Raporty ministeryalne Lelewela
z czasów dyktatury Chiopickiego i Rady Najwyższej Narodowej
1 8 3 0 — 1 8 3 1 .
(Ze źródła archiw alnego).
P rz e w ró t L isto p a d o w y r. 1830 ani n a chw ilę nie p rze rw a ł cią
głości p rac w e w n ętrzn e g o zarządu K ró lestw a, nie zatam o w ał biegu
kół m ach in y p ań stw o w ej, która, ju ż p rze d tem z w y ją tk o w ą działa
jąc sp raw n o ścią, w ciągu lat p iętn a stu d źw ig n ęła K o n g resó w k ę na
szczebel jed nego z najlepiej u o rg an izo w an y ch ' w E u ro p ie, b o g aty ch
i k w itn ących p a ń ste w e k .
W szy stk ie u rząd zen ia praw od aw cze,
ad m inistracy jne i skarb o w e, o calone po u p a d k u p o w sta n ia listo p a
dow ego, no siły przez czas długi, a n iek tó re z n ich —o ile jeszcze
istn ieją—no szą dotychczas ślad y zabiegliw ej i rozum nej in icy aty w y
sw oich tw ó rcó w .
O
ile p o d w zględem uzd oln ienia n a ro d u polskiego do sam o
rząd u polity czn ego m ożnaby uczynić zastrzeżen ia, w arun k ujące się
jego tem p eram en tem i zbyt w y b u jały m indyw idualizm em , p o d d a
jący m się o p o rn ie d y rek ty w ie je d n o ste k , usiłujących narzucić n a
ro d o w i try b działania niezgodny z je g o u sp o so b ien iem i tra d y c y ą
po p rzo d kach odziedziczoną, o ty le w dziedzinie sam orząd u w ew n ę
trznego, ad m in istracyjn eg o , n a ró d polski u jaw n iał zaw sze cech y
ładu, sp raw n o ści i zalet d o d a tn io -b iu ro k raty czn y ch , k tó ry ch d o w o
dem są archiw a, pozostałe po zniesionych w ładzach zarządu w e
w n ętrzn eg o , stan o w iące isto tn ą sk arb n icę fachow ej w iedzy, p rz e
zorności i celow ości zarządzeń ich kiero w nik ów .
O śmiomiesięczna kampania, prow adzona po wybuchu listopa
dowym, pomimo opłakanego jej rezultatu, w ykazuje bezprzykładny
rozwój sił bojowych narodu, który, otoczony ze wszech stron
przeszkodam i, hamującemi mu możność zaopatryw ania się z ze
w n ą trz w bro ń , am unicyę i środki żyw ności, zdołał w szelako w y
tw orzyć w łasnem i siłam i, u siebie, p raw ie stu ty sięczn ą arm ię, do
b rze odżyw ianą, k a rn ą i zd o ln ą do boju.
Ż o łn ierz otrzym yw ał
reg u la rn ie żołd i środki żyw ności.
N adużyć w d o staw ach p ro
w ia n tu dla w o jsk a nie b jTło. F ab ry k i p ro ch u i działolejnie fun-
k c y o n o w ały bez p rze rw y .
R y n sztu n ek b o jow y b y ł bez zarzutu,
a dzielność żo łn ierza, je g o goto w ość do pośw ięceń, w aleczność
i k arn o ść, zd o by ły sobie uznanie po w szechne.
Niezależnie od energicznych zarządzeń bojowych, adm inistra
c j a w ew nętrzna cechowała się, w najbardziej naw et gorączko
wych chwilach polistopadow ych, niezwykłą sprawnością.
D robny przykład w tym kierunku dają nam krótkotrw ale
rządy dyktatury C hłopickiego i Najwyższej Rady Narodowej.
P o u stan iu R ządu tym czaso w eg o i u stan o w ien iu w dniu
21G ru d n ia 1830 r. R a d y N arodow ej, d y k ta to r C hłopicki zajął się prze-
d ew szy stk iem o rg an iz ac y ą w ładz w ew nętrzny ch, który ch zadaniem
m iało być z a o p a try w a n ie sk a rb u w o d p o w ied n ie zasoby, piecza
n a d p ow ięk szen iem siły zbrojnej, n a d w ym iarem spraw iedliw o ści,
n a d p o rząd k iem w e w n ętrzn y m , n a d k iero w an iem opinią publiczną
w du ch u n aro dow y m . U tw orzono m in istery a, z pow ierzeniem kie
ro w n ictw a o św ia tą i w ydziałem w y z n a ń — L elew elow i, sp ra w ie d li
w ości — B o n a w en tu rze N iem ojow skiem u, s p ra w w e w n ętrzn y c h —
T o m aszo w i Ł u b ie ń sk ie m u , w o jn y — Izj’dorow i K rasińskiem u, sk a r
b u —Jelskiem u.
Rada narodow a w osobach: ks. A dam a C zartoryskiego, wo-
jow ody ks. Michała Radziwiłła, kasztelana L eona D embowskiego
i Stanisław a Barzykow skiego, pełnić m iała funkcye jedynego
i najwyższego doradzcy dyktatora, w ykonaw cy jego rozkazów i za
rządzeń.
Niezwłocznie po ukonstytuow aniu pomienionej Rady i w wy
konaniu postanow ień D yktatora Chłopickiego z dni
21i 23 G ru
dnia 1830, w szystkie m inisterya otrzym ały wezwanie, podpisane
przez ks. C zartoryskiego „ażeby co tydzień składały raporty o spo
sobie w jakim wykonanemi zostały polecenia, bądź w prost od Dy
ktatora, bądź też przez pośrednictw o Rady otrzym ane“.
Z ow ego to czasu d atu je się pięć rap o rtó w , zredag o w an y ch
w dniach 4, 13,
2 1, 29 S ty czn ia i 4 L u teg o 1831 r. przez L elew ela w cha
rak te rz e zast. m in istra p rezy d u jąceg o w K om m isjn rządow ej w y
znań i o św iecen ia publiczn eg o , stan ow iący ch obraz je g o działalnośi
m in istery aln ej aż do u p ad k u d y k ta tu ry i do u sta n o w ie n ia w d. 29
29 S ty c zn ia 1831 r. R ządu N aro d ow eg o, w k tó ry m L elew el pod
p rez y d e n c y ą ks. A d am a C zarto ry sk ieg o w raz z B arzykow skim ,
R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A . 125
Niemojowskim, Teofilem Morawskim objął g o d n o ś ć — już nie za
stępcy, lecz pełnego m inistra ośw iecenia, a naw et na czas krótki
i m inistra sprawiedliwości.
R a p o rty L elew ela, w ed łu g ak tó w o r y g in a ł a c h R ad y N ajw \rż-
szej N aro do w ej (S e k c ja II.
8. a. N. V ol. 16) p op rzedza odezw a
je g o z d. 4 S ty czn ia 1831 do tejże R a d y w y sto so w a n a w słow ach:
„W d o p ełn ien iu polecen ia R a d y N. N ar. z d. 23 G ru d n ia p o
śpiesza ze złożeniem ra p o rtu w załączonym tu w ykazie tab ellary -
cznym, w k tórym , obok treści o trzym aneg o polecenia, zam ieszcza
sposób, w jak im toż polecenie zała tw io n e zostało.
Zast. Ministra Prezydującego
Lelewel
Sekretarz jeneralny, R a kiety“.
Z w y k azu poniższego u tw o rzy ć sobie m ożna o b raz ró ż n o ro
dnych zarządzeń d y k ta to ra i R ad y N arod ow ej w w ydziale w yznań
i ośw iecen ia publicznego, w czasie k ró tk o trw a łe g o , przed u sta n o
wieniem R ządu N arodow ego, istn ien ia d y k ta tu ry C hłopickiego.
O b raz taki zasługuje zkąd inąd na u w a g ę , iż w tra k c ie s k ła
d ania ra p o rtó w R adzie N ajw yższej, L elew el, o d e rw a n y siłą w y
p ad k ó w od zajęć badaw czych w skrom ném m ieszk an iu przy ulicy
D ługiej, w ciąg n ięty zo stał w w ir najsprzeczniejszych i n a jh a ła
śliw szych p rąd ó w polityki bieżącej, ju ż to ja k o an tag o n ista Chlo-
pickiego, a n a w e t jak o w sp ó łsp ra w c a spisku, u k n u teg o przeciw
jego w ładzy, za co, będąc areszto w any m , o m ało że nie u leg ł n a
stęp stw o m d e k re tu gard ło w eg o (moje M iscellanea hist. X X III Z a
mach na dyktaturą C hłopickiego), bądź też ja k o P re ze s K lu bu pa-
try o ty czn eg o, po d k o p u jący u ro k iem sw ego nazw iska i w p ływ ó w ,
a u to ry te t rządu.
Tem charakterystyczniejszem i są rap o rty jego, składane za
dyktatury Chłopickiego temuż Rządowi, ile że, spiskując przeciw
dyktatorow i, Lelew el działał równocześnie jako w ykonaw ca o trzy
manych odeń rozkazów...
Po n a sta n iu R ządu N arodow ego, w któ ry m L elew el po został
jednym z członków , stan o w isko je g o nie było ju ż zależnem od
w ładzy w yższej, gdyż część jej on sam rep rezen to w ał; m im o to
i w ów czas L elew el grał rolę podw ójną: członka R ządu i P re z e sa
k lubu p a try o ty czn eg o , k tó ty był ow ego R ządu an tag on istą.
Nie pierw sza to i nie o sta tn ia dw oistość c h a ra k te ru ow ego
n iep o sp o liteg o człow ieka. W badaw czym je g o um yśle, w nikającym
p ro ro czo w zam ierzchłe w ieki przeszłości, gnieździły się jed n o
cześnie z a ro d \’ am bicyi nieokiełznanej, sięgające sw oim rozm
a-cliem daleko po za g ran ice k arności, w obec gro żącego narodow i
niebezpieczeństw a.
Mąż, k tó ry p o w a g ą sw ego n azw iska i zasług w inien b y ł być
p rzy k ład em zap arcia się w obec w ym agań ładu, p o rząd k u i p o słu
sz eń stw a w ładzom , p rzez N aró d cały uśw ięconym , — p ierw sz y od
teg o n ak azu k a te g o ry c z n e g o rozum u i patry o ty zm u sta ra ł się wy-
iam ać.
C zynił to je d n a k zaw sze oględnie, tak przezornie, ja k
w epoce, g dy sp ełn iając rozk azy D y k ta to ra , działał p o k ą tn ie p rze
ciw niem u, jak w dalszym ro zw o ju w y pad kó w , g d y ja k o członek
R ządu, głoszącego h a s ła w yłącznie narod ow e, za kulisam i R ządu
k rzew ił z a sa d y p rz e w ro tu so cy alnego i w zyw ał lud do ro zp raw y
czynnej z tym i, k tó ry c h za zd rajców uw ażał.
Je d n y m z p rz y k ła d ó w niew y tłóm aczo n ej dw oistości c h arak teru
L elew ela, są w łaśn ie r a p o r ty jeg o z ok resu d y k ta tu ry i z ok resu
n a stę p n e g o , po jej u staniu , aż do chwili, g dy obownązki M inistra
w yznań i o św iecen ia p u b licznego objął po L elew elu w d.
4L u
teg o 1831 r. A le x a n d e r Bniński.
D ecyzye L elew ela, o b o k te k s tu otrzym anych p o lec e ń ,—podaję
tu cursive.
P ierw szy ra p o rt ty g o d n io w y , noszący d atę 4 S ty cznia 1831 r.
zaw ierał sp ra w y n astęp ujące:
1. P o stan o w ien ia D yk tato ra z d. 21 G rudn ia 1830 r. N. 871,
organizujące R ad ę N ajw yższą Narodowrą w m iejsce R ządu T ym czaso
wego.
K onim unikow ano a d s ła tu m legendi trzem D yrekcyom i sekcyi
Duchowieństwa rzym sko-katolickiego.
2. P ostanow ienie D yktato ra, m ianujące zastępców m inistrów i se
k retarza w ładzy n ajw yższej z d. 21 G rudnia 1830 N. 3 7 0 —
K om m uni-
kowano podobnież a d sta tu m legendi trzem D yrekcyom i sekcyi d u
chownej rzym sko-katolickiej.
3. P o stan o w ienie D yktato ra z d. 23 G ru d n ia N. 392, p rze p isu ją ce organizacyę w e w n ętrzn ą dla R a d y N ajw yższej N arodow ej.
K om m u-
nikow ano także a d sta tu m legen d i tym że sa m ym w ydziałom .
4. R e sk ry p t R a d y N ajw . Naród, z d 25 G ru d n ia N. 82, p rz e sy łającej po stano w ien ie D yk tato ra, u ch ylające R ad có w Stanu, D yrekto ró w je n e ra ln y c h i K o m isy i rządow ej w yznań i o św iecen ia publicznego.
Załatim ono p rzez uw iadom ienie tychże Radców S ta n u t. j Tom asza
G rabow skiego, dyrekto ra wyznań, K alasantego S z a n ia w sk ie g o , dy
rektora wychowania i Ignacego B a deniego , dyrektora fu n d u szó w .
5. R e s k ry p t R a d y z d. 25 G ru d n ia N. 80, p rzesyłający P ostan o w ien ie D yktato ra w zg lę d e m p łacy urzędników , k tó ry ch zastępstwa za-
rządzonem i zostały, lub k tó rzy do obow iązków pow ołani nie będą.
Z r o
biono stosow ny u żytek p r z y wypłacie p e n sy i za G rudzień
1830 r.
6.
R e s k ry p t R a d y z d n ia 25 G ru d n ia N. 51, polecający, w skutek rozkazu D yktatora, zaprow adzenie najw yższej oszczędności w p ro je kcie 126 R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A .do etatu na ro k 18 31, przez zam ianowanie ko niecznej tylko i nieodzo w n ej licz b y urzę d n ikó w i oficyalistów .
Z a łatw ion o p rzez nara dy bu
dżetowe.
7. R e s k ry p t R a d y , p o le cający składanie tygo d n iow ych raportów o sposobie załatw iania tak postanow ień D yktato ra, ja ko też R a d y N ajw . N arodow ej.
Z a rzą d zen ie to ja k n a jp u n k tu a ln ie j dopełnianem będzie.
8. P o stan o w ien ie R zą d u T ym czasow ego z d. 17 G ru d n ia N. 593 wzglądem p rzyjm o w an ia i w ym iany na gotow iznę przez kasy rządowe
b iletów banko w ych .
Z łożono do a k t, z powodu w ydanego j u ż polece
nia k o m is y i wojewódzkiej pod d.
9 Grudnia i kasie ogólnej supre-
syjnej p o d d.
28 t.m . do przyjm ow ania biletów bankowych na rów ni
z monetą, a to na sku tek odezwy B a n k u P olskiego i K o m m isyi rząd.
S k a rb u .
9. R e s k ry p t R ad y z d. 24 G rudnia, p rzy którym p rzesłano P o
stanow ienie R zą d u Tym czasow ego, przez D yktatora potwierdzone,
względem p rzen ie sie n ia do B an ku w szelkiej g o to w izn y z kas publi
cznych, wzam ian za bilety bankowe.
W yd a n o polecenie do kasy ognio
wej supresyjnej przelania do B a n k u gotow izny depozytowe] w sum ie
Z łp .
80900 i z wpływów etatowych ju n d u szó w t>oduchozvnych poznań
skich su m m y Z łp .
25000, o czem B a n k P o lsk i uwiadomiono.
10. P ostan o w ien ie R ządu T ym czasow ego z d. 17 G rudnia, prze
noszące na oszczędności w yd atki z etatów instytutów naukow ych i du chow ieństw a kato lickie g o za mies. G rudzień w summie Złp. 7429 gr. 13.
J a k o wiadomość o zatw ierdzeniu uczynione go w niosku złożono
w aktach.
u . R e sk ry p t R a d y Narodowej z d. 24 G ru d n ia, uw aln iający X .
P io tra Jędzejew skiego , proboszcza w S k rzy n n ie , od kosztów procesu Złp. 592, przez P ro k u ra to ry ę je n e ra ln ą z dziedzicem dóbr Ż ukow a Po- pielan y p rzeg ran ego i n akazujący zw ro t ściągniętego od niego w pisu
w ilo ści Złp. 40.
Z ałatw iono i polecono K o m isy i wojewódzkiej sando
m ierskiej w strzym ać k r o k i egzekucyjne przeciwko księdzu Jędrzeje
wskiem u.
12. R e s k ry p t R a d y z d. 24 G rud n ia względem niem ożności udzie lenia funduszu na zrestaurow anie klasztoru P. P. B e rn a rd y n e k lu b e l
skich.
Udzielono w iadom ości interesowanym.
13. R e sk ry p t sekretarza je n e ra ln e g o D y re k to ra z d. 24 G rudnia p rzesyłający list z R zym u do X . biskupa D obrzańskiego i rap ort k się cia G ag aryn a P o sła N ajjaśn iejszeg o Pana w R zym ie, dotyczący n iektó
rych próśb pryw atnych .
Uwiadomiono X . B isk u p a Lubelskie go o p r z y
chyleniu się S to licy A p o sto lsk ie j do udzielenia dyspensy ślu bn ej dla
M ikołaja S tru ziń sk ie g o i Jó zefy J a s iń s k ie j— tudzież przesłano u zy
skaną odpowiedź S to lic y A p o sto lskiej księdzu ad m in istra to ro w i S a n
dom ierskiem u na doniesienie o śm ierci biskupa Sa nd om ierskiego .
W ezw ano oraz w szystkich biskupów aby p r z y prośbach o dyspensę
wym ieniano ile stro n y interesowane są w sta n ie złożyć na koszta
kance la ry i r z y m s k ie j za ich wy gotowanie.
14 . R e sk ry p t R a d y z d. 28 G rudnia, p rzesyłający Postanow ienie D yk tato ra co do czy n n o ści sądow ych R ad zie Stanu attrybuow anych.
K om m unikow ano a d sta tu m leg e n d i trzem D yrekcyom i sekcyi d u
chownej rzym sko katolickiej.
128 R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A .
15, R e s k ry p t R ad y z d. 29 G rudnia, upow ażn iający do ud zie le
n ia Ja n o w i Nepomuc. Jerzm anow skiem u w sparcia (z) funduszu opłat od
uczniów un iw ersytetu w kw o cie Z łp. 400.
Polecono K o m is y i woje
w ódzkiej mazowieckiej wypłacić z kasy głó w n ej tegoż województwa
Z łp .
400 i o tem uwiadomić m atkę obdarzonego.
D ru g i raport L e le w e la z d. 13 Stycznia 1831.
1. P o le cen ie R a d y Najw. N aród, z d. 31 G ru d n ia w zględem p rzyw iedzenia do skutku R e sk ry p tu P rezydująceg o b. R a d y A d m in istra cyjn ej z d. 13 L ip ca, nakazującego w ypłatę panu A cco rd , entreprene- ro w i rat kontraktow ych za reperacyę ko ścio ła katedraln ego w Sejnach.
Z a le ży to od R a d y Narodowej.
2. P ostanow ienie R a d y N arodow ej z d. 31 G rud n ia, zatw ierdza ją ce zap isy testam entowe w sumie Złp. 400 dla Szp itala S ió str m iło sierd zia w S zczebrzeszynie i Złp. 600 na o rg an y dla ko ścio ła w W ie - lączy, przez X . A n to n ie g o M aciejo w skiego kan o n ika K o lle g ia ty Z am o y
skiej uczynione.
W oczekiwaniu nadesłania p r z e z K o m m . S pra w ie
dliw ości ek stra k tu urzędowego testam entu, złożono tym czasowo ad
acta.
3. T a k ie ż P ostano w ienie z d. 31 G rudnia, zatw ierdzające zapis testam entow y A n to n ieg o S trusiń skieg o , dziedzica dóbr Janow ice, Ja- chim ow ice i O poka poczynione, a m ianow icie dla 10 Z ako nó w X . R e
form atów Złp. 10 tysięcy.
A d acta.
4. T ak ie ż P ostan o w ienie z daty pow yższej, p otw ierdzające za
pis sum y Złp. 2000 z proc. dla klasztoru X . X . M aryanów w S k u rcu przez M arcina T ra n o p o lsk ie g o .
D itto.
5. Kom m unikat z R a d y P o stan o w ien ia D yktatora, przepisującego śro d k i o patryw ania potrzeb ży cia żon i dzieci p odoficerów i żo łn ie rzy
do służby w o jsko w ej pow ołanych, tudzież n iesien ia pom ocy
żonom
i dzieciom oficerów .
W ezw a n i z o s ta li p rze z Sekcyę duchowną K om .
R zą d . b isk u p i i a d m inistratorow ie dyecezyi do polecenia w szystkim
proboszczom i rządzcom p a ra fiów , aby ci z ambon zachęcali lu d do
zadośćuczynienia tem u wezwaniu R zą d u .
5. P olecen ie R a d y N ajw . N aród, z d. 31 G ru d n ia względem p o rozum ienia się z Kom . rząd. p rzych o d ó w i Skarb u p rzy składaniu bu dżetu o obm yślenie funduszu w sumie Złp. 13440 na pensye osób K o
mitetu staro záko n n ých.
Z ałatw iono p rzez wprowadzenie na etat sk a r
bowy su m y Z łp .
12440.
6
.
Kom m unikat R a d y Najw. z d. 1 S tyczn ia do o p in ii M inistra Skarbu i odpow iedzi na n ie Kom . R ząd. w yznań i o św iecenia w zg lę dem w yznaczenia X . C zarneckiem u A d m inistrato ro w i A rc h id je ce zy i w a rszaw skiej w ynagrodzenia za koszta adm inistracyi.
Złożono R a d zie Najw.
7
S tyc zn ia stosow ny raport, obejmujący wyrachowanie przypadającego
X . Czarneckiem u w ynagrodzenia w sum ie Z łp.
i 6 j 8 jg r .
13 po potrą
ceniu wziętego fo rszu su Z łp .
8000.
8. Zaw iadom ienie z d. 2 S tyczn ia z W y d zia łu D yp lom atyczn ego p rzy R a d zie Najw. N ar. (że) odtąd trud n ić się będzie w szelkiem i interesam i, które daw niej przez k an cellaryę przyboczną C e sa rzew icza przech odziły.
Złożono ad acta.
9. R eskryp t R a d y z d. 2 b. m., uw iadam iający o pow ołaniu do pracy w w yd ziale dyplom atyqznym referen d arza C h łęd ow skieg o,
tru-R A P O tru-R T Y M I N I S T E tru-R Y A L N E L E L E W E L A . 129
dniącego się dozorem biblioteki publiczuej.
K om m uników ano w kopii
D yrekto ro w i B ib lio teki.
10. O d ręczny K om m unikat R ad y z d. i do o p in ii Kom . O św ie cenia, przedstaw iający kom m unikat z d. 29 L isto pad a r. z. do b. R a d y A dm in istr. względem n ależn o ści P . Ja ek el za spraw ow anie w г. 18З1
obow iązków P astora w Pabianicach.
Nie zvym aga dalszego działania.
11. T a k iż kom m unikat z dnia tegoż, p rzedstaw iający kom m unikat
z 15 Listopad a o dozw olenie zam ieszczenia na etacie roku 1831 Szkoły p raktycznej na L e szn ie 2-ch no w ych p o zycyi i o w yzn a cze n ie Z ip. 1000
na utrzym anie do końca r. 1830 p rzyb ran ych nauczycieli. Z
powodu,
że stan tej szkoły îv niczem na teraz się nie zm ie n ił, ale owszem,
coraz wzrastając, potrzebuje większej liczby nuuczycieli, K om . R z ą
dowej prosi o przychylenie się do poprzedniego przedstaw ienia swego.
12. T a k iż kom unikat, przedstaw iony K om m issyi O św ie cen ia z d. 15 L istopad a o upow ażnieniu do użycia z funduszu opłat od uczniów Z ip. 2600 na raz je d e n , ja k o dodatku do p en syi dla n au czycie li szkoły
w ydziałow ej na Nowym Ś w ie cie i M uranow ie.
P o d d.
7złożono R a
dzie Naj. żądaną opinię,obstającą p rzy uczynionym w niosku, ze w zględu
na zb yt szczupłe płace, ja k ie tym nauczycielom początkowo przezn a
czone były.
13. T a k iż kom m unikat, przedstaw iony Kom m . O św ie ce n ia z d.
18 Listopada o w yp łacen ie P a n i Barce wieżow ej w ynagrodzenia, które zmarłemu je j syno w i, assystentow i k lin iki, za życia jeszcze przyznane było.
Złożono p od d.
7opinię, aby przez w zg lą d na gorliw ość w s łu ż
bie zm arłego, która się nawét do śm ierci je g o p rzyczyn iła , przezn a
czyć M atce jeg o jo o Z łp . w ynagrodzenia.
14. R e sk ry p t z d. 4 co do op inii nad p rzed staw ieniem R ady
O byw atelskiej w ojew ództw a pło ckieg o do b. R a d y A d m in istracyjn e j o poddanie dozorów ko ścieln ych pod władzę R ad O byw atelskich.
W ezwano w szyżtkie R a d y O bywatelskie o opinię dla ułożenia
ogólnego projektu.
15. R e sk ry p t R a d y Naj. z d. 3 p o lecający złożenie objaśnienia w przedm iocie summy 4000 Z ip. k o ścio ło w i w C hodzieży w W . K s. P oznanskiem , od S y n a g o g i K a lisk ie j należnej.
Żądane dano objaśnienie.
16. R e sk ry p t R a d y z d. 3 b. m. o opinię w przedm iocie prośby X . F ilip a D om ańskiego do T ro n u zaniesionej, o odbudow anie zn iszczo nego K o ścio ła parafialnego we w si Kam ion.
Przesłano K o m m is sy i województwa mazowieckiego do wyjaśnie
nia stan u rzeczy.
17. Z aw iadom ienie z d. 5 b. m., iż zastępcy m in istró w mają za
siadać w R adzie Naj w. Narodow ej z głosem doradczym codziennie i to we w szystkich bez w yjątku m ateryach.
A d acta.
18. P o stano w ienie R a d y z d. 5, iż urzędnikom cyw ilnym , w cho dzącym do czynnej służby w o jsko w ej, nie ma być potrącaną */, część pen syi za Grudzień.
A d acta.
130 R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A ;
• 19. R e sk ry p t R a d y N aj. z d. 5, up o w ażn iający Kom m issyę do
udzielenia dw um iesięcznego urlo p u P . N ow ickiem u, p rofessorow i
wy
działu
lekarskieg o , z zastrzeżeniem , aby b ył gotów do n iesien ia k ra jo w i pom ocy, ja k ie j od niego potrzebow ać będzie.Urlop przesłano.
R app o rt 3 -c i L ele w ela z d. 21 Styczn ia 1831.
i . Sekretarz je n e ra ln y D yktatora p rzesyła pod d. 6 prośbę p.
L a n d ié do D yktato ra podaną, w której użala się na odebranie mu po sady S ekretarza w K o n im issyi O św iecen ia i zastępcy professora w U n i w ersytecie.
Złożono R a d zie N ajw . N a r. rapport, iż posada S e k re ta rza zw i
niętą zo sta ła, a posada professora litera tury fra n c u zk ie j w U niw er
sytecie dopiero m ia ła być wproivadzoną.
i. P o le ce n ie R a d y N ajw . N aród, z d. 8 względem zn iesien ia się ż biskupam i i przeło żo nym i w szelkich w yzn ań, aby za ich p o śred n i ctwem w ezw ani byli ducho w n i m ów cy do utrzym yw ania i w zniecania zapału do O b rony O jczyzn y, p rzy udzielaniu z ambon ludow i n au k i duchow nej, ja k ró w n ie i zm iany su p lik a cyi na w yrazy: „od pow ietrza, głod u i n ie w o li“ .
Uczyniono odezwę.
3. P olecen ie R a d y z dnia tegoż z rozkazu D yktato ra w ydane,
0 dostarczenie dzw onów niepotrzebnych, lub stłuczonych, ze w szystkich k o ścio łó w w kraju, na odlanie stu armat.
Polecono K o m m issyo m ivojewódzkim i R a d zie M unicypalnej,
zniesienie się z w ła d za m i dyecezyalnemi.
4. R e sk ry p t R a d y z d. 8 z wypisem protokółu posiedzenia, na
którem postanow iono, aby expedycye duchow ne, złożone R adzie dla przesłania ich do R zym u, zw rócone były se k cyi duchow nej, celem ich załatw ien ia za pośrednictw em biskupów.
Z akom m unikow ano w ładzom dyecezyalnym.
5. R e sk ry p t R a d y z d. 9 przesyła sześć e xp edycyi duchow n ych, z R zym u otrzym anych, z wezw aniem doręczenia ich osobom in te re so wanym .
P rzesłano.
6. R e sk ry p t R a d y z d. 11, p rzesyłający nom inacye na trzy p ro bostwa.
Zaw iadom iono.
7. W y p is z protokółu posiedzenia R a d y z d 11, przez k tó ry w e zw an i zostali zastępcy M inistrów do zło żen ia R a d zie rysów h isto ry cznych działań sw oich od d. 29 Listopada dla zdania Sejm ow i rappor- tów z czyn n o ści R ządu.
D n ia
/ 7b. m. złożono R adzie Najw. N a r. rapport.
8. P o d dniem 13 b. m. kopia odezw y D yktatora względem ukró
cenia nadużyć w o ln ości druku.
9. R e sk ry p t R a d y z d. 16, przy którym p rzesłano P o stano w ienie D yktatora względem u w o ln ien ia reszty osób, n iep raw n ie uw ięzionych ,
1 oddanie w ięzień na p rzyszłość pod bezpośredni dozór z w y k ły c h S ą
dów.
A d acta.
10. R e sk ry p t R a d y z d. 18, uw iadam iający o złożeniu przez D y ktato ra n ajw yższej w ładzy i że R a d a Najw. N aród, upow ażnioną je st
R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A . 1 3 1
przez deputacyę sejm ow ą do dalszego spraw o w an ia sw ej władzy, w sp ó l nie z zastępcam i m inistró w , którzy odtąd na posiedzeniach je j z g ło
sem stanow czym zasiadać mają.
Fo odezwie złożono do akt.
R a p o rt czw arty L e le w e la z d. 29 S ty czn ia 1831.
1. R e sk ry p t R a d y z d. 21, N .9 9 1 , przy którym przesłała w yciąg z rap p orta K o m m issyi w ojew ódzkiej wojew. m azow ieckiego, dotyczący braku w spółdziałania ze stro n y duchow ieństw a w o żyw ieniu ducha m ie szkańców , przez w yjaśn ie n ie pobudek i celu pow stania.
Złożono rapport R a d zie, donoszący, iż wydane zostały do w ładz
dyecezyalnych rozporządzenia.
2. R e sk ry p t R a d y z dnia tegoż N. 1051, p olecający zabezpiecze
nie w teraźniejszym czasie przez uprow adzenie w pew ne m iejsca zna kom itych kosztow ności, ofiarow anych przez Ja n a Sobieskiego, a w mie ście K o d n iu znajdujących się.
W ezw ano zastępcę Prezesa K o m m is sy i îuojezvôdztwa podlaskiego,
aby po sporządzeniu szczegółowego opisu tychże kosztowności, p rze
s ła ł je ги depozyt do B a n ku Polskiego.
3. R e sk ryp t R a d y z d. 22 N. 988, p rzesyłający w yp is z rapportu K om m issyi w ojew ód zkiej podlaskiej, z w ra ca ją c y uwagę na biskupa ta m ecznego, ks. G utkow skiego, k tó ry n ie okazuje życzliw o ści powstaniu.
IVezwano tegoż X . B is k u p a , aby zdaw szy rzą d y dyecezyą osobie, po
siadającej J e g o i obyxûateli zaufanie, p r z y b y ł sam na czasowe zam ie
szkanie do W a rsza w y .
4. P o le cen ie R ad y z d. 22 b. m. N. 986 względem zarządzenia
w iększego ja k (sic) dotąd udziału dzw onów z miasta W arszaw y na od lanie armat, które dotąd w bardzo małej ilo ści są dostarczane.
Złożono R a d zie p o d d.
26 b. m. stosowne wyjaśnienie.
O statni rapport L e le w e la z d. 4 Lutego 1831.1. R e sk ry p t Rad}? z d. 26 Stycznia, p rzy którym kom m unikowano
w ko pii w ypis z protokółu posiedzenia połączonych Izb sejm ow ych z d. 25 Styczn ia, obejm ujący uchwałę, mocą której N aród polski, na sejm zebrany, ośw iadczył się niepodległym ludem i że ma praw o temu k o ro n ę p olską oddać, którego godnym je j uzna, z poleceniem podania do pow szechnej wiadom ości.
P rzesłano w szystkim K om m issyom rządow ym d la wiadomości
i R adzie M unicypalnej m ia sta stołecznego W a rsza w y dla ogłoszenia
p rzez p ism a publiczne.
2. P olecen ie
R zą d u N arodow ego
z dnia 2 Lutego, aby trzydzw ony, w ko ście le we w si C za rn cy w w ojew ództw ie krakow skiem zn aj dujące się, a przez hetmana Czarnieckiego z M oskw y sprow adzone, dla pam iątki zostały nietykalnem i.
Zaiüiadom iono K o m m issy i wojewódzką krakow ską.
Na tem kończą się raporty Lelew ela z epoki gdy pełnił obo
wiązki zastępcy m inistra oświecenia i w yznań za dyktatury i R ady
Najwyższej narodow ej.
W aktacli o d n o śn y ch znajdujem y R e sk ry p t P re ze sa R ządu
N aro do w ego A d am a ks. C zarto ry sk ieg o z d. 4 L u teg o 1831 N. 1666,
132 R A P O R T Y M I N I S T E R Y A L N E L E L E W E L A .
uw iadam iający o m ianow aniu przez Rząd N arodow y S enatora
i K asztelana A lexandra Bnińskiego Ministrem w yznań religijnych
i oświecenia publicznego.
O dyskussyach jakie z pow odu nominacyi m inistrów po ukon
stytuow aniu się Rządu Narodowego w ynikły i o pow odach zwłoki
w obsadzeniu posady m inistra ośw iaty i wyznań, które Prezes
C zartoryski uw ażał za konieczne czasowo odroczyć, znajdujemy
charakterystyczne, a niepochlebne dla Lelew ela szczegóły w Histo-
ryi pow stania Listopadow ego Barzykowskiego w Tom ie II, (str.
202— 205).
S P R O S T O W A N IE .
W tomie X-tym „Przeglądu Historycznego“, str. 354, w iersz 15-ty od góry, zamiast: przeciw Francuzom i Turkom, ma być: przeciw Francuzom i Węgrom.
