• Nie Znaleziono Wyników

Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 23, Nr 6

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 23, Nr 6"

Copied!
20
0
0

Pełen tekst

(1)

Technik und Kultur

□ Ë 3I

H D

□ □

Z E I T S C H R I F T D E S V E R B A N D E S D E U T S C H E R D I P L O M - I N G E N I E U R E

S ch riftleiter: 0 ip (.» 3 n g . K. F. S t e i n m e t z

23. J A H R G A N G B E R L I N , 25. J U N I 1 9 3 2 Nr. 6, S. 9 3 - 1 1 2

£>tpl.=3ng. WERN ER H E I N Z E in Berlin:

B E R U F S B E R A T U N G

D E R I N G E N I E U R Z W I S C H E N K O N S T R U K T I O N U N D B E T R I E B

1 Pr

D a s ic h a llm ä h lic h a u s d e n b e id e n H a u p tb e r u f s g e b ie te n : K o n s tr u k tio n u n d B e tr ie b s f ü h r u n g d ie u r s p r ü n g lic h o r g a ­ n isc h d a r in e n th a lte n e n E in z e lg e b ie te h e r a u s e n tw ic k e lte n u n d s e lb s tä n d ig w u rd e n , i s t e s z w e c k m ä ß ig , s ic h d ie E n t­

w ic k lu n g d es g a n ze n te c h n is c h e n T ä tig k e its g e b ie te s zu v e r ­ g e g e n w ä rtig e n u n d d a n n d ie e in z e ln e n E rs c h e in u n g s fo rm e n so zu c h a r a k te r is ie r e n , d a ß d e r s u c h e n d e L e s e r sic h p e r ­ sö n lich m it ih n e n v e r b in d e n k a n n , um f e s tz u s te lle n , ob e in e T ä tig k e it d a r in s e in e n N e ig u n g e n e n ts p r e c h e n w ü rd e . W e n n alle d ies e T ä t i g k e i te n a u f e in e r T a f e l g e o r d n e t z u s a m m e n ­ g e s te llt w ü r d e n , e r s c h ie n e n n e b e n e in a n d e r, in w a a g e r e c h te r G lie d e ru n g , d ie v e r s c h ie d e n e n S o n d e rg e b ie te , w ie z. B.

D a m p fm a sc h in e n -, L o k o m o tiv -, T e x tilm a s c h in e n -, A u to -, F lu g z e u g -, E le k tr o m a s c h in e n - u sw . -B au . D ie s e s in d h ie r n ic h t zu b e h a n d e ln , s o n d e r n d ie ü b e r e in a n d e r e rs c h e in e n d e n , d u rc h d ie s e n k r e c h te G lie d e r u n g g e g e b e n e n T ä tig k e ite n .

A ls H a u p tg lie d e r e r s c h e in e n d a a ls o K o n s t r u k t i o n u nd B e t r i e b s f ü h r u n g , z w is c h e n d e n e n s c h o n f r ü h ­ zeitig e in e s c h ä r f e r e A b g re n z u n g s tg ttf a n d , u n d e s is t n o t­

w en d ig , z u n ä c h s t e in e C h a r a k te r is ie r u n g d ie s e r b e id e n G e b iete z u g e b e n , um d a n n a u f d ie Z w is c h e n g lie d e r e in z u ­ gehen. B e id e n T ä tig k e its g e b ie te n g e m e in s a m is t d a s S c h ö p ­ ferisch e, d a s d a r in b e s te h t, d a ß n a c h e in e m g e is tig e n V o r ­ b ild ein e s to f f lic h e E n ts p r e c h u n g in d e r W e l t d e r E r ­ sch ein u n g en h e r g e s t e ll t w ir d . D e r S to f f u n d s e in e F o rm u n g v e rla n g en b e s tim m te R ü c k s ic h te n , w e lc h e d ie s to f f lic h e V e r ­ w irk lic h u n g m a ß g e b e n d b e e in flu s s e n . D e r s c h ö p fe ris c h e K o n s tru k te u r s u c h t z u n ä c h s t z e ic h n e r is c h d ie ih m a m v o r ­ te ilh a fte s te n e rs c h e in e n d e s to f f lic h e E n ts p r e c h u n g f ü r d a s flü c h tig e , s e h r v e r ä n d e r lic h e g e is tig e U r b ild fe s tz u h a lte n . S e in e A u fg a b e is t um s o s c h w ie r ig e r , j e m e h r B e d in g u n g e n d ie K o n s tr u k tio n g le ic h z e itig g e n ü g e n m u ß . l n d e r R e g el s c h a f f t e r n ic h t e tw a s noch n ie D a g e w e s e n e s , s o n d e r n f ü h r t e in e g e g e b e n e E n tw ic k lu n g s r e ih e w e ite r u n d le h n t sic h an b e w ä h r te K o n s tr u k tio n e n an. E r s t r e b t d ie g ü n s tig s te L ösu n g a n u n d w ir d um s o e r f o lg r e ic h e r s e in , j e m e h r e n t ­ w ic k e lt s e in in n e r e s g e is tig e s S c h a u e n is t, d a s ih m e r m ö g ­ licht, sich a lle K o n s tr u k tio n s b e d in g u n g e n g le ic h z e itig zu '^ • 'g e g e n w ä rtig e n . D ie s e s g e is tig e S c h a u e n i s t e in e V e r ­ an lag u n g , ein T a le n t, d a s n a tü r lic h d u rc h Ü b u n g w e i t ­ g e h en d a u s g e b a u t w e r d e n k a n n . E s g ib t a b e r b e i d e m h e u ti ­ gen g ro ß e n B e d a r f an K o n s tr u k te u r e n e in e s e h r g r o ß e Z ah l, und d a s i s t d ie ü b e r w ie g e n d e , w e lc h e d ie F ä h ig k e it d ie s e s g e is tig e n S c h a u e n s in g e rin g e m M a ß e o d e r g a r n ic h t b e ­ sitzt. N a tü r lic h s in d z w is c h e n d e n b e id e n E x tre m e n a lle G ra d e d e r V e r a n la g u n g v e r tr e te n . D ie s o g e n a n n te n K o n ­ s t r u k t e u r e o h n e d ie F ä h ig k e it d e s g e is tig e n Z u sa m m e n - s c h a u e n s s in d m e h r m e c h a n is c h e A r b e ite r , w e lc h e h a u p t ­ s ä c h lic h , e n ts p r e c h e n d e in e r n e u h in z u k o m m e n d e n B e d in ­ g u n g . v o r h a n d e n e K o n s tr u k tio n e n d u rc h e in e a n s ic h b e ­

k a n n te L ö su n g a b ä n d e r n k ö n n e n . V o n ih n e n w e r d e n a u c h d ie E in z e lte ile u n te r A n le itu n g a u fg e z e ic h n e t. H ie r m it d ü r f te d ie g a n z e S t u f e n le ite r vom Z e ic h n e r b is z u m g e n ia le n e r s te n K o n s tr u k te u r U m risse n se in .

E s s e i n o ch e in m a l b e to n t, d a ß zu m K o n s tr u ie r e n e in e n a tü r lic h e V e r a n la g u n g g e h ö rt, d ie d u rc h d ie te c h n is c h e S c h u lu n g a u s g e b ild e t w e r d e n m u ß , s e i e s in te c h n is c h e n L e h r a n s ta lte n o d e r d u rc h S e lb s ts c h u lu n g , w ie e s b e im A u to ­ d id a k te n m it s t a r k a u s g e p r ä g te r V e r a n la g u n g d e r F a ll is t.

D ie G ru n d w is s e n s c h a f te n , w e lc h e d e r s c h ö p f e r is c h e K o n ­ s t r u k t e u r b e h e r r s c h e n m u ß , s in d d ie n a tu r w is s e n s c h a f t ­ lic h e n u n d m a th e m a tis c h e n .

D em s c h ö p f e r is c h e n K o n s tr u k te u r s t e h t d e r s c h ö p fe ris c h e B e tr ie b s - I n g e n ie u r g e g e n ü b e r, d e r d e n e ig e n tlic h e n F a b r i ­ k a tio n s p r o z e ß z u le ite n h a t. A u c h e r k a n n a u ß e r o r d e n tlic h s c h ö p fe ris c h se in , w e n n e r e s, w ie z. B. F o rd , v e r s te h t, a lle B e d in g u n g e n f ü r e in e w ir ts c h a f tlic h s te , v o r te ilh a f te F e r t i ­ g u n g z u e r k e n n e n , zu m e is te r n u n d s o z u s a m m e n z u fa s s e n , d a ß d a s E r g e b n is e in G e b r a u c h s g e g e n s ta n d is t, d e r d u rc h s e in e B illig k e it u n d s e in e g u te n E ig e n s c h a f te n a lle s D a g e w e s e n e ü b e r tr i f f t. W ä h r e n d d e r K o n s tr u k te u r d ie s t o f f ­ lic h e F o rm d u rc h d ie Z e ic h n u n g v o r s c h r e ib t, m u ß d e r B e ­ t r ie b s - I n g e n ie u r s ie a u s f ü h r e n u n d a lle d a z u n ö tig e n F e r t ig ­ k e ite n b e h e rrs c h e n . D ie S c h w ie r ig k e ite n d e r F e r tig u n g b e d in g e n g e w is s e R ü c k s ic h te n u n d E in s c h r ä n k u n g e n b ei d e r k o n s tr u k tiv e n F o rm g e b u n g , w e lc h e d em K o n s tr u k te u r se in e A r b e it v ie lfa c h e r s c h w e r e n . A n d e r e r s e i t s g la u b t e r von m a n c h e n L ö su n g e n n ic h t a b g e h e n zu k ö n n e n , tr o tz d e m d e r W e r k s t a t t b e s o n d e re S c h w ie r ig k e ite n d a r a u s e r w a c h s e n . S o e r g ib t s ic h e in e g e w is s e m e n s c h lic h e G e g e n s ä tz lic h k e it z w is c h e n d ie s e n b e id e n B e ru fs g ru p p e n , d ie sic h a u c h in v e r s c h ie d e n e r ty p is c h e r V e ra n la g u n g a u s p r ä g t. Z u m b e s s e ­ r e n V e r s tä n d n is s e i d ie T ä t i g k e i t d e s B e tr ie b s le ite r s k u r z c h a r a k te r i s i e r t . S ie i s t s e h r v ie ls e itig . — T e c h n is c h m u ß e r a lle in B e tr a c h t k o m m e n d e n F e r tig u n g s a r te n u n d d ie W e r k s t o f f k u n d e b e h e r r s c h e n u n d sic h ü b e r d ie F o r t s c h r i tt e a u f d ie s e n G e b ie te n a u f d e m L a u fe n d e n h a lte n s o w ie d u rc h g e s u n d e K r i t ik d ie w ir k lic h a u s s ic h ts r e ic h e n N e u e ru n g e n h e r a u s f in d e n . D a r ü b e r h in a u s m u ß e r a u ch b e n a c h b a r te F e r tig u n g s g e b ie te k e n n e n z u le rn e n su c h e n , u m a u s ih n en A n ­ r e g u n g e n f ü r V e r b e s s e r u n g e n a u f s e in e n G e b ie te n zu s c h ö p fe n . — Ih m o b lie g t d ie U n te r h a ltu n g u n d E r w e ite r u n g d e r F e r tig u n g s - M itte l, -E in ric h tu n g e n u n d -R ä u m e . E r l ä ß t f ü r je d e s e in z e ln e T e il d ie z w e c k m ä ß ig s te n A r b e its f o lg e n , d ie n ö tig e n W e r k z e u g e , V o r r ic h tu n g e n , W e r k z e u g m a s c h in e n u n d d ie A r b e its z e it fe s tle g e n , s o w ie d ie s e T a u s e n d e vo n A r b e its f o lg e n w ir ts c h a f tlic h von e in e m H e e r von H a n d ­ w e r k e r n in e in e r s o lc h e n z e itlic h e n R e ih e n fo lg e a u s f ü h r e n , d a ß a lle z u e in e r K o n s tr u k tio n g e h ö re n d e n T e ile n a h e z u g le ic h z e itig in d e r M o n ta g e z u s a m m e n la u fe n . — E r s o r g t 93

(2)

94 W erner H e i n z e : Berufsberatung Technik u. Kuiltur

f ü r d ie r e c h tz e itig e B e s c h a ffu n g d e r n o tw e n d ig e n W e rk - s to f f e , R o h - u n d H a lb - F a b r ik a te vo n a u ß e r h a lb u n d f ü r d ie P r ü f u n g d e r f e r tig e n E r z e u g n is s e s o w ie f ü r ih r e n V e r s a n d .

— E r o r g a n is ie r t u n d s c h a f f t d a s T r a n s p o r t - u n d H e b e ­ z e u g - W e s e n u n d r e g e l t d ie A n f u h r u n d A b f u h r d e r G ü te r. — E r b e s tim m t d e n U m fa n g d e r V o r r a ts w i r ts c h a f t , in s b e s o n ­ d e r e d e r H a lb z e u g e u n d H a lb f a b r ik a te . — E r h a t d ie M e n s c h e n ( A r b e ite r u n d B e tr ie b s a n g e s te llte ) z u le ite n , a n ­ z u le ite n , z u f ö r d e r n u n d f ü r ih r e W o h lf a h r t z u s o rg e n . — V o n s e in e n M a ß n a h m e n h ä n g t d ie W ir t s c h a f t l i c h k e i t d e s g a n z e n B e tr ie b e s ab. E r m u ß in w e itg e h e n d e m M a ß e d ie F ä h ig k e it z u m E in te ile n u n d V o r a u s b e r e c h n e n h a b e n . E r m u ß ü b e r s e h e n k ö n n e n , ob e r d e n F e r tig u n g s p r o z e ß am z w e c k m ä ß ig s te n in E in z e l-, S e rie n - o d e r F lie ß - F e r tig u n g l e i t e t u n d in w e lc h e r W e i s e e r ih n w ir ts c h a f tlic h a m b e s te n f ü h r e n m u ß . E r m u ß ü b e r g e n ü g e n d e M e n s c h e n k e n n tn is v e rfü g e n , um b e u r te ile n z u k ö n n e n , w ie e r d ie F ä h ig k e ite n d e s e in z e ln e n A r b e i te r s am b e s te n a u s n u tz t. H i e r a u s g e h t h e rv o r, d a ß d e r B e tr ie b s - I n g e n ie u r n e b e n d e r e n g e r e n te c h ­ n is c h e n A r b e it s e h r v ie l O r g a n is a tio n s - u n d V e r w a ltu n g s - A r b e it le is te n , s o w ie h a u p ts ä c h lic h a n o r d n e n u n d le ite n m u ß .

A lle d ie s e A u fg a b e n , d e r e n R e ih e h ie r m it k e in e s f a lls e r ­ s c h ö p f t is t, w u r d e n in n e r h a lb d e s im m e r g r ö ß e r w e r d e n ­ d e n B e tr ie b s b u r e a u s v o n S p e z ia lm ita r b e ite r n , B e tr ie b s - A s s i­

s te n te n u n d - T e c h n ik e r n , d e n V o r s tu f e n z u m B e tr i e b s l e i te r ­ p o s te n , e r le d ig t. M it d em A n w a c h s e n d e r B e tr ie b e u n d d e n im m e r s c h n e lle r f o r ts c h r e ite n d e n V e r b e s s e r u n g e n a u f d en E in z e lg e b ie te n e r g a b s ic h je d o c h d ie N o tw e n d ig k e it, d en B e tr i e b s l e i te r v o n d e r v e r a n tw o r tlic h e n L e itu n g d e r E in z e l­

g e b ie te z u e n tla s te n . S o e n ts ta n d e n a llm ä h lic h s e lb s tä n d ig e S p e z ia lb u r e a u s m it d e r A u fg a b e , d ie e ig e n tlic h e B e tr ie b s ­ t ä t i g k e i t w e itg e h e n d s o v o r z u b e r e ite n , d a ß d ie s e im m e r m e h r a u f d ie D u r c h f ü h r u n g d e r r e in e n F e r tig u n g b e s c h r ä n k t w ird . D a d u r c h w ir d a lle r d in g s d ie V o llm a c h t d e s B e tr ie b s ­ l e i t e r s e in g e s c h r ä n k t, a b e r z u m V o r te il d e r b e s s e r e n G e ­ w ä h r le is tu n g d e s w i r t s c h a f t li c h e n E rfo lg e s .

D ie ty p is c h e n V e r t r e t e r d e r b e id e n B e r u f s g r u p p e n w e r ­ d e n d u rc h z w e i s t a r k u n te r s c h ie d lic h v e r a n la g te M e n s c h e n ­ ty p e n d a r g e s t e ll t , d e r e n E ig e n tü m lic h k e ite n s ic h d u rc h d ie h e u tig e A r b e i ts te i lu n g b e s o n d e rs s c h a r f v o n e in a n d e r a b ­ h e b e n m ü s s e n . D a r a u s fo lg t, d a ß M e n s c h e n m it v ie le rle i V e r a n la g u n g e n ih r e B e r u f s b e f r ie d ig u n g in d e r T e c h n ik f in d e n k ö n n e n . N a tü r lic h g ib t e s h e r v o r r a g e n d e I n g e n ie u r e u n d g a b e s b e s o n d e r s u n t e r d e n P io n ie r e n d e r m o d e rn e n T e c h n ik , w e lc h e d ie G e is te s a n la g e n b e id e r G r u p p e n m e h r o d e r w e n ig e r v e re in ig e n b z w . v e re in ig te n .

D e r B e tr ie b s - I n g e n ie u r le i t e t d ie b e k a n n te n u n d z u r V e r ­ fü g u n g s te h e n d e n N a t u r k r ä f t e zu o rd n u n g s m ä ß ig e m Z u ­ s a m m e n w ir k e n so, d a ß e tw a s N e u e s e n ts te h t, d a s vo n N a tu r a u s n ic h t o h n e w e i te r e s m ö g lic h w ä r e . E r m u ß d a u e r n d m it d e n h a r te n T a ts a c h e n d e r s to f f lic h e n W ir k l i c h k e it s o ­ w ie d e r m e n s c h lic h e n E ig e n a r te n u n d S c h w ä c h e n d e r von ih m A n g e le ite te n re c h n e n . E r is t e tw a m it d em E r o b e r e r u n d K o lo n is a to r w ild e n L a n d e s v e r g le ic h b a r u n d m u ß e in m it d e n v o r lie g e n d e n T a t s a c h e n r e c h n e n d e r M e n s c h se in . Ih m s in d a lle M i t a r b e i te r am te c h n is c h e n S c h ö p fu n g s p ro z e ß , a ls o a u c h d e r K o n s tr u k te u r , Z u a r b e ite r .

F ü r d e n K o n s tr u k t e u r i s t d e r B e tr ie b s - I n g e n ie u r d e r A u s ­ f ü h r e n d e , d e r s ic h n a ch s e in e n A n g a b e n z u r ic h te n h a t. E r d a r f in f r e ie r e m G e d a n k e n f lu g s c h a ffe n u n d is t z u n ä c h s t w e n ig e r d u rc h d ie s to f f lic h e W ir k l i c h k e it m it ih r e n T ü c k e n g e h e m m t. T h e o r e tis c h h a t e r u n e n d lic h v ie le D a r s t e l l u n g s ­ m ö g lic h k e ite n , u n d s e in e A u f g a b e is t e s, sic h e in e r o p ti­

m a le n L ö s u n g m ö g lic h s t a n z u n ä h e r n . E r s t e ll t d a b e i d em B e tr ie b s - I n g e n ie u r im m e r n e u e A u fg a b e n , d e r e n L ö s u n g n a tü r lic h m ö g lic h s e in m u ß . D u rc h g e g e n s e itig e F ü h lu n g ­ n a h m e i s t d ie G re n z e d e r L ö s u n g s m ö g lic h k e it f e s tz u s te lle n u n d d a m it d e r K o n s tr u k tio n s w e g z u b e s tim m e n .

D ie b e id e n G r u p p e n k ö n n e n a ls o n ic h t o h n e e in a n d e r a u s - k o m m e n , s ie m ü s s e n e in a n d e r e r g ä n z e n u n d a u c h a n e r ­ k e n n e n . E s i s t d a r a u f h in z u w e is e n , d a ß e s w o h l vo n d e m je w e ilig e n S t a n d p u n k t a u s so s c h e in t, a ls s e i d e r A n d e r e d e r M in d e r e . V o n e in e m h ö h e re n S t a n d p u n k t a u s s in d d ie

L e is tu n g e n b e id e r G ru p p e n a b e r g le ic h w e r tig u n d g le ic h ­ b e d e u te n d , w e n n a u c h g a n z v e r s c h ie d e n a r tig .

D e r s u c h e n d e L e s e r, in s b e s o n d e r e d e r S te llu n g s u c h e n d e , m öge n u n d u rc h A b w ä g e n u n d V e r g le ic h e n s e i n e r N e ig u n ­ g e n m it d e n g e s c h ild e r te n T ä t i g k e i te n p r ü f e n , w e lc h e 1 ä tig - k e it s r i c h tu n g ih m m e h r lie g t. B ei a u s g e s p r o c h e n e r V e r a n ­ la g u n g m ö g e e r a b e r a u c h b e a c h te n , d a ß e s e in e r s e it s F a b r ik e n g ib t, in d e n e n d ie K o n s tr u k t i o n s a r b e i t ü b e r w ie g t, w ie z. B. b e i B o rs ig , a n d e r e r s e it s s o lc h e , b ei d e n e n die F e r tig u n g d ie H a u p tr o lle s p ie lt, w ie z. B. b e i F o rd , l n d e r e r s t e n A r t w ir d d e r g u te K o n s tr u k t e u r e in a u s b a u fä h ig e s B e tä tig u n g s f e ld fin d e n , w ä h r e n d in d e r z w e ite n A r t d e r Be­

t r ie b s l e i t e r d ie H a u p tr o lle s p ie lt. E s i s t a ls o b ei d e r A u s­

w a h l d e r A r b e i t s s t ä t t e u. a. a u c h d a r a u f zu a c h te n , ob dort G e le g e n h e it is t, d ie am s t ä r k s t e n a u s g e p r ä g t e V e ra n la g u n g a u c h a u s n u tz e n u n d v o ll z u r G e ltu n g b r in g e n zu können.

D a s b e s o n d e r s d e m I n g e n ie u r e ig e n tü m lic h e sach lich e u n p e r s ö n lic h e S tr e b e n n a c h S p itz e n le is tu n g e n in n e r h a lb der U n te rn e h m u n g e n , d a s s ic h in d e n te c h n is c h - w is s e n s c h a f t­

lic h e n V e r e in e n u n d d e n v ie le n A r b e its g e m e in s c h a f te n f o r t­

s e tz t, f ü h r t a u c h d a z u , g e is tig e B r ü c k e n z u m g e g e n s e itig e n V e r s t ä n d n i s z w is c h e n d e n e in s e itig e n A n s c h a u u n g e n d ie s e r ä u ß e r s t e n B e r u f s g r u p p e n zu s c h la g e n . D a z u s in d b e s o n d e rs d ie Z w is c h e n b e r u f s g r u p p e n g e e ig n e t. S t a r k e P e r s ö n lic h ­ k e ite n k ö n n e n vo n h ie r a u s e in e n a u ß e r o r d e n tl i c h b e fru c h ­ t e n d e n u n d b e f rie d ig e n d e n E in f lu ß a u f d a s G a n z e ausüben.

U m n u n d ie B e r u f s m ö g lic h k e ite n , w e lc h e s ic h a u s den S p e z ia ltä tig k e ite n e rg e b e n , d a r s t e l l e n z u k ö n n e n , sei an d ie s e r S te lle z u n ä c h s t d ie G lie d e r u n g d e r B u r e a u s zw ischen K o n s tr u k tio n u n d B e tr ie b e in e s g a n z g r o ß e n m o d e rn e n In ­ d u s t r i e w e r k e s in d e n H a u p tz ü g e n d a r g e s t e ll t . D ie h ierin z u m A u s d r u c k k o m m e n d e A r b e i ts te i lu n g k a n n n a tü r l i c h in d ie s e r R e in k u ltu r n ic h t o h n e w e i te r e s a u f j e d e n B e trie b ü b e r tr a g e n w e r d e n , s ie s o ll le d ig lic h d ie f ü r u n s e r e Z w e c k e e r w ü n s c h te S c h ild e r u n g d e r E in z e ltä tig k e ite n u n d d e r d a z u n ö tig e n B e r u f s b e d in g u n g e n e rm ö g lic h e n .

D e m K o n s tr u k tio n s b u r e a u (1) v o r g e s c h a lte t i s t z u s e in e r E n tla s tu n g d a s A u f t r a g s b u r e a u (2), in w e lc h e m d ie B e ­ s t e llu n g e n d e r K u n d e n so g e k lä r t w e r d e n , d a ß g e n a u u m ­ s c h r ie b e n e W e r k - A u f t r ä g e h e r a u s g e g e b e n w e r d e n k ö n n e n . S o w e it e s sic h n ic h t u m n o rm a le , v o r h a n d e n e K o n s tr u k ­ tio n e n h a n d e lt, g e h t d e r B e s te llz e tte l ü b e r d a s K o n s tr u k ­ t io n s b u r e a u z u r te c h n is c h e n K l a r s t e l l u n g u n d A u s fü h ru n g d e r K o n s tr u k tio n s - U n te r la g e n u n d w e i te r ü b e r d a s Ferlig- la g e r (3), d a m it d o r t e in g e tr a g e n w e r d e n k a n n , w a s v o n dev G e s a m tb e s te llu n g f e r t i g am L a g e r lie g t. D e r e in d e u tig e , v o lls tä n d ig g e k lä r te W e r k - A u f t r a g g e h t n u n a n d a s te c h ­ n is c h e B e s te llb u r e a u (4). D ie s e s ü b e r n im m t a n H a n d d e r g e lie f e r te n K o n s tr u k tio n s - U n te r la g e n (Z e ic h n u n g e n , S t ü c k ­ lis te n ) d ie M a te r i a l b e s t e l l u n g u n d d a s A u s s c h r e ib e n d e r B e s te lls tü c k lis te n f ü r d ie W e r k s t a t t . D ie M a te r ia lb e s te llu n g w ir d vom E in k a u f (5), d e r d ie V e r b in d u n g m it d e n a u s w ä r ­ tig e n L ie f e r e r n h e r s t e l l t, e r le d ig t . D a s M a t e r i a l l ä u f t in d e r M a t e r i a l v e r w a lt u n g (6) e in u n d w i r d z u r A u s g a b e be­

r e itg e h a lte n , n a c h d e m e s v o r h e r v o n d e r M a te r ia l- P r ü f s te lle (7) a u f s e in e E ig e n s c h a f te n h in g e p r ü f t u n d fre ig e g eb e n w o r d e n is t. D ie B e s t e l l s t ü c k l i s t e n g e h e n v o n d e in tec h ­ n is c h e n B e s te llb u r e a u z u r V o r k a l k u la ti o n (8). H i e r w e rd e n f ü r j e d e s e in z e ln e T e il a u f d e m A r b e i ts p la n s ä m tlic h e A r ­ b e its g ä n g e u n d ih r e S tü c k z e it s o w ie d ie A b m e s s u n g e n des A u s g a n g s m a te r ia le s f e s tg e le g t. B ei d i e s e r G e le g e n h e it w ir d g le ic h z e itig b e s tim m t, w e lc h e s W e r k z e u g u n d w e lc h e V o r ­ r ic h tu n g e n v e r w e n d e t w e r d e n s o lle n b z w . n e u z u b e s c h a ffe n s in d . I n e in e r b e s o n d e re n A b te ilu n g d e r V o r k a l k u la ti o n w e r d e n d a n n vo n d e n s o g e s c h a f f e n e n a llg e m e in g ü ltig e n A r b e i ts u n te r la g e n d ie f ü r je d e n e in z e ln e n W e r k - A u f t r a g n ö tig e n A k k o r d - u n d M a te r ia lb e z u g - S c h e in e a u s g e s c h r ie b e n . D ie se b is in s E in z e ln e v o r s o r g lic h a u s g e a r b e it e te n U n t e r ­ la g e n g e h e n a n d ie T e r m in s te lle (9), v o n w o a u s d ie A r b e i t n a c h ü b e r s ic h tlic h e n P lä n e n e n ts p r e c h e n d d e r A u f n a h m e ­ f ä h ig k e it d e r W e r k s t ä t t e n u n d e n ts p r e c h e n d d e n e in z u h a l ­ te n d e n T e r m in e n v e r te il t u n d v o rg e g e b e n w ir d . V o n h ie r a u s w i r d a u c h d ie E in h a ltu n g d e r v o r g e s c h r ie b e n e n T e r m in e ü b e r w a c h t. D ie A n f e r ti g u n g s a u f t r ä g e f ü r d ie n ö tig e n n e u e n

(3)

23 (1932) Nr. 6 W erner H e i n z e : Berufsberatung 95

V o r r ic h tu n g e n u n d W e r k z e u g e g e h e n v o n d e r V o r k a l k u la ­ tio n an d a s W e r k s t d t t e n - E in r i c h tu n g s b u r e a u (10). N a c h d en h i e r f e r lig g e s te llte n U n te r la g e n w e r d e n d ie W e r k z e u g e u n d V o r r ic h tu n g e n im W e r k z e u g b a u (11) te r m in m ä ß ig fe rtig - g e s t e l l t u n d a n d a s W e r k z e u g la g e r (12) a b g e lie f e r t, in d em s i e f ü r d ie F a b r ik a tio n b e r e itg e h a lte n w e r d e n . D ie T e r m in ­ s te lle d a r f n a tü r lic h e in e A r b e i t e r s t d a n n v o rg e b e n , w e n n s o w o h l in d e r M a te r ia lv e r w a ltu n g d a s n ö tig e M a te r ia l, a ls a u c h im W e r k z e u g l a g e r d ie n ö tig e n W e r k z e u g e u n d V o r ­ r ic h tu n g e n b e r e itg e h a lte n w e rd e n , d a m it k e in e u n a u s f ü h r ­ b a r e A r b e its v o r g a b e v o rk o m m t. D ie A r b e its v o r g a b e e r f o lg t a n d ie V o r a r b e i t s w e r k s t ä tt e n (13), d ie in e in e m G r o ß b e trie b e b e n f a lls w e itg e h e n d s p e z ia li s ie r t s e in k ö n n e n . D ie h e r ­ g e s t e l l t e n E in z e lte ile w e r d e n a n d ie T e ile la g e r (15) d e r M o n ta g e a b te ilu n g (14) g e lie fe r t. D ie M o n ta g e a b te ilu n g e r ­ h ä lt vo n d e r T e r m in s te lle d ie e b e n f a lls in e in e r b e s o n d e re n G r u p p e d e r V o r k a lk u la tio n a u f g e s te llte n M o n ta g e a r b e its ­ p lä n e , s o b a ld d ie T e ile la g e r a lle n ö tig e n E in z e lte ile u n d d ie M a te r ia lv e r w a ltu n g a lle Z u lie f e r u n g e n f ü r d ie M o n ta g e b e r e it h a b en . G le ic h z e itig m ü s s e n a u c h d ie W e r k z e u g la g e r d ie fü r d ie M o n ta g e n ö tig e n V o r r ic h tu n g e n u n d W e r k z e u g e z u r V e rfü g u n g h a lte n . H a t d ie M o n ta g e a b te ilu n g d a s E r ­ z e u g n is z u s a m m e n g e s te llt, so g e h t e s z u m P r ü f f e l d (16) u n d n a c h G u tb e f u n d z u r V e r s a n d a b te ilu n g (17), w ir d h i e r v e r ­ p a c k t, z u m V e r s a n d g e b r a c h t u n d dem K u n d e n a n g e k ü n d ig t.

D ie V e r s a n d a n z e ig e g e h t a n d a s R e c h n u n g s b u r e a u (18) z w e c k s A u s s te llu n g u n d A b s e n d u n g d e r R e c h n u n g a n d en K u n d e n u n d e n d lic h a n d ie G e s c h ä f ts b u c h h a ltu n g (19). D ie v o n d e n V o r a r b e i t s w e r k s t ä tt e n u n d M o n ta g e a b te ilu n g e n e r ­ le d ig te n A r b e its z e tle l g e h e n z u r L o h n a b re c h n u n g a n d a s L o h n b u r e a u (20) u n d von h ie r z u r B u c h u n g a n d ie B e tr ie b s ­ b u c h f ü h ru n g (21), bei d e r a u ch d ie U n te rla g e n f ü r d a s a u f ­ g e w e n d e te M a te r ia l e in la u fe n . D ie s e A b te ilu n g l ie f e r t d e r G e s c h ä f ts b u c h h a ltu n g e b e n f a lls d ie n ö tig e n B u c h u n g sz a h le n . D ie M a te r ia l- u n d L o h n -U n te rla g e n g e h e n a n d a s S e lb s t- k o s le n b u r e a u (22) z u r P r ü f u n g d e r W ir t s c h a f t l ic h k e it d e r e in z e ln e n K u n d e n a u f tr ä g e u n d z u r A u s w e r tu n g f ü r s p ä te r e A n g e b o te .

A lle d ie s e D ie n s ts te lle n s in d in m e h r o d e r w e n ig e r a u s ­ g e p r ä g t e r F o rm in d e n m e is te n B e trie b e n v o rh a n d e n . B ei B e tr ie b e n m it a u s s c h lie ß lic h e r M a s s e n f e r tig u n g f a lle n e in ­ z e ln e D ie n s ts te lle n g a n z f o rt, w e il n u r a b L a g e r v e r k a u f t u n d fü r d a s L a g e r g e f e r tig t w ird .

(1) Im K o n s t r u k t i o n s b u r e a u s o llte je d e r I n ­ g e n ie u r , d e r in e in e m d e r h i e r b e h a n d e lte n B e ru fe t ä t i g is t, w e n ig s te n s e in e Z e itla n g g e w e s e n se in , d a m it e r e in e V o r s te llu n g von d ie s e r a m A n fa n g a l l e r I n g e n ie u r a r b e i t s te h e n d e n s c h ö p f e r is c h e n T ä t i g ­ k e it u n d ih r e n s p e z ie lle n S c h w ie r ig k e ite n b e k o m m t.

E s is t s e h r w e r tv o ll, a u c h a u f a n d e r e n P o s te n e in e s G e s a m tb e tr ie b e s V e r s tä n d n is f ü r d ie A r b e it d e s K o n s tr u k ­ t e u r s z u h a b e n , u m s ie f ö r d e r n z u k ö n n e n . A u f d em K o n ­ s t r u k t io n s b u r e a u b e g in n t m a n m it e in fa c h e n z e ic h n e ris c h e n A r b e i te n u n d s c h r e ite t e n ts p r e c h e n d d e n sic h z e ig e n d e n u n d e n tw ic k e l t e n F ä h ig k e ite n a llm ä h lic h zu im m e r s c h w ie rig e re n A u f g a b e n vor. W ic h tig i s t d e r K o n ta k t m it d e n a u s f ü h r e n ­ d e n W e r k s t ä tt e n , d a m it w e itg e h e n d R ü c k s ic h t a u f w i r t ­ s c h a f tlic h e F e r tig u n g g en o m m en w e r d e n k a n n . A u c h i s t zu b e a c h te n , d a ß d ie T ä t i g k e i t im K o n s tr u k tio n s b u r e a u sic h n ic h t a u f Z e ic h n e n u n d B e re c h n e n b e s c h rä n k t, s o n d e r n d a ß d o r t a u c h d ie F e r tig u n g g r u n d le g e n d v o r b e r e ite t w e r d e n m u ß d u rc h d ie s o r g f ä ltig e A u s f e r tig u n g d e r S tü c k lis te , in d e r s ä m tlic h e T e ile , d ie e in e K o n s tr u k tio n a u s m a c h e n , ü b e r ­ s ic h tlic h n a c h g a n z b e s tim m te n b e tr ie b lic h b e d in g te n G e ­ s ic h ts p u n k te n m it a lle n w ic h tig e n K e n n z e ic h e n z u s a m m e n ­ g e s t e l l t sin d . D ie S t ü c k lis te i s t in d e r T a t d ie G ru n d la g e f ü r d ie g e s a m te g e s c h ild e r te O r g a n is a tio n . — Im K o n s tru k - lio n s h u r e a u w i r d e in e g a n z b e s o n d e rs s o r g f ä ltig e A r b e it v e r la n g t, d a je d e r , a u c h k le i n s t e F e h le r a u f d em P a p ie r in d e r s t a r r e n s to f f lic h e n W ir k l i c h k e it u n b e d in g t z u r G e l­

tu n g k o m m t u n d im m e r m e h r o d e r w e n ig e r g r o ß e K o s te n v e r u r s a c h t. D e r K o n s tr u k t e u r m u ß s e in e n E h rg e iz d a r in s e h e n , e tw a s s o V o llk o m m e n e s z u s c h a ffe n , d a ß sic h a u s

d e r P r a x i s h e r a u s w e d e r Ä n d e ru n g e n m it R ü c k s ic h t a u f d ie F u n k tio n , n o c h Ä n d e r u n g e n m it R ü c k s ic h t a u f b illig e r e F e r tig u n g e rg e b e n . A u s d ie s e m G r u n d e m u ß s ic h d e r K o n ­ s t r u k t e u r a u c h ü b e r a lle N e u e r u n g e n a u f d e n G e b ie te n d e r w ir ts c h a f tlic h e n F e r tig u n g e n u n d d e r W e r k s t o f f k u n d e a u f d e m L a u f e n d e n e r h a lte n . H ie r a u s f o lg t, d a ß e r s ic h n ic h t in s e in e m B u r e a u w ie in e in e r e in s a m e n Z e lle is o lie r e n so ll, um d o r t le d ig lic h w is s e n s c h a f tlic h t h e o r e tis c h z u a r b e ite n , s o n d e r n d a ß e r d a u e r n d in le b e n d ig e r F ü h lu n g m it d e r P r a x is s e in u n d b le ib e n m u ß .

(2) Im A u f t r a g s b u r e a u w e r d e n d ie v o n d e n K u n d e n e in g e h e n d e n A u f tr ä g e so b e a r b e ite t, d a ß s ie a ls k l a r e e in ­ d e u tig e W e r k - A u f t r ä g e in d ie F a b r ik g e h e n k ö n n e n . Z u r B e a r b e itu n g d ie s e s S to f f e s g e h ö r e n B e a m te m it S o n d e r ­ k e n n tn is s e n d e r F a b r ik a tio n s e r z e u g n is s e u n d E r f a h r u n g e n im V e r k e h r m it d e r K u n d s c h a f t. S ie s ta m m e n m e is te n s a u s d e n K o n s tr u k tio n s b u r e a u s , in d e n e n s i e s c h o n m it ä h n ­ lic h e n A r b e ite n b e tr a u t w a r e n . E s s in d a ls o te c h n is c h g e ­ s c h u lte B e a m te , d ie n ic h t s e lb s ts c h ö p f e r is c h t ä t i g s in d , s o n d e r n s ic h m e h r f ü r d e n V e r w a lt u n g s d i e n s t e ig n e n . V o n ih n e n h ä n g t e s ab , d a ß d ie W ü n s c h e d e s K u n d e n r i c h t i g v e r s ta n d e n u n d r ic h tig w e ite r g e g e b e n w e r d e n . S ie m ü s s e n im F a lle vo n U n k la r h e it e in d e u tig e R ü c k f r a g e n b e im K u n d e n v e r a n la s s e n , u n d s ie s in d w e s e n tlic h d a f ü r v e r a n t ­ w o rtlic h , d a ß k e in e R e k la m a tio n e n w e g e n f a ls c h e r L ie f e ­ ru n g e n k o m m en .

(3) D a s F e r t i g l a g e r f ü h r t d ie V o r r a t s w i r t s c h a f t a u s . D e r L e ite r d ie s e r A b te ilu n g m u ß im s ta n d e se in , a n H a n d d e r W i r t s c h a f t s k o n j u n k t u r u n d vo n S t a ti s t i k e n f e s tz u s te lle n , w e lc h e E r z e u g n is s e in g r ö ß e re n M e n g e n u n d d a h e r b e s o n ­ d e r s b illig a u f V o r r a t a n g e f e r ti g t w e r d e n k ö n n e n u n d in w e lc h e n M e n g e n . E r m u ß m it a lle n F o r t s c h r i tt e n im e ig e n e n B e trie b e u n d b e i d e r K o n k u r r e n z v e r t r a u t s e in , u m s o r e c h t ­ z e itig n e u e L a g e r b e s te llu n g e n z u r ü c k z u h a lte n b z w . g r ö ß e r e L a g e r v o r r ä te a b z u s to ß e n , d a ß s e in W e r k n ic h t a u f v e r ­ a lte te n E r z e u g n is s e n s itz e n b le ib t. E r m u ß m it e in e m g e ­ w is s e n F in g e r s p itz e n g e f ü h l e in e w e its ic h tig e P o litik tr e i b e n k ö n n e n . F ü r ih n i s t e in e te c h n is c h e B ild u n g v o n g r o ß e m V o rte il, e r b r a u c h t a b e r d ie W ir k u n g s w e i s e d e r E r z e u g n is s e n ic h t b is in a lle E in z e lh e ite n z u b e h e r r s c h e n , w e il s e in e T ä t i g k e i t m e h r w ir ts c h a f tlic h - k a u f m ä n n is c h e r N a t u r is t. D ie ih m u n t e r s te l lt e n a u s f ü h r e n d e n A n g e s te llte n s in d r e in e V e r ­ w a ltu n g s b e a m te a n K a r te ie n m it v e r h ä ltn is m ä ß ig e in f a c h e r T ä tig k e it. S ie b e d ü r fe n k e in e r b e s o n d e re n te c h n is c h e n V o r ­ b ild u n g , a b e r g r o ß e r G e w is s e n h a f tig k e it.

(4) D em t e c h n i s c h e n B e s t e 11 b u r e a u s t e h t e in I n g e n ie u r v o r. D a s B u re a u h a t d ie A u fg a b e , d ie K u n d e n ­ a u f tr ä g e a n H a n d d e r vom K o n s tr u k tio n s b u r e a u g e lie f e r te n Z e ic h n u n g e n u n d S tü c k lis te n in l a u t e r e in z e ln e W e r k s t ä t t e n ­ a u f tr ä g e a u fz u lö s e n u n d h i e r f ü r a u c h im G ro ß e n u n d G a n ­ z en d ie T e r m in e f e s tz u le g e n . I n d ie s e m B u r e a u w i r d d e r W e r d e g a n g je d e s e in z e ln e n T e i l e s u n d s e in L a u f d u r c h d ie v e rs c h ie d e n e n W e r k s t ä t t e n v o rb e s tim m t. H ie r w i r d a u c h f e s tg e le g t, w e lc h e T e ile im W e r k h e r z u s te lle n s in d , u n d w e lc h e vo n a u ß e r h a lb b e z o g e n w e r d e n m ü s s e n , w o b e i g le ic h ­ z e itig d ie B e s te llu n g e n v o n a u ß e r h a lb v e r a n l a ß t w e r d e n . D e r L e ite r d ie s e s B u r e a u s m u ß a ls o g e n a u w is s e n , w a s d e r B e tr ie b u n d d ie e in z e ln e n A b te ilu n g e n h e r s t e i l e n k ö n n e n u n d in w e lc h e n M e n g e n . E r m u ß d ie o r g a n is a to r is c h e n Z u ­ sa m m e n h ä n g e a lle r A b te ilu n g e n u n d d ie M itte l z u r H e r ­ s te llu n g u n d A u f r e c h te r h a ltu n g d e s V e r k e h r s m it d ie s e n A b te ilu n g e n s p ie le n d b e h e r r s c h e n , u m a lle M ö g lic h k e ite n d e r je w e ilig z w e c k m ä ß ig s te n F e r tig u n g a u s n ü tz e n z u k ö n ­ nen . Z u d e n M itte ln g e h ö re n w e s e n tlic h a u c h d ie v o r g e ­ d r u c k te n F o r m u la r e u n d P lä n e , d ie a u f G r u n d e in e r g r o ß e n S u m m e vo n p r a k ti s c h e n E r f a h r u n g e n a u f g e s t e ll t s in d . E s i s t A u fg a b e d e s B u r e a u le ite r s , d a f ü r zu s o rg e n , d a ß e i n e r ­ s e its d ie s e s k o s t b a r e G u t a n E r f a h r u n g e n d u r c h w e itg e h e n d e u n d r ic h tig e A n w e n d u n g d e r V o r d r u c k e v o ll a u s g e n u tz t w ir d , a n d e r e r s e it s a b e r a u c h n e u e re B e d ü r f n is s e u n d E r ­ f a h ru n g e n d a d u r c h n ic h t e in f a c h u n b e r ü c k s ic h tig t b le ib e n . Im m e r m u ß d a s Z ie l se in , d e n g ü n s tig s te n F a b r i k a t i o n s w e g h e r a u s z u iin d e n . D e r B u r e a u le ite r m u ß a ls o e in g u te s V e r -

(4)

96 W erner H e i n z e : Berufsberatung Technik u. K u ltu r

s t ä n d n i s f ü r d ie p r a k ti s c h e A u s f ü h r u n g h a b e n , e r i s t a b e r h a u p ts ä c h lic h v e r w a lte n d , o r g a n is ie r e n d , a n o r d n e n d u n d ü b e r w a c h e n d tä tig .

D ie a u s f ü h r e n d e n B e a m te n in d ie s e m B u r e a u m ü s s e n d ie v o n ih n e n b e a r b e it e te n E r z e u g n is s e p r a k ti s c h a u s d e r H e r ­ s te llu n g k e n n e n u n d w e r d e n d a h e r a u s d e n R e ih e n b e w ä h r ­ t e r M o n te u r e u n d V o r a r b e i t e r d e s B e tr ie b e s g e n o m m e n . S ie w is s e n a u s e ig e n e r E r f a h r u n g g a n z g e n a u , w e lc h e n W e g s ie f ü r j e d e s d e r ih n e n v e r tr a u te n T e i l e v o r s c h r e ib e n m ü s s e n . N u n m u ß a b e r w e i te r v o n ih n e n e r w a r t e t w e r d e n , d a ß s ie h i e r f ü r b e s s e r e W e g e a u c h e r k e n n e n u n d im s ta n d e s in d , i h r e E r f a h r u n g e n a u f a n d e r e , ih n e n n o c h n ic h t b e ­ k a n n te T e ile z u ü b e r tr a g e n . H in z u k o m m t, d a ß d ie s e T e i l e n a c h d e r Z e ic h n u n g b e a r b e it e t w e r d e n m ü s s e n , s i e lie g e n n ic h t a u s g e f ü h r t u n d e in g e b a u t v o r, k ö n n e n a ls o n ic h t b e ­ t a s t e t w e r d e n . D ie B e s te lle r m ü s s e n d a h e r d ie F ä h ig k e it h a b e n , Z e ic h n u n g e n g u t z u l e s e n u n d s ic h d ie e in z e ln e n a u f g e z e ic h n e te n T e i l e p l a s ti s c h v o r z u s te lle n . D a s ic h j a d ie B e s te llu n g e n a u f d ie g le ic h e n E r z e u g n is s e in d e r R e g e l v o n Z e it z u Z e it w ie d e r h o le n , w e r d e n d e m B e a r b e it e r d ie E in z e lte ile u n d d e re n g a n z e E n tw ic k lu n g im m e r v e r tr a u te r .

H ie r i s t a ls o G e le g e n h e it f ü r g e e ig n e te H a n d w e r k e r , zu A n g e s te llte n m it B e s te llf u n k tio n e n a u f z u r ü c k e n . J e n a c h s e in e n F ä h ig k e ite n b le ib t e r a u f d ie B e a r b e itu n g k le in e r G e b ie te b e s c h r ä n k t o d e r l e r n t d ie B e s te llu n g im m e r n e u e r E r z e u g n is s e b e h e r r s c h e n , s o d a ß e r a ls G r u p p e n f ü h r e r m e h ­ r e r e B e s te lle r a n le ite n k a n n . E s e r s c h e i n t a u c h d u r c h a u s n ic h t u n m ö g lic h , d a ß h e r v o r r a g e n d t ü c h tig e M e n s c h e n , d ie s ic h in i h r e r F r e i z e it n o c h d ie n ö tig e te c h n is c h e S c h u lu n g a n e ig n e n , e in e B u r e a u le ite r - S te llu n g e rrin g e n . S o lc h e K r ä f te o d e r g e s c h u lte V e r w a lt u n g s t e c h n i k e r w e r d e n , n a c h ­ d e m s ie a lle F u n k tio n e n d e s B u r e a u s p r a k ti s c h d u r c h g e ­ m a c h t h a b e n , im B e d a r f s f ä l le a ls A s s i s t e n t u n d V e r t r e t e r d e s B u r e a u l e i t e r s b e s c h ä f tig t m it d e r A u s s ic h t, s p ä t e r s e l b s t B u r e a u le ite r z u w e r d e n .

(5, 6) D e r E i n k a u f u n d di e M a t e r i a l v e r w a l ­ t u n g s in d in d e r R e g e l r e in k a u f m ä n n is c h e A b te ilu n g e n u n d b r a u c h e n in d ie s e m R a h m e n n ic h t b e h a n d e lt z u w e rd e n .

(7) D ie M a t e r i a l - P r ü f s t e l l e i s t e in K in d d e r n e u e r e n Z e it, u n d d e r W e r k s to f f - F a c h m a n n s p i e lt h e u te in a lle n B e tr ie b e n e in e g r o ß e R o lle . S e in G e b ie t i s t b e r e its s o u m f a n g r e ic h , d a ß e s s c h o n v e r s c h ie d e n e S p e z ia lis te n n e b e n e in a n d e r g ib t. E r b e d a r f e in e s S o n d e r s tu d iu m s a u f H o c h s c h u le o d e r U n i v e r s i tä t u n d m u ß b e s o n d e rs b e s t r e b t se in , s ic h ü b e r d ie r a s c h f o r t s c h r e i te n d e n E r k e n n tn is s e , d ie in e in e r s t a r k a n s c h w e lle n d e n L i t e r a t u r z u m A u s d r u c k k o m ­ m en , a u f d em L a u f e n d e n zu h a lte n . Ih m s te h e n in d e r R e g e l e in m e h r o d e r w e n ig e r g r o ß e s P r ü f la b o r a to r iu m , z u m m in ­ d e s te n a b e r e in ig e P r ü f e in r ic h tu n g e n z u r V e rfü g u n g . E r i s t d e r S a c h v e r s tä n d ig e f ü r a lle W e r k s t o f f - F r a g e n d e s B e tr ie ­ b e s u n d d e r K o n s tr u k tio n . E r h a t m it d em E i n k a u f z u ­ s a m m e n d ie V e r h a n d lu n g e n m it d e n W e r k s t o f f l ie f e r e r n z u f ü h r e n u n d d ie L ie f e r v o r s c h r if te n a u s z u a r b e ite n , s o w ie ih r e E in h a ltu n g z u ü b e r w a c h e n . I n g r ö ß e r e n W e r k e n u n t e r ­ s te h e n ih m e in e g a n z e R e ih e v o n A s s is te n te n u n d L a b o r a n ­ te n , w e lc h e e in e ä h n lic h e V o r b ild u n g w ie e r s e l b s t g e n o s s e n h a b e n , u n d a u s d e r e n R e ih e n s ic h d ie le ite n d e n W e r k s t o f f ­ f a c h le u te r e k r u t i e r e n . I n s e in e m A r b e i ts g e b i e t i s t a u ch P l a t z f ü r m e h r m e c h a n is c h e A r b e ite n d u rc h e in f a c h e r e T e c h ­ n i k e r u n d g e s c h ic k te P la n d w e r k e r .

(8) I n d e r V o r k a l k u l a t i o n w i r d e in e s e h r w e i t ­ g e h e n d e K l e in a r b e i t g e le is te t. W ä h r e n d im te c h n is c h e n B e ­ s t e ll b u r e a u e in e A u f lö s u n g d e s W e r k a u f t r a g e s in A u f tr ä g e f ü r d ie E in z e lte ile s t a tt f a n d , w e r d e n h i e r f ü r je d e s E in z e l­

t e i l d ie f ü r s e in e H e r s t e l l u n g n ö tig e n e in z e ln e n A r b e i ts ­ g ä n g e s o w ie d ie h i e r f ü r n ö tig e n A r b e its z e ite n in b e s o n d e re n A r b e i ts p lä n e n f e s tg e le g t. G le ic h z e itig e r f o l g t d ie B e s tim ­ m u n g d e r A b m e s s u n g e n d e s A u s g a n g s w e r k s to f f e s , d e r vo n d e r M a t e r i a l v e r w a lt u n g a n d ie a u s f ü h r e n d e n W e r k s t ä t t e n z u l ie f e r n is t. F e r n e r w e r d e n a lle n ö tig e n W e r k z e u g e u n d V o r r i c h t u n g e n v o r g e s c h r ie b e n u n d , s o w e it s ie n o c h n ic h t v o r h a n d e n s in d , n a c h P r ü f u n g d e r W i r t s c h a f t l i c h k e i t n e u

b e s te llt. D ie A n g e s te llte n , w e lc h e d ie s e p e in lic h e A r b e i t le is te n , m ü s s e n v o n d e r P ic k e a u f g e d ie n t h a b e n u n d s i n d d u r c h w e g g e le r n te H a n d w e r k e r m it g r o ß e n E r f a h r u n g e n a u f ih r e n b e s o n d e r e n G e b ie te n . J e d e r d i e s e r V o r k a l k u la to r e n b e a r b e it e t a u c h n u r e in b e s tim m te s o d e r m e h r e r e v e rw a n d te H a n d w e r k s g e b ie te , s o d a ß e in T e il, d a s v o n v e r s c h i e d e n ­ a r ti g e n H a n d w e r k e r n b e a r b e it e t w e r d e n m u ß , a u c h in d ie s e m B u r e a u d u r c h d ie H ä n d e m e h r e r e r V o r k a l k u la to r e n l ä u f t. D ie s e A n g e s t e ll t e n g e h e n a ls o a u c h f a s t a u s s c h l ie ß ­ lic h a u s d e m B e tr ie b e h e r v o r. S ie m ü s s e n s ic h n o c h r e c h n e ­ r is c h , k a l k u l a to r i s c h u n d a u c h in e in f a c h e r W e i s e m a th e m a tis c h s c h u le n , w o z u s ie d u r c h d e n B e s u c h v o n e n t ­ s p r e c h e n d e n A b e n d k u r s e n o d e r v o n k u r z z e itig e n 1 a g e s - s c h u le n G e le g e n h e it h a b e n .

D ie la n g e L e h r z e it u n d d ie v ie le n p r a k ti s c h e n E r f a h r u n ­ g e n s c h u le n d ie P la n d g e s c h ic k lic h k e it d e s H a n d w e r k e r s . S e in e m e h r o d e r w e n ig e r g r o ß e F ä h ig k e it, d a s E r a r b e ite te u n d A n g e e ig n e te s in n g e m ä ß u n d u m s ic h tig b e i n e u e n A u f­

g a b e n a n z irw e n d e n , i s t m a ß g e b e n d f ü r s e in e E ig n u n g zu e in e r T ä t i g k e i t im A r b e i ts - V o r b e r e i tu n g s b u r e a u ; d e n n h ie r w i r d d ie W e r k s t a t t a r b e i t s o v o r g e d a c h t, d a ß d ie V o r b e r e i­

t u n g s z e i t d e s a u s f ü h r e n d e n H a n d w e r k e r s k u r z w i r d u n d d ie B e tr ie b s e in r ic h tu n g e n b e s s e r a u s g e n u tz t w e r d e n k ö n n e n . D a m it d ie s e A r b e i ts te i lu n g w i r t s c h a f t li c h is t, m u ß d e r d ie A r b e i t g e is tig V o r b e r e ite n d e im s ta n d e s e in , a u s d e r Z eich ­ n u n g s o f o r t d ie g ü n s t i g s t e A r b e its f o lg e z u e r k e n n e n un d s ie e n ts p r e c h e n d s e in e r Ü b u n g in k ü r z e r e r Z e it e in d e u tig f e s tz u le g e n a ls s ie d e r A u s f ü h r e n d e in d e r W e r k s t a tt b r a u c h e n w ü r d e . D e r a u s f ü h r e n d e H a n d w e r k e r u n d die B e tr ie b s b e a m te n s i n d a n d ie v o r g e s c h r ie b e n e n A r b e its f o l­

g e n g e b u n d e n , w e r d e n s ie a b e r b e s o n d e r s g e r n k r i t i s c h be­

u r t e i l e n u n d b ild e n s o la u f e n d e in e p r a k ti s c h e K o n tr o lle f ü r d e n V o r k a lk u la to r . D ie g e g e n s e itig e A b h ä n g ig k e it d e s V o r b e r e ite n d e n u n d d e r A u s f ü h r e n d e n e r z e u g t e in e n W e t t ­ b e w e r b u n d w i r k t f ö r d e r n d a u f d a s B e s tr e b e n , d e n z w e c k ­ m ä ß ig te n W e g d e r H e r s t e l l u n g z u fin d e n . E s i s t e in V o r t e il a u c h d ie s e s B e ru fe s , d a ß n u r w ir k lic h B r a u c h b a r e s g e ­ s c h a ff e n w e r d e n d a r f, w e il d ie P r a x i s e s s o f o r t u n e r b it t li c h p r ü f t.

I n e in e r b e s o n d e re n G r u p p e d i e s e r V o r k a l k u la ti o n w e r ­ d e n a u c h d ie M o n ta g e a r b e ite n v o r b e r e ite t, u n d z w a r e b e n ­ f a ll s v o n P r a k t ik e r n , d ie s ic h in d ie s e m F a l le a u s M o n ta g e ­ s c h lo s s e r n r e k r u t i e r e n , ä h n lic h w ie b e im te c h n is c h e n B e ­ s te llb u r e a u . A u c h d ie s e H a n d w e r k e r b r a u c h e n z u s ä tz lic h e in e e in fa c h e th e o r e tis c h - te c h n is c h e S c h u lu n g .

Z u d ie s e m B u r e a u g e h ö r t e in e w e i te r e G r u p p e v o n S c h r e i­

b e r n o h n e te c h n is c h e V o rb ild u n g , d ie f ü r d ie W e r k a u f t r ä g e a n F la n d d e r v o n d e n V o r k a l k u la to r e n g e s c h a f f e n e n A r ­ b e its p lä n e d ie n ö tig e n A k k o r d - u n d M a te r ia lb e z u g - S c h e in e a u s s c h r e ib e n .

D e r L e i t e r u n d d ie h ö h e r e n G r u p p e n f ü h r e r d ie s e s B u r e a u s s in d I n g e n ie u r e , d ie m e is t a u s d e r B e tr i e b s p r a x i s h e r v o r ­ g e h e n u n d b e s o n d e r e F ä h ig k e ite n f ü r d ie s e K l e in a r b e i t h a b e n u n d d ie a u f G r u n d v o n B e o b a c h tu n g e n u n d S tu d ie n K a l k u la tio n s u n te r la g e n in F o rm v o n T a b e lle n , S c h a u b ild e rn u n d S o n d e r - R e c h e n s c h ie b e r n s c h a ff e n . E s g e h ö r t a ls o eine F r e u d e a n s o lc h e n A u f g a b e n u n d e in e g e w is s e m a th e m a ­ tis c h e B e g a b u n g d a z u , um E r f o lg r e ic h e s a u f d ie s e m G e b ie te l e i s t e n z u k ö n n e n . V o n s e h r g r o ß e m V o r t e il is t, w e n n d ie L e ite r d ie s e s B u r e a u s k o n s t r u k t iv e P r a x i s h a b e n u n d im ­ s t a n d e s in d , a u s d e r p r a k ti s c h e n K l e in a r b e i t h e r a u s d em K o n s tr u k t e u r p r a k ti s c h e V e r b e s s e r u n g s v o r s c h l ä g e zu m a c h e n , m it d e r e n H ilf e d ie H e r s t e l l u n g d e r E in z e lte ile w i r t s c h a f t li c h e r w ir d . E s d ü r f t e n ic h t u n w ic h tig s e in , a n d i e s e r S te lle d a r a u f h in z u w e is e n , d a ß d e r L e i t e r d ie s e s B u r e a u s h a u p ts ä c h lic h ä l t e r e A n g e s te llte , d ie a u s d e m H a n d ­ w e r k e r s ta n d e h e r v o rg e g a n g e n s in d , a n z u le ite n u n d z u b e tr e u e n h a t u n d d a ß e r b e s t r e b t s e in m u ß , s ie z u s a c h lic h - k r i ti s c h e r E in s te llu n g g e g e n ü b e r d e n E in z e lh e ite n d e r K o n ­ s t r u k t io n e n v o m f e r t i g u n g s te c h n is c h - w ir ts c h a f tlic h e n S t a n d ­ p u n k te a u s z u e rz ie h e n . (Im G e g e n s a tz d a z u h a t d e r V o r g e s e tz te e in e s K o n s tr u k tio n s b u r e a u s A n g e s t e ll t e g le ic h e r o d e r ä h n lic h e r B ild u n g s s tu f e m it d e r M ö g lic h k e it u n d W a h r ­

(5)

23 (1932) Nr. 6 W ern er I I e i n z e: Berufsberatung 97

s c h e in lic h k e it d e s b e r u flic h e n A u f s tie g e s z u le ite n . D ie se m V o r g e s e tz te n f ä l l t a u c h in s b e s o n d e r e d ie A u fg a b e zu, d ie ju n g e n , in d ie P r a x i s e in tr e te n d e n K o lle g e n z u f ü h r e n u n d e r w ir d d a d u r c h h ä u f ig r ic h tu n g g e b e n d f ü r d e r e n g a n z e B e ru fs la u fb a h n .)

(9) Z u r L e itu n g d e r T e r m i n s t e l l e , v o n d e r d ie e ig e n tlic h e A r b e its v e r te ilu n g e n ts p r e c h e n d d e n e in z u h a lte n ­ d e n T e r m in e n u n d d e r A u f n a h m e f ä h ig k e it d e r e in z e ln e n W e r k s t ä t t e n e r fo lg t, g e h ö r t e in e s e h r e n e r g is c h e d u r c h ­ g r e if e n d e P e r s ö n lic h k e it, d ie e s v e r s te h t, s ic h A c h tu n g zu v e r s c h a f f e n . D e r L e ite r d ie s e r S te lle s t e h t in F ü h lu n g m it a lle n S te lle n u n d k a n n e in e n g r o ß e n m a ß g e b e n d e n E in flu ß a u f d a s r ic h tig e Z u sa m m e n - u n d L la n d in h a n d -A rb e ite n d e r ­ s e lb e n a u s ü b e n , w e n n e r d ie P e r s ö n lic h k e it d a z u is t. D ie T ä t i g k e i t i s t e in e m e h r v e r w a lte n d e u n d h e r v o r r a g e n d o r g a ­ n is a to r is c h e . E s i s t s e h r z w e c k m ä ß ig , d a ß d ie s e S te lle vo n e in e m In g e n ie u r b e s e tz t w ir d , d e r n a c h s e in e r g a n z e n V o r ­ b ild u n g b e s o n d e rs g e e ig n e t is t, d ie v e r w ic k e lte n u n d sich d a u e r n d ä n d e r n d e n V e r h ä l t n is s e v o rw ie g e n d te c h n is c h e r N a tu r zu ü b e r s c h a u e n u n d z u g e o r d n e te m Z u s a m m e n w irk e n z u b rin g e n . V o r a u s s e tz u n g i s t n a tü r lic h a u ß e r d e n oben g e f o rd e r te n E ig e n s c h a f te n g u te B e g a b u n g f ü r o r g a n is a to ­ r is c h e B e tä tig u n g . D ie B e a m te n d e s T e r m in b u re a u s h a b e n K a r te ie n z u f ü h r e n u n d A u s k u n f t a u s ih n e n zu e r te ile n . N o tf a lls m ü s s e n s ie d ie T e r m in e d u r c h p e r s ö n lic h e E in ­ w ir k u n g s ic h e r s te lle n . D ie s e T ä tig k e ite n v e r la n g e n g ro ß e R u h e u n d U m s ic h t u n d ä h n lic h e P e r s ö n lic h k e its e ig e n s c h a f ­ te n w ie d ie f ü r d e n L e ite r g e f o rd e r te n , je d o c h n ic h t u n ­ b e d in g t te c h n is c h e S ch u lu n g .

(10) D a s W e r k s t ä t t e n - E i n r i c h t u n g s b u r e a u i s t e in e r e in te c h n is c h e S te lle . I h r lie g t d ie P fle g e u n d d e r A u s b a u d e r g a n z e n te c h n is c h e n E in r ic h tu n g d e s B e trie b e s ob. D u rc h s ie w e r d e n a u c h d ie n e u e n W e r k z e u g m a s c h in e n , d ie a u f d e n M a r k t k o m m e n , v e r f o lg t u n d g e g e b e n e n f a lls z u r A n s c h a ffu n g e m p fo h len . D ie m e is te n te c h n is c h e n B e a m ­ te n in d ie s e r A b te ilu n g s in d in d e m z u ih r g e h ö re n d e n K o n s tr u k tio n s b u r e a u m it d e m E n tw e r f e n v o n N e u e in r ic h ­ tu n g e n , V o r r ic h tu n g e n u n d W e r k z e u g e n b e s c h ä f tig t. D ie se m B u r e a u w e r d e n d ie A u f g a b e n v o n d e r B e tr ie b s le itu n g u n d d e n a r b e itv o r b e r e ite n d e n S te lle n a u s d e n je w e ils a u f tr e te n ­ d e n B e d ü r f n is s e n h e r a u s g e s te llt. Id e e n r e ic h e I n g e n ie u re f in d e n h ie r e in r e ic h e s B e tä tig u n g s f e ld u n d w e r d e n g e rn a ls B e r a t e r g e h o lt, w e n n irg e n d w o S c h w ie r ig k e ite n in d e r F a b r i k a t i o n a u f tr e te n o d e r n e u e W e g e f ü r s ie e r w ü n s c h t s in d . S ie s te h e n in v o r d e r s t e r R e ih e b e i d em K a m p f um d ie p r a k tis c h e V e r w ir k lic h u n g u n d m ü s s e n s e h r s c h n e ll a r b e ite n k ö n n e n , w e il d ie A u s f ü h r u n g e n n a tu r g e m ä ß m e is te n s e ilig s in d . D ie A u fg a b e n s in d in d e r R e g e l n ic h t s e h r u m fa n g re ic h , a b e r d ie T ä t i g k e i t k a n n r e c h t b e f r ie d i­

g e n d se in , w e g e n d e r u n m itte lb a r e n F ü h lu n g m it d em F a b r i ­ k a tio n s p r o z e ß u n d d e s Z w a n g e s , im m e r s c h n e lls te n s e in e L ö su n g zu sc h a ffe n . — D ie K o n s tr u k te u r e s in d m e is t M i t te l ­ s c h u lte c h n ik e r u n d h a b e n e in e lä n g e r e P r a x i s a ls B e tr ie b s ­ te c h n ik e r . (H ie r is t e s a ls o v ie lfa c h so, d a ß d e r K o n s tr u k ­ t e u r e in e B e tr ie b s p r a x is h a b e n m u ß , w ä h r e n d u n t e r (1) b e i d e m H a u p tk o n s tr u k tio n s b u r e a u e m p fo h le n w u r d e , d a ß j e d e r B e tr ie b s in g e n ie u r z u n ä c h s t e in m a l e in ig e J a h r e K o n ­ s t r u k t io n s p r a x i s d u rc h m a c h e n m ö g e.) B e i e in ig e m F le iß l ä ß t s ic h e in g r o ß e r T e il d e s G e b ie te s d e s V o r r ic h tu n g s ­ u n d W e r k z e u g - B a u e s b a ld b e h e rrs c h e n , w ä h r e n d d a s G e ­ b ie t d e s W e r k z e u g m a s c h in e n b a u e s , s o w e it e s n ic h t ü b e r ­ h a u p t v o n d e n S o n d e r f a b r ik e n b e d ie n t w ir d , s c h o n g r ö ß e r e r E r f a h r u n g b e d a r f .

I m W e r k s t ä tt e n - E i n r i c h t u n g s b u r e a u w e r d e n a u c h a lle N e u e ru n g e n e r s t a u s p r o b ie r t.

D e r L e ite r d ie s e r S te lle h a t e in e n v ie ls e itig e n p r a k tis c h e n W ir k u n g s k r e i s u n d k a n n e in e s e h r f ö r d e r lic h e T ä t i g k e i t e n tf a lte n . S ie i s t b e s o n d e rs in te r e s s a n t, w e il g r o ß e p r a k ­ tis c h e B e tr ie b s e r f a h r u n g in v ie le n H e r s te llu n g s g e b ie te n m it k o n s tr u k tiv e n F ä h ig k e ite n v e r b u n d e n se in m ü sse n . In m a n c h e n B e tr ie b e n s in d a u c h w is s e n s c h a f tlic h e U n te r ­

s u c h u n g e n u n d B e o b a c h tu n g e n an d e n B e tr ie b s e in r ic h tu n g e n v o rz u n e h m e n u n d a u s z u w e r te n .

(11) D e r W e r k z e u g b a u i s t e in e a u s f ü h r e n d e W e r k ­ s t a t t , g e h ö r t a ls o in d a s T ä t i g k e i ts g e b i e t d e s B e tr ie b s - I n ­ g e n ie u r s , d a s s c h o n g e n ü g e n d g e w ü r d ig t w u rd e .

(12) D a s W e r k z e u g l a g e r u n t e r s te h t m e is te n s dem W e r k s t ä tt e n - E i n r i c h t u n g s b u r e a u u n d k a n n von n ic h tg e le r n ­ t e n A r b e i te r n v e r w a l t e t w e rd e n .

(13, 14) D ie V o r a r b e i t s - W e r k s t ä t t e n u n d M o n t a g e - A b t e i l u n g e n u n te r s te h e n d e r B e tr ie b s ­ le itu n g u n d w e r d e n u n te r U m s tä n d e n v o n S p e z ia lb e tr ie b s ­ in g e n ie u r e n u n d B e tr ie b s te c h n ik e r n b e tr e u t, d e re n A u fg a b e s c h o n b e i d e r S c h ild e r u n g d e r T ä t i g k e i t d e s B e tr ie b s le ite r s (s. S. 93) in g r o ß e n Z ü g e n U m risse n w u r d e , s o d a ß h i e r n u r e r g ä n z e n d b e m e r k t s e i, d a ß d e r B e tr ie b s - I n g e n ie u r v e r a n t ­ w o r tlic h i s t f ü r d ie g a n z e F a b r ik a tio n s e in r ic h tu n g , f ü r d ie A r b e ite n j e d e s e in z e ln e n M a n n e s , s o w ie f ü r d ie S ic h e r h e it u n d W o h lf a h r t d e r in s e in e r W e r k s t a t t A r b e ite n d e n . S e in e s e h r v ie ls e itig e T ä t i g k e i t b e s te h t v o r w ie g e n d im E in te ile n u n d Ü b e rw a c h e n . S ie i s t r e c h t i n te r e s s a n t, a b e r s e h r v e r- a n tw 'o r tu n g s r e ic h u n d m e is t n ic h t le ic h t.

(15) D ie T e i l e - L a g e r b e d ü r fe n e b e n s o w ie d ie W e r k z e u g - L a g e r k e in e r g e s c h u lte n K r ä f te .

(16) Im P r ü f f e l d s in d I n g e n ie u r e tä tig , d ie e in e b e ­ s o n d e r s g r o ß e V e r a n t w o r t u n g h a b e n , d e n n s ie h a b e n z u p r ü f e n u n d z u b e u r te ile n , ob d a s E rz e u g n is , d a s d u r c h ih r e F lä n d e g e h t, w ir k lic h e in w a n d f r e i u n d v o llk o m m e n is t. S ie e r fo r s c h e n t e ilw e is e e r s t d u r c h w is s e n s c h a f tlic h e V e rs u c h e d ie L e is tu n g e n , d ie A rb e its - B e d in g u n g e n u n d -G re n z e n f ü r d a s E rz e u g n is . S ie k o n tr o llie r e n a u c h d a s ä u ß e i’e A n s e h e n d e r E r z e u g n is s e , d a s z u n ä c h s t a u f d e m V e r k a u f s m a r k t e in e b e s o n d e rs g r o ß e R o lle s p ie lt. D ie P r ü f f e ld - I n g e n ie u r e m ü s s e n e in e g u te th e o r e tis c h e , p r a k ti s c h e u n d a llg e m e in e B ild u n g a u fw e is e n . S ie w 'irk e n d u r c h i h r e K r itik a n r e g e n d a u f d e n K o n s tr u k t e u r u n d e rz ie h e n d a u f d e n B e trie b . S ie b e tä tig e n s ic h e in e r s e it s w is s e n s c h a f tlic h u n d h a b e n h ä u f ig G e le g e n h e it, d u r c h V o r t r ä g e u n d S c h r i f ts te l le r e i b e k a n n t z u w e r d e n . D a h e r k o m m t es, d a ß n ic h t s e lte n B e w e rb e r a u s ih r e n R e ih e n a u f L e h r s tü h le d e r H o c h s c h u le n b e r u fe n w e r ­ d en . D a s ie a n d e r e r s e it s a ls d ie S a c h v e r s tä n d ig s te n f ü r d ie In b e tr ie b n a h m e n e u e r A n la g e n u n d f ü r d ie B e s e itig u n g vo n M ä n g e ln a ls V e r t r e t e r d e r F ir m a m it d e n le ite n d e n P e r s o ­ n e n d e r K u n d e n in F ü h lu n g s te h e n , e r g ib t s ic h l e ic h te r d ie G e le g e n h e it, d ie F ä h ig k e ite n z u le ite n d e n S te llu n g e n d e r I n ­ d u s t r i e z u e r k e n n e n u n d g e le g e n tlic h in s o lc h e S te llu n g e n e in z u rü c k e n .

Im P r ü f f e l d w e r d e n n a tü r lic h n o ch m it t le r e te c h n is c h e K r ä f te g e b r a u c h t, d ie u n t e r d e r L e itu n g u n d V e r a n tw o r tu n g d e s P r ü f f e l d le it e r s d ie e rw 'ä h n te n P r ü f f e ld a r b e ite n a u s f ü h ­ r e n o d e r d u r c h M o n te u re a u s f ü h r e n la s s e n . S ie h a b e n G e le g e n h e it, in n e r h a lb d e s B e tr ie b e s u n d f ü r d a s A n s e h e n d e r F ir m a e in e s e h r e r s p r ie ß lic h e T ä t i g k e i t z u e n tf a lte n , d ie b e s o n d e r s v e r a n tw o r tu n g s v o ll is t, w e il v o n i h r e r A u f m e r k ­ s a m k e it d a s r ic h tig e F u n k tio n ie r e n u n d d ie A u s f ü h r u n g a ll e r w ic h tig e n E in z e lte ile a b h ä n g e n , s o d a ß m ö g lic h s t k e in e R e ­ k la m a tio n e n d e r K u n d e n e in la u fe n .

(17 b is 21) D ie u n t e r d ie s e n N u m m e rn a n g e f ü h r te n A b ­ te ilu n g e n s in d r e in k a u f m ä n n is c h e r N a tu r u n d h i e r n ic h t z u e r ö r te r n .

(22) D a s S e l b s t k o s t e n - B u r e a u u n t e r s te h t w ie ­ d e r z w e c k m ä ß ig e in e m I n g e n ie u r m it g r o ß e r S a c h k e n n tn is a lle r E r z e u g n is s e d e s W e r k e s . E r i s t v e r a n t w o r t li c h f ü r d ie A b g a b e d e r A n g e b o ts p r e is e , v o n d e n e n u n t e r U m s tä n d e n d a s B e s te h e n d e s g a n z e n W e r k e s a b h ä n g t. I n d ie s e m B u r e a u la u f e n a u c h a lle U n te r la g e n ü b e r d ie A u fw e n d u n g e n b e i d e r F e r tig u n g z u s a m m e n u n d d ie n e n z u r A b le itu n g u n d K o n tr o lle d e r P r e is e . D e r L e ite r u n d d ie G r u p p e n f ü h r e r d ie s e r S te lle s in d In g e n ie u r e m it b e s o n d e r e r V e r a n la g u n g f ü r d a s k a u f m ä n n is c h e R e c h n u n g s w e s e n . D ie A n g e s te llte n d ie s e s B u r e a u s s in d m e is te n s w e n ig o d e r g a r n ic h t t e c h ­ n is c h g e b ild e t, s o n d e r n s ta m m e n a u s d em K a u f m a n n s b e r u f .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Daß diese Eigenschaft der Arbeitskraft, keine W are sondern eine investierte, zinsenfressende Anlage zu sein, nicht früher klar erkannt wurde, liegt in den

trinkenden ins tiefe W asser nachspringt, so muß auch durch ständige Belehrung erreicht werden, daß ohne sicheren Schutz sich niemand in G iftgas hineinbegibt, um

Das Fliegerlager sei bisher im Gegensatz zu dem auf der W asserkuppe in der Rhön weniger bekannt, w as seinen Grund nicht etwa in der geringeren T ätigkeit

84 Diplom-Ingenieure in der Krankenversicherung Technik

[r]

48 Gebühren der technischen Sachverständigen Technik

[r]

Friedrich und Kaefes: Zuschriften zum Architekten-Gesetz Technik