejsca nie m o g ę tu o p isać szcz e g ó ło w o p ro c e d e ru p o litu ro w an ia, kto w ię c nie po trafi p o litu ro w a ć niech polakie- rn je sk rz y n k ę lak ierem em aliow ym .
W e w n ą trz m usim y p o la k ie ro w a ć sk rz y n k ę
»na b ia ło i to b a rd z o d o k ład n ie. T rz e b a do tego celu sm a ro w a ć b ia łą fa rb ą p rzy n ajm n iej tr z y
ra z y , sto p n io w o c o raz g ę stsz ą . P o p o lak iero - . w aniu sk rz y n k i w e w n ą trz i z e w n ą trz odstaw ia*
m y ją do w y sc h n ię c ia , i zajm iem y się w y k o n a niem z a w ia só w i w łą c z n ik a ele k try c z n eg o . ■
Z a w ia sy .
D o naszej sk rz y n k i nie m o żem y u ż y ć z w y c z a jn y c h z a w ia só w , g d y ż z a w ia s y n a sz e m u szą b y ć e la sty c z n e , m u szą się p o d d a w a ć w m ia
rę g ru b o ści s z k ła k ilsz y i m u szą w y w ie r a ć p e w ien n acisk na odbitkę. G rają one tu tą sam ą r o l ę ’co s p rę ż y n y w z w y c z a jn e j ra m c e do k o - pjow ariia.
R y s. 6 w sk a z u je nam ich w y g lą d a . r y s . i ich um oco w an ie. B ie rz e m y p a se k b la c h y m o siężnej (ew en tu aln ie żelazn ej) 2 cm sz e ro k i i o bcinam y d w a k a w a łk i po 8 cm a d w a po 9 cm długie. Z je d n eg o k o ń ca n ac in a m y n a nich ząbki p o trz e b n e do w y k o n a n ia za w ia su , n a stęp n ie zag in am y o dpow iednio i w k ła d a ją c po k a w a łk u d ru tu 2 m m g ru b eg o , z a g in a m y do o k o fa tego d ru tu . P rz e c iw n e k o ń ce śc in a m y jak w sk a z u je ry su n e k 6. N a końcu d łu ższeg o k a w a łk a z a w ia su z a g in a m y uszko n a s p rę ż y n kę. W o d stęp ie 1 cm od u szk a w ie rc im y dwra o tw o ry 3 m m -św id e rk ie m z o d stę p e m 1 cm . M iędzy tem i o tw o ra m i w y c in a m y b lach ę tak , że p o w sta n ie p o d łu ż n y o tw o re k . P o d o b n e o tw o rk i ro b im y te ż w o d stęp ie 1 cm od sa m e go za w ia su . D ru g ie ram ię z a w ia su o trz y m u je z w y k łe o k rą g łe o tw o rk i w ilości 5 jak w s k a z u je ry s. 6. D ó sk o m p le to w a n ia z a w ia s ó w p o trz e b a nam je sz c z e d w u h a c z y k ó w n a u m o co w an ie drugich k o ń có w sp rę ż y n e k . H a c z y k i te ro b im y
z p a sk ó w b lach y 1 cm sz ero k ich i 3 cm d łu gich. W h a c z y k a ch ty c h w ie rc im y też po je-
d n y rn o tw o rk u na śiu b k ę . P o trz e b a n am tr z y tak ie h aczy k i.
— 17 —
W id zim y w ięc, że z a w ia s n a sz s k ła d a , się z 4 części: ram ien ia g ó rn eg o a, ram ien ia s p r ę ż y n o w an eg o b, s p rę ż y n y sp r. i h a c z y k a c.
N astępnie p o trz e b u je m y jeszcze zaniku.
n r
0 0
V
R y s . VII. Z a m e c z e k , a ) c z ę ś ć g ó r n a , e) c z ę ś ć d o l n a .
Z am ek
musi podobnie jak i z a w ia sy b y ć sp rę ż y n u ją c y , w ięc d o ln a jego c z ę ść będzie zupełnie tak sam o z b u d o w an a jak u z a w ia só w . S k ła d a się w ię c 4 o n a też z p a s k a b lach y m osiężnej 1 mm g ru b ej, 2 cm szero k iej i 9 cm d łu g ie j, G ó rn a za ś c z ę ść je st 5 cm d łu g a i w y g ię ta jak w sk azu je ry s . 7.
C zęść , b m a w y g ięcie p ie rw s z e n a w y so k o śc i 1 5111111, d ru g ie za ś n a w y so k o śc i n a s tę p n y c h 15 m m . R e s z ta p o zo staje n a u c h w y t. W idzim y, że za m e c ze k je s t w y g ię ty nie pod k a te m p r o sty m . C hodzi tu o to, b y rz e c z y w iś c ie ła tw o za m y k a ł w ierzch a p a ra tu . D latego te ż w w ie rz chu sk rz y n k i m usim y zro b ić m ałe w c ię c ie od
p o w ia d a ją c e w y g ięciu zam eczk a.
S p rężyn y
p rz y g o tu je m y sobie z d ru tu sta lo w e g o g ru b e go n a 0‘8 cm. O w ijam y n a k a w a łk u d ru tu ż e lazn eg o lub m osiężnego g ru b o ści - cni, d ru t sta lo w y do o k o ła n a d łu g o ści 6 c m , n astęp n ie ro z c in a m y go n a trz y ró w n e k a w a łk i, ro b im y n a obu k o ń cach k ażd eg o h a c z y k i i z a c z ep ia m y o k o ń ce z a w ia só w i h a c z y k ó w sp o rz ą d z o n y c h p o p rzed n io z b lach y .
U m ocow anie za w ia só w .
Z a w ia sy m usim y ta k u m o co w ać, b y części ru c h o m e z a w ia s u w y p a d ły w linji p o m ięd zy w ie rz c h e m a sk rz y n k ą . U ż y w a m y do um oco
w a n ia śru b e k g ru b y c h u g ó ry n a 3 m m , a l cm długich. G ó rn e ra m io n a z a w ia s ó w n a le ż y w y g iąć o dpow iednio do k s z ta łtu w ierzch u . Ś ru b k i p rz y trz y m u ją c e dolnej sp rę ż y n o w a n e ram io n a z a w ia s ó w m u sz ą b y ć n ie c o luźne, b y um ożli-
• w ia ć z a w ia so m p rz e su w a n ie się.
H a c z y k i u m o ty w u je m y w odległości 25 mm od k ra ń c a z a w iasu , b y sp rę ż y n y b y ły stale nie
co n aciąg n ięte.
—
18
-— 19 —
W łą c z n ik p rądu.
W łą c z n ik , p rą d u m usi b y ć ta k urządzony,, b y p o w o d o w a ł zap alen ie się ś w ia tła e le k try c z n ego z a k ażd em zam k n ięciem sk rz y n k i. W ty m , celu m usi on b y ć s k o n s tru o w a n y n a stę p u ją c o :
S k ła d a się 011 z d w u sw o rz n i m e ta lo w y c h , k tó re z a zam knięciem sk rz y n k i, z o sta ją do sie
bie zbliżone i p rz e z to z a m y k a ją obieg p rą d u . J a k o o sa d y ty c h s w o rz n i u ż y je m y b la c h y m o
siężnej 1 m m g ru b e j w y m ia ru 3 X 4 cm. J e d n ą z nich w y c in a m y ja k w sk a z u je ry ś. 8 a, w ie r
cim y w nim d z iu ry w edlei 'ry su n k u , w ielk o ści
R y s . VIII. i I X . S p o s ó b w y k o n a n i a o s a d y j e d n e g o s t y k u (kontaktu") w ł ą c z n i k a p r ą d u ,
ró w n e j śre d n ic y , s w o rz n ię n a stę p n ie z a g in a m y i m am y dzięki tem u p rz e w ó d . W k ła d a m y w , nią k a w a łe k d ru tu m iedzianego lub m o siężn eg o g ru b o ści 3 m m , d łu g o ści 25 m m z a o p a trz o n y z obu s tro n w g łó w k i. P o m ię d z y g łó w k ą g ó rn ą a o sad ą, d a je m y k a w a łe k sp rę ż y n k i z cienkiego:
sta lo w e g o d ru tu . P a tr z ry s . 9 b.
C z ę ść A. w łą c z n ik a ry s . 10, w y k o n u jem y te ż z b lach y m osiężnej 1 mm g ru b ej w y m ia ru
■3X4 cm. Je d e n jej k o n iec o w ijam y do o k o ła s w o rz n ia o śre d n ic y 3 m m a 7 cm długiego.
I , ‘
—
20
—15
<1^
- B |
o - o
O o
R y s . X . S p o s ó b w y k o n a n i a o s a d y d r u g i e g o , g ó r n e g o s t y k u , w ł ą c z n i k a .
S w o rz e ń ten je s t podobnie jak po p rzed n i, z a o p a trz o n y wr g łó w k i. P o m ię d z y g łó w k ę g ó rn ą a b la sz k ą w k ła d a m y s p rę ż y n k ę z cienkiego s ta
lo w eg o d ru tu .
S k o ń c z y w sz y te ro b o ty , p rz y g o to w u je m y so b ie d w a k a w a łk i p ły tk i eb o n ito w ej lub fib ry -
n y (H artgum m i, F ib er) (ry s. 11), d łu g o ści 6 cm , sz e ro k o ści 3 cm a 5 m m g ru b o ści. Do p ły te k ty c h p rz y n ito w u je m y p o p rzed n io w y k o n a n e części w łą c z n ik a , k a ż d ą n a jed n ej z p ły te k . W m iejscach zn a c z o n y ch A i B u m o co w u jem y śru b k i lub spinki b ieg u n o w e do p o łączen ia p rz e w o d n ik ó w e le k try c z n y ch .
— 21 -
D o n ito w an ia u ż y je m y najlepiej d ru tu m ie
d zianego 2 mm.
P r z e d p rz y m o c o w a n ie m z a w ia s ó w m usim y się jed n ak zająć u m o co w an iem in stalacji ele
k try c z n e j w e w n ą tr z sk rzy n k i.
P o u k ończeniu o p isa n y c h ro b ó t, p rz y ś ru b o - w u je m y w łą c z n ik do bo k u d esk i sk rz y n k i ja k w sk a z u je ry s. 3, regulując ta k o d stę p y , b y s w o rz n ie p rz y o tw a rty m w ie rz c h u a p a ra tu n ie d o ty k a ły do siebie, z a ś s w o rz e ń g ó rn y p o w i
nien nieco w y s ta w a ć p o n ad b rz e g s k rz y n k i.
P r z y zam knięciu s k rz y n k i a p a ra tu p o w in n y ob a sw o rz n ie s ty k a ć się ze sobą.
—
22
—V
O kienka.
Do o kienek k u p u jem y w sklepie d w a k a w a ł k i s z y b y kolo ro w ej w y m ia ru 6 X 6 cm . Jo-
d en z nich p ow inien b y ć ze sz k ła ru b in o w eg o (czerw o n eg o ), d ru g i zaś ze s z k ła p o m a ra ń c z o w ego.
S zy b k i te w s ta w ia m y obok siebie w o k ien ku boku jak w sk a z u je ry s u n e k 2 i u m o co w u je
m y z a p o m o cą cieniutkich liste w e k d re w n ia nych i szty fcik ó w . W m iejscu p o la c z e n ia obu szk ieł' n ak lejam y od śro d k a % cm p a se k p a p ie
ru cz a rn e g o w jaki o p a k o w a n e są klisze fo to graficzne. P a p ie r te n najlepiej je st p rz y k le ić z a p om ocą sy n d etik o n u . P r z y u m o c o w y w a n iu li
s te w e k trz e b a u w a ż a ć , b y nie w y s ta w a ły one i nie d a r ły nam sukna, k tó rem w y k le jo n a je s t p rz e só w k a .
O p ra w a ża ró w k i.
Do kom pletnego u rz ą d z e n ia a p a ra tu p o trz e - . ba* nam jeszcze u m o co w ać o p ra w k ę n a lam pki;
ele k try c z n ą.
K upujem y w sklepie z w y c z a jn ą , no rm aln ą o p ra w k ę do lam pki, bez k u rk a i ta k z w a n y nippel. N ippel je s t to k a w a łe k ru rk i m osiężnej o p a trz o n y z obu stro n n aw o jem (gw intem ) o d p o w iad ający m g w in to w i o p ra w k i.
R o z b ie ra m y o p ra w k ę , w k rę c a m y do niej ' nippel i w y w ie rc a m y w dolnej części o p ra w k i d w a o tw o r y 4 mm śre d n ic y . N astępnie w k rę cam y d ru g ą s tro n ę nippla w o tw ó r w y w ie rc o n y w drugim boku, p rz e c iw le g ły m do boku z w łącznikiem .
P o d ru g iej z e w n ę trz n e j stro n ie boku p r z y k r ę c a n y k o n ta k t w ty c z k o w y (p a trz ry s. 15).
W k o ntakcie ty m z a łą c z a m y d w a k a w a łk i p rz e w od n ik a izo lo w an eg o i p rz e p ro w a d z a m y je
— 24 —
p rz e z o tw ó r w boku. N astęp n ie łą c z y m y w e d le sz e m á tu w sk a z a n e g o n a ry s . 12, to je st jeden p rz ew o d n ik łą c z y m y w p ro s t z biegunem o p ra w k i, d ru g i p ro w a d z im y do k o n ta k tu A, .(rys. 10) p rz y m o c o w u ją c go w m iejscu A zap o - m ocą śru b k i m osiężnej. O d k o n ta k tu B w łą c z n i
k a p ro w a d z im y d ru t do drugiego bieg u n a
R y s . X III . K s z t a ł t ta f li s z k l a n n e j . W y m i a r 2 2 X 1 6 c m .
/
o p ra w k i. W id zim y z tego, że p rą d m oże się d o s ta ć do ż a ró w k i tylko p o zetknięciu się obu ! sw o rz n i w łączn ik a.
S z e m a t p o łą c z e n ia m a m y je sz c z e u w id o cz
n iony n a ry s . 14.
Ż a ró w k i u ż y je m y tu zależnie, od ź ró d ła p r ą du, w ięc jeżeli m am y np. napięcie 110 volt, to d a m y ż a ró w k ę n a 110 v o lt i t. p. J e ż e li u ż y w a ć b ęd ziem y a k u m u la to ró w , to m usim y d a ć w n a sz y m a p a ra c ie nie n o rm aln ą o p ra w k ę , tylko ,
— 25 —
tak z w a n a „M ignon“, to je s t m n iejszeg o w y m iaru. P r z y n o rm aln y m p rąd zie p o w in n iśm y m ieć p rzy n ajm n iej 35 św ie c o w ą ż a ró w k ę . P r z y a k u m u lato rach lub suchej b a te rji A k ie s z o n k o w ej lam pki ele k try c z n ej m ożem y um ieścić d w ie żaró w k i lub też kopjow anie będ zie trw a ło nie
co dłużej w s k u te k m ałej ilości św ie c w ż a rów ce.
M ató w k a.
Dla lepszego i jed n o stajn iejszeg o ś w ia tła w n aszy m a p a ra c ie z a o p a tru je m y go w m ató w k ę.
R o z p ra sz a o na nieco ś w ia tło i c z y n i je jedno- stajniejszem .
W w y so k o śc i 13 cm od d n a a p a ra tu u m ie
sz c z a m y d o o k o ła b o k ó w sk rz y n k i liste w k ę 5 mm szero k o ści, śc ię tą skośnie jak w sk a z u je r y sunek 14. L iste w k ę tą p rz y b ija m y d ro b n y m i g w o źd zik am i do ścian. S łu ż y nam ona jako ra m k a n a m ató w k ę.
N a ra m c e tej u m ie sz c z a m y po w y k o ń czen iu w n ę trz a a p a ra tu m ató w k ę, w y m ia ru 21X1?*
cm i zab e z p iec z a m y od w y p a d n ię c ia p r z y o b ra caniu .a p a ra tu zapoinocą kilku g w o źd zik ó w w b ity ch p onad m a tó w k ą w ścian k i sk rzy n k i.
T afla szklanna.
P o n a d m a tó w k ą w o d sad zie b o k ó w k ła d z ie m y s z y b ę k ry s z ta ło w ą g ru b o ści 3 —5 mm a w y m iaru 2 2 X 16 cm. S z y b a ta m usi m ieć- jednak w y cięcie n a 7 m m głębokie jak w sk a z u je r y s u nek 13. W y c ię c ie to m usim y zam ów ić i szk lą-
■M :|=!
R y s . X I V . P r z e k r ó j a p a r a t u .
rza, g d y ż ro b iąc je sam i n a p ew n o zbijem y kilka tafli co d ro żej w y n ie sie jak cen a w y k o n a n ia w g łęb ien ia p rzez fach o w ca.
— 27 —
W y k o ń c z e n ia a p a ra tu .
P o n ie w a ż chodzi nam o to, b y odbitki p r z y s ta w a ły jak najlepiej do tafli szk lan n ej i do kli
szy , w ię c m usim y z a o p a trz y ć w ie rz c h a p a ra tu w sukno. Do tg o celu sm a ru je m y obficie w e w n ę trz n ą stro n ę w ie rz c h u rzadkim karu k iem , n a k ła d a m y n,ań k a w a łe k d o b reg o w ło c h a te g o sukna, o b cią ż a m y w ie rz c h k ła d ą c n a czem ś
R y s . X V . K o n t a k t w t y c z k o w y i w t y c z k i k a b l o w e d o p r z e w o d n i k a d o p r o w a d z a j ą c e g o p r ą d d o a p a r a t u .
g ładkiem i ró w n e m , b y sukno d o b rze p r z y s ta w a ło p rz e d zaschnięciem . P o p a n i godzinach g d y w y sch n ie, o b cin am y sukno ró w n o z o d sa- dą w ie rz c h u a p a ra tu . D zięki te m u suknu, b ęd ą p a p ie ry fo to g raficzn e p rz y le g a ć d o b rz e p rz y k o piow aniu. J e s t to u rz ą d z e n ie analogiczne do su k n a w ra m c e do k o p io w an ia.
T a k w y k o ń c z o n y a p a ra t je s t już g o tó w do u ży tk u . P o tr z e b a nam je sz c z e p rz e w o d n ik a do w łączan ia a p a ra tu w obieg p rą d u .
28 -
Do tego celu u ż y je m y p rz e w o d n ik a z a k o ń czo n e g o d w o m a w ty c z k a m i, jak w sk a z u je ry s.
15. D łu g o ść p rz e w o d n ik a z a le ż y od tego, ja k d alek o od a p a ra tu b ęd ziem y mieli źró d ło p rąd u .
Kopiowanie.
P r z y racjo n aln em u życiu a p a ra tu m ożem y w y k o n y w a ć nim 100—250 o d b itek n a godzinę, oczyw iście1 nie licząc w y w o ły w a n ia i u tr w a lania.
N a tafli szklannej k ła d z ie m y kliszę, k tó rą ch cem y kó p jo w ać, z a o p a tru je m y ją w o d p o w ie
dnią m ask ę jeżeli to m a b y ć p o c z tó w k a , n a stęp n ie n a k ła d a m y na kliszę p a p ier fo to g rafi
czn y . Jeżeli u ż y w a m y p ap ieru b ro m o w eg o , to n a św ietlen ie tr w a p rz y 2 0 -św ieco w ej żarów ce, c k o ło 1—3 sekund, p r z y p a p ie rz e ch lo ro -b ro - m o w y m n aśw ietlan ie tr w a 20—40 sekund. P r z y n e g a ty w a c h b ard zo m d łych, .należy p o m ięd zy m a tó w k ę a sz y b ę szklarnią w ło ż y ć jeszcze k a w a łe k bibułki, b y n aśw ietlan ie uczynić p o w o l
niejsze»!.
U ż y w a ją c a p a ra tu jako lam p y fo to g raficz
nej, z a m y k a m y w ierzch na zam eczek , p rz e s u w a m y p rz e s u w k ę i o trz y m u je m y c z e rw o n e św ia tło . P rz e s u w a ją c p rz e su w k ę w p rz e c iw n ą s tro n ę , m a m y ś w ia tło p o m a ra ń c z o w e, słu żące d o u trw a la n ia kopji do w k ła d a n ia p ap ieru clilo-
ro -b ro m o w eg o i t. p.
S A M O U C Z E K T E C H N I C Z N Y .
= W Y D A W N I C T W O P O P U L A R N O - N A U K O W E . = =
D o ta d w y s z ły z d r u k u n a s tę p u ją c e tom iki-.
N r . 1. N r . 2.
I n d u k t o r . P r j y r z ą d - d o l a k s i ę b u d u j e a p a r a t w y t w a r z a n i a i s k i e r z 4 f o t o g r a f i c z n y . Ż I I r y c i*
r y c i n a m i - n a m i .
Nr 3, J a k s i ą f o t o g r a f u j e .
Z S r y c i n a m i .
N r . N r . 5 * N r» 6 .
T e l e f o n d o m o w y . D v n a m o M a c h i n a d o O g n i w a i b a t e r j e g a l w a - Z I I r y c m a m i . w y t w a r z a n i a e l e k t r y k i n k z n e . £ Z 16 r y c i n a m i ,
z 18 r j c l n a m i .
N r . 7 . M o t o r y e l e k t r y c z n e .
Z 18 r y c i n a m i .
C iąg d a ls z y n a s t r, 31 i 32.
W d r u k u :
A p a r a t d o p o w i ę k s z a n i a f a t o g r a f j i . K i n e m a t o g r a f . A k w a r i u m . H e r b a t f u m . M o t o r y b e n z y n o w e M a s z y n a p a r o w a T u r b i n a p a r o w a . K o le j j e d n o t o r o w a . L o k o m o t y w a e l e k t r y c z n a . Z e g a r y e l e k t r y c z n e . B a l o n y M ło d y e l e k t r o t e c h n i k . M o t o r y p r ą d u p r z e m i e n n e g o . D y n a m o o p r ą d z i e p r z e m i e n n y m D o m e k z a k o p i a ń s k i » Z a g r o d a w ł o ś c i a ń s k a . M o s t y ż e l a z n e . S t a r o ż y t n e m a s z y n y
o b l ę ż n i c z e . O k r ą t w o j e n n y . P u d e l k a n a o w a d y .
N a k ła d e m k s i ę g a r n i B. K O T U L i, C ie s z y n p o l s k i.
N r . 1 0 . T e l e g r a f b e z d r u t u ,
Z 21 r y c i n a m i . N r . 9 .
T e l e g r a f M o r s e ‘a . Z 7 r y c i n a m i . N r . 8 .
B u d o w a l a t a w c a . Z 4 0 r y c i n a m i .
N r , 1 2 . P o m p y w o d n e ,
Z I I r y c i n a m i ,
N r . 13 . E l e k t r o f o r o r a z p r z y
r z ą d y p o m o c n i c z e . Z 1 0 r y c i n a m i . N r , 1 1 .
A k u m u l a t o r y Z 7 r y c i n a m i .
N r . 15 . J e d n o p ł a t o w c e i d w u p ł a t o w c e , Z 16 r y c i n a m i . N r . 14,
P r z y r z ą d d o E l e k t r o l i z y Z 8 r y c i n a m i .
N r . 16.
C a m e r a o b s c u r a , Z 6 r y c i n a m i .
N r . 1 7 . K o l a w o d n e l t u r - N r . 1 8 . C i e m n i a f o t o g r a - N r . 1 9 . D y n a m o o p r ą d z i » b l n y . Z 2 9 r y c i n a m i . f ; c z n a . Z 2 5 r y c i n a m i . s t a ł y m . Z 1 3 r y c i n a . i l .
N a k ł a d e m k s i ę g a r n i D. K O T U L I , C i e s z y n p o l s k i .
S A M O U C Z E K T E C H N I C Z N Y .
- = = W Y D A W N IC T W O P O P U L A R N O - N A U K O W E . = = = = =
S A M O U C Z E K T E C H N I C Z N Y .
W Y D A W N I C T W O P O P U L A R N O - N A U K O W E .
N r . 2 0 . Z b i e r a n i e 1 z u - N r . 2 1 . T o r o e d o w c e . N r . 2 2 . T a r t a k w o d n y , ż y ł k o w a n i e n i e u ż y t k ó w . Z 2 3 r y c i n a m i . Z 17 r y c i n a m i .
N r . 2 6 . R o b o t y k a r t o n o w e , N r . 2 7 . S i l n i k n a p r ą d w a n o p l a s t y k i i d o G a l- Z 2 3 r y c i n a m i . s t a ł y . Z 2 3 r y c i n a m i . w a n o s t e g j i . Z 1 0 r y c i n a m i .
N r , 2 9 . E l e k t r y c z n a k o l e j N r . 3 0 , B u d o w a ł e r r a r j u m . N r . 3 1 . E l e k t r . a p a r a f d o l i n o w a . Z 5 8 r y c i n a m i . Z 14 r y c i n a m i . k o p i o w a n i a k l i s z . Z 15 r y c .
N a k ła d e m k s ię g a r n i B . K O T U L I w C ie s z y n ie p o l s k im.
