• Nie Znaleziono Wyników

Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 30, Nr 6

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 30, Nr 6"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

TECHNIK u n d KULTUR

H g l | 30. JAHRGANG BERLIN, 30. JUNI 1939 Nr. 6, S. 77—92

D I E Z E I T S C H R I F T D E R D E U T S C H E N D I P L O M - I N G E N I E U R E

I n h a l t : Vom K ernproblem d e r H ochschulreform . . . 77— 85 K u r z b e r i c h t e ... 85— 87 Pro und C o n t r a ... 87—88

L ite ra tu r: N eue B ü c h e r ... 8 8 —89 Z e i t s c h r i f t e n ... 89—92 D i s s e r t a t i o n e n ... 92

Dom fkrnproblem Dec fiocfifdiulrefocm

D ie a n g e o r d n e te V e r k ü r z u n g d e r S tu d i e n d a u e r a n d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n m u ß te n o t w e n d i g e r ­ w e is e d ie F r a g e e in e r g r u n d s ä tz lic h e n R e f o r m d e s H o c h s c h u ls tu d iu m s w ie d e r in d e n V o r d e r g r u n d b r i n ­ gen . In d e r T a t, in le t z te r Z e it s in d in v e r s c h ie d e n e n O rg a n e n A u fs ä tz e e rs c h ie n e n , d ie s ic h v o n v e r s c h i e ­ d e n e m S ta n d p u n k t a u s, m it d e m P r o b l e m d e r S tu d ie n re fo r m b e s c h ä f tig e n .

S o is t b e s o n d e r s B e a c h tlic h , w a s 1 G e n e r a l i n s p e k t o r P ro f e s s o r D r.-In g . F . T o d t in d ie s e m Z u s a m m e n ­ h a n g a u f d e r d ie s jä h r ig e n T a g u n g d e s V e r e in s d e u t ­ s c h e r In g e n ie u r e in D r e s d e n a u s f ü h r te :

„ . . . W e n n d a h e r , u m e in e m e i n m a l i g e n B e d ü rfn is a b z u h e lfe n , z w e i- b is d r e i ta u s e n d In g e n ie u re e i n m a l i g d e r d e u ts c h e n T e c h n ik z u g e fü h r t w e r d e n m ü s s e n , s o k a n n d ie s , w e n n n o t ­ w e n d ig , d a d u r c h e rf o lg e n , d a ß d ie s e n z w e i- b is d r e i ta u s e n d M e n s c h e n e in T e il d e r A u s b ild u n g s ­ z e it g e n o m m e n w ir d u n d s ie v o r z e i ti g i n d e n B e ru f g e s te llt w e r d e n . , . W ir h a b e n , w e n n e s s e in m u ß , fü r e in e s o lc h e e i n m a l i g e N o tw e n d ig k e it v o lle s V e r s tä n d n is — , d a g e g e n w e h r e n w ir u n s g e g e n d ie A n s ic h t, d a ß d ie A u s b ild u n g d e s I n g e n ie u r s , a ls o d e s F ü h r e r s in d e r T e c h n ik , w e n ig e r s o r g ­ fä ltig , f lü c h tig e r u n d o b e r f lä c h lic h e r e rf o lg e n k ö n n e a ls z u m B e is p ie l d ie A u s b ild u n g a n d e r e r a k a d e m is c h e r B e r u f e , . , W ir b e to n e n a u s d r ü c k ­ lich , d a ß d ie s e E li te d e r I n g e n ie u r e g e r a d e a n a l l ­ g e m e in e r B ild u n g u n d A u s b ild u n g n ic h t w e n ig e r G r u n d la g e n b r a u c h t , a ls e t w a e in V e r w a l tu n g s ­ b e a m te . . . ”

H ie r k o m m t z u n ä c h s t k l a r z u m A u s d r u c k , d a ß d ie v e rf ü g te K ü rz u n g d e r S tu d i e n z e it a ls „ N o tm a ß n a h m e "

b e t r a c h t e t w e r d e n so ll, n ic h t a b e r a ls e in e n D a u e r ­ z u s ta n d . A n d e r e r s e i t s i s t m a n sic h a b e r w o h l d a r i n ein ig , d a ß d ie in d e n l e t z te n z w e i J a h r z e h n t e n zu e in e m „ v e r k e h r s ü b li c h e n " Z u s ta n d e n tw ic k e lte s tä n d ig e V e r lä n g e r u n g d e r S tu d i e n z e it n ic h t tr a g b a r ist. E s m u ß a ls o d a s M itte l g e f u n d e n w e r d e n , d e n H o c h s c h u lu n te r r ic h t s o z u i n t e n s iv ie r e n , d a ß d e r g e w ü n s c h te u n d n o tw e n d ig e E rfo lg in e in e r Z e i t­

s p a n n e n o r m a le r w e i s e e r r e i c h t w e r d e n k a n n , d ie a lle n b illig e n E r f o r d e r n is s e n u n s e r e r Z e ite p o c h e in Z u k u n ft R e c h n u n g tr ä g t.

1 „R undschau D eu tsch er T echnik" vom 25. M ai 1939, Nr. 21.

S o w e it in l e t z t e r Z e it S te llu n g z u d ie s e r F r a g e g e n o m m e n w u r d e , k o n n t e d a r i n z ie m lic h e E in h e llig ­ k e i t f e s tg e s t e ll t w e r d e n , d a ß d a s Z ie l: S t u d i e n z e i t ­ v e r k ü r z u n g o h n e H e r a b s e t z u n g d e s A u s b il d u n g s ­ s t a n d e s — n ie m a ls d u r c h o r g a n i s a to r is c h e M a ß ­ n a h m e n a ll e in e r r e i c h t w e r d e n k a n n ; w e d e r d u r c h m e h r o d e r w e n ig e r s c h a r f e B e s c h n e id u n g d e r F e r i e n , n o c h d u r c h e in e A r t „ K o m p r e s s io n " d e s U n t e r r i c h t s ­ s to f f e s o d e r m it b e id e n M i tt e ln z u g le ic h . S o la n g e e s s ic h b e i d e r Z e it k ü r z u n g a u f s e c h s H a lb ja h r e n u r d a r u m h a n d e lt , d a ß „ e in e m e i n m a l i g e n B e ­ d ü r f n is " a b g e h o lf e n w ir d , k a n n m a n s ic h ( o d e r m u ß m a n s ic h w o h l a u c h ) m it in d e r H a u p t s a c h e o r g a n i­

s a t o r i s c h e n M a ß n a h m e n a b fin d e n .

A b e r : d ie G e f a h r b e s t e h t, — u n d d ie b is h e r ig e n E r f a h r u n g e n m it d e r „ H o c h s c h u lr e f o r m " s o l lt e n d a r ­ a u f a u f m e r k s a m m a c h e n ! — ■, d a ß s o l c h e o r g a n i ­ s a t o r is c h e B e h e lf s m a ß n a h m e n s ic h a llm ä h lic h z u e in e m D a u e r z u s t a n d e n tw ic k e ln . U n d d i e s e r i s t d a n n a u c h , v e r m ö g e d e m je d e r I n s t i t u t i o n i n n e w o h n e n d e n T r ä g h e i ts m o m e n t , n u r s e h r s c h w e r z u ü b e r w in d e n .

D ie Z e it i s t r e if, s ie i s t in f o lg e i h r e r n a t i o n a l ­ s o z i a li s tis c h e n D y n a m ik n o c h n ie s o a u f g e s c h lo s s e n u n d g ü n s tig g e w e s e n , u m d e m n u n in s R o lle n g e ­ k o m m e n e n R a d n e u e B e s c h le u n ig u n g z u e r t e il e n . W o ll te m a n h e u te w ie d e r w ie v o r 1933 in d e r F r a g e d e r „ H o c h s c h u lr e f o r m " in d e r „ O r g a n is a ti o n " u n d d a m it a n d e r O b e r f lä c h e d e r D in g e s t e c k e n b le ib e n , w ü r d e a u c h j e t z t d ie H o c h s c h u le n ic h t in s ic h s e l b s t d ie K r a f t fin d e n , i h r e R e fo rm in d ie T ie f e z u f ü h r e n , so w ä r e d ie s e in B e w e is , d a ß d ie T e c h n is c h e H o c h ­ s c h u le n o c h n ic h t i n ih r e m in n e r e n W e s e n n a t i o n a l ­ s o z ia lis tis c h g e w o r d e n w ä r e .

D e n n : d e n F o r d e r u n g e n d e r n e u e n Z e it e p o c h e le d ig lic h d u r c h m e c h a n is c h e M i tt e l z u b e g e g n e n , d ie n u r d e r e n g b e g r e n z t e n G e g e n w a r t d ie n e n u n d d a f ü r d ie G e f a h r h e r a u f b e s c h w ö r e n , d a ß d ie Z u k u n f t g e o p f e r t w ir d , is t u n n a ti o n a ls o z ia lis t is c h . E s k a n n n u r d a s Z ie l u n v e r r ü c k b a r v o r d e n A u g e n s t e h e n : d ie G e g e n w a r t s a u f g a b e n z u m e i s t e r n im D ie n s te a n d e r Z u k u n f t v o n V o lk u n d S ta a t .

D ie H o c h s c h u le im D r i t t e n R e ic h i s t n a t i o n a l ­ s o z ia lis tis c h — o d e r s ie is t e s n ic h t. S ie m u ß e in le b e n d ig e s G lie d im G e s a m to r g a n is m u s d e s V o lk e s s e in , d ie s e m d i e n s t b a r u n d n o tw e n d ig z u g le ic h . E s g ib t k e in e „ E ig e n g e s e tz li c h k e it " d e r H o c h s c h u le , so w e n ig w ie e s e in e „ E ig e n g e s e tz li c h k e it " d e r W i r t ­ s c h a f t o d e r ir g e n d e in e r a n d e r e n F u n k ti o n v o lk lic h e n

(2)

78 K. F. S t e i n m e t z : Vom K ern p ro b lem d e r H ochschulreform Technik u. K ultur

L e b e n g e b e n k a n n : a l l e s s t e h t u n d m u ß s t e h e n u n t e r d e r h ö h e r e n W e s e n h e i t d e r G e m e in s c h a f t . D ie H o c h s c h u le h a t i h r e A u f g a b e in d e r g r o ß e n O r g a n ik ; u n d , u m d ie s e o p ti m a l j e d e r z e i t z u e r f ü lle n , m u ß d ie H o c h s c h u le s e l b s t „ l e b e n d ig “ , d y n a m is c h s e in — o d e r s ie lä u f t s ic h n a t u r w e n d i g to t.

H i e r s t o ß e n w i r z u m i n n e r s te n K e r n d e s P r o b l e m s v o r.

*

In d e r Z e it n a c h d e m K r ie g e i s t v ie l v o n d e r H o c h ­ s c h u lr e f o r m d ie R e d e g e w e s e n . V o n d e n v e r ­ s c h i e d e n s t e n i n t e r e s s i e r t e n S e i t e n w u r d e z u d e r F r a g e S te llu n g g e n o m m e n , w u r d e n „ F o r d e r u n g e n “ a n d ie T e c h n is c h e H o c h s c h u le g e s t e ll t, d e r e n E r f ü l ­ lu n g z u m T e il s c h o n d e s h a l b u n m ö g lic h w a r , w e il s ic h s o lc h e „ F o r d e r u n g e n " w id e r s p r a c h e n . D a u n d d o r t w u r d e v e r s u c h t, d ie s e n o d e r je n e n A n s p r ü c h e n g e n ü g e z u tu n , u n d m a n n a n n te d a s „ R e f o r m “ . In W i r k l i c h k e i t k o n n t e e s s ic h g a r n ic h t u m e in e w a h r ­ h a f t e R e f o r m h a n d e ln ; e s w a r u n d b lie b F li c k - u n d S tü c k w e r k , u n d m u ß t e e s b le ib e n , d a n ic h t a n d e n K e r n d e s P r o b le m s h e r a n g e g a n g e n w u r d e . W e il d ie g a n z e d a m a lig e Z e it a u c h g a r n ic h t d a z u a n g e t a n w a r , d ie D in g e v o n e in e m ü b e r g e o r d n e te n G e s ic h t s p u n k t a u s z u s e h e n u n d z u r e g e ln . E s g a b n u r „ I n t e r ­ e s s e n t e n “ u n d „ I n t e r e s s e n t e n g r u p p e n “ , u n d w e n n v o n e in e r S e it e v e r s u c h t w u r d e , d ie F r a g e n v o m a l l ­ g e m e in e n u n d h ö h e r e n S t a n d o r t a u s z u e r ö r t e r n , so s a h d ie Ö f f e n t lic h k e it d a r i n a u c h n u r w ie d e r e in e

„ I n t e r e s s e n t e n g r u p p e “ .

D ie s e s S c h ic k s a l h a t t e n d e s h a l b a u c h d ie U n t e r ­ s u c h u n g e n u n d V o r s c h lä g e , d ie in d e r F r a g e d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le in je n e r Z e it d e r „ V e r b a n d D e u t s c h e r D ip lo m - I n g e n i e u r e " d e r Ö f f e n tlic h k e it u n t e r b r e i t e t e . A u c h in ih n e n k o n n t e m a n a u s d e r a ll g e m e i n e n G e is t e s h a l t u n g h e r a u s n u r d ie V e r f o l­

g u n g b e s o n d e r e r „ I n t e r e s s e n " s e h e n u n d n a h m k a u m V e r a n la s s u n g , s ic h e in m a l g r u n d s ä tz li c h m it d ie s e n V o r s c h l ä g e n a u s e i n a n d e r z u s e t z e n . A n d e r e r s e i t s a b e r w a r e n s o lc h e V o r s c h lä g e u n d ih r e B e g r ü n d u n g m a n c h e n r e c h t u n b e q u e m ; d e n n s ie v e r s u c h te n , a n d ie „ W u r z e l d e r K r a n k h e i t “ h e r a n z u g e h e n u n d v o n h i e r a u s d e n W e g z u r „ G e s u n d u n g " a u fz u z e ig e n .

E s i s t h e u t e n ic h t e tw a b lo ß h is to r i s c h i n t e r e s s a n t , d ie s e V o r s c h lä g e „ a u s z u g r a b e n " , v ie l m e h r h a n d e l t e s s ic h d a r u m , d a ß s ie in ih r e m g r u n d s ä tz li c h e n T e il e n n a c h w ie v o r G e ltu n g h a b e n u n d a u c h h e u t e b e g in n e n , a n e r k a n n t z u w e r d e n .

A u f d e r 2 „ Ö f f e n tlic h e n D ip lo m - I n g e n ie u r - T a g u n g 1926“ a m 19. S e p t e m b e r 1926 in D o r tm u n d le g te d e r d a m a lig e V e r b a n d s v o r s it z e n d e , G e h e im e r R e g ie ­ r u n g s r a t P r o f e s s o r F r . R o m b e r g (B e rlin ), i n e in e m V o r tr a g : „ Ü b e r d e n S t a n d u n s e r e r V e r b a n d s a r b e i t"

u. a. d ie A r b e i t e n u n d V o r s c h l ä g e d e s V e r ­ b a n d e s in d e r H o c h s c h u l f r a g e z u s a m m e n ­ f a s s e n d d a r ; e r f ü h r te im w e s e n tl i c h e n fo lg e n d e s a u s (w o b e i z u b e a c h t e n is t, d a ß m a n d a s J a h r 1926 s c h r e ib t! ) :

„ A ls d ie e r s t e u n d w i c h t i g s t e F o r d e ­ r u n g d e r H o c h s c h u lb ild u n g h a t d e r V e r b a n d d ie C h a r a k t e r e r z i e h u n g a u f g e s te llt. D e r H o c h s c h u l- in g e n i e u r s o ll F ü h r e r , L e it e r , S c h ö p f e r u n d P f a d ­ f i n d e r in d e r T e c h n ik s e in . D a s v e r l a n g t a u ß e r e n t ­ s p r e c h e n d e r V e r a n la g u n g u n d w is s e n s c h a f t lic h e r

2 „ T e c h n ik un d K u ltu r" 18 (1927) 1— 11; 21—26.

B ild u n g v o r a lle m e in e n g a n z e n M e n s c h e n m it w e ite m B lic k , s t a r k e m S c h a f f e n s d r a n g , p e in l ic h e r G e w i s s e n h a f t i g k e i t u n d Z u v e r lä s s ig k e it, u n b e i r r ­ b a r e m S t r e b e n n a c h W a h r h e i t u n d E r k e n n tn i s , h a r t e r E n e r g ie , u n b e u g s a m e r W i l l e n s k r a f t u s w . D as s in d d ie b e s t e n C h a r a k t e r e i g e n s c h a f t e n , d ie e in M e n s c h b e s i tz e n k a n n . I h r e K e im e m u ß ih m die N a t u r in d ie W ie g e le g e n , d ie H o c h s c h u le a b e r so ll s ie e n tw ic k e ln . E w ig w a h r b l e i b t M a x M a r ia v o n W e b e r s W o r t , d a ß m a n z u e r s t g a n z e M e n s c h e n e r z i e h e n u n d d a r a u s d a n n T e c h n i k e r m a c h e n so lle.

D ie V e r w i r k l ic h u n g d i e s e r F o r d e r u n g v e r l a n g t z u ­ n ä c h s t A u s l e s e u n t e r d e n S t u d i e r e n d e n , d ie h e u t e fe h lt. D e r a k a d e m is c h e I n g e n i e u r d a rf k e in M a s s e n p r o d u k t s e in . D e r H o c h s c h u l u n t e r r i c h t s e tz t in d iv id u e lle E r z ie h u n g u n d B ild u n g v o r a u s . H e u te a b e r h e r r s c h t a n m a n c h e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n d e r M a s s e n b e t r i e b , d e r in d e n w ic h ti g s t e n F ra g e n w ir k u n g s lo s b le i b e n m u ß . In d e m s c h w e r e n K am p f u n s e r e r I n d u s t r i e u m i h r e E x i s t e n z s in d w e n ig e h e r v o r r a g e n d e , b e g a b t e u n d g e b il d e te , c h a r a k t e r ­ s t a r k e F ü h r e r u n e n d li c h v ie l w e r t v o l l e r a ls e in H e e r v o n D u r c h s c h n i tts k ö p f e n , d e n e n j a h r e la n g e a k a ­ d e m is c h e B ild u n g v ie l le i c h t d e n T it e l, a b e r n ic h t d en V e r s t a n d u n d d ie E r z ie h u n g z u m h o c h w e r tig e n M e n s c h e n h a t v e r s c h a f f e n k ö n n e n .

C h a r a k t e r e r z i e h u n g e r f o r d e r t a b e r a u c h eine s t a r k e P e r s ö n l i c h k e i t d e s L e h r e r s . Es k a n n d e r D ia m a n t n u r a m D ia m a n t e n , d e r M e n sc h n u r a m M e n s c h e n g e s c h lif f e n w e r d e n . E in C h a r a k te r b il d e t s ic h n u r a m m e n s c h li c h e n V o r b il d d u rc h die e n g e p e r s ö n lic h e B e r ü h r u n g m it ih m . W o h e u te das V o r b ild v o r h a n d e n , d a h i n d e r t v ie l f a c h d ie M asse d e r S t u d i e r e n d e n d e n n a h e n U m g a n g m it ihm . A b e r g a r h ä u fig f e h l t a u c h d a s V o r b ild . W ir s e h e n also, d a ß a u c h e in e A u s le s e d e r L e h r e n d e n e r f o rd e rlic h is t. Ü b e r d e n W e r t o d e r U n w e r t e in e s a k a d e m is c h e n L e h r e r s e n t s c h e id e t n ic h t n u r d ie fa c h lic h e und w is s e n s c h a f t lic h e T ü c h t i g k e i t , s o n d e r n v o r allem a u c h , o b e r e in e s t a r k e P e r s ö n l i c h k e i t is t, d ie d e n L e r n e n d e n t i e f g e h e n d z u b e e in f lu s s e n v e rm a g . E in je d e r v o n u n s w e iß w o h l v o n s t a r k e n E in d r ü c k e n e in e s L e h r e r s z u b e r i c h t e n , d ie e r in s e i n e r J u g e n d e m p f a n g e n h a t , d ie ih m u n v e r g e ß l ic h g e b li e b e n und r i c h tu n g g e b e n d g e w o r d e n s in d .

E in e b e d e u t s a m e F r a g e d e r H o c h s c h u lb ild u n g b e ­ tr if f t d e n w i s s e n s c h a f t l i c h e n U n t e r ­ r i c h t . W ie lie g e n h i e r d ie D in g e v ie lf a c h h e u te ? W ir s e h e n v o r u n s e in e n ü b e r l a s t e t e n S tu d i e r e n d e n : d a s S tu d iu m is t ih m w e i t g e h e n d v o r g e s c h r ie b e n d u r c h S tu n d e n p l a n u n d P r ü f u n g e n ; d ie W is s e n s c h a f t b i e t e t s ic h ih m in m a n c h e r l e i G e s t a l t d a r , in m e h ­ r e r e n G r u n d w i s s e n s c h a f t e n u n d i n n o c h m e h r s p e z i e ll e n F a c h w is s e n s c h a f t e n . A lle s s o ll e r b e ­ h e r r s c h e n u n d d u r c h P r ü f u n g e n d e n N a c h w e is d a fü r e r b r in g e n . I m m e r n e u e F o r d e r u n g e n t r e t e n a n ihn h e r a n . E n t s p r e c h e n d d e r f o r t s c h r e i t e n d e n T e ilu n g in d e r I n d u s t r i e g e h t a u c h d ie S p e z ia l is ie r u n g a n d e n H o c h s c h u le n im m e r w e i t e r u n d b e d r o h t d ie s e m it d e m la n g s a m e n , a b e r s i c h e r e n Z e r f a ll.

G e g e n d ie Ü b e r la s tu n g h a t d ie H o c h s c h u le b is h e r n u r e in H e ilm it te l g e k a n n t : d ie U n t e r t e i l u n g d e r F a c h r i c h t u n g e n . D a m it w ir d d e r S tu d e n t s c h o n a n d e r H o c h s c h u le im m e r m e h r z u m S p e z i­

a li s t e n , d a s F u n d a m e n t s e i n e r K e n n tn is s e w i r d im m e r s c h m ä le r .

(3)

---- n

30 (1939) Nr. 6 K. F. S t e i n m e t z : Vom K ern pro blem d e r Hochschulreform

Im s c h a r f e n G e g e n s a tz d a z u s t e h t d ie F o r d e r u n g , d ie v o n d e r H o c h s c h u le d ie u m f a s s e n d e a l l ­ g e m e i n e w i s s e n s c h a f t l i c h e A u s b i l ­ d u n g v e r l a n g t u n d d ie S p e z ia lis ie r u n g im F a c h d e m p r a k t i s c h e n B e ru f z u w e is t.

D ie s e F o r d e r u n g h a t s e i t v ie l e n J a h r e n d e r V e r ­ b a n d D e u ts c h e r D ip lo m - I n g e n ie u r e v e r t r e t e n , le id e r a b e r n ic h t d u r c h s e tz e n k ö n n e n , w e il d ie M e in u n g e n d a r ü b e r n o c h s t a r k g e te i lt s in d , a u c h in d e r I n d u s tr ie , u n d w e il w o h l d a s Z ie l k l a r is t, a b e r n ic h t in g le ic h e r W e is e a u c h d ie M itte l fe s tlie g e n , d ie e s v e r w i r k ­ lic h e n s o lle n . A u s d e r I n d u s tr ie h e r a u s v e r la n g e n s e lb s t g ro ß e W e r k e im m e r w ie d e r a u ß e r g r ü n d lic h e r w is s e n s c h a f tlic h e r S c h u lu n g w e itg e h e n d e S p e z ia l­

a u s b ild u n g d e s ju n g e n A k a d e m ik e r s fü r d a s b e ­ tr e f f e n d e F a c h g e b ie t. S ie v e r k e n n e n d a b e i, d a ß d ie H o c h s c h u le n ie m a ls fe r tig e I n g e n ie u r e lie f e r n k a n n , w e d e r K o n s tr u k te u r e , n o c h B e tr ie b s i n g e n ie u r e n o c h V e r w a ltu n g s in g e n ie u r e u sw . D ie H o c h s c h u le k a n n im m e r n u r d ie a llg e m e in w is s e n s c h a f tlic h e u n d d ie fa c h lic h e G r u n d b ild u n g g e b e n . A lle in d ie P r a x i s b e s i tz t d ie M itte l u n d M ö g lic h k e ite n , u m d e m ju n g e n I n g e n ie u r d ie b e s te A u s b ild u n g fü r d e n s p e z ie lle n B e ru f z u v e rs c h a ffe n .

D e r s a c h lic h r i c h t i g e W e g , u m Ü b e r la s tu n g a n d e r H o c h s c h u le zu v e r m e id e n u n d g le ic h w o h l d ie b e s tm ö g lic h e A u s b ild u n g z u g e w ä h r le i s t e n , is t d ie s e r :

D ie g r u n d l e g e n d e n e x a k t e n W i s s e n ­ s c h a f t e n m ü s s e n im v o lle n , d e m S ta n d e d e r T e c h n ik e n ts p r e c h e n d e n A u s m a ß g e le h r t u n d b e ­ tr ie b e n w e r d e n . M it d e n W is s e n s c h a f te n s e lb s t is t s te ts a u c h ih r e A n w e n d u n g z u le h r e n , d e n n d ie s e is t d ie F r u c h t a ll e r E r k e n n tn i s , d ie in d e r T e c h n ik a lle in d e n F o r t s c h r i t t s c h a f f e n k a n n .

A u f d e m b r e i t e n w is s e n s c h a f tlic h e n F u n d a m e n t m u ß sich d ie F a c h l e h r e a u f b a u e n , a b e r n ic h t in d e r F o rm z a h lr e ic h e r g e t r e n n t e r S p e z ia ld is z ip lin e n , w ie es h e u te is t, s o n d e r n in G e s t a l t e in e r a l l ­ g e m e i n e n , g r u n d l e g e n d e n L e h r e , d ie d ie m a ß g e b e n d e n Z u s a m m e n h ä n g e u n d R ic h tlin ie n m ö g lic h s t d e r g e s a m te n F a c h te c h n ik u m fa ß t. In d ie s e r Z u s a m m e n fa s s u n g d e r G r u n d la g e n lie g t d a s W e se n , a b e r a u c h d ie S c h w ie r ig k e it. E in e so lc h e L e h re g ib t es b is h e r n o c h n ic h t, s ie m u ß e r s t g e ­ sc h a ffe n w e r d e n d u r c h d ie Z u s a m m e n a r b e it e r s t e r F a c h m ä n n e r . D ie s e L e h r e w ü r d e e in e n g e w a ltig e n F o r t s c h r i t t b e d e u te n , s ie w ü r d e d ie E r k e n n tn i s a u f d e n e in z e ln e n G e b i e t e n b e r e i c h e r n u n d v e r t ie f e n , sie w ü rd e in d a s S tu d iu m d e r F a c h te c h n ik d e n g r o ß e n in n e r e n Z u s a m m e n h a n g h in e in tr a g e n , d e r ih m h e u te fe h lt. S ie is t d a s w ir k s a m s t e M itte l, k o s t b a r e Z e it zu s p a r e n u n d d a s te c h n is c h e S tu d iu m n a c h F o rm u n d I n h a lt a u f d ie v o lle a k a d e m is c h e H ö h e z u h e b e n .

A n V o r b ild e r n a u f a n d e r e n a k a d e m is c h e n G e b ie te n fe h lt es n ic h t: W a s w ü r d e z. B. d a s S tu d iu m d e r w e itv e r z w e ig te n M e d iz in o h n e d ie P a th o lo g ie u n d A n to m ie , d a s je n ig e d e r J u r is p r u d e n z o h n e d ie L e h r e v o n d e n G r u n d a n s c h a u u n g e n d e s R e c h ts b e d e u te n !

D as S tu d iu m d e r S p e z i a l f ä c h e r w ü r d e d u rc h e in e s o lc h e z u s a m m e n f a s s e n d e L e h r e n ic h t v ö llig ü b e rf lü s s ig w e r d e n , a b e r e s lie ß e sic h fü r il< je d e n S tu d i e r e n d e n a u f e i n G e b ie t b e s c h r ä n k e n , itl d a s e r n a c h V e r a n la g u n g u n d N e ig u n g f r e i w ä h le n

|i( k ö n n te u n d d a s ih m d a n n s o z u s a g e n e in B e is p ie l g ä b e ti fü r d ie A n w e n d u n g d e r a llg e m e in e n L e h r e a u f d a s 0 b e s o n d e r e F a c h . A u f d ie s e m G e b ie t k ö n n te e r sich

m e h r a ls b is h e r v e r t ie f e n d u r c h g r ü n d lic h e e ig e n e

A r b e it . D ie E r z ie h u n g z u r s e l b s tä n d i g e n , m ö g lic h s t s c h ö p f e r is c h e n B e tä t ig u n g u n d z u m e ig e n e n u r t e i l s ­ fä h ig e n D e n k e n , d a s m it d e r A r b e i t H a n d in H a n d g e h t, d a s i s t d a s h ö c h s t e Z ie l a k a d e m is c h e n U n t e r ­ r i c h ts , d a s m e h r a ls b is h e r a n z u s t r e b e n is t. D a s e r f o r d e r t a b e r a u c h e in e K o n z e n t r a t i o n d e r A r b e it , d ie h e u t e b e i d e r v ie l f ä l ti g e n Z e r s p l i t t e r u n g n ic h t m ö g lic h is t.

A u c h d ie M e t h o d i k d e s U n t e r r i c h t s is t e in h e r v o r r a g e n d e r P u n k t d e r H o c h s c h u la u s b ild u n g , d e m d e r V e r b a n d s e i t J a h r e n s e in e A u f m e r k s a m k e i t z u g e w e n d e t h a t. A u s m e in e n D a r le g u n g e n ü b e r d e n h o h e n W e r t s e l b s tä n d i g e r A r b e i t e r g i b t s ic h v o n s e l b s t d ie b e s o n d e r e B e d e u tu n g a l l e r d e r je n ig e n U n te r r ic h t s m e t h o d e n , d ie d ie e ig e n e A r b e i t b e s o n ­ d e r s f ö r d e r n . K o n s tr u k tio n s - u n d L a b o r a t o r i u m s ­ ü b u n g e n , S e m in a r a u s b ild u n g u sw . s in d z w e if e llo s d ie b e s t e n M i tt e l f ü r d ie s e n Z w e c k . A b e r s ie s in d a u c h d ie k o s t s p ie lig s te n ; s ie e r f o r d e r n t e u r e E i n ­ r i c h tu n g e n u n d e in e g e n ü g e n d e Z a h l v o n L e h r e r n , d e r M a s s e n b e tr ie b lä ß t e in e e r f o lg r e i c h e A u s n u tz u n g n ic h t zu . D ie K o s te n f r a g e is t a b e r b is h e r d a s g r ö ß t e H in d e r n is g e w e s e n . U n d d e n n o c h : w ill D e u ts c h l a n d w ir t s c h a f t li c h sic h b e h a u p t e n u n d d u r c h s e t z e n u n d a u f s o lc h e r G r u n d la g e a ls S t a a t u n d V o lk s ic h w ie d e r a u f w ä r t s r i n g e n , s o m ü s s e n fü r d ie A u s b ild u n g s e in e r b e s t e n K ö p fe d ie M i tt e l ü b r ig s e in , u n d s e i e s a u c h , d a ß s ie a n d s w o e r s p a r t o d e r g a r e r d a r b t w e r d e n m ü s s e n .

H o c h s c h u le u n d F o r s c h u n g b ild e n g le ic h fa lls e in e le b e n s w ic h tig e F r a g e , d ie f ü r d ie E n tw ic k l u n g d e r W is s e n s c h a f t, d e n F o r t s c h r i t t d e r T e c h n ik u n d I n d u s tr i e u n d d ie E r z ie h u n g v o n F o r s c h e r n s e l b s t v o n g le ic h g r o ß e r B e d e u tu n g is t. S ie v e r l a n g t g e ­ e ig n e te P e r s ö n lic h k e i te n u n d e n t s p r e c h e n d e M i tt e l fü r d ie H o c h s c h u le n . S a c h e d e r A llg e m e in h e i t is t e s, a n d e n H o c h s c h u le n F o r s c h u n g e n v o n s o lc h e m U m ­ fa n g e z u e rm ö g lic h e n , w ie n o tw e n d ig is t, u m d ie W is s e n s c h a f t d u r c h g r e if e n d z u f ö r d e r n u n d d e r T e c h n ik u m f a s s e n d e n N u tz e n z u g e w ä h r e n .

D e r W e g z u b a h n b r e c h e n d e n N e u e r u n g e n d e r T e c h n ik is t h e u te a u s n a h m s lo s n u r d u r c h tie f e s E i n ­ d r in g e n in d ie Z u s a m m e n h ä n g e d e r N a tu r z u e r ­ s c h lie ß e n . A n d e r O b e r f lä c h e lie g t n ic h ts m e h r . G r o ß e M i tt e l w e r d e n d a r u m v o n a n d e r e n N a tio n e n fü r F o r s c h u n g s z w e c k e v e r a u s g a b t u n d im m e r w ie d e r b e r e i t g e s t e l l t . D e r w is s e n s c h a f tlic h e G e is t, d e r D r a n g n a c h W a h r h e i t u n d E r k e n n t n i s is t k e in e m V o lk e m e h r e ig e n tü m lic h a ls d e m d e u ts c h e n . D a r u m m ü s s e n w ir a u c h d ie M i tt e l fin d e n , u m F o r s c h e r z u b ild e n u n d ih r e A r b e i t e n z u e rm ö g lic h e n . E s h a n d e l t sic h u m w e r b e n d e s K a p ita l , d a s r e i c h e F r ü c h t e t r a g e n m u ß . D a s s o l lt e n w ir n ic h t ü b e r s e h e n .

N e b e n d e r V e r t i e f u n g d e r H o c h s c h u lb ild u n g is t a b e r a u c h e in e V e r b r e i t e r u n g w e s e n tl ic h u n d n ic h t z u u m g e h e n . S ie w ir d b is h e r n a c h z w e i R ic h tu n g e n a n g e s t r e b t : in d e m A u f b a u d e r W i r t ­ s c h a f ts - u n d V e r w a l tu n g s w i s s e n s c h a f te n u n d in d e r A u s g e s ta ltu n g d e r H o c h s c h u le in d e n a llg e m e in e n W is s e n s c h a f te n u n d , w a s d a m i t e n g z u s a m m e n h ä n g t, in ih r e r A n p a s s u n g a n d i e U n i v e r s i t ä t .

D ie T e c h n ik is t n ic h t S e lb s tz w e c k , s o n d e r n d u r c h d ie V e r m ittlu n g d e r I n d u s tr i e D ie n e r in d e r W i r t ­ s c h a f t. D a s is t e in G e d a n k e , d e r d e m ju n g e n A k a ­ d e m i k e r z u n ä c h s t n o c h f e r n e r lie g t u n d in s e i n e n A u s w i r k u n g e n v o n ih m w e n ig v e r s t a n d e n w ir d . E s h a n d e lt sic h h ie r u m d a s w i r t s c h a f t l i c h e

(4)

8 0 K .F . S t e i n m e t z : Vom K ern p ro b lem d e r H ochschulreform Technik u. K ultur

D e n k e n , d a s m it d e m s o g e n a n n t e n W i r t s c h a f t s ­ w is s e n s c h a f t e n n ic h t s z u tu n h a t. E s is t e in f a c h d ie A n p a s s u n g d e r t e c h n i s c h e n A r b e i t a n d ie K o s te n ­ f r a g e , d ie k a u f m ä n n is c h e S e it e d e s I n g e n i e u r w e r k s . D a r u m i s t d a s w ir t s c h a f t l i c h e D e n k e n n ic h t in s e l b s t ä n d i g e n V o r le s u n g e n z u le h r e n , s o n d e r n n u r in u n m i t t e l b a r e r V e r b in d u n g m it j e d e r F a c h v o r l e s u n g . V ie le F a c h g e n o s s e n s in d d e r A n s ic h t , d a ß e in e s o lc h e U n te r w e is u n g f ü r d e n F a c h in g e n i e u r e in e a u s r e i c h e n d e w i r t s c h a f t l i c h e B e le h r u n g d a r s te l l e . E s i s t o h n e w e i t e r e s z u z u g e b e n , d a ß f ü r d ie r e i n e I n g e n i e u r t ä t ig k e i t W ir ts c h a f t l ic h e s n u r in d ie s e r A r t B e d e u tu n g h a t. W e n n a b e r d e r I n g e n ie u r ü b e r d a s F a c h w i r k e n h in a u s m it d e r W i r t s c h a f t in B e r ü h r u n g t r i t t , s e i e s in d e r L e it u n g p r i v a t e r w ir t s c h a f t l i c h e r U n te r n e h m u n g e n o d e r in d e r k o m m u n a le n u n d s t a a t l i c h e n V e r w a l tu n g , s o k a n n e r g e w is s e r g r u n d ­ l e g e n d e r Z u s a m m e n h ä n g e d e r P r i v a t w i r t s c h a f t s l e h r e u n d V o lk s w ir t s c h a f ts l e h r e s o w ie e in e g e w is s e K e n n tn is d e s R e c h ts n ic h t e n t b e h r e n . D ie s e G r u n d ­ la g e n d e r V e r w a l tu n g s p ie le n f ü r d i e V o r b e r e i tu n g d e s a k a d e m is c h e n I n g e n ie u r s a u f d e n s t a a t l i c h e n u n d k o m m u n a le n D ie n s t e in e n ic h t z u u n t e r ­ s c h ä t z e n d e R o lle . H ie r is t e in e L ü c k e in d e r A u s ­ b ild u n g d e s F a c h in g e n ie u r s .

W i c h t i g e r a b e r n o c h a ls d i e v o lk s w i r ts c h a f tl ic h e A u s b ild u n g d e s F a c h in g e n i e u r s e r s c h e i n t m ir d ie E r z i e h u n g v o n W i r t s c h a f t e r n a n d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n , v o n D ip lo m - I n g e n ie u r e n d e r R ic h tu n g W i r t s c h a f t u n d V e r w a l tu n g . D a b e i h a n d e l t e s s ic h n ic h t u m d e n W e t t b e w e r b m it d e n U n i v e r s i t ä t e n , d a s w ä r e v e r f e h l t u n d a u c h d e s h a l b z u v e r w e r f e n , w e il w e r t v o l le M i tt e l v e r g e u d e t w ü r d e n .

U n s b e w e g t in d ie s e r F r a g e e tw a s g a n z a n d e r e s . W ir D ip lo m - I n g e n i e u r e s i n d d e r A u f f a s s u n g , d a ß n e u z e i tig e W i r t s c h a f t u n d V e r w a l t u n g u n t r e n n b a r v o n d e r T e c h n i k s in d , d a ß z u m m i n d e s t e n t e c h n i s c h e r G e is t, t e c h n i s c h e s D e n k e n , t e c h n i s c h e A r b e i t s m e t h o d e n d a s S c h a f f e n d u r c h d r i n g e n s o l lt e n , u m d e n E rfo lg w e s e n tl ic h z u s t e ig e r n .

D ie s e n S t a n d p u n k t h a t d e r V e r b a n d s e i t v ie l e n J a h r e n v e r f o c h t e n u n d e r r e ic h t , d a ß d e r P r e u ß i s c h e L a n d ta g im J a h r e 1919 e i n e E n ts c h l ie ß u n g g e f a ß t h a t d a h in g e h e n d , d a ß u n v e r z ü g lic h a n d e n T e c h ­ n is c h e n H o c h s c h u le n e in S tu d i u m d e r V o l k s w i r t ­ s c h a f t g e s c h a f f e n w e r d e n m ö g e u n t e r w e i t g e h e n d e r E in b e z i e h u n g t e c h n i s c h e r B ild u n g s e le m e n te .

In d e r p r a k t i s c h e n D u r c h f ü h r u n g d e s G e d a n k e n s lie g t e in e g r o ß e S c h w ie r i g k e it : d a s is t d ie L e h r e d e r T e c h n i k . W e n n e s n ic h t g e lin g t, d ie T e c h n ik i n s o l c h e r Z u s a m m e n f a s s u n g z u le h r e n , d a ß d e r a n ­ g e h e n d e V o lk s w ir t e in e n v o ll e n E in b l ic k in d a s W e s e n d e r g e s a m te n T e c h n ik e r h ä l t , s o is t d ie D u r c h f ü h r u n g d e r I d e e g e s c h e i t e r t. E in e s o lc h e Z u ­ s a m m e n f a s s u n g in d e r L e h r e f e h l t b is la n g , s ie m u ß e r s t g e s c h a f f e n w e r d e n . D ie h e u t e b e s t e h e n d e n F a c h ­ v o r l e s u n g e n k ö n n e n s i e n ic h t e r s e t z e n . D e n n e s s o l le n j a k e in e F a c h l e u t e d e r T e c h n ik a u s g e b i ld e t w e r d e n , s o n d e r n V e r w a l tu n g s m ä n n e r , d ie v ie ls e itig g e b i l d e t s e i n m ü s s e n . V o n s o lc h e n m u ß m a n f o r d e r n , d a ß s ie d ie G r u n d la g e n d e r V o lk s w ir ts c h a f t, d e r P r i v a t w i r t s c h a f t , d e s R e c h t e s u n d d e r T e c h n ik i n s o w e i t b e h e r r s c h e n , a ls n o tw e n d ig is t, u m s a c h - u n d f o lg e r ic h tig a u f d ie s e n G e b i e t e n d e n k e n u n d h a n d e l n z u k ö n n e n . S ie s o lle n n ic h t S a c h v e r s tä n d i g e

s e i n m i t a l l e n b e s o n d e r e n K e n n t n i s s e n u n d F ä h ig ­ k e i t e n z u s e l b s tä n d i g e m f a c h l ic h e n S c h a f f e n . Im G e g e n te i l: s i e w e r d e n f ü r d ie B e u r t e i l u n g d e r e in ­ z e ln e n F r a g e n im m e r w i e d e r d e r M i tw ir k u n g d e s e ig e n t li c h e n F a c h m a n n e s , a ls o d e s N a tio n a l ö k o n o m e n , d e s J u r i s t e n , n i c h t e n t b e h r e n k ö n n e n . E s is t m ir n ic h t z w e if e l h a f t , d a ß d ie E i n r i c h t u n g e in e s s o lc h e n S tu d iu m s , w e n n s i e r i c h t i g d u r c h g e f ü h r t w ir d , e in e n b e d e u ts a m e n F o r t s c h r i t t b r i n g e n m u ß , in d e m sie g e s t a t t e t , in u n s e r e ö f f e n tli c h e V e r w a l tu n g d e n G e is t d e r T a t k r a f t , d e s z w e c k - u n d f o lg e ric h tig e n , d e s w i r t s c h a f t l i c h e n H a n d e ls e in z u f ü h r e n , d e n w ir h e u t e o f tm a ls v e r m is s e n z u m S c h a d e n d e r G e s a m t­

h e it.

S e i t la n g e r Z e it v e r f o lg t d e r V e r b a n d a u c h d en A u s b a u d e r T e c h n i s c h e n H o c h s c h u l e i n R i c h t u n g d e r a l l g e m e i n s t W i s s e n ­ s c h a f t e n . V o n t e c h n i s c h e n F a c h l e u t e n w i r d n ic h t s e l t e n d ie A n s ic h t v e r t r e t e n , d a ß je d e d e r a r ti g e V e r ­ b r e i te r u n g d e s H o c h s c h u l - U n t e r r i c h t s n u r a u f K o s te n u n d z u m N a c h te i l d e s F a c h u n t e r r i c h t s e rfo lg e n k ö n n e u n d d a h e r in d e r Z e it, w o h ö c h s t e K o n z e n ­ t r a t i o n in d e r f a c h l ic h e n A u s b il d u n g e in u n u m g ä n g ­ lic h e s B e d ü r f n is s e i, v e r m i e d e n w e r d e n m ü s se .

D e m g e g e n ü b e r b e t o n e n w ir im m e r w ie d e r die N o tw e n d ig k e it d e r V e r b r e i t e r u n g d e s H o c h sc h u l- b e r e i c h s a u c h in d e r a l l g e m e i n e n R ic h tu n g , w e il n u r d a n n d ie H o c h s c h u le e in e a llg e m e in e , u m fa s s e n d e g e is ti g e S c h u lu n g v e r m i t t e l n k a n n , ä h n lic h w ie die U n i v e r s i t ä t e s t u t , n u r m it d e m U n te r s c h ie d e , d aß d ie e x a k t e n W is s e n s c h a f t e n u n d d ie T e c h n ik den G r u n d t o n d e r A u s b ild u n g b e s t im m e n . D i e T e c h ­ n i s c h e H o c h s c h u l e w ä c h s t d a d u r c h ü b e r d e n R a h m e n d e r F a c h h o c h s c h u l e h i n a u s u n d w i r d z u r L a n d e s h o c h ­ s c h u l e , d ie n i c h t b lo ß r e i n fa c h lic h e in g e s te llte , s o n d e r n a u c h a llg e m e in g e r i c h t e t e In te llig e n z an s ic h z i e h t u n d b ild e t. U n s e r V e r b a n d m ö c h te aus T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n g le ic h f a lls g e i s t i g e F ü h r e r u n s e r e s V o l k e s h e r v o r g e h e n se h e n , d ie in i h r e n G r u n d a n s c h a u u n g e n , in a lle m ih rem F ü h le n , D e n k e n u n d H a n d e ln in d e r W e lt des W i r k li c h e n w u r z e ln ."

*

N o c h m a ls s e i b e t o n t , d a ß d ie s e S te l lu n g n a h m e zu r H o c h s c h u lf r a g e in d e m J a h r e 1926 e r s tm a l s z u ­ s a m m e n f a s s e n d d a r g e l e g t u n d i n d e n J a h r e n n ach d e m K r ie g e e r a r b e i t e t w u r d e . D a ß s i e g r u n d s ä tz ­ lic h e F r a g e n a u f z e i g t u n d W e g e z u d e r e n L ö s u n g a n ­ g ib t, is t u n z w e if e l h a f t . W e r w o l l t e a n z w e if e ln , d a ß n a c h w ie v o r d ie P e r s ö n l i c h k e i t s f r a g e , s o w o h l b e i L e h r e r n w ie S t u d i e r e n d e n , im V o r d e r ­ g r u n d z u s t e h e n h a t ? M i t R e c h t le g t d e r N a tio n a l­

s o z ia lis m u s h e u t e i n d e r J u g e n d e r z i e h u n g d e r C h a r a k te r b i l d u n g e n t s c h e i d e n d e n W e r t b e i. D ie E in ­ r i c h t u n g e n u n d M a ß n a h m e n , d ie d a f ü r g e tr o ffe n s i n d u n d a u s g e b a u t w e r d e n , b r a u c h e n h i e r im e in ­ z e ln e n n ic h t e r ö r t e r t z u w e r d e n ; d ie H o c h s c h u le s t e h t d a b e i n i c h t a u ß e r h a l b o d e r n u r a m R a n d e !

D a s z w e ite is t: d i e A u s l e s e . S ie m u ß a u c h h e u t e a n d e r S c h w e lle d e r H o c h s c h u le s t e h e n u n d a u f d e r H o c h s c h u le s e l b s t d a u e r n d s t a t t f i n d e n . S c h o n v o r J a h r z e h n t e n w u r d e h i e r in „ T e c h n ik u n d K u l t u r “ z u d e r F r a g e d e r V o r b ild u n g d e r S t u d i e r e n d e n g e s a g t, d a ß z w a r n o r m a le r w e i s e d i e A b s o lv i e r u n g d e r H ö h e r e n S c h u le ( O b e r s c h u le ) d e n Z u g a n g z u m

(5)

30 (1939) N r. 6 K, F . S t e i n m e t z : V o m K e rn p ro b le m d e r H o c h s c h u lre fo rm 81

S tu d iu m e r s c h lie ß e n so ll, d a ß d a m it a b e r n ic h t d ie m ö g lic h e n Z u g a n g s w e g e e r s c h ö p f t s e in s o lle n . M a ß ­ g e b e n d m u ß se in , d a ß d e r S tu d i e r e n d e je n e g e is tig e R e ife h a b e n m u ß , d ie ih n z u r s e l b s tä n d ig e n U r t e i l s ­ b ild u n g b e fä h ig t, d a ß e r je n e F ä h ig k e ite n h a t, d ie w is s e n s c h a f tlic h e s D e n k e n u n d A r b e i t e n e rm ö g lic h e n , u n d d a ß e r s c h lie ß lic h d a s M a ß a n p o s itiv e m W is s e n m itb r in g t, d a s n o tw e n d ig is t, u m v o n v o r n h e r e in d e m U n te r r ic h t m it N u tz e n fo lg e n z u k ö n n e n . W o u n d w ie d e r S tu d i e r e n d e sic h d ie s e V o r a u s s e tz u n g e n , d ie

„ a llg e m e in e B ild u n g “ e r w o r b e n h a t, k a n n a n sich g le ic h g ü ltig b le ib e n ; n u r : d e r N a c h w e is m u ß a n d e r S c h w e lle d e s S tu d iu m s e r b r a c h t w e r d e n , d a ß e r sie h a t. M it „ B e r e c h tig u n g s w e s e n “ (o d e r ,,- u n w e s e n “ ) h a t d a s n ic h ts zu tu n ; e s is t d a s e in T e il d e s n a tio n a ls o z ia lis tis c h e n L e is tu n g s g r u n d s a tz e s !

O h n e Z w e ife l w ir d a u c h k ü n f tig d ie ü b e r w ie g e n d e M e h rz a h l d e r S tu d i e r e n d e n v o n d e n O b e r s c h u le n k o m m e n . D e m s o g e n a n n te n n a tu r w i s s e n s c h a f tl ic h e n Z w eig d ie s e r S c h u le n k o m m t im H in b lic k a u f d a s S tu d iu m a n d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n b e s o n d e r e B e d e u tu n g zu. D e n n v o n d e m M a ß a n p o s itiv e m W is s e n in d e n g ru n d le g e n d e n n a tu r w i s s e n s c h a f tl ic h e n u n d m a th e m a tis c h e n F ä c h e r n h ä n g t n o tw e n d ig d ie k ü n f ­ tig e G e s ta ltu n g d e s H o c h s c h u ls tu d iu m s a b . D a s tr iff t in s b e s o n d e re zu, w e n n e in e K ü rz u n g d e r S tu d i e n ­ d a u e r in s A u g e g e fa ß t w ird .

D as W e s e n tlic h e a b e r is t d e r w i s s e n s c h a f t ­ l i c h e U n t e r r i c h t . G r u n d s ä t z lic h k l a r g e s te llt is t h e u te , d a ß a u c h in d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le F o r s c h u n g u n d L e h r e e in e le b e n d ig e E in h e it b ild e n m ü s se n . B e s tr e b u n g e n v o r n o c h n ic h t la n g e r Z eit, d ie F o rs c h u n g v o n d e r L e h r e z u t r e n n e n u n d d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n n u r l e t z t e r e a ls A u f ­ g a b e n g e b ie t z u z u w e is e n , s in d a ls a b g e ta n z u b e t r a c h ­ te n . F ra g lo s m ü ß te d ie T e c h n is c h e H o c h s c h u le o h n e d ie im L e h r e n d e n d a u e r n d le b e n d ig e E in h e i t v o n F o rs c h u n g u n d L e h r e m it ih r e r g e g e n s e itig e n B e ­ fru c h tu n g zu e in e r A r t „ O b e r - F a c h s c h u l e " sic h zw an g släu fig e n tw ic k e ln ; e in e s o lc h e M a ß n a h m e w ü rd e also e in e n „ A b b a u d e r H o c h s c h u le “ b e d e u te n , w ü rd e d e n w is s e n s c h a f tlic h e n U n te r i c h t, in d e m d e r S tu d ie re n d e g e r a d e d u r c h d ie F u n k ti o n d e r F o r s c h u n g u n d L e h re in d ie M e th o d ik d e s s e lb s tä n d ig e n E r a r b e ite n s e in g e f ü h r t w ird , z u r r e i n e n W is s e n s v e r ­ m ittlu n g m a c h e n . A b e r : „ R e in e W is s e n s v e r m ittlu n g m a c h t e in e H o c h s c h u la u s b ild u n g d u r c h a u s e n t b e h r ­ lic h " — s a g t e 3 jü n g s t M i n i s t e r i a l r a t P r o f e s s o r D r.

F r. B a c h e r m it u n b e s t r e it b a r e m R e c h t, u n d e r z e ig te f e r n e r d a s Z ie l: „ N ic h t A b b a u d e r H o c h ­ s c h u le n z u g e h o b e n e n F a c h s c h u l e n k a n n d ie P a r o l e sein , s o n d e r n A u fb a u w ir k l ic h e r H o c h s c h u le n d e r T e c h n ik ."

D a m it is t d e r K e r n d e s P r o b l e m s d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le k l a r h e r a u s g e s c h ä lt: „ A u f- b a u w i r k l i c h e r H o c h s c h u l e n d e r T e c h n i k “ ,

*

Da s H o c h s c h u l w e r d e n d e r „ P o ly t e c h n i k a “ v o llzo g sic h n e b e n d e n L a n d e s h o c h s c h u le n (U n i­

v e r s itä te n ) , u n d z w a r n ic h t n u r ä u ß e r lic h , o r g a n i­

s a to r is c h v o n d ie s e n g e tr e n n t; d a r ü b e r h in a u s 3 „R undschau D eutscher T e c h n ik “ Nr. 6 vom 9. F e b ru a r 1939.

s t a n d e n U n i v e r s i t ä t s k r e i s e d e r E r h ö h u n g d e r „ P o ly ­ t e c h n i k a “ z u w is s e n s c h li c h e n H o c h s c h u le n z u m m i n d e s te n n ic h t fr e u n d lic h , te i lw e is e o ff e n f e in d lic h u n d a k t i v h e m m e n d g e g e n ü b e r .

Im R a h m e n d e r d e u t s c h e n w is s e n s c h a f t lic h e n H o c h s c h u le n n a h m e n d ie T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n in d e r F o lg e g e w is s e r m a ß e n e in e R a n d s te l lu n g a ls

„ r e i n e F a c h h o c h s c h u l e “ e in . Z w a r s u c h t e m a n d u r c h E r w e ite r u n g d e r L e h r g e b i e te — d u r c h s o ­ g e n a n n te „ A llg e m e in e A b te il u n g e n " — ü b e r d ie

„ F a c h h o c h s c h u l e “ h in a u s z u w a c h s e n . A b e r d ie s e M a ß n a h m e n w a r e n m e h r o r g a n i s a t o r i s c h e r A r t , s ie w u c h s e n n ic h t o rg a n is c h in u n d m it d e n ü b r i g e n L e h r - g e b ie t e n , d ie z u d e m m i t d e r E n tw ic k l u n g d e r t e c h ­ n is c h e n W is s e n s c h a f te n u n d d e r in d u s t r i e l l e n T e c h n ik s ic h z u n e h m e n d v o n e in a n d e r t r e n n t e n , w o z u n o c h s t ä n d ig n e u e S o n d e r l e h r g e b i e t e e n ts t a n d e n . M e h r u n d m e h r w u c h s d e r L e h r s to f f , u n d u m ih n z u „ b e ­ w ä lt i g e n “ k a n n t e m a n o f f e n b a r n u r d e n e in e n W e g d e r S p a ltu n g u n d „ S p e z ia lis ie r u n g “ .

D ie T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n f o lg te n w e i t s t ä r k e r d e m d ie s e Z e it e p o c h e b e h e r r s c h e n d e n G e is t e d e s I n d iv id u a lis m u s a ls d ie U n iv e r s itä t e n , in d e n e n a lt e T r a d i t i o n w i r k t e . E s is t n a tü r li c h , d a ß d ie s e H a ltu n g d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n in d e r N a c h k r ie g s z e it a m s t ä r k s t e n h e r v o r t r a t . U n d d e n A n la ß z u d e m W a r n r u f R i e d 1 e r s v o m „ Z e r f a ll“ d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le g a b .

W ir v e r s t e h e n h e u te b e s s e r , w ir s e h e n h e u te k l a r e r , w a r u m d ie s e r W a r n r u f u n d w a r u m d ie v i e l ­ f ä ltig e n V o r s tö ß e z u e in e r g r u n d s ä tz li c h e n R e fo rm e n tw e d e r v e r h a l lt e n o d e r n u r z u T e i l a k t i o n e n f ü h r e n k o n n te n , d ie te ils v e r s a n d e t e n , te i ls im O r g a n i­

s a t o r is c h e n s t e c k e n b lie b e n . E s k o n n t e in d ie s e r Z e it d e r S p a ltu n g , Z e r s p l it te r u n g u n d s c h lie ß lic h d e r A u f ­ lö s u n g k e in e E in h e i t d e r H o c h s c h u le n m e h r g e b e n ; u n d d ie e in z e ln e H o c h s c h u le s e l b s t w a r a u c h k a u m m e h r a ls in ih r e m ä u ß e r e m R a h m e n e in e E in h e it. S ie w u c h s d a u e r n d in d e r „ F l ä c h e “ , b a u t e d a u e r n d a n d e n u r s p r ü n g li c h e n K ö r p e r n e u e T e ile a n , o h n e d e r e n o r g a n is c h e n Z u s a m m e n h a n g m it d e m e h e m a lig e n G a n z e n z u g e w ä h r le i s t e n , so d a ß d ie s e T e il e sic h b a ld z u s e l b s tä n d i g e n T e i l k ö r p e r n e n t w ic k e lte n , d ie a lle f ü r sic h e in „ E i g e n l e b e n “ f ü h r t e n u n d a n e in e

„ E ig e n g e s e tz li c h k e it " g la u b te n .

N e u e „ S p e z ia lh o c h s c h u l e n " f ü r b e s t im m t e B e r u f s ­ a u s b ild u n g e n e n t s t a n d e n u n d w u r d e n v o n I n t e r ­ e s s e n te n g r u p p e n e if rig a u s g e b a u t , d a s d e u ts c h e H o c h s c h u lw e s e n w e i te r h i n z e r r e iß e n d u n d z e r ­ s t ö r e n d .

D ie T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n , d e n e n u m d ie J a h r ­ h u n d e r t w e n d e d a s S p r u n g b r e t t z u m W e r d e n z u r H o h e n S c h u le d e r T e c h n ik g e g e b e n w u r d e , u n t e r ­ la g e n m e h r a ls a n d e r e d e m L ib e r a lis m u s , n a m e n tlic h a u c h in fo lg e d e r ( n o tw e n d ig e n ) V e r b in d u n g m it d e r l i b e r a l is t is c h e n i n d u s tr i e ll e n W ir ts c h a f t. D ie k a i s e r ­ lic h e T a t, g e g e n v ie l f a c h e W i d e r s t ä n d e u n d Q u e r ­ t r e i b e r e i e rf o lg t, h a t t e d u r c h d ie G le ic h s te llu n g d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n m it d e n U n iv e r s i t ä t e n (d ie V e r le ih u n g d e s P r o m o ti o n s r e c h t s w a r n u r d e r ä u ß e r e , s i c h t b a r e A u s d r u c k d a fü r) d ie M ö g l ic h k e i te n g e ­ s c h a f fe n , d a m i t d e r A u f s tie g z u r „ H o c h s c h u le “ e r f o lg e n k o n n te ; z u d e m h a t t e d e r K a is e r a u c h z u k u n f t s w e is e n d e in e „ A u f g a b e im S t a a t ” a u f g e z e ig t, d e r e n E r f ü llu n g d ie T e c h n is c h e H o c h s c h u le a u s i h r e r V e r e in z e lu n g m i t t e n in d a s V o lk s b e w u ß ts e in h in e i n ­

(6)

82 K. F . S t e i n m e t z : V o m K e rn p ro b le m d e r H o c h s c h u lre fo rm Technik u. K u ltu r

g e s t e l l t h ä t t e . A b e r : 4 „ S t a t t d e s s e n is t r a s c h w e i t e r e r Z e r f a l l g e f ö r d e r t w o r d e n , u n d p la n m ä ß ig o d e r d o c h b e s t ä n d ig w u r d e d a r a u f h i n g e a r b e i t e t, d ie w i s s e n s c h a f t lic h e T e c h n ik in e in e R e ih e v o n F a c h ­ l e h r e n w e i t e r z u z e r s t ü c k e l n , s t a t t d a s a u s d e r ä r m li c h e n V e r g a n g e n h e it ü b e r n o m m e n e N e b e n ­ e i n a n d e r v o n , F ä c h e r n ‘ u n d A b t e i l u n g e n a u s z u g l e ic h e n . . . D a s v e r t i e f t e A r b e i t e n s e i t d e n a c h t z i g e r J a h r e n h ä t t e e s n u n m e h r e r m ö g lic h t, s ie (d ie H o c h s c h u le ) e n d lic h e i n h e i t l i c h z u e r ­ f a s s e n u n d d ie G r e n z g e b i e t e g e g e n s e i ti g e r B e ­ f r u c h tu n g z u z u f ü h r e n , s t a t t s ie s ic h g le i c h g e s c h l e c h t­

lic h w e i t e r e n tw i c k e ln z u la s s e n . J e d e s S t r e b e n n a c h u m f a s s e n d e r o d e r a ll g e m e i n e r B ild u n g w u r d e je d o c h v o m e n d lo s e n F a c h w e s e n ü b e r w u c h e r t .

G r u n d l e h r e n w a r e n s c h o n v o n A n fa n g a n g e s p a l t e n i n M a t h e m a t i k u n d a l l e r l e i A r t e n G e o m e tr ie u n d B e w e g u n g s le h r e , d ie N a t u r l e h r e in v e r s c h i e d e n e A r t e n P h y s ik u n d M e c h a n ik , D y n a m ik u n d S t a t i k , u n d a ll e s d a s d a n n n o c h g e s p a l ­ t e n n a c h ,F a c h b e d ü r f n is s e n ‘, a ls o b d ie G r u n d la g e n f ü r B a u w e s e n , M a s c h in e n w e s e n , C h e m ie , S c h if f s ­ w e s e n , H ü tt e n w e s e n u s w . v e r s c h ie d e n w ä r e n . U n d d a s S c h lim m s te : D ie A b t e i l u n g e n w u r d e n s e l b s t ä n d i g g e m a c h t , d u r c h t ä u s c h e n d e . e n z y k l o p ä d i s c h e ' V o r le s u n g e n g a n z a u s e i n ­ a n d e r g e r is s e n : s ie h a b e n j e t z t g le ic h e G r u n d le h r e n u n d F a c h l e h r e n v e r s c h ie d e n . K e in e A b te il u n g is t z u r ü c k g e b l i e b e n im W e tt la u f d e s Z e r r e i ß e n s . .

D ie s e s o l c h e r a r t g e k e n n z e i c h n e te E n tw ic k lu n g h a t s ic h im Z w i s c h e n r e i c h „ e r f o l g r e i c h “ f o r tg e s e t z t ; in d ie s e m Z u s ta n d b e f i n d e t s ic h h e u t e d ie T e c h n is c h e H o c h s c h u le , z w a r m e h r o d e r w e n ig e r d e m G r a d e n a c h , n ic h t a b e r d e m G r u n d e n a c h v e r s c h ie d e n .

*

D e r N a t i o n a l s o z i a l i s m u s h a t d ie S i t u a t i o n g r u n d l e g e n d g e ä n d e r t , h a t d e n S t a n d o r t d e r H o c h s c h u le a ls G lie d d e r g r o ß e n O r g a n ik d e r V o lk s g e m e in s c h a f t f e s tg e s t e ll t. E s lie g t in d e r n a t i o n a ls o z i a l is t i s c h e n W e lt a n s c h a u u n g b e g r ü n d e t , d a ß d ie S p a lt u n g e n , Z e r s p l i t t e r u n g e n u n d V e r e i n z e ­ lu n g b e s e i ti g t w e r d e n u n d d a ß d ie o r g a n is c h e E in h e i t w i e d e r h e r g e s t e l l t w ir d . Im Z u g e d ie s e r W a n d lu n g li e g t d ie M a ß n a h m e d e s R e ic h s e r z ie h u n g s m in i s t e r s , d u r c h d ie s c h o n 1934 d ie Z u s a m m e n f a s s u n g d e s s e n , w a s o r g a n is c h z u s a m m e n g e h ö r t, e i n g e l e i t e t w u r d e : d ie E i n g l i e d e r u n g L a n d w i r t s c h a f t ­ l i c h e r , T i e r ä r z t l i c h e r u n d H a n d e l s - H o c h s c h u l e n i n d i e U n i v e r s i t ä t e n . In d e r B e g r ü n d u n g d ie s e s b e d e u tu n g s v o lle n B e s c h lu s s e s w u r d e u. a. g e s a g t : 5

„ D ie s e r B e s c h lu ß s t e l l t e in e n e r f o lg r e i c h e n A b ­ s c h n i t t in d e r n a ti o n a ls o z ia l is t is c h e n H o c h s c h u l­

p o l i t i k d a r , d e n n e s k o m m t d ie s e r M a ß n a h m e n ic h t n u r e in e o r g a n i s a to r is c h e u n d v e r w a lt u n g s m ä ß ig e B e d e u tu n g z u , s o n d e r n s ie i s t d a s E r g e b n is z i e l ­ b e w u ß t e n k u l t u r p o l i t i s c h e n W o lle n s .

D a s H a u p t z i e l d e r E i n g l i e d e r u n g in d ie U n i v e r s i t ä t e n b e s t e h t d a r in , d i e H o c h ­ s c h u l e n i h r e s e n g e n F a c h c h a r a k t e r s z u e n t k l e i d e n u n d s i e w i e d e r i n i n n i g e r e g e i s t i g e B e z i e h u n g e n z u r g e s a m t e n

4 A. R i e d 1 e r, W irk lich k eitsb lin d e in W issenschaft u n d T echnik. — B erlin: Ju liu s S p rin g er 1919.

5 „T ech n ik u nd K u ltu r" 25 (1934) 186.

W i s s e n s c h a f t d e r U n i v e r s i t ä t z u b r i n g e n . D u r c h e in e e n g e Z u s a m m e n a r b e i t m it d e n ü b r i g e n a n d e r U n i v e r s i t ä t g e p f le g te n W is s e n s c h a f t e n i s t f ü r a lle Z w e ig e d e r F o r s c h u n g u n d L e h r e m a n n i g f a l ti g e u n d w e c h s e ls e it ig e B e f r u c h t u n g z u e r w a r t e n . E s g ilt d a s n ic h t n u r f ü r d e n L e h r e r u n d F o r s c h e r , s o n d e r n a u c h g a n z b e s o n d e r s f ü r d e n S t u d e n t e n , d e r n u n m e h r e r w e i t e r t e M ö g lic h k e i te n h a t , d u r c h d ie e n g e r e B e ­ r ü h r u n g m it d e n S t u d i e r e n d e n a n d e r e r F ä c h e r se in e g e is tig e B ild u n g z u v e r t i e f e n . “

E in e n w e i t e r e n , b e s o n d e r s w ic h ti g e n S c h r i t t auf d e m W e g e d e r o r g a n i s c h e n Z u s a m m e n f a s s u n g d u rc h d e n g e s t a l t e n d e n , o r d n e n d e n u n d f ü r d ie Z u k u n ft s c h a f f e n d e n W ille n d e s N a tio n a l s o z i a li s m u s b e d e u te d ie A n k ü n d ig u n g d e r E r r i c h t u n g d e r „ U n i ­ v e r s a l e n H o c h s c h u l e “ in B e r lin , a n lä ß lic h d e r v o m F ü h r e r v o r g e n o m m e n e n G r u n d s t e in ­ le g u n g d e s N e u b a u e s d e r „ W e h r t e c h n i s c h e n F a k u l­

t ä t “ d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le B e r lin .

B e i d ie s e m S t a a t s a k t h o b 6 R e ic h s e r z ie h u n g s ­ m i n is te r D r. B. R u s t in s e i n e r A n s p r a c h e h e rv o r , d a ß d ie s e G r u n d s t e in le g u n g e in e w e i t in d ie Z u k u n f t w e i s e n d e B e d e u t u n g h a t, d a ß sie

„nach den W illen d es Führers e in e geschichtliche W en d e für d ie E n tw ick lu n g d es gesam ten deut­

sch en H o ch sch u lw esen s“

is t. D e n n d ie G r u n d s t e in le g u n g d e r „ W e h r t e c h ­ n is c h e n F a k u l t ä t " b i l d e t e d e n A u f t a k t f ü r d i e E r r i c h ­ tu n g e in e r in s ic h g e s c h l o s s e n e n H o c h s c h u l ­ s t a d t , w o m it d ie o r g a n i s a t o r i s c h e n V o r b e d in g u n ­ g e n g e s c h a f f e n w e r d e n , d a ß

„in w eite rer E n tw ick lun g d ie T ech n isch e Hoch­

schu le und d ie U n iv ersitä t, d ie durch d ie geschicht­

lich en N o tw e n d ig k e iten au sein and er geführt waren, zu ein er n eu en U n iv ersa len H och sch u le sich w ieder zu sam m en sch ließ en “,

d a ß e in e „ R e i c h s u n i v e r s i t ä t B e r l i n " e n t­

s t e h e n w ir d , d i e d u r c h d ie o r g a n i s c h e E in g lie d e ru n g d e r a n g e w a n d t e n N a t u r w i s s e n s c h a f t e n u n d d e r w is s e n s c h a f t lic h e n T e c h n ik d i e U n iv e r s a le H o c h ­ s c h u le d e s D r i t t e n R e ic h e s b il d e t.

D ie s e U n i v e r s a l e H o c h s c h u l e is t — w ie 7 S t a a t s m i n i s t e r D r. W a c k e r (R e ic h s e r z ie h u n g s ­ m in is te r iu m ) a u f d e r R e k t o r e n - K o n f e r e n z im M ärz

1939 in B e r li n a u s f ü h r t e — „ d i e F o r m u l i e r u n g e i n e r g e s c h l o s s e n e n . U n i v e r s i t a s ' des 20. J a h r h u n d e r t s , e in B e is p ie l, in d e m d ie E i n h e i t d e r d e u t s c h e n W i s s e n s c h a f t , w i e s i e f ü r d a s D r i t t e R e i c h c h a r a k t e r i s t i s c h se i, z u s a m m e n g e f a ß t w e r d e . “

S t a a t s m i n i s t e r D r. W a c k e r n a n n t e a ls G r u n d ­ f a k u l t ä t e n , d ie in d ie s e r b e i s p i e l h a f t e n „ U n i­

v e r s i t a s “ v e r e i n i g t w e r d e n s o lle n : 1. G e is t e s w is s e n s c h a f t e n ,

2. R e c h ts - u n d S t a a t s w i s s e n s c h a f t e n , 3. M e d iz in is c h e W is s e n s c h a f t e n u n d

4. r e i n e u n d a n g e w a n d t e N a tu r w is s e n s c h a f t e n ,

„ d i e D i s z i p l i n e n , d i e h e u t e z u m K ö r ­ p e r e i n e r U n i v e r s i t ä t u n d e i n e r T e c h ­ n i s c h e n H o c h s c h u l e g e h ö r t e n ."

E s is t k la r , d a ß s o lc h e „ P la n u n g " n ic h t o h n e E i n ­ flu ß a u f d i e i n n e r e G e s t a l t u n g d e r h e u t i g e n T e c h ­ 6 A m 27. N o v em b er 1937. — Vgl. „T e c h n ik u n d K u ltu r“

28 (1937) 165.

7 „ F ra n k fu rte r Z eitu n g “ Nr. 123/124 vom 8. M ärz 1939.

Cytaty

Powiązane dokumenty

führung die Bitte, die Arbeit des Verbandes weiterhin zu stützen, und die Hoffnung, daß es all diesen alten Mit­. streitern vergönnt sei, die Stunde zu erleben,

nung, daß es ebenso wie in der Industrie auch bei den Behörden möglich sei, aus den Leistungen auf die Fähigkeiten des A nwärters für die höheren Stellen zu

112 Zur Hochschulfrage Technik

Die historische Darstellung bringt es jedoch mit sich, daß in dem Buch eine, wenn auch nicht erschöpfende, Geschichte der Brücke enthalten ist.. Beachtenswert

Durch diese U m lagerung der Einfuhr auf neue Lieferländer ist es gelungen, den dringlichsten Bedarf D eutschlands an den w ichtigsten R ohstof­.. fen zu

lichkeit in sich bargen, daß der F am ilienvater so lange noch in V erdienst stehen würde, daß die B erufsausbildung der Kinder beendet werden könne. „Bei den

[r]

In solchen Zusammenhängen zwischen der Geographie eines Staates und dessen Politik erschöpft sich aber der Begriff der Geopolitik nicht; denn es gibt außer der