Henryk Bogacki
"Politische Ekklesiologie im Zeitalter
der Revolution", Reiner Strun184k,
München-Mainz 1971 : [recenzja]
Collectanea Theologica 42/2, 184-185
184
R E C E N Z J En ie od p ow ied zieć. O sobny dział grupuje op in ie b ib listó w (P. G r e l o t , M. M. B o u r k e, R. P e s c h) n a tem a t sposobu p o słu g iw a n ia się przez K i i n g a tek sta m i P ism a św . (E x e g e tisc h e D iskussio n, s. 114— 154). O d dzielne m iejsce zajm u je ob szern e o m ó w ien ie pióra Y. C o n g a r a OP oraz jeszcze o b szern iej sza od p ow ied ź H. K ü n g a 3 ( Z w e i E kkle siolo gien?, s. 155—221). T eo lo g o w ie n iek a to liccy (Das ö k u m e n i s c h e Echo, s. 222— 256) podają ocen ę z p ozycji e k u m en iczn ych (W. A. V i s s e r’ t H o o f t), a n g lik a ń sk ich (E. L. M a s c a 11, M. G. S u l l i v a n ) , lu tera ń sk ich (W. D i e t z f e l b i n g e r , H. G o l t z e n ) , refo rm o w a n y ch (H. B e r k h o f , H. R i n i k e r ) , b a p ty sty czn y ch (J. W. M c C l e n d o n ) . O statn i dział (W e ite r fü h r u n g e n , s. 257— 305) p rzed staw ia k o n sek w en cje dzieła K ü n g a i m o żliw o ści k o n ty n u o w a n ia jego m y ś li (H. U. v o n B a l t h a s a r , H. W. M o n t e f i o r e , J. d e S e n a r c l e n s , J. Chr. H a m p e, F. B i o t , L. I a n n a c c o n e , F. H a a r s m a , H. K ü n g , Y. C o n g a r OP). K siążk ę koń czy p o sło w ie K ü n g a (s. 307— 310), z zach ętą do d alszych r e fle k sji i d zia ła n ia ( w e i t e r - d e n k e n u n d w e i t e r - h a n d e l n ) , gdyż w d zied zin ie e k lezjo lo g ii te o ria i p rak tyk a są szczeg ó ln ie ze sobą pow iązan e.
D zięk i p rezen tow an ej k siążce czy teln ik zapoznaje się ze w sz y stk im i zarzu tam i sta w ia n y m i ek lezjo lo g ii K ü n g a . R ecen zen ci — w w ięk szo ści lu d zie o św ia to w y ch n a zw isk a ch w d zied zin ie e k le z jo lo g ii — zd ołali je w yczerp ać. C zyteln ik u zy sk u je zarazem m o żliw o ść k on fron tacji w ła sn e j recep cji e k le z jo lo g ii K ü n g a z ech em w św ia to w ej teologii.
K s. H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
R einer ST R U N K , P o li ti s c h e E kkle sio lo g ie i m Z e i t a l t e r d e r R e v o lu tio n , M ü n chen— M ainz 1971, Chr. K aiser V erlag—M atth ias— G rü n ew ald —V erlag, s. 328. E k lezjologia w w y ż sz y m stop n iu n iż in n e d ziały te o lo g ii pod lega w p ły w o m id ei pozateologiczn ych . Z ajm u je się przecież K o ścio łem m ocno osadzonym w teraźn iejszości. K o śció ł je s t w a żn y m czy n n ik iem tak że n a o d cin k u sp o łecz n o -p o lity czn y m . P rąd y n u rtu jące sp ołeczn ość lu d zk ą rzu tu ją na sposób u jm o w a n ia K ościoła i p rzy czy n ia ją się do p rzesu w an ia a k cen tó w w jeg o w y ja śn ian iu . S zczeg ó ln ie w y ra źn ie zaznacza się to w ok resach g łęb szych zm ian u strojow ych , k ied y zach od zi potrzeba o k reślen ia sta n o w isk a K ościoła w o b ec p ow stających n o w y ch form sp o łeczn o -p o lity czn y ch .
P ierw sza p o ło w a X I X w ie k u sto i pod zn ak iem p rzeciw sta w ia n ia się id eom rew o lu cji fra n cu sk iej i p ó źn iejszy m ruchom r ew o lu cy jn y m w E uropie oraz restau row an ia ob alon ego lub z a ch w ia n eg o porządku sp ołeczn ego. W e k le z jo lo g ii k a to lick iej w y ra ża się to siln y m a k cen to w a n iem a u torytetu , a zw ła szcza w ła d z y p ap ieża w K o ś c ie le 4. M niej zn an e je s t p o lity czn e u k ieru n k o w a n ie p rotestan ck iej ek lezjo lo g ii w p ierw szej p o ło w ie X I X w iek u . D o ty ch cza so w e op racow an ia h isto ry czn e p o św ięca ły tem u z a g a d n ien iu z a le d w ie w z m ia n k i5. R. S tru n k w ła śn ie tę k w e stię obrał za p rzed m io t sw eg o stu d iu m . C hodziło
8 W yp ow ied ź K ü n ga u k azała się także w języ k u fran cu sk im : H. K ü n g ,
L ’Eglise selon l’E van gile. R é p o n s e à Y v e s Congar, R ev u e des scien ces p h ilo
sop h iq u es e t th éo lo g iq u es 55(1971) 193— 230.
4 Por. np. Y . C o n g a r , L ’ecclésiologie d e la R é v o l u t i o n fr a n ç a ise a u con
cile d u V a tic a n sous le signe d e l’a f f ir m a ti o n d e l’a u to r it é , w : L ’ec clésiologie
a u X I X e siècle, P a ris 1960, 77— 114; t e n ż e , L ’Eglise d e sa i n t A u g u s ti n
à l’é p o q u e m o d e r n e , P a ris 1970, 413— 440.
5 Por. np. H. F a g e r b e r g , B e k e n n tn i s , K i r c h e u n d A m t in d e r d e u t
schen k o n fe s sio n e lle n T h eo lo g ie d e s 19. J a h r h u n d e r t s , U p p sala 1952, 101;
E. H i r s c h , G e sc h ic h te d e r n e u e r n e v a n g e lis c h e n T h eo lo g ie, t. V. G ütersloh 1954, 145—231; G. B ä r c z a y , E ccle sia s e m p e r r e f o r m a n d a . Eine U n t e r s u
R E C E N Z J E
185
'm u o zb adanie charak teru e k lezjo lo g ii zabarw ionej p o lity czn ie krytycznym : n a sta w ien iem do ru ch ów rew o lu cy jn y ch .
A utor u ją ł rozpraw ę w fo rm ie stu d ió w szczeg ó ło w y ch p o św ięco n y ch g łó w n ym rep rezen tan tom p rotestan ck iej ek lezjologii p o lity czn ej w b adanym okresie: N o v a l i s (s. 19— 53), F. D. E. S c h l e i e r m a c h e r (s. 54— 101), G. M e n k e n (s. 102— 153), F. J. S t a h l (s. 154— 229), A. F. C. V i l m e r (s. 230— 305). W h isto rii teo lo g ii protestan ck iej są to — z w y ją tk ie m S c h l e i - e r m a c h e r a — n a zw isk a drugorzędne, a le rep rezen ta ty w n e dla fo rm o w a n ia się p olityczn ej teorii K ościoła w tym ok resie. W spólną ich cechą jest n a sta w ie n ie a n ty rew o lu cy jn e i d ążen ie do u trzym an ia lu b restau racji daw nego porządku p o lity c z n e g o 6. A u tor p rzed staw ia a k cen ty p o lity czn e w y stęp u ją ce w trak tow an iu ek lezjo lo g ii przez e w a n g elick ich autorów p ierw szej p ołow y X IX w . C zyteln ik zap ozn aje s ię z rozw ojem ty p o w y ch form a n ty rew o lu cy jn ej,. p olityczn ej teorii K ościoła.
R ew olu cja fra n cu sk a za k w estio n o w a ła o czy w iste d aw n iej zesp o len ie relig ii i polityk i,, K ościoła i p ań stw a. S tw o rzy ło to k o n ieczn ość p o szu k iw a n ia n o w eg o u jęcia fu n k cji K ościoła w sp o łeczeń stw ie. W y m ien ien i autorzy n ie dokonują w p ra w d zie teo lo g iczn eg o u zasad n ien ia an i a p oteozow an ia p rzed re w o lu cy jn y ch sto su n k ó w p o lity czn y ch , a le w y k a zu ją sk łon n ość do trak tow an ia K ościoła jako p o d sta w y p orządku praw n ego w p a ń stw ie i w tych ram ach p ragną ok reślić jego ro lę w sp o łe c z e ń stw ie i p a ń stw ie. S tu d iu m h isto ry czn o - teo lo g iczn e S t r u n k a posiad a szczególn ą ak tu aln ość ze w z g lę d u na w sp ó ł czesn e d y sk u sje na tem a t „ teologii p o lity czn ej”.
K s. H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
Isidor F R A N K , D e r S in n d e r K a n o n b i l d u n g . Ein e h is to risch-theolo gische:
U n ters u ch u ng d e r Z e it v o n 1. C l e m e n s b r i e f bis Ir en a u s v o n L y o n , F reiburg—
—B a sel—W ien 1971, V erlag H erder, s. 224 (F reib u rg er th eo lo g is ch e S tu d i e n ,. t. 90).
P rob lem p o w sta n ia k an on u P ism a św . n ie ty lk o n ie p rzesta je in tereso w a ć badaczy, a le sta je się coraz tru d n iejszy dla k a to lick ich , a zw ła szcza dla pro testa n ck ich te o lo g ó w 7. I. F r a n k w rozp raw ie dok torsk iej p o d ejm u je jeszcze raz całe zagad n ien ie, lecz ogran icza stu d iu m do w ie k u II jak o — jeg o zd a n iem — d ecyd u jącego dla u tw o rzen ia kanonu. Z ajm u je się ty lk o k anonem N o w eg o T estam en tu , czego w ty tu le rozpraw y n ie zazn aczył. N o w y T e sta m en t n asu w a na tym od cin k u n a jw ię k sz e trudności.
F r a n k zajm u je się n a jp ierw an alizą rozm aitych k ry terió w k an on icz- ności, w y su w a n y c h przez n iek tó ry ch w sp ó łczesn y ch autorów . K ryteriu m d ecyd u jącym o p rzy jęciu ja k iejść k się g i do k an on u m a być: p ow aga sam ego P ism a (die A u to p i s t i e d e r S c h r i f t — K. B a r t h), au to rstw o ap ostolsk ie (O. C u l l m a n n), trad ycja K ościoła (N. A p p e 1), ro zstrzy g n ięcie K ościoła (H. v o n C am p en h au sen ), treść ew a n g elicz n a (W. G. K ü m m e l , H. B r a u n , E. K ä s e m a n n ) . F r a n k u siłu je dotrzeć do czy n n ik ó w historycznych,. 6 Por. dla p o ró w n a n ia z k a to lick im i k on cep cjam i p o lity czn y m i: L. B e r g - s t r ä s s e r , D er p o litis c h e K a th o l iz i s m u s . D o k u m e n t e se in e r E n t w i c k l u n g , t. I (1815— 1870), M ü n ch en 1921; t. II (1871— 1914), M ü nchen 1923; H. M a i e r , .
R e v o lu t io n u n d K ir c h e . S t u d i e n z u r F rü h g esch ich te d e r c h ristlic h e n D e m o k r a t ie (1789— 1901), F reib u rg i. Br.* 1965.
7 Por. np. N. A p p e l SJ, K a n o n u n d K irc h e . D ie K a n o n k r i s e i m h e u t i
ge n P r o t e s t a n t i s m u s als k o n tr o v e r s t h e o lo g i s c h e s P r o b l e m , P ad erb orn 1964;
E. K ä s e m a n n , D as N e u e T e s t a m e n t als K a n o n . D o k u m e n t a t i o n und
k r itisc h e A n a l y s e z u r g e g e n w ä r t i g e n D iskussio n, G ö ttin g en 1970; K.—H .
O h l i g , W o h e r n i m m t d ie B i b e l ih r e A u to r i tä t ? Z u m V e r h ä lt n is v o n S c h r i f t
