• Nie Znaleziono Wyników

Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 30, Nr 2

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 30, Nr 2"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

TECHNIK u n d KULTUR

! ü I 3fl T A H P r . A M n DCDI IM OO r C D D I I A D 1 Q*JQ M r 9 3 --- 9 « | 0 ®

j j § § | | 30. JA H RG ANG BERLIN, 28. FEBRUAR 1939 Nr. 2, S. 13—28 |D ® |

r a n D I E Z E I T S C H R I F T D E R D E U T S C H E N D I P L O M - 1N G E N I E U R E

Unser In g e n ie u rn a c h w u c h s...

Kurierfreiheit und Leistungsprinzip . . Jena und seine U n iv e r s itä t ...

Reform der Technischen Hochschulen Studiendauer der Diplomingenieure .

I n h a l t :

2 3 - 2 3 25 25 2 6 - 2 7 2 7 - 2 8

Dr.-Ing. habil. W ilhelm P eters

in Berlin:

Unitr Jngenieurnoditoudiö

B e tr a c h tu n g e n ü b e r feine q u a n t i t a t i o e u n ö q u a l i t o t i a e S te i g e r u n g

V o n je h e r is t f ü r u n s a ls e in e n ü b e r w ie g e n d e n I n d u s t r i e s t a a t d ie H e r a n b ild u n g e in e s g u te n t e c h ­ n is c h e n N a c h w u c h s e s v o n b e s o n d e r e r B e d e u tu n g g e w e s e n . D ie W ic h t ig k e i t u n s e r e s A u f b a u p r o g r a m ­ m e s e r f o r d e r t n u n e in e n o c h w e i t e r e S te ig e r u n g d e r L e is tu n g e n d e s I n g e n i e u r s u n d d ie E r h ö h u n g d e r A n z a h l d e r M i tg l ie d e r d e s I n g e n i e u r b e r u f e s . In e r s t e r L in ie v e r l a n g t d ie S c h la g f e r t ig k e it u n s e r e r W e h r m a c h t h o h e te c h n i s c h e L e is tu n g e n . U n s e r w i r t ­ s c h a f tli c h e s Z ie l d e r U n a b h ä n g ig m a c h u n g u n s e r e s V a te r l a n d e s v o m A u s la n d u n d d ie V e rs o rg u n g u n s e r e r W ir t s c h a f t z u r E r h a lt u n g d e s g e g e n w ä r tig e n L e b e n s n iv e a u s d u r c h e r h ö h t e A u s f u h r in d u s tr i e lle r E r z e u g n is s e s t e l l t a n d ie h ie r z u n o tw e n d ig e E r r e ic h u n g te c h n i s c h e r F o r t s c h r i t t e h o h e A n f o r d e r u n g e n a n w is s e n s c h a f tlic h e u n d te c h n is c h e L e is tu n g e n : d ie s e m ü s s e n w e i t ü b e r d ie a n d e r e r V ö lk e r a u f d e m W e l t ­ m a r k t h in a u s g e h e n . I s t s o d ie M a n n ig f a ltig k e it n e u e r u n d fü r d a s V o lk s g a n z e le b e n s w ic h ti g e r A u f g a b e n u n d d ie A n f o r d e r u n g a n Z a h l u n d G ü te d e s N a c h ­ w u c h s e s g e s tie g e n , h a t in b e d a u e r l ic h e m G e g e n s a tz h ie r z u n ic h t n u r d ie Z a h l d e r S tu d i e r e n d e n d e r T e c h n ik in d e n l e t z t e n J a h r e n in e r s c h r e c k e n d e m M a ß e sic h v e r r i n g e r t , s o n d e r n a u c h d ie L e is tu n g s ­ fä h ig k e it d e s N a c h w u c h s e s a b g e n o m m e n . A ls F o lg e d a v o n is t b e r e i t s e in M a n g e l a n g e e ig n e te n K r ä f te n e in g e t r e t e n . D ie s e r g e s t a l t e t s ic h z u e in e r S o rg e u m d ie Z u k u n f t u n d d r o h t s o g a r , sic h z u e in e r G e fa h r fü r d ie I n d u s tr i e z u e n tw ic k e ln , d u r c h d e r e n E i n t r i t t d a s g a n z e V o lk in M i tl e id e n s c h a f t g e z o g e n w ü rd e . N u n is t z w a r e r f r e u li c h e r w e is e d ie B e s e tz u n g d e r A n f a n g s s e m e s te r s c h o n w ie d e r im S te i g e n b e ­ g riffe n ; u n d d ie a m 1. 4. d . J . e i n t r e t e n d e V e r k ü r z u n g d e s S tu d iu m s a u f d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n v o n v ie r a u f d r e i J a h r e u n d b e i d e n F a c h s c h u le n v o n z w e ie in h a lb a u f z w e i J a h r e w ir d z w e ife llo s d a z u b e itr a g e n , d e n Z u s tr o m ju n g e r L e u te z u m I n g e n i e u r ­ b e ru f z u h e b e n , d ie h ie r d u r c h s c h n e l le r z u m E r w e r b k o m m e n . D ie Z e it v e r k ü r z u n g d e s S tu d ie n g a n g e s is t um so w ir k s a m e r , a ls o h n e h in d e r N a c h w u c h s m it d e m A r b e i t s d i e n s t v o n e in e m h a lb e n J a h r u n d W e h r d i e n s t v o n z w e i J a h r e n , d a s s in d e in e in h a lb J a h r e lä n g e r a ls f r ü h e r , z u r e c h n e n h a t. A u ß e r d e r A u f g a b e , d e n z a h le n m ä ß ig e n F e h lb e t r a g d e s N a c h w u c h s e s a u s z u g le ic h e n , e r g i b t s ic h d ie N o t­

w e n d ig k e it, d u r c h v e r s c h ä r f t e A u s le s e u n d V e r ­ tie fu n g d e r A u s b ild u n g a u f d e m W e g e e in e r Q u a li­

tä t s s te ig e r u n g d i e s t e ig e n d e n A n f o r d e r u n g e n a n d ie L e is tu n g s f ä h ig k e it d e s I n g e n ie u r s z u b e r ü c k s ic h tig e n , u n d s o d ie Ü b e r le g e n h e i t d e r d e u ts c h e n T e c h n ik h e r b e i z u f ü h r e n u n d z u s ic h e r n . G e r a d e je t z t, w o w ir v o r d e r la n g e r s e h n t e n R e fo rm d e s te c h n i s c h e n S tu d iu m s s t e h e n , e r s c h e in t e s m ir a m P la t z e , d ie s e s w ic h tig e P r o b le m u n t e r H e r v o r h e b u n g s e i n e r h a u p t ­ s ä c h lic h s t e n F a k t o r e n z u u m r e iß e n u n d h ie r b e i e in ig e m ir z w e c k d ie n lic h e r s c h e in e n d e V o rs c h lä g e z u m a c h e n .

D ie te c h n is c h e A u s b ild u n g e r f o lg t b e k a n n tl ic h h a u p ts ä c h lic h a u f z w e i W e g e n : z u m I n g e n i e u r n a c h E r la n g u n g d e r O b e r s e k u n d a r e i f e a u f d e n te c h n i s c h e n F a c h s c h u l e n (I n g e n ie u rs c h u le n ) u n d zu m D ip lo m ­ in g e n i e u r n a c h B e s te h e n d e r R e if e p r ü f u n g a u f d e n T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n . D a n e b e n f in d e t j e t z t n o c h e in k le i n e r T e il v o n A k a d e m ik e r n a ls te c h n is c h e P h y s i k e r v o n d e r U n i v e r s i t ä t h e r E in g a n g in d ie I n d u s tr i e . A u t o d i d a k t e n w e r d e n b e i d e n g e s t e ig e r ­ t e n A n f o r d e r u n g e n im m e r s e l t e n e r ; ih r e Z a h l is t z u v e r n a c h lä s s ig e n . D e r Z u s tr o m z u m S tu d iu m r i c h t e t s ic h n e b e n N e ig u n g , B e r u f s a u s s ic h te n , w i r t s c h a f t ­ li c h e r L a g e in e r s t e r L in ie m it n a c h A n z a h l d e r G e b u r ts f ä ll e d e r b e tr e f f e n d e n J a h r g ä n g e . F ü r d a s a k a d e m is c h e S tu d iu m lie g e n g e n a u e S t a t i s t i k e n v o r .1 In A b b . 1 i s t n e b e n d e r G e b u r te n z i f f e r ( z w e ito b e r s te K u r v e — d ie K n a b e n g e b u r te n b e t r a g e n e t w a d ie H ä lf te — ) z u n ä c h s t d ie jä h r lic h e G e s a m tz a h l ( J a h r e s ­ m itte l) d e r S tu d i e r e n d e n a ll e r a k a d e m is c h e n F a c h ­ r ic h tu n g e n ( U n iv e r s it ä te n u n d T e c h n is c h e n H o c h ­ sc h u le n ) fü r d e n Z e it r a u m d e r l e t z t e n d re iß ig J a h r e v e r z e i c h n e t. A n a lo g d e r G e b u r te n z i f f e r d e r J a h r ­ g ä n g e s t e i g t d ie S tu d e n t e n z a h l in d e r V o r k r ie g s z e it s t e ti g a n , f ä llt d a n n in d e n K r ie g s ja h r e n jä h m i t A u s ­ b r u c h d e s K r ie g e s a u f e in e n v e r s c h w i n d e n d k le in e n W e r t , d a f a s t d ie g a n z e a k a d e m is c h e J u g e n d z u d e n F a h n e n e il te u n d im K r ie g s d ie n s t e fü r d a s V a te r la n d s ta n d , z e ig t s o d a n n in d e r N a c h k r ie g s z e it e in e Ü b e r ­ h ö h u n g d u r c h d a s S tu d iu m d e r a u s d e m F e ld e

1 D eutsche H o ch sch u lstatistik , h erausgegeben vom R eichsw issenschaftsm inister. V erlag von S tru p p e und W inkler, B erlin 1936.

(2)

14 W . P e t e r s : U n s er Ingenieurnachw uchs T echnik u. K u ltu r

Be '¿¡karana

51 «•«

5.lo *»W

Studenten

V e r t r i e b , > gg

A bb. 1. Frequenz der Studierenden.

z u r ü c k g e k e h r t e n K r ie g s te il n e h m e r — d ie D iff e re n z d e r ü b e r - u n d u n te r s c h i e ß e n d e n F lä c h e z e ig t d e n h o h e n K r ie g s v e r lu s t d e r a k a d e m is c h e n J u g e n d — . s i n k t 1925 s o d a n n w i e d e r a u f e i n e n N o r m a l w e r t a b , u m w ä h ­ r e n d d e r S c h e in b l ü te r a p i d e a n z u s te ig e n u n d z u r Z e it d e r K r is e 1930 d e n H ö c h s t w e r t m it f a s t 1 2 0 0 0 0 r e i c h s - d e u t s c h e r S t u d i e r e n d e r z u e r r e i c h e n ; n a c h E in f ü h ­ r u n g d e s n u m e r u s c la u s u s u n d A r b e i t s d i e n s te s — M a ß n a h m e n , d ie im w e s e n tl ic h e n d e n Z u s tr o m a k ­ k u m u l ie r e n d z e itlic h v e r s c h i e b e n u n d a u s g le ic h e n d w i r k t e n — f ä l lt d ie K u r v e e r s t la n g s a m u n d n a c h E in f ü h r u n g d e r a llg e m e in e n W e h r p f lic h t s t ä r k e r a b . D ie g e s t r ic h e l t e K u r v e is t a u f G r u n d d e r G e b u r te n b e r e c h n e t u n d g ib t a n n ä h e r n d d ie F r e q u e n z d e r S t u d i e r e n d e n u n te r s t e t i g e r E n tw ic k lu n g , u n ­ b e e in f lu ß t v o n K r ie g u n d K r is e n , w id e r . D ie s e K u r v e f ä n g t e tw a im J a h r e 1935 in fo lg e d e r a u ß e r o r d e n t ­ lic h s c h w a c h b e s e t z t e n K r ie g s ja h r g ä n g e e b e n f a lls r a p i d a n zu s in k e n . H ie r a u s k a n n g e s c h lo s s e n w e r d e n , d a ß t r o t z A b s in k e n s d e r S t u d e n t e n z a h l e in e g e n e r e l le A b n e ig u n g g e g e n a k a d e m is c h e s S tu d iu m n ic h t b e s t e h t , u n d d a ß v o r a u s s ic h tli c h n a c h e in ig e n J a h r e n d u r c h d ie g e b u r t e n s t ä r k e r e n J a h r g ä n g e a u c h d ie S t u d e n t e n z a h l w ie d e r w a c h s e n w ir d . E s d a r f h i e r b e i je d o c h n ic h t ü b e r s e h e n w e r d e n , d a ß g e r a d e j e t z t m i t e in e r e r h e b l ic h e n A b w a n d e r u n g z u m O f f iz ie r s b e r u f , d e m I d e a l d e s F ü h r e r b e r u f e s , g e r e c h ­ n e t w e r d e n m u ß , z u m a l b e i ih m d u r c h b illig e r e A u s ­ b il d u n g s m ö g li c h k e it in k ü r z e r e r Z e it e in e e h r e n v o l le S te llu n g z u e r r e i c h e n is t, u n d b e i d e r f o r t s c h r e i ­ t e n d e n T e c h n is i e r u n g in d e r W e h r m a c h t e in r e i c h e s B e tä t ig u n g s f e ld u n s e r e r te c h n i s c h v e r a n l a g t e n

J u g e n d b ie t e t . Im J a h r e 1937 h a b e n s ic h v o n 43 0 00 A b i t u r i e n t e n n u r 43 % f ü r d a s S tu d i u m e n t ­ s c h lo s s e n , w ä h r e n d s o n s t d ie s e Z a h l ü b e r 70 % h in a u s g in g . A u s d e m K u r v e n v e r l a u f f o lg t a b e r e r f r e u l i c h e r w e i s e , d a ß w e n ig s t e n s d ie S t e i l h e i t d e r A b n a h m e s c h o n z u r ü c k g e h t . D ie u n t e r e K u r v e g ib t a u s d e r G e s a m t z a h l d e n p r o z e n t u a l e n a k a d e m i s c h e n I n g e n i e u r n a c h w u c h s a n ; d ie K u r v e f ä l lt s c h o n in d e r V o r k r i e g s z e it v o n 2 0 a u f 15 % d a u e r n d a b , e r h e b t s ic h z w a r z u r Z e it d e r S c h e i n b l ü t e a u f ih r e n h ö c h s t e n W e r t v o n 2 5 °/o, f ä l lt h e r n a c h a b e r s e h r b a ld w i e d e r a u f 1 5 % a b . W ä h r e n d im J a h r e 1931 n o c h 10 % a l l e r A b i t u r i e n t e n I n g e n i e u r e w u r d e n , w a r e n e s 1935 n u r n o c h 3V 2% - D ie U r s a c h e m u ß v o r n e h m li c h d a r i n e r b l i c k t w e r d e n , d a ß d e r I n g e n i e u r ­ b e r u f a ls s c h w e r e r B e r u f e m p f u n d e n w u r d e , d e r

A bb. 2. Zahl d er jährlichen A bsolventen

von Technischen Hochschulen (TH.) und Ingenieurschulen (IS.)

s e l b s t b e i g u t e r B e g a b u n g u n d g r o ß e m F l e i ß n ic h t z u d e r e r w a r t e t e n m a t e r i e l l e n L a g e u n d G e ltu n g s o w ie A n s e h e n d e r S te l lu n g f ü h r te , u n d d a z u n o c h g a n z b e s o n d e r s d u r c h K r is e n u n d A r b e i t s l o s i g k e i t b e tr o f f e n w u r d e , w ä h r e n d d ie A b i t u r i e n t e n s ic h a n ­ s c h e i n e n d s o lc h e B e r u f e a u s s u c h e n , d ie ih r e B e r a t e r o d e r s ie a ls e in e g e s i c h e r t e L e b e n s g r u n d l a g e a n - s e h e n u n d d ie d e m h o h e n s o z i a le n G e ltu n g s b e d ü r f n i s d e r A b i t u r i e n t e n m e h r e n t s p r e c h e n . I n A b b . 1 z e ig t n o c h d ie o b e r s t e K u r v e d ie Z a h l d e r im m e r m e h r g e s t ie g e n e n B e v ö lk e r u n g d e s R e ic h s g e b i e te s , d ie a u c h e in e n e r s t e n A n h a l t ü b e r d ie B e r u f s e n t w i c k ­ l u n g s m ö g l ic h k e i te n g e b e n k a n n . A b b . 2 z e ig t d ie A n z a h l d e r A b s o lv e n t e n v o n H o c h s c h u le n u n d I n g e n i e u r s c h u l e n , d ie jä h r li c h z u m E i n t r i t t in ih r e n B e r u f b e r e i t s t e h e n ; ih r Z a h l e n v e r h ä l t n i s b e t r ä g t e t w a 1 : 5. A u f f ä llig is t, d a ß d ie Z a h l d e r F a c h s c h u l - i n g e n i e u r e s c h o n v o n 1928 d a u e r n d s i n k t, w ä h r e n d d ie Z a h l d e r H o c h s c h u lin g e n ie u r e n o c h e t w a b is z u m J a h r e 1936 s ic h k o n s t a n t h ä l t u n d d a n n a l l e r ­ d in g s a u c h a b f ä l lt . D ie g e s t r i c h e l t e n K u r v e n f o r t ­ s e t z u n g e n s in d V o r a u s b e r e c h n u n g e n d e r A b g a n g s ­ z a h le n a u f G r u n d d e r a u g e n b li c k li c h e n E n d s e m e s t e r ­ b e s e t z u n g e n . D ie s e A b g a n g s z a h le n s t e i g e n e r f r e u ­ li c h e r w e is e s c h o n w i e d e r a n , s o d a ß d ie A u s s i c h t b e s t e h t, d a ß w ir d e n T i e f s ta n d b e r e i t s ü b e r s c h r i t t e n h a b e n . A u c h d ie A n f a n g s s e m e s t e r w e r d e n w i e d e r s t ä r k e r . V o n d e n B e r li n e r A b i t u r i e n t e n d e s J a h r ­ g a n g s 1938 e n ts c h ie d e n s ic h b e is p ie l s w e i s e 20 % f ü r t e c h n i s c h e B e r u f e , 2 0 % f ü r d ie W e h r m a c h t u n d in w e ite m A .b s ta n d fo lg e n d a n n e r s t M e d iz in u n d

(3)

30 (1939) N r. 2 W . P e t e r s : U n ser Ingenieurnachw uchs 15

R e c h ts w is s e n s c h a f t. R e c h n e t m a n e n ts p r e c h e n d d e r g e s t r i c h e lt e n N o r m a l k u r v e in A b b . 1 m it e in e m j ä h r ­ lic h e n B e d a r f v o n e t w a 1600 D ip lo m - I n g e n ie u r e u n d e n t s p r e c h e n d e t w a 8 0 0 0 F a c h s c h u lin g e n i e u r e n , d a s is t z u s a m m e n a ls o e in N o r m a l b e d a r f v o n jä h r lic h r u n d 10 00 0 in d ie P r a x i s n e u e i n t r e t e n d e n I n g e n i­

e u r e n , so w ü r d e sic h z w a r b is z u m J a h r e 1939 e in F e h lb e d a r f v o n 18 500 I n g e n i e u r e n e r g e b e n .2 D ie s e n a u s g le ic h e n d e in z u h o le n , e r s c h e in t n ic h t m e h r m ö g ­ lich . D u r c h V e r k ü r z u n g d e r A u s b ild u n g s z e it w ir d z w a r s c h o n in a ll e r n ä c h s te r Z e it d ie A b s o lv e n t e n ­ z a h l s te ig e n , in d e m e in g a n z e r J a h r g a n g m e h r in d ie B e ru f s a u s ü b u n g k o m m t; a b e r in d e n n u n m e h r n a c h ­ f o lg e n d e n J a h r g ä n g e n m it g e r i n g e r e n G e b u r t e n ­ z a h le n w ir d m a n s ic h b e g n ü g e n m ü s s e n , d ie A b s o lv e n t e n z a h l e in i g e r m a ß e n a u f d e m S o llw e r t zu h a lte n , o h n e a n d e r e f ü r d ie W i r ts c h a f t w ic h tig e B e r u f s z w e ig e d u r c h F o r t n a h m e ' ih r e s N a c h w u c h s e s zu s c h ä d ig e n . U n e r lä ß lic h is t e s je d o c h , d e n te c h ­ n is c h e n F ü h r e r n a c h w u c h s z u s i c h e r n u n d a u c h s o r.s t d u r c h S te i g e r u n g d e r K a p a z i t ä t d e r P e r s ö n lic h k e i te n , d e r e n z u g e r in g e Z a h l h in s ic h tlic h d e r Q u a lit ä t d e r L e is tu n g e n a u s z u g le ic h e n . D ie v o r d r in g lic h s te A u f ­

g a b e m u ß e s h i e r b e i d a h e r z u n ä c h s t s e in , d u r c h e in e z w e c k m ä ß ig e A u s le s e d a s g e e ig n e te M a t e r i a l fü r d e n N a c h w u c h s z u b e s c h a f fe n . M it e in e r B e g e is te ­ ru n g f ü r T e c h n ik a ll e in is t e s h ie r b e i n ic h t g e ­ s c h e h e n ; d e n n n ie m a ls i s t w o h l d ie J u g e n d f ü r t e c h ­ n is c h e S c h ö p f u n g e n b e g e i s t e r t e r g e w e s e n , a ls im Z e it­

a l t e r d e s R a d io , A u to , F lu g z e u g e s . A u c h m it d e r M a h n u n g , d a ß g e is tig e B e fä h ig u n g v e r p f lic h te t, w ir d m a n k a u m d ie J u g e n d fr e iw illig f ü r e in e n B e ru f g e n e ig t m a c h e n . W e s e n tlic h is t v ie lm e h r z u n ä c h s t, d e n I n g e n i e u r b e r u f b e g e h r e n s w e r t e r z u m a c h e n , d a ­ m it sic h d ie b e f ä h ig te J u g e n d a u s e ig e n e m A n tr i e b d ie s e m B e r u f e m e h r z u w e n d e t. D ie N a c h w u c h s ­ f ö r d e r u n g is t d a h e r n e b e n e in e r z w e c k e n ts p r e c h e n ­ d e n W e r b u n g v o r a lle m d a r i n z u s u c h e n , d e m I n g e n ie u r e in e s o z ia le u n d w ir ts c h a f tli c h e S te llu n g zu g e b e n , d ie ih m s e i n e r L e is tu n g n a c h g e b ü h r t.

G e r a d e , d a ß d ie s in d e r f r ü h e r e n Z e it d e s K a i s e r ­ r e ic h e s , in d e r B lü t e z e it d e r I n d u s tr i e , n ic h t g e ­ s c h e h e n ist, is t e i n e r d e r w e s e n tl ic h e n G r ü n d e d e r e r w ä h n t e n Z u r ü c k h a ltu n g v o n d e m I n g e n ie u r b e r u f . D ie H a u p tz a h l d e r I n g e n i e u r e b e s t e h t a u s A n g e s te l l­

te n , v o n d e n e n je d e r a n s e i n e r S te lle z u r S c h a ffu n g d e r I n d u s t r i e p r o d u k t e b e i t r ä g t ; u n d s e l b s t d ie B e ­ f ä h i g te s t e n u n t e r ih n e n m u ß t e n a u s w ir t s c h a f t li c h e r N o tw e n d ig k e it t r o t z h o h e r u n d h ö c h s t e r L e is tu n g e n

— s e l b s t a u f d e m G e b ie t e d e r E r f in d u n g e n — sic h m it g e rin g e n , u n z u lä n g lic h e n A r b e it s v e r g ü t u n g e n b e ­ g n ü g e n . H ie r a n lie g t m it d e r e in g e t r e t e n e M a n g e l a n s o z i a le r G e ltu n g . D ie I n d u s tr i e f ü h r te d ie s s e l b s t d u r c h d ie H a n d h a b u n g ih r e r G e h a lts g e w ä h r u n g h e r ­ b e i. D ie s i s t j e t z t b e r e i t s a u f d e m W e g e d e r B e s s e ­ r u n g . A u c h d ie te c h n is c h e B e a m te n la u f b a h n b ie t e t g ü n s tig e A u s s ic h te n . U n d fü r d ie e r f in d e r i s c h tä t i g e n I n g e n ie u r e is t e in P lu s d a d u r c h e r r e i c h t w o r d e n , d a ß z. B. e in a n g e s t e ll t e r E r f i n d e r in d e r P a t e n t ­ s c h r if t a ls E r f i n d e r g e n a n n t w e r d e n , u n d d a ß ih m a u c h e in e a n g e m e s s e n e V e r g ü tu n g g e w ä h r t w e r d e n so ll. D ie s is t a b e r n o c h n ic h t a u s r e ic h e n d . V ie l­

m e h r e r s c h e in t e s e r f o r d e r l ic h , d a ß e in h ö h e r e r A n r e iz n o c h d a d u r c h g e g e b e n w ird , d a ß d ie „ A n ­ g e m e s s e n h e i t" f ü r d ie V e r g ü tu n g A n g e s t e l l t e r fü r

* D iese Zahl stim m t gut m it ein er auf an d eren W egen e rm itte lte n ü berein. (Vgl. Z. d. VDI. — 82 [1938], S. 689.)

ih r e E r f in d u n g e n d u r c h R ic h t li n ie n a ls P r o z e n t ­ m i n d e s t s a tz v o m R e in g e w in n d e s K o n to s d ie s e r E r ­ fin d u n g e n d e u tl i c h e r w ir d o d e r in E r m a n g e lu n g e in e r V e r s tä n d ig u n g in ä h n li c h e r W e is e f e s tg e s e t z t w ird , w ie d ie s b e i E rfin d u n g e n , d ie f ü r d a s W o h l d e r V o lk s g e m e in s c h a f t o d e r d ie L a n d e s v e r t e id i g u n g w ic h tig s in d , s c h o n je t z t n a c h d e m n e u e n P a t e n t ­ g e s e tz v o m 5. M a i 1936 (§ 8 u n d § 14) d e r F a ll ist.

D a je d e h e r v o r r a g e n d e te c h n i s c h e L e is tu n g — m a g s ie in e in e r E rfin d u n g , K o n s tr u k tio n , A b h a n d lu n g , E n tw u r f o d e r P la n u n g b e s t e h e n — d ie s e lb e n h o c h ­ w e r t i g e n S c h ö p f e r k r ä f t e v o n G e fü h l u n d I n te llig e n z u n t e r E in s a t z d e r P e r s ö n lic h k e i t d e s I n g e n ie u r s e r ­ f o r d e r n , w ie s ie e in K ü n s tl e r b r a u c h t , u m e in W e r k d e r b il d e n d e n K u n s t z u s c h a ffe n , so is t e s e b e n s o r e c h t u n d b illig , d e m g e is tig e n U r h e b e r d ie s e lb e n S c h u tz ­ r e c h t e z u te il w e r d e n z u la s s e n . E s m a g d a h e r ü b e r ­ le g t w e r d e n , o b a u c h d ie U r h e b e r s c h a f t a n d e r e r I n g e n i e u r l e is t u n g e n n o c h b e s o n d e r s z u s c h ü tz e n w ä r e , u m ä h n lic h , w ie b e im P a t e n t g e s e t z , z u h o c h ­ w e r tig e n , d e m V o lk s w o h l d ie n e n d e n L e is tu n g e n a n ­ z u s p o r n e n . H ie r z u d ie n e n a u c h P r e i s e u n d E h r u n ­ g e n , d ie v ie l le ic h t n o c h in g r ö ß e r e m M a ß e a u s z u ­ s e t z e n w ä r e n . D u rc h d ie s e ö f f e n tlic h e n A n e r k e n n u n ­ g e n w ü r d e a u c h d ie H o c h a c h tu n g v o r W is s e n s c h a f t u n d T e c h n ik in w e ite r e m M a ß e im V o lk e g e s t e ig e r t w e r d e n . In d ie s e m Z u s a m m e n h a n g s e i n o c h e r w ä h n t, d a ß d ie W ü r d e e in e s E h r e n d o k t o r v o n n u n a b a ls g a n z s e lte n e A u s z e ic h n u n g le d ig lic h n u r fü r e in e h e r v o r ­ ra g e n d e w is s e n s c h a f tlic h e L e is tu n g v e r l ie h e n w ird , u n d d a d u r c h d e m W is s e n s c h a f tl e r a ls A u s z e ic h n u n g g e s i c h e r t b le ib t.

E in e w e i t e r e H e b u n g d e r s o z ia le n S te llu n g d e s I n g e n ie u r s w ü r d e a u c h d u r c h E r r i c h tu n g v o n I n g e n ie u r k a m m e r n e r r e ic h t w e r d e n . D ie s e n w ü r d e n ä h n lic h e A u f g a b e n z u z u w e is e n s e in w ie a n d e r e n B e r u f s k a m m e r n . D a s S ta n d e s b e w u ß t s e in d e s I n g e n ie u r s w ü r d e d a d u r c h g e s t e ig e r t w e r d e n ; u n ­ e r lä ß lic h w ü r d e e s d a b e i se in , d a ß a lle U n t e r n e h ­ m u n g e n , d ie I n g e n ie u r e b e s c h ä f tig e n , M itg lie d e r d e r I n g e n ie u r k a m m e r w e r d e n m ü ß te n . D ie g ü n s tig e W i r ­ k u n g d e r b e i d e r h e r v o r r a g e n d e n B e d e u tu n g d e s T e c h n ik e r s s e l b s tv e r s tä n d l ic h e r s c h e in e n d e n K o n ­ tr o ll e d u r c h d e n S t a a t in n e r h a lb d e r I n g e n i e u r k a m ­ m e r w ü r d e n ic h t n u r d a s S ta n d e s b e w u ß t s e in , s o n ­ d e r n a u c h d a s S ta n d e s a n s e h e n n a c h a u ß e n h in s t ä r k e n u n d h ie r m i t a u c h d ie A r b e i t s f r e u d ig k e i t d e r B e r u f s a n g e h ö r ig e n h e b e n . E in e w ic h tig e A u f g a b e in d ie s e m R a h m e n is t d ie S ic h e r u n g d e r Z u k u n f t d e s E in z e ln e n . H ie r z u m a g s c h o n b e it r a g e n , d a ß d u r c h s t a a t l i c h e M a ß n a h m e n , w ie P la n u n g a u f la n g e Z e it, d e r I n g e n i e u r b e r u f a ls k r i s e n f e s t a n g e s e h e n w e r d e n k a n n , d ie w ir t s c h a f t li c h e L a g e sic h g e b e s s e r t h a t u n d u n te r E r w e ite r u n g d e r B e r u f a u s s ic h t e n g u te A u f s tie g s m ö g lic h k e ite n s o g a r in h o h e S t a a t s s t e l l u n ­ g e n g e s c h a f fe n w u r d e n , w ä h r e n d f r ü h e r d ie S te llu n g d e s I n g e n ie u r s im ö ff e n tlic h e n L e b e n u n b e f r ie d ig e n d w a r .

N o tw e n d ig is t d ie H e b u n g d e s S ta n d e s a n s e h e n s . E s s o llte n ic h t s e i n u n d is t n u r d u r c h A r b e i t s ­ ü b e r la s tu n g b z w . d u r c h z u e in s e itig e B e la s tu n g z u e r k l ä r e n , w e n n je t z t n o c h e in e g r o ß e A n ­ z a h l v o n I n g e n i e u r e n in d e r P r a x i s n u r m it e n g e m G e s ic h t s k r e i s in d e r V e rfo lg u n g r e i n te c h n is c h e r G e d a n k e n g ä n g e ih r e L e b e n s a u f g a b e e r b l i c k t u n d s ic h g e g e n ü b e r g e s c h ic h tlic h e m G e s c h e h e n , K u ltu r u n d v ö lk i s c h e r W e lt a n s c h a u u n g a b s c h lie ß t. D ie s e s f ä ls c h lic h e r w e is e a u f d ie A llg e m e in h e it d e r I n g e ­

(4)

1 6 W . P e t e r s : U n s e r Ingenieurnach wuchs T echnik u. K u ltu r

n i e u r e a n g e w a n d t e B ild i s t e in w e i t e r e r G r u n d , d a ß d ie J u g e n d d e n t e c h n i s c h e n B e r u f u n g ü n s tig b e u r t e i l t u n d v o r ih m a b g e s c h r e c k t w ir d . F ü r d ie E n tw ic k lu n g e i n e r P e r s ö n l i c h k e i t i s t s t e t s e i n e B il­

d u n g a u f b r e i t e r G r u n d la g e n ö tig . A b e r a u c h f ü r d ie g r o ß e A n z a h l d e r n a c h v o r g e g e b e n e n F o r m e ln a r b e i t e n d e n I n g e n ie u r e is t e in e s o lc h e A llg e m e in ­ b ild u n g a ls w is s e n s c h a f t lic h e s R ü c k g r a t u n u m g ä n g ­ lic h ; d u r c h d i e s e w e r d e n s i e i n n e r l i c h g e f e s tig t u n d b e f ä h ig t, d ie w e n ig e r g e i s t r e i c h e n A r b e i t e n o h n e E r m ü d u n g z u ü b e r w in d e n , u n d n a c h h ö h e r e n L e is t u n g e n g e d r ä n g t u n d a n g e s p o r n t. H ie r d u r c h w ü r d e d a s u n w ü r d ig e B ild , d a ß e in T e il d e r I n ­ g e n ie u r e n o c h im m e r in u n t e r i h r e r A u s b ild u n g li e g e n d e n S te l le n a r b e i t e t , v o n s e l b s t v e r s c h w i n d e n , u n d e in g r o ß e r T e il a u s g e b i l d e t e n P e r s o n a ls je t z t e i n s a t z b e r e i t z u r V e r f ü g u n g s t e h e n u n d d e n F e h l ­ b e t r a g li n d e r n . Im ü b r i g e n s in d h o h e m e n s c h lic h e E ig e n s c h a f te n f ü r d e n E r f o lg m i n d e s t e n s e b e n s o w ic h tig w ie te c h n i s c h e F a c h k e n n tn i s s e , d a v ie l e I n g e n i e u r e s p ä t e r in l e i te n d e n S t e l l e n s ic h v o r ­ w ie g e n d m it M e n s c h e n f ü h r u n g u n d s o z i a le n u n d p o li ti s c h e n B e la n g e n z u b e s c h ä f tig e n h a b e n . W ie d e r L e h r e r s ic h m it d e m W e s e n d e r S c h ü le r , d e r A r z t m it d e m d e r K r a n k e n s ic h v e r t r a u t m a c h e n m u ß , so is t d e r l e i t e n d e I n g e n ie u r v o r d ie A u f g a b e g e s t e ll t, M e n s c h e n in i h r e r A r b e i t a n z u f ü h r e n u n d z u le ite n . H ie r z u g e h ö r t e in e g e is tig e Ü b e r le g e n h e it, d ie b e s o n ­ d e r s d u r c h B e s c h ä f tig u n g m it D in g e n a llg e m e in e r B ild u n g g e w e c k t w ird .

E in b e s o n d e r s w ir k s a m e s M i t t e l z u r H e b u n g s o ­ w o h l d e r Z a h l, a ls a u c h d e r G ü te d e r L e is tu n g e n d e r I n g e n i e u r e e r s c h e i n t e s, f ü r b e s o n d e r s b e g a b te u n d w ü r d ig e S tu d i e r e n d e F r e i s t e l l e n — s ie s in d j e t z t v o n 10 a u f 3 0 % e r h ö h t w o r d e n — s o w ie a u c h S t i p e n ­ d ie n in g r ö ß e r e m U m fa n g e z u b e s c h a f f e n , w e lc h e d ie ju n g e n , s t r e b s a m e n L e u te in d e n S ta n d s e tz e n , a u c h ih r e n L e b e n s u n t e r h a l t w ä h r e n d d e s S tu d iu m s z u b e ­ s t r e i t e n . A u ß e r d e m S t a a t w e r d e n d ie I n d u s t r i e g e ­ s e l ls c h a f te n , d ie in e r s t e r L in ie d e n N u tz e n v o n g u te n K r ä f t e n h a b e n , a ll e r V o r a u s s i c h t n a c h f r e u d ig b e r e i t s e in , d ie le ic h t e r s c h w i n g lic h e n M i tt e l h ie r z u in d e m e r f o r d e r l i c h e n U m fa n g e a u f z u b r in g e n . W ir d d e n S tu d i e r e n d e n g e w ä h r t, d a ß s ie v o n w ir t s c h a f t l i c h e r S o r g e f r e i ih r e m S t r e b e n n a c h g e h e n k ö n n e n , so fin ­ d e n s ie a u c h M u ß e d a z u , d ie a u f d e r S c h u le e r l a n g te G r u n d la g e i h r e r A llg e m e in b ild u n g e n ts p r e c h e n d i h r e n N e ig u n g e n z u e r w e i t e r n u n d a u c h so ih r e L e is t u n g s f ä h i g k e it u n d A r b e i t s f r e u d i g k e i t b e s c h w in g ­ t e r z u m a c h e n . U n t e r d ie s e n V o r a u s s e t z u n g e n w e r d e n d ie S t u d i e r e n d e n a u c h in d ie L a g e v e r s e tz t , ih r e F a c h k e n n t n i s s e in n ic h t s p e z i a l i s i e r t e r W e is e , a u f a n d e r e G e b i e t e a ls d ie ih r e s S p e z ia lf a c h e s d e r T e c h ­ n ik ü b e r g r e if e n d , so z u e r w e i t e r n , w ie e s d ie s ie e r ­ w a r t e n d e n h o h e n A u f g a b e n im I n t e r e s s e v o n V o lk u n d S t a a t u n d a u c h i h r e r e ig e n e n P e r s o n e r f o r ­ d e r n , u n d in d e n S ta n d g e s e t z t w e r d e n , in d ie F ä h i g k e i t z u r E r f ü llu n g d ie s e r A u f g a b e n h in e i n z u ­ w a c h s e n . D a m it d ie s g e s c h e h e n k a n n , is t a u c h e in e e n t s p r e c h e n d e U m g e s ta ltu n g d e r H o c h s c h u le n o t ­ w e n d ig . U n d d ie s is t a u c h b e r e i t s in d e m n e u e r ­ l i c h e n E r l a ß v o r g e s e h e n . V o r te i lh a f t d ü r f te es a u c h s e in , u m d ie e r f o r d e r l ic h e h o c h w e r ti g e A u s b ild u n g z u e r z i e le n , s c h o n in d e n S c h u le n k l a r z u m a c h e n , w e lc h e B e d e u tu n g d e r I n g e n i e u r b e r u f h a t.

F ü r h o c h q u a li f i z ie r t e n N a c h w u c h s is t a u c h h o c h ­ w e r t i g e A u s b ild u n g e r f o r d e r l ic h . A u f g a b e d e r

S c h u le n i s t es, f ü r d ie z u k ü n f t ig e I n g e n i e u r t ä t i g k e i t a ls G r u n d la g e h o h e t e c h n i s c h - w i s s e n s c h a f t l i c h e K e n n tn is s e z u v e r m i t t e l n u n d d ie A n la g e z u f ö r d e r n , d ie s e K e n n tn is s e z u r L ö s u n g te c h n i s c h e r A u f g a b e n u n d A r b e i t e n a n z u w e n d e n , so d a ß s ie z u r s e l b ­ s t ä n d ig e n w e i t e r e n w is s e n s c h a f t lic h e n B e tä t ig u n g b e f ä h i g e n u n d q u a l i t a t i v h o c h s t e h e n d e M i t a r b e i t e r in d e m g r o ß e n t e c h n i s c h e n A u f g a b e n k r e i s d e r N a tio n e r z o g e n w e r d e n ; d ie s t u d i e r e n d e J u g e n d m u ß zu c h a r a k t e r l i c h f e s t e n u n d k ö r p e r li c h e r t ü c h t i g t e n M ä n n e r n v o n z u v e r l ä s s i g e r E n t s c h l u ß k r a f t u n d v o r n e h m e r G e s in n u n g h e r a n g e b i l d e t w e r d e n . S t ä h ­ lu n g d e s K ö r p e r s is t w ic h tig , w e il d e r I n g e n i e u r ­ b e r u f o f t h o h e k ö r p e r l i c h e A n s tr e n g u n g e n e r ­ f o r d e r t . A u f d e n H o c h s c h u le n i s t d ie te c h n i s c h ­ w i s s e n s c h a f t lic h e S e it e a u c h im H in b li c k a u f d ie F o r s c h u n g z u b e t o n e n ; A u f g a b e d e r F a c h s c h u l e n is t e s, b e r u f s f e r t ig e I n g e n i e u r e m i t k ü r z e r e r V o r- b ild u n g s - u n d A u s b il d u n g s z e it z u r B e h e r r s c h u n g n o r m a le r A u f g a b e n h e r a n z u b i l d e n u n d d e n F ä h ig s te n u n d T ü c h t i g s t e n u n t e r ih n e n e b e n f a l ls d e n A u fs tie g in f ü h r e n d e S t e l l e n z u e r s c h lie ß e n .

W e n n n u n a u c h d ie B e tä t i g u n g s g e b i e t e a ls F o r s c h u n g s - , L a b o r a t o r i u m s - , K o n s t r u k t i o n s - , B e ­ t r i e b s - u n d V e r w a l t u n g s in g e n i e u r e b e n s o w ie ih r e B e r u f s z w e ig e M a s c h in e n b a u , E l e k t r o t e c h n i k , B a u ­ in g e n i e u r w e s e n u s w ., s e h r u n t e r s c h i e d l i c h sin d , so b il d e t je d o c h d a s F u n d a m e n t f ü r d ie s e Z w e ig e d e r n a tu r w i s s e n s c h a f t l i c h e U n t e r r i c h t . D i e s e r s o llte s o g a r n o c h m e h r in d e n V o r d e r g r u n d t r e t e n , w o b e i a lle r d in g s s c h o n h i e r d ie t e c h n i s c h e n A n w e n d u n g e n z u b e t o n e n s in d . D ie L e h r e v o n d e n N a t u r w is s e n ­ s c h a f t e n u n d b e s o n d e r s ih r e A n w e n d u n g f ü r d ie T e c h n ik e r f o r d e r t e in e b e s t im m t e S c h u lu n g in m a t h e m a t i s c h e n D is z ip lin e n , d ie e b e n f a l ls z u d e n G r u n d f ä c h e r n g e h ö r e n . D a n e b e n m u ß e in e g e w is s e A llg e m e in b ild u n g v e r m i t t e l t w e r d e n : in d e m S tu d i e ­ r e n d e n d e r T e c h n ik m u ß in d e n a u f n a h m e f ä h ig s te n J u g e n d j a h r e n w e n ig s te n s d a s I n t e r e s s e f ü r z. B.

h is to r i s c h e u n d p h il o s o p h i s c h e F r a g e n d e r Z e it d u rc h e n ts p r e c h e n d e e i n f ü h r e n d e V o r le s u n g e n g e w e c k t w e r d e n , d e m d a n n v o l k s w i r t s c h a f t l i c h e , s o z i a l r e c h t ­ lic h e , b e t r i e b s w i r t s c h a f t l i c h e u n d b e t r i e b s w i s s e n ­ s c h a f tli c h e V o r le s u n g e n z u r E in f ü h r u n g in d e n A u f­

g a b e n k r e i s d e s B e r u f e s b e iz u o r d n e n s in d . D e r v ie l­

g e r ü g te e n g e G e s i c h t s k r e i s u n d B ild u n g s m a n g e l d e s G r o s d e r I n g e n i e u r e m u ß d u r c h H e b u n g i h r e r A ll­

g e m e in b ild u n g g e b e s s e r t w e r d e n . D e r H o c h s c h u l­

s t u d e n t m u ß e in e e b e n s o h o c h s t e h e n d e B ild u n g e r ­ h a lt e n , w ie d ie v o n d e n U n i v e r s i t ä t e n k o m m e n d e n M i tg l ie d e r d e r a n d e r e n a k a d e m i s c h e n B e r u f e . E s fo lg e n d a n n d ie v o r b e r e i t e n d e n te c h n i s c h e n F ä c h e r u n d s c h lie ß lic h e in e F a c h a u s b i ld u n g , d ie u n t e r V e r ­ m e id u n g v o n S p e z i a l f ä c h e r n d ie A n w e n d u n g d e r p h y s i k a l i s c h - m a t h e m a t i s c h e n G r u n d d i s z i p l i n e n a u f s e in e m F a c h g e b i e t z e ig e n s o ll. D e r B e z u g f e r tig e r S p e z i a l i s t e n v o n d e r H o c h s c h u le w e g i s t w e d e r fü r d e n I n g e n i e u r n o c h f ü r d ie I n d u s t r i e v o n V o r te il.

B e i d e r r a s c h e n W e i t e r e n t w i c k l u n g d e r T e c h n i k is t v ie l m e h r u m f a s s e n d e K e n n tn is , V e r s t ä n d n i s , W e i t ­ b lic k u n d l e i c h t e A n p a s s u n g s f ä h ig k e i t a n a lle e r f o r d e r l i c h e n A u f g a b e n e r s t r e b e n s w e r t , w o b e i a u c h K e n n tn is s e in d e n G r e n z g e b i e t e n s ic h g ü n s tig a u s ­ w ir k e n . A ls B e is p ie l z e ig t A b b . 3 s c h e m a ti s c h d ie V e r te i lu n g d e s a u g e n b li c k li c h e n L e h r s t o f f e s d e r E l e k t r o t e c h n i k a n F a c h - u n d H o c h s c h u le n , w o r a u s s c h o n d ie r i c h ti g e T e n d e n z z u e r k e n n e n is t, d e n

(5)

3 0 (1939) N r. 2 W . P e t e r s : U n ser Ingenieurnachw uchs 17

g r u n d l e g e n d e n W is s e n s c h a f te n a u f d e n H o c h s c h u le n

« i n e n b r e i t e r e n R a u m z u r V e rfü g u n g z u s te lle n . E s w ä r e e r s t r e b e n s w e r t , d ie s e n o c h m e h r in d e n V o r d e r ­ g r u n d z u r ü c k e n . U m e in e g le ic h g u te , w e n n m ö g lic h s o g a r b e s s e r e A u s b ild u n g in d e r a b g e k ü r z t e n Z e it zu g e w ä h r le i s t e n , s in d b e s o n d e r s d u r c h b e s s e r e V o r b il­

d u n g a u f d e n M itt e ls c h u le n e n t b e h r li c h e F ä c h e r zu k ü r z e n u n d d e r U n t e r r i c h t u n t e r B e s e itig u n g je g ­ lic h e n B a ll a s te s a u f d a s W e s e n t li c h e z u b e s c h r ä n k e n . D ie s b e z ie h t s ic h a u c h a u f d ie je tz ig e H ä u fu n g v o n Ü b u n g s k o n s t r u k ti o n e n ; d ie Z e ic h e n a r b e it is t d u rc h Z u la s s u n g v o n H a n d s k iz z e n z u v e r r in g e r n . W i e d e r ­ h o lu n g e n s in d z u v e r m e id e n . D ie te c h n is c h e n F ä c h e r s in d u n t e r V o r a n s te llu n g d e s g e m e in s a m v e r b i n d e n d e n G e d a n k e n s z u le h r e n , w a s h e u te b e i d e m h o c h e n tw ic k e lte n S ta n d d e r T e c h n ik m ö g lic h is t. D ie a llz u la n g e n H o c h s c h u lf e r ie n s in d a b z u k ü r z e n . D e r W e r k s t u d e n t h a t ü b e r d ie s s e in e E x is t e n z b e r e c h t ig u n g v e r l o r e n . E s is t b e s s e r , b e ­

d ü r f tig e S tu d e n t e n z u u n t e r s t ü t z e n : M it ih r e n L e is tu n g e n b r i n g e n s ie d a n n i n s c h n e l le r e r Z e it m e h r N u tz e n , a ls w e n n s ie T ä ti g k e it e n a u s ü b e n , d ie sie e h e r d u r c h d ie U n te r b r e c h u n g ih r e r A u s b ild u n g z u r ü c k b r in g e n . D u rc h E r h ö h u n g d e r L e is tu n g e n w ä r e e s a u c h m ö g lic h , d ie te c h n is c h e n P h y s i k e r , d ie m e is te n s in d e n u r e i g e n s te n G e b ie te n d e s t e c h n i ­ s c h e n N e u la n d e s a ls B a h n b r e c h e r w ir k e n , n o c h m e h r a ls z u v o r a u f d e n te c h n is c h e n H o c h s c h u le n a u s z u ­ b ild e n , d a m it s ie in d ie te c h n is c h e n D is z ip lin e n f r ü h ­ z e itig h in e in w a c h s e n . W ie es b e s o n d e r s im L e h r ­ b e t r i e b a u f d e n H o c h s c h u le n m ö g lic h s e in m u ß , M e n s c h e n m it h o h e r w is s e n s c h a f tlic h e r B e g a b u n g u n d B ild u n g fü r d ie T e c h n ik v o r z u b e r e i t e n u n d a u ß e r o r d e n tl ic h e B e g a b u n g e n z u f ö r d e r n u n d s ie a n d ie r ic h tig e S te lle in W is s e n s c h a f t u n d F o r s c h u n g z u m N u tz e n d e s V o lk s w o h le s z u b rin g e n , s o i s t d o c h n ic h t z u v e r k e n n e n , d a ß n ic h t n u r F ü h r e r n a c h w u c h s g e b r a u c h t w ird , s o n d e r n a u c h M i ta r b e i te r , d ie in d e r T e c h n ik h e lf e n u n d a n d ie n ic h t d ie h ö c h s te n A n ­ f o r d e ru n g e n z u s t e ll e n s in d . E in e g e w is s e Q u a n ti t ä t d e s N a c h w u c h s e s is t a u c h d e s w e g e n w ic h tig , w e il b e i u n v o r h e r g e s e h e n e n E r e ig n is s e n , z. B . K rie g , e in e R e s e r v e z u r V e rfü g u n g s t e h e n m u ß . D e r L e h r b e t r ie b is t d a h e r in s b e s o n d e r e a u c h m it d e n A b s c h lu ß ­ p r ü f u n g e n d a r a u f e in z u s te lle n , u n d es is t d a h in z u w irk e n , d a ß in Z u k u n f t m e h r a ls b is h e r 60 %> d e r H o c h s c h u lju g e n d ih r Z ie l d e s S tu d iu m a b s c h lu s s e s e r r e ic h t.

F ü r d ie S c h u le n s in d e r s tk la s s ig e L e h r k r ä f t e m it g ro ß e m te c h n i s c h e n W is s e n u n d K ö n n e n e r f o r d e r ­ lic h , d ie ü b e r ih r e m G e b ie te s te h e n , d ie Z u s a m m e n ­ h ä n g e d e r T e c h n ik ü b e r s e h e n , n e b e n d e r L e h r e d ie F o r s c h u n g b e t r e ib e n u n d s o m it d e n le b e n d ig e n Z u ­ s a m m e n h a n g m it d e r P r a x i s a u f r e c h t e r h a l te n . D a n n w i r d n ic h t n u r th e o r e ti s c h e s W is s e n v e r m itte l t, s o n d e r n le b e n d ig e p r a k t is c h e B e r u f s e r z ie h u n g g u te F r ü c h t e tr a g e n . D e r L e h r e r s o ll e in H e lf e r u n d B e r a t e r d e s ju n g e n S tu d e n t e n s e in , d e r m e is t n o c h k e in e , o d e r n u r m a n g e lh a f te V o r s te llu n g v o n s e i n e r z u k ü n f tig e n in d u s tr i e lle n A r b e i t b e s itz t, so ll fa ls c h e n B e g riffe n ü b e r I n d u s tr ie u n d A r b e i t r e c h t z e it ig a u f ­ k l ä r e n d e n tg e g e n w i r k e n , a b e r a u c h u n b r a u c h b a r e s M a t e r i a l v o n v o r n h e r e in a u s m e r z e n . E r f o r d e r li c h is t h ie r f ü r , d a ß d e r L e h r e r e in e P r a x is in h e r v o r - S te llu n g s e in e s G e b ie te s s ic h e r w o r b e n / h a t, s c h ö p f e r is c h v e r a n la g t u n d tä t ig g e w e s e n is t, d a - 1 m i t e r d ie s e E ig e n s c h a f t a u f s e in e S c h ü le r ü b e r t r a g e n

f F l )

W Jk

Tachjthule H eJtyhu le

1 0 0

S O ­

S O —

7 0 —

E l e k t r o t e c h n i k :

f y i / e l j i ł r o m t e i l / l t .

b / t t h i t l j I r e ™ t r e j n .

/ f e / S k a n d ? p f a s e h l n e r a

f S f o r k j t r o m a n l a j n

J B r i e u t b h i n y s f o c ^ n . / f o i ^ t / i a n n t r a f er.

T e c h n i s c h e

f e i c h e r

E l e k t r o t e c h n i k i Ç r u n d l à j »

T e j s K u n d e r f a j n f t n t n ’

^ S t a e A j t r c m a n / o y e n i d e e E ? r i t m e / d e t e c ^ i u A

t f o c j f r e j u e n i t e c j n .

6 0 — T l r n m e l d e t e t j n . n a 'e

f i f a j t T / ï f i f n k ü n d e

V o r b e r e i t e n d ?

t e c h i j f ¡ c / ¡ e

g e s t a l t e n d S O —

g e s t a l t e n d

f â c h e r t e r 4 n e l e f / J ( k HO—

t e c h n o l o g i s c h d i t o fj h 'iÿ

SO — e t / e m / ' s r j - j f e / f h ' e h

p h y s i k a l i s c h

1 0 —

f = l y s i k a l i s k i ( y r u n d l e y e n d e

W l f } e n s ( j a f e / i

1 0 — m a ł h e m a t t j t j

m c C j e m a t S j t h

a l l g e m e i n . c t f l y e m ¿ i / c f e / r e á

A b b . 3. S to ffv e rte ilu n g d e r Fachrichtung E lek tro tech n ik auf Fach- und Hochschulen

k a n n . Z u ü b e r l e g e n w ä r e a u c h , I n g e n ie u r e a ls L e h r e r fü r d ie g r u n d le g e n d e n F ä c h e r h e r a n z u z i e h e n , d a m it sie in in n ig e r B e z ie h u n g z u d e n I n g e n ie u r f ä c h e r n s te h e n . D e r E in flu ß d e s L e h r e r s is t ja b e k a n n te r m a ß e n s e h r b e d e u te n d , u n d d a e b e n s o w ie in k ü n s tle r is c h e n u n d w is s e n s c h a f tlic h e n B e r u f e n a u c h in d e r T e c h n ik d e r S c h ü le r o ft sic h n a c h d e m L e h r e r fo rm t, is t e s n o t ­ w e n d ig , d ie b e s t e n L e h r k r ä f t e h e r a n z u z ie h e n . D ie s e fin d e t m a n v ie l le i c h t d u r c h S c h a ffu n g e in e r b r e i t e r e n A u s w a h lm ö g lic h k e it a u c h a u f d e m W e g e a llg e m e i­

n e r e r A u f f o r d e r u n g z u r M e ld u n g . D e r H o c h s c h u l­

p r o f e s s o r m u ß n e b e n s e in e m F a c h e in e n w e i t e r e n g r ö ß e r e n A u s s c h n i tt d e r W is s e n s c h a f t u n d T e c h n ik ü b e r s e h e n . D ie g e e ig n e ts t e n L e h r e r s in d d ie , d ie n e b e n ti e f e r , u m f a n g r e ic h e r B ild u n g L e b e n s e r f a h r u n g u n d e in a b g e k lä r te s U r te i l h a b e n . F ü r d ie m it d e r L e h r e v e r b u n d e n e w is s e n s c h a f tlic h e F o r s c h u n g s in d h in r e ic h e n d e M i tt e l f ü r A s s i s te n te n , I n s t i t u t e u n d L e h r m i tt e l zu g e w ä h r e n . D e r H o c h s c h u lp r o f e s s o r m u ß in d e r L a g e s e in , a ls F o r s c h e r sic h in d e r W is s e n s c h a f t z u b e tä t ig e n . U m d e n s t e ti g e n K o n n e x z w is c h e n H o c h s c h u le u n d I n d u s tr i e z u p fle g e n , w ä r e d ie G rü n d u n g v o n H o c h s c h u lg e s e lls c h a f te n z w e c k ­ m ä ß ig , d e r e n M itg lie d e r sic h a u s T e il e n d e s L e h r ­ k ö r p e r s , I n d u s tr i e u n te r n e h m u n g e n u n d te c h n is c h u n d w is s e n s c h a f tlic h f ü h r e n d e n M ä n n e r n d e r I n d u s tr i e z u s a m m e n s e tz te n . H ie r m it w ä r e n e b e n d e n f in a n ­ z ie l le n M itt e ln d ie M ö g lic h k e it g e g e b e n , a u c h p r a k ­ ti s c h e A n r e g u n g e n fü r d ie H o c h s c h u lf o r s c h u n g ü b e r a k tu e l l e P r o b l e m e z u g e b e n . D ie S t u d e n t e n k ö n n te n fü r ih r e P r ü f u n g s - u n d D o k t o r a r b e i t e n m it p r a k ­ ti s c h e n P r o b l e m e n a n g e r e g t w e r d e n , d u r c h ih r e L ö s u n g u n d d e n te c h n i s c h e n N u tz e n e in f r e u d ig e s I n t e r e s s e h a b e n u n d s c h o n a u f d e r H o c h s c h u le m it p r a k t i s c h e n P r o b l e m e n sic h b e s c h ä f tig e n . In d ie s e m

(6)

18 K. F. S t e i n m e t z : K u rie rfre ih eit u n d L eistungsprinzip Technik u. Kultur

Z u s a m m e n h a n g s e i a u c h a u f e in e z w e c k d ie n l ic h e E in r i c h tu n g d e r D e u ts c h e n R e ic h s p o s t, d ie H o c h ­ s c h u l l e h r e r k o n f e r e n z e n , h in g e w ie s e n , d ie a lljä h r lic h im R e ic h s p o s t z e n t r a l a m t s t a t t f i n d e n u n d d a z u d ie n e n , d e n Z u s a m m e n h a n g z w is c h e n H o c h s c h u le u n d P r a x i s z u f ö r d e r n . E s w ä r e w ü n s c h e n s w e r t, w e n n a u c h a n ­ d e r e g r ö ß e r e B e t r i e b s - o d e r I n d u s tr i e g e s e l ls c h a f te n d ie s e m B e is p ie l fo lg e n w ü r d e n . D u rc h a lle d ie s e M a ß ­ n a h m e n w ü r d e d ie u n b e s t r i t t e n e D a s e in s b e r e c h ti g u n g d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n , M i t t l e r d e r W is s e n ­ s c h a f t z u r T e c h n ik z u s e in , n o c h e r h ö h t u n d s ic h n o c h w e i t e r s t ä r k e n , in d e m s ie s ic h w is s e n s c h a f tlic h d e n U n i v e r s i t ä t e n a n g le ic h t u n d d e n Z u s a m m e n h a n g d e r W is s e n s c h a f t m it d e r T e c h n ik s t ä n d ig a u f r e c h t e r h ä l t.

M it d e m A b s c h lu ß d e r P r ü f u n g w i r d im a ll g e m e i­

n e n b e i d e r K ü r z e d e r A u s b il d u n g s z e it d ie fa c h lic h e A u s b ild u n g d e s I n g e n ie u r s n a m e n t li c h f ü r d ie je n ig e n n ic h t b e e n d e t s e in , d ie in S te lle n m it h ö h e r e n A n ­ f o r d e r u n g e n h in e i n w a c h s e n w o lle n . A b e r a u c h d e r D u r c h s c h n i tts in g e n i e u r w ir d s ic h je t z t e r s t in s e in e n F a c h a r b e i t s k r e i s h in e i n a r b e i t e n m ü s s e n . H ie r b e i so ll e r a b e r a u c h s t e t s d ie g r o ß e n te c h n i s c h e n Z u s a m -

ß u c i c c f c c i h c i t u n d

A m 17. F e b r u a r 1939* is t e in G e s e t z ü b e r d i e b e r u f s m ä ß i g e A u s ü b u n g d e r H e i l ­ k u n d e o h n e B e s t a l l u n g ( H e i l p r a k - t i k e r g e s e t z )" in K r a f t g e t r e t e n ; d a s G e s e tz b e d e u t e t d a s E n d e d e r K u r i e r f r e i h e i t im D e u ts c h e n R e ic h e .

A u s A n la ß d e r V e r k ü n d ig u n g d ie s e s G e s e tz e s , d u r c h d a s d ie N e u o r d n u n g d e s g e s a m te n H e ilw e s e n s m D e u ts c h l a n d a u f s e in e m w ic h ti g s te n G e b ie te e r n e u t v o r w ä r t s g e t r i e b e n w u r d e , m a c h t e R e ic h s ­ ä r z t e f ü h r e r D r. G e r h a r d W a g n e r in e in e m A u f s a tz 2 „ V o l k s g e s u n d h e i t u n d L e i ­ s t u n g s p r i n z i p “ b e m e r k e n s w e r te A u s f ü h r u n g e n , d ie a llg e m e in e s I n t e r e s s e u n d a b e r a u c h d ie b e s o n ­ d e r e A u f m e r k s a m k e i t d e r te c h n is c h e n B e r u f s tr ä g e r b e a n s p r u c h e n d ü rf e n .

„ V o r a u s s e t z u n g je d e r fa c h lic h e n L e is tu n g i s t K ö n ­ n e n u n d W is s e n , d a s g ilt fü r je d e n A r b e i t e r d e r F a u s t u n d d e r S ti r n . J e k o m p l i z i e r t e r e in M e c h a n i s ­ m u s is t, u m so m e h r V o r k e n n tn i s u n d H a n d f e r t ig k e i t s in d e r f o r d e r l ic h , i h n u n v e r s e h r t z u e r h a l t e n u n d S tö r u n g e n z u b e s e itig e n , d ie s e in e L e is tu n g s f ä h i g k e it e in s c h r ä n k e n o d e r a u f h e b e n “ — s t e ll t G . W a g n e r f e s t, u n d d ie s e F e s t s te l lu n g i s t e in e g r u n d s ä tz lic h e , a llg e m e in g ü ltig e . Im H e ilb e r u f e b e s t a n d b is h e r in D e u ts c h l a n d (a u s g e n o m m e n d a s e h e m a lig e Ö s te r ­ r e ic h ) d ie s o g e n a n n t e „K u r i e r f r e i h e i t “ , d ie je d e m a u c h o h n e V o r k e n n tn i s s e u sw . d ie g e w e r b s ­ m ä ß ig e A u s ü b u n g d e r H e ilk u n d e g e s t a t t e t e , e in Z u ­ s t a n d , d e n G . W a g n e r m it R e c h t a ls e in e n „ e c h t l i b e r a l i s t i s e h e n Z u s t a n d " k e n n z e ic h n e t.

U n d d ie s e n Z u s ta n d b e s e i ti g t d a s n e u e G e s e tz :

„. . . D a s G e s e tz g e h t v o m L e i s t u n g s ­ p r i n z i p a u s u n d v e r l a n g t d e s h a lb f ü r d e n H e il­

b e r u f e in e m ö g lic h s t v o llk o m m e n e f a c h lic h e A u s ­ b ild u n g u n d g r u n d s ä tz li c h d e n N a c h w e i s d e r L e i s t u n g s f ä h i g k e i t d u r c h P r ü f u n g e n .“

D a s „ L e is t u n g s p r i n z ip " , a ls n a tio n a ls o z ia l is t is c h e r G r u n d s a t z h e r a u s g e s te l lt , v e r la n g t, d a ß in je d e m

1 R e ic h sg e se tz b la tt I, 1939, S. 251.

: V ölkischer B e o b a c h te r (Berlin) 1939, Nr. 52, S. 7.

m e n h ä n g e w e i t e r v o r A u g e n h a b e n z u r F ö r d e r u n g u n d B e f r u c h tu n g s e i n e r A r b e i t e n in s e i n e m S p e z i a l ­ g e b ie t, In l e t z t e r Z e it h a b e n B e r u f s v e r e i n e u n d a u c h I n d u s tr i e g e s e l ls c h a f te n e s in d e r H a n d g e n o m m e n , d ie J u n g i n g e n i e u r e in ih r e n F a c h a r b e i t s k r e i s d u r c h b e s o n d e r e K u r s e u n d V o r t r a g s v e r a n s t a l t u n g e n e i n ­ z u f ü h r e n . F r a g l ic h e r s c h e in t , o b im m e r d ie g e ­ e ig n e t e n L e h r k r ä f t e d ie s e n O r g a n i s a t i o n e n z u r V e r ­ f ü g u n g s t e h e n , n a m e n t li c h fü r d ie ju n g e n H o c h s c h u l- in g e n ie u r e . E s w ä r e d a h e r e in e d a n k e n s w e r t e A u f ­ g a b e d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u le n , a u f d ie s e n S p e z ia l g e b ie t e n v e r t i e f e n d e w is s e n s c h a f t lic h e V o r ­ le s u n g e n z u h a lt e n , d ie J u n g i n g e n i e u r e w e i t e r z u ­ b il d e n u n d s ie m it d e r W is s e n s c h a f t in K o n n e x zu h a lte n , w a s a u c h d e r I n d u s t r i e z u g u te k o m m t u n d s i c h e r li c h a u c h v o n d ie s e r g e r n e g e s e h e n w ü r d e . D u r c h d ie v o r g e s c h la g e n e n M a ß n a h m e n w ü r d e n w ir e in a u s e r l e s e n e s I n g e n i e u r k o r p s h e r a n b i l d e n . D ie s e m w ü r d e n e r f o lg r e i c h e L e b e n s a u f g a b e n e r w a c h s e n , d e r e n L ö s u n g u n s e r e n te c h n i s c h e n V o r s p r u n g s ic h e r n u n d f ü r d ie L e b e n s h a l tu n g u n d d e n A u f s t ie g u n s e r e r N a tio n v o n h e r v o r r a g e n d e r B e d e u tu n g s in d .

tei ftungoprinjlp

F a ll e z u r A u s ü b u n g e in e s B e r u f e s d ie L e i s t u n g s ­ f ä h i g k e i t f ü r d e n je w e il ig e n B e r u f n a c h g e w ie s e n w e r d e n m u ß ; a n d e r e M i tt e l, u m d ie s e n N a c h w e is zu e r b r in g e n , a ls „ P r ü f u n g e n “ s t e h e n p r a k t i s c h n ic h t z u r V e rfü g u n g . Im t e c h n i s c h e n B e r u f e , d e s s e n

„ li b e r a l i s t i s c h e r Z u s t a n d “ z w e if e l s f r e i is t, h a t m a n la n g e g e n u g m it d e m S c h la g w o r t o p e r i e r t : P rü f u n g e n b e s a g e n n ic h ts , n u r d ie L e is t u n g i m B e r u f e i s t m a ß ­ g e b e n d , u n d m a n h a t d a m i t d ie B a s is v e r s c h o b e n . D e n n b e i d e m r i c h ti g v e r s t a n d e n e n „ L e is tu n g s ­ p r i n z i p “ h a n d e l e e s s ic h g a r n ic h t u m d e n p r a k ­ ti s c h e n E rfo lg d e r B e r u f s a u s ü b u n g , d e r v ie l f a c h v o n g a n z u n k o n t r o l l i e r b a r e n F a k t o r e n a b h ä n g t, s o n d e r n u m d e n N a c h w e is d e r d u r c h A u s b ild u n g o d e r s o n s t­

w ie e r w o r b e n e n F ä h ig k e i t e n , d ie z u r A u s ü b u n g des B e r u f e s a ls u n b e d in g t e r f o r d e r l i c h e r a c h t e t w e r d e n .

D ie s e m G e s i c h t s p u n k t u n t e r l i e g e n a u c h d ie d u rc h d a s „ H e i l p r a k t i k e r g e s e t z “ z u g e la s s e n e n A u s n a h ­ m e n , d e r e n L e is tu n g a n e r k a n n t w ir d , d ie s ic h n ic h t a u f e in e m g e r e g e l t e n m e d i z in is c h e n S tu d iu m , s o n ­ d e r n a u f ih r e m K ö n n e n a u s E r f a h r u n g o d e r n a t ü r ­ l ic h e r A n la g e g r ü n d e t :

„ I n j e d e m e i n z e l n e n F a l l e a b e r m u ß d i e L e i s t u n g s f ä h i g k e i t , m a g s i e e r w o r b e n o d e r a n g e b o r e n s e i n , e r w i e s e n w e r d e n .”

F ü r d ie s e n N a c h w e is s in d b e s o n d e r e V o r s c h r i f t e n e r l a s s e n , a u f G r u n d d e r e n k ü n f t ig d ie B e z e ic h n u n g

„ A r z t f ü r N a t u r h e i l k u n d e " v e r l i e h e n w e r ­ d e n k a n n ; d ie s e V o r s c h r i f t e n s e h e n v o r : Z u w e is u n g a n e in e K r a n k e n a n s t a l t , in d e r 6 M o n a t e la n g s e in e B e fä h ig u n g n a c h g e p r ü f t w ir d ; d ie E n ts c h e i d u n g lie g t d a n n l e t z t e n E n d e s b e im R e ic h s m in i s t e r d e s I n n e r n .

A ls Ü b e r g a n g z u d e r N e u o r d n u n g e r h i e l t e n d ie h e u ti g e n H e i l p r a k t i k e r d a s R e c h t d e r B e r u f s ­ a u s ü b u n g u n t e r d ie s e r B e r u f s b e z e ic h n u n g a u f G r u n d e in e r E r l a u b n i s e r te il u n g , d ie v o n e i n e r „ P r ü f u n g d e r p e r s ö n lic h e n , r a s s is c h e n , p o li ti s c h e n , s i t t l i c h e n u n d k ö r p e r l i c h e n E ig n u n g u n d n ö ti g e n f a l ls a u c h d e r F a c h k e n n t n i s s e " a b h ä n g t. D ie a n e r k a n n t e n H e i l ­ p r a k t i k e r b il d e n d ie „ D e u t s c h e H e i l p r a k t i ­

(7)

3 0 (1939) N r. 2 K u rie rfre ih e it und L eistungsprinzip / Je n a u n d seine U n iv ersität 19

k e r s c h a f t e. V ." a ls a lle in ig e B e r u f s v e r tr e tu n g m it B e r u f s o r d n u n g . N a c h w u c h s e r h ä l t d i e - s e r B e r u f n i c h t , d e r B e r u f w ir d a ls o in a b s e h ­ b a r e r Z e it v e r s c h w in d e n .

D a in d a s m e d iz in is c h e S tu d iu m d ie N a t u r h e i l ­ k u n d e o b lig a to r is c h e in b e z o g e n w u r d e , b e s t e h t a u c h k e in e V e r a n la s s u n g , s o lc h e H e il p r a k t i k e r in b e ­ s o n d e r e n F a c h s c h u l e n a u s z u b ild e n . D ie b e s t e h e n d e n

F a c h s c h u l e n v e r s c h w in d e n . E s w ir d d a n n k ü n f tig n u r n o c h „ Ä r z t e “ g e b e n , d e r e n B e ru fs z u la s s u n g a lle in n a c h n a ti o n a ls o z ia l is t is c h e m L e is tu n g s p r in z ip e rf o lg t, u n d d e m s o g e s c h ü t z te n u n d a n e r k a n n t e n B e ru fe w ir d a u c h , k r a f t s e i n e r W e r t u n g in V o lk u n d S t a a t , e in t ü c h t ig e r N a c h w u c h s z u r V e rfü g u n g s t e h e n ; d e n n a u c h h ie r is t n a c h n a ti o n a ls o z ia l is t is c h e m G r u n d s a tz d e r W e g f r e ig e m a c h t, d a ß d a s o r d n u n g s m ä ß ig e S tu ­ d iu m n ic h t e in e F r a g e d e r m a t e r i e ll e n M i tt e l s e in w ird .

M it d ie s e r R e g e lu n g d e r F r a g e d e r „ K u r ie r f r e i - h e i t“ is t a u f d e m G e b ie te d e r H e ilk u n d e d a s v e r ­ w ir k lic h t, w a s a ls L ö s u n g d e s s o z ia le n P r o b le m s im n a ti o n a ls o z ia l is t is c h e n S in n e h ie r 3 f r ü h e r s c h o n k l a r ­ g e s t e llt w u r d e u n d w a s n ic h t n u r f ü r d ie H e il­

k u n d e g ilt:

„ W ir lö s e n d ie s e s s o z ia le P r o b l e m n ic h t, in d e m w ir M i n d e r b e m itt e lte n g e s t a t t e n , o h n e s o n d e r ­ lic h e s W is s e n d e n B e ru f W is s e n d e r a u s z u ü b e n ; w ir lö s e n es a u f e in e r a n d e r e n E b e n e d u r c h d ie R e fo rm d e s H o c h s c h u ls tu d iu m s , d ie im G a n g e ist, u n d d ie in Z u k u n f t n ic h t d ie R e ic h e n , s o n d e r n d ie F ä h ig e n z u A k a d e m ik e r n m a c h t .“

In d e r T a t: fü r a lle B e ru fe g ilt u n d m u ß v e r w i r k ­ lic h t w e r d e n d e r G r u n d s a tz , d a ß d e m B e f ä h ig te n

•und T ü c h tig e n d e r „ ih m li e g e n d e “ B e ru f o ffe n s te h t;

n u r so is t d ie L e is tu n g s h ö h e d e s B e r u f e s n ic h t n u r zu h a lte n , s o n d e r n — w a s w ic h tig e r u n d e in G e b o t i s t — z u s te ig e rn . U n d d ie V e rw ir k lic h u n g d ie s e s G r u n d ­ s a tz e s is t a u f d e m li b e r a l is t is c h e n W e g e d e r a llg e ­ m e in e n (o d e r a u c h d e r b e s c h r ä n k te n ) „ K u r i e r f r e i ­ h e i t “ n ic h t zu e r r e ic h e n . E s d a r f d a z u a n d ie D is ­ k u s s io n e r i n n e r t w e r d e n , d ie 1917/18 sic h a n d a s S c h la g w o rt „ F r e ie B a h n d e m T ü c h tig e n " a n s c h lo ß , u n d a n d ie V o rs c h lä g e , d ie z u s e i n e r R e a lis ie r u n g g e m a c h t w u r d e n : s ie b e w e g te n sic h , in s b e s o n d e r e fü r d ie te c h n is c h e n B e ru fe , im w e s e n tl ic h e n in d e r R ic h ­ tu n g , a lle B e s c h r ä n k u n g e n n a c h M ö g lic h k e it a b z u ­ b a u e n , u n d v e r n e i n te n d e n W e r t g e r e g e l te r A u s b il­

d u n g u n d d e r P rü f u n g e n .

D a z u w u r d e h i e r 4 b e r e i ts 1918 f e s tg e s t e ll t, d a ß d a s P r o b le m in W ir k li c h k e it n u r d a r i n lie g t, d ie B e ­ g a b u n g fü r e in e n b e s tim m te n B e ru f f e s tz u s te lle n , u n d d a n n d ie M itte l b e r e i tz u s te ll e n , u m d e n B e ­ g a b te n a u f d ie h ö c h s te L e is tu n g s f ä h ig k e it in d ie s e m B e r u f e z u b r in g e n . F ü r d e n S o n d e r f a ll d e s I n g e ­ n i e u r b e r u f e s w u r d e g e s a g t:

„ M a n s e t z e e in e M i n d e s ta n f o r d e r u n g f e s t fü r d e n , d e r I n g e n ie u r is t; m a n m ö g e M it te l u n d W e g e f in d e n , d a ß je d e r B e fä h ig te sic h d ie s e M i n d e s t­

b ild u n g e r w e r b e n k a n n . . . . D a n n w ir d d ie s o z ia le W e r t u n g d e s S ta n d e s d e r In g e n ie u r e s te ig e n u n d d a m i t a u c h s e in e L e is tu n g fü r d a s G e s a m tw o h l."

D ie E r k e n n tn i s , d a ß d ie „ K u r ie r f r e ih e it " im t e c h ­ n is c h e n B e r u f s k r e is n ic h t z u d e m v o n d e n L ib e r a le n

g e s e h e n e n E r f o lg f ü h r te u n d a u c h n ic h t f ü h r e n k o n n te , is t z w e if e llo s a u f d e m W e g e , e in e a llg e m e in e zu w e r d e n . D a s g ilt n a m e n t li c h fü r d e n B e r u f s s e k to r d e r D ip lo m in g e n ie u r e . V e r s c h i e d e n e n e u e r e V e r ö f f e n t­

lic h u n g e n b e w e is e n d a s . U n d w e n n k ü r z lic h M in i­

s t e r i a l r a t P r o f e s s o r D r. F . B a c h e r ( U n te r r ic h t s m in i­

s t e r iu m u. a. s a g t e 5, d a ß h in s ic h tlic h d e s „ h o c h s c h u l- m ä ß ig f e r tig a u s g e b i ld e t e n I n g e n i e u r s " d e r „ P u n k t “ a n g e g e b e n w e r d e n m ü s s e , h i n t e r d e m e r e r s t lie g e n d ü rf e , u n d d a ß „ j e d e V e r w ä s s e r u n g . . . . h i e r n u r v o m Ü b e l “ w ä r e , so d a r f d ie s d o c h w o h l a ls B e s tä tig u n g u n s e r e r b is h e r ig e n H a ltu n g g e ­ b u c h t w e r d e n . D ip l.-In g . K . F . S te in m e tz .

J e n a u n d feine U nioecfität

im ß n m p f u m Den g ro ß O eu tfd ien G c ö a n h e n o o r 125 J a f i t e n

Innerhalb d er v ielb ew e g ten G eschichte u n seres d e u t­

schen V olkes nim m t d e r Z e ita b sc h n itt d e r B efreiungs­

kriege einen b eso n d ers b ed eu tsam en Raum ein. W ir d enken d a b e i n ich t allein an die E rhebung un seres V olkes gegen die napoleonische F rem d h errsch aft, sondern w ir ged en k en zugleich d er J a h re b itte r s te r v a te rlä n d isc h e r N ot un d Schm ach, die diesem U m schw ung vorangingen.

A us d e r T iefe d ie s e r großen Z eit v o r 125 J a h re n steigen vo r uns die edlen M än n er em por, d ie d ie W e g b e re ite r für die politische W ied e rg eb u rt un seres d eu tsch en V olkes gew esen sind. Es w aren die B esten d e r N ation, die dam als, als P reu ß en n ach d e r unglücklichen S chlacht bei J e n a 1806 eine B eu te N a p o l e o n s gew orden w ar, den G lauben a n ihr V olk un d seine ew igen W e rte nich t v e r­

loren, die die K ra ft ih res E insatzes vor allem aus ein er begeisterungsfähigen d eu tsch en Ju g en d schöpften.

G erad e in d e r d e u tsch en jungen G en eratio n brach, als das V olk u n te r d e r französischen F rem d h errsch aft politisch k raftlo s und g e k n e c h te t w ar, d ie ja h rh u n d e rte ­ a lte S ehnsucht nach ein er groß d eu tsch en E inheit m ach t­

voll auf. Sie sp ran g von ihr ü b er auf w eite S chichten des V olkes un d riß m it e le m e n ta re r G ew alt d ie H erzen em por zu neuem G lauben und n e u e r S pannkraft. In d e r d e u t­

schen Ju g en d v o r 125 J a h re n b ild ete die S t u d e n t e n ­ s c h a f t die K raftq u elle v ölkischer E rneuerung, von ihr ging d e r bed eu tsam e A nstoß zur V erw irklichung d es groß­

d eu tsch en G edankens aus, als m an in D eutschland n ach d en e rs te n W affenerfolgen gegen N a p o l e o n e rle ic h te rt au fatm ete.

J e n a u n d s e i n e U n i v e r s i t ä t sollten zum A u s­

g angspunkt ein er die g esam te deutsche stu d en tisch e Ju g en d und d a rü b e r hinaus w eite V o lk sk reise erfassenden p olitischen B ew egung w erden. Je n a w ar um die W ende des vorigen Ja h rh u n d e rts in D eutschland die H ochschule, von d e r S tröm e e rlö sen d er E rk en n tn is ausgingen. H ier le h rte n dam als M änner, wie S c h i l l e r , S c h e l l i n g und H e g e l , h ie r v e rk ü n d e te F i c h t e , d e r W o rt­

gew altige, in seinen a u frü tte ln d e n V orlesungen v o r d e r J e n a e r S tu d en ten sch aft die n atio n ale Z ukunft d e r D eu tsch en u nd leg te so in die jugendlichen H erzen die S aat, die n ach h er in den B efreiungskriegen so reich auf­

ging-

N ach dem F ortg an g dieser n atio n alen G eistesh eld e n von Je n a pflanzten d ie J e n a e r P ro fesso ren O k e n , F r i e s u n d L u d e n das E rb e ih re r V orgänger fo rt in d e r a k a ­ dem ischen Jugend, V or allem h a tte L u d e n d e n Mut, in seinen „V orlesungen ü b e r die n e u e ste G eschichte"

offen fü r ein freies, großdeutsches V a te rla n d ein zu treten . M ochte auch d e r französische G eneral, d e r Je n a dam als 3 K u rierfreih eit — „T echnik und K ultur" 29 (1938) 109.

4 9 (1918) 1— 10. 5 „R undschau D e u tsc h e r T echnik" Nr. 6 vom 9. F e b ru a r

1939, S. 2.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Ohne Technik ist ein vom Tier sich abhebendes und eigenw illiges Menschenleben nicht denkbar, vor Jahrtausenden ebensow enig wie heute, und damit auch keine

zum P reise einer Semmel seine H ypotheken abbezahlt. Man spricht von jener Landw irtschaft, die in der Wolle sitze und die durch hohe Zölle, die man glücklich

uns den eisernen Pfad entlang mit seinen Schienen, W eichen, Signalen, Bahnhöfen, Brücken, Tunnel und Fähren, alles in wunderbaren großen Aufnahmen, die

[r]

Aber — nur teilw eise; denn auch jetzt sind noch nicht die K lagen ganz verstum m t, daß Bewerbungen auf Zifferanzeigen nicht die sorgfältige Behandlung

D ie Berufsarbeit als Teil der G esellschaftsarbeit läßt sich nicht am R ande der Facharbeit durchführen und erfolgreich gestalten , w eil hierzu die

Diese Bestrebungen werden vor allem immer auf ein enges Bereich der Ausbildung beschränkt bleiben müssen, weil es schon der K osten wegen nicht an ­ gängig ist,

Spenden: für wohltätige, mildtätige, gemeinnützige oder sportliche Zwecke sind nicht abzugsfähig, auch dann nicht, wenn sich der Angehörige des freien Berufes