Antoni Bądkowski
Nowe jugosławiańskie prawo
autorskie
Palestra 3/7-8(19-20), 116-117
K R O M K A Z A G R A I W C Z W A
N ow e jugosłow iańskie praw o autorskie
P ierw sza ju gosłow iańska ustaw a o praw ie autorskim w yd an a została 26 grudnia 1929 roku. Jed n ocześnie Jugosław ia p rzystąpiła w te d y do unii berneńskiej, z zastrzeżen iem jednak w y łączen ia praw do tłu m aczen ia utw orów zagranicznych.
P o w ojnie, k ied y n astąp iło u ch y len ie (1945 r.) w szy stk ich u staw przed w ojenn ych , ustaw a o p raw ie autorskim z 1929 r. została zastąpiona przez now ą ustaw ę, w ydaną 25 m aja 1946 r. Pom im o jednak daleko idącycb zm ian w prow adzonych przez now ą u staw ę do prawa autorskiego Ju go sław ia n ie w ystąp iła z unii berneńskiej.
U staw a z 1946 r. — w porów naniu z ustaw ą poprzednią — w p ro w a dziła szereg ograniczeń prawa autorskiego. Tak w ięc ch arak terystyczną cechą now ej u sta w y b yło inn e u jęcie czasu trw ania ochrony tego prawa. Ochrona ta nie b yła w zasadzie ograniczona term inem . Po śm ierci autora prawa autorskie przechodziły na w d o w ę aż do jej zam ążpójścia lub śm ierci oraz na d zieci do czasu ukończenia przez n ie 25 lat. G dyby jed nak dzieci n ie m ogły u trzym ać się pom im o osiągnięcia tego w ieku, ko rzystan ie z praw autorskich przysłu giw ało im przez c a ły czas n iezdolności do pracy. W razie n iepozostaw ien ia w d ow y lub d zieci praw a autorskie m ogły być dziedziczone przez rodziców autora, a ew en tu a ln ie — przez jego w nuków . W tych w arunkach czas trw ania ochrony prawa autors kiego m ógł być w n iektórych w ypadkach dłuższy, a w n iektórych k rótszy niż okres 50-letni, przew idziany przez k on w en cję berneńską. Poza tym ustaw a p rzew idyw ała p rzym usow y w yk u p prawa autorskiego przez pań stw o za sum ę zryczałtow aną, szereg w yp ad ków licen cji p rzym usow ych oraz p rzejście praw autora — po w ygaśn ięciu spadkobierców — na p ań stwo; to ostatn ie b yło upraw nione do pobierania op łat za k o rzystan ie z u tw orów , do których prawa autorskie w ygasły.
Pom im o takiej k onstrukcji prawa autorskiego, n ie odpow iadającej za-' sadom k onw en cji berneńskiej, Jugosław ia przystąpiła później do kon w en cji berneńskiej wredług brzm ienia p rzyjętego w B ru kseli w 1948 r., a prócz tego do k onw en cji uniw ersalnej o praw ie autorskim z 1952 r.
Nr 7— 8 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 117
W tych w arunkach w yd a n ie n ow ej u sta w y o praw ie autorskim stało się w ręcz konieczne. R ezultatem takiego stan u rzeczy b yło w yd an ie no w ej u sta w y z 27 sierpnia 1958 r.
N ajw ażn iejsze zasady, na których oparła się now a ustaw a, są n astę pujące:
1) czas trw ania ochrony prawa autorskiego oznaczony został na 50 lat po śm ierci autora;
2) je ż e li praw o autorskie p rzysłu guje osobie p raw nej, okres ten liczy się od pierw szej p ublikacji utworu;
3) zasady spadkobrania praw a autorskiego zostały poddane przepisom u sta w y o praw ie spadkow ym ;
4) w y k u p p rzym u sow y praw autorskich został u ch ylon y z w y ją tk iem w ypadku, gdy u tw ór m a szczególn e znaczenie dla obrony państwa;
5) w p row ad zon y został ory gin aln y przepis stan ow iący, że tw órcy dziel p lastyczn ych m ają prawo dom agać się podania im osob y n a b y w cy ich dzieł, a tw órcy u tw orów literackich i m u zyczn ych — osoby nabyw cy rękop isów sw y ch utw orów ;
6) co się tyczy tłum aczeń, to p rzym usow a licen cja została w praw dzie u trzym ana, ale autorow i oryginału p rzyznaje się prawo do w yn agro dzenia;
7) n ieza leżn ie od przystąpienia do k on w en cji berneńskiej (w redakcji p rzyjętej w B rukseli) oraz do k on w en cji u niw ersalnej, przyjęto zasadę w zajem n ości w stosunkach z państw am i n ie n ależącym i do tych kon w en cji.
V K o n g re s M ię d z y n a ro d o w e j A k a d e m ii Prawa P o ró w n a w cze g o P o k on gresie w P aryżu w 1954 r., n a stęp n y kongres tej A kadem ii odbył się w B ru k seli w 1958 r. W ybrano B rukselę, a to w zw iązku z w ystaw ą m iędzynarodow ą urządzoną w ty m że roku.
U c h w a ły kongresu dotyczą zagadnień p ow stających w różnych dzied zi nach praw a. Poniżej n otu jem y n iek tóre z nich:
1) Z a s a d / o d p o w ie d z ia ln o ś c i
O dpow iedzialność pow inna z reg u ły opierać się na czynie zaw inionym . Jed n akże w n iektórych w ypadkach, a zw łaszcza w w ypadkach przy pracy, w w ypadkach w yn ik ły ch z u żyw an ia rzeczy niebezpiecznych itp. — od pow iedzialność pow inna być oparta na zasadzie ryzyka.
