• Nie Znaleziono Wyników

Schlesische Geschichtsblätter, 1930, Nr. 1

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Schlesische Geschichtsblätter, 1930, Nr. 1"

Copied!
32
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)
(3)

1' - , , , \

(4)
(5)

3af>tgang J930

K u m m e t

3 n ^ a l t

S C b o lf S d j e t u b e : D e r illu jtr ie v te S t a m m b a u m ^ e r j o g

© e o r g s II. im 3 n n e r n b e s S r ie g e r ip ia ften jd fjlo jfes.

S . 1—9

9I r t ^ u r S d j i l l e r : SB u n^ lauer § a u s m a r { e n . S , 9—12 i ß a u t Ä n ö ’t e l : D e r $ o d ) a I t a r b er § 1. © eiftfir d je 3U S S resIa u .

S . 12—15

g r i e b r i d j SReicE)e: D i e S r e t ^ o lg ’i ^ e D Ijeo rie u n b S (f)te fie n . S . 15—19

S B e r n f y a r b i p a t j a f : 91r«i)irialifd)e ^ B eiträge gur S e b en s=

g e j^ ii^ te b er S t a lie n e r in S ie g n it} . S . 2 0 —22 i ß a u l Ä n ö t e l : 3 u r 3 ° b te n fr a g e . S . 22—23

S K itte ilu n g e n . S . 24

B r e s l a u C r e w e n d t & © r a t i i e r

1930

T ä h r U d ^ ^ R e f t e O ^ n u a r ^ H p r i ^ n ^ ^ u l i

(6)

f j d o o G |

(7)

^ H iffe ilim g e n b es V e r e in s für © cfd )icf)te © cf)Iefien s

iqqo §w ^?erßinbmtg mii «Äouvab §5«fße }|T 1 ßerattsgegeße« jioit ^tfßcfitt pcrffß «uö öi id; Bifiiibf

B ■ ■— ■ - ... —B I IB ... - -— — 3

S t t f j a l t : St. © c ß a u & e : ® e r id u ftrie rte © ta m iu B a u m § e rg o g © eo rg § I I . int I n n e r n be§ S r i e g e r 5|5iaftenfcßlDffeS. — St. © Ą t I l e r : S u n g l a u e r .'p n u S m a rfen . —

$ . f n ö t e t : ® e r §D cßaltcir ber § 1 . © etfifirelje j u 33re§Iau. — g-r. S l e i d j e : ® te S r e t ß o l j ’fctie S ß e o rie u n b © d jtefien . — S . S 5 a | a t : StrctjiunUfcfje SSeiträge p r SeBen§=

gcfdjictjte b er I t a l i e n e r in S t e g n i |. — iß . f e n ü t e l : Q u r ß o B te n fra g e . — SJIits te ilu n g e n .

...- —--- - B O B = B

S er illuftrierte Stammbaum Ijersog ©eorgs II.

im Snnern öes Srteger ^ iaftenf^loffes.

S5on St b o I f © d) a u 6 e.

S)te ttß e rla ffu n g beś ißtafteitfcß[offe§ b on feiten beg © ta a te g a n bic

@ tab t S r i e g b e g in n t iß t e fjrü cfjte 311 tr a g e n ; im ^ ü ß j a f i r 1930 in erben bie p rä c h tig e n S tä u m e im ©rbgefcfiof;, a lte g ü rftlic tie ^ a n g le i, R e n ta m t u n b S lrdfib m it ih r e n S la c h b a rrä u m e n bag ftäbtifcfje § e im a tm u f e m n u n b bie iß ia fte n b ib lio th e f (ben a u g b e r ^ e i t b er iß iaften u n b j u m S e il n o n ih n e n felbft fta m m e n b e n S e it b er © tm tn a fia lb ib lio th e f in fe in e r u rfp rü n g tic h e u S tn o rb n u n g ) in fiel) a u fn e h m e n u n b fidj in iß r e r ganzen

© r o ^ a r tig f e it o ffe n b a re n . S u rd ) fc h re ite t m a n b on bem im O b e rflü g e l S e n tra t gelegenen g ro ß e n © g a l be§ S ie u ta m tg a u § bag STrchib, bag im

© ch tu ß ftein feineg © eloölbeg bie ^ a h r e g s a h l 1547 tr ä g t, fo g e la n g t m a n in bag fle in e , nach b er O b e rfe ite gelegene e in fe n ftrig e © e ite n5im m e r, bag ben m e r ü m irb tg e n © ta m m b a n m e n th ä lt, b o n bem hie* bie 9iebe fein foil, ©g to a r a lg folcheg u rfp rü n g tic h nicht b o rh a n b e n , ift b ie lm e h r erft in ben fp ä fe re n f a h r e n beg ^B au h errn , © eo rg g II ., bo n bem g ro ß en S la c h b a rra u m , in bem O ber» u n b © ta b tf tü g e t beg ©d)Ioffeg ju fa m m e n » ftoßen, bnreh © in aie h u n g 3iu eier b er g e n f te r in a n b u n b ber Strdhibinanb p a r a lle le r SGßänbe a b g e tr e n n t to o rb e n ; fe in ^ ^ e i f e t , baß b er § e r5og fict) I)ier ein befonbereg S trb eitg g im m er gefchaffen fyat, bag m it bem 3 ia m n , 31t bem eg u rfp rü u g tic t) g e h ö rt h a tte , n u r b u rd ) eine g rö ß ere redftecfige iö ia u e rö f fn n n g in 3S erb in b u u g b lieb *), ioäI)renb b er Stu§»

g a n g nad ) bem a n fto ß en b en Slrchib fü h r te ; bie b er S ü r gegenüber»

tiegenbe n e u ein g ejo g en e SÖanb ift eg, bie in ip r e m o b eren S e ite bon bem m it S B ruftbitbern gefd)m ücften © ta m m b a n m b o flftän b ig ein»

g en o m m e n lo irb .

1) S h * S to e c f, b e n m a n fid) b i§ t) e r n x d )t e r f t ä r e n f o n n t c , t a n u bod) n u r b e r g e to e fe n f e in , S J H tte itu n g e n u n b § a n b r e i d ) u n g e n a u f f it r j e f f e m SB egc 3 1 t b e r m i t t e l n u n b f ü r f0 ld )e b ie S e n ü f j u n g b e r S ü r 3 1 t e r ü b r i g e n . S e r g ro ß e S d a d j b a r r a u m m u ß a lfo f ü r f ü r f t l i d j e S t e u e r , a t § p a r t e r a u m f ü r i ß e r f o n e n , b ie b e n ^ e r g o g fp r e d ) e n t o o ltte n , u ftp . B e f tim m t g e lo e fe n fe in . P e g e n b e r I)oI)en S a g e b e r Ö f f n u n g t u a r e i n S i n b l i c f i n b a g S tr B e itS g im m e r n i d j t m ö g lid ).

(8)

S)ci; © ta m m ö a itm ift ittd jt g a ttj ttn b e fa n itf; ititt gc^eu bie S e u tu n g e n , bie ifim b is h e r gegeben io o rb e n ftub, f ta r ! in bie ^ r t c . ©o b e la n g te t § e t n t n n n ^ u n 5, b er bem „© d)Io^ b er ip iaften p i n SSriege"

1885 eine eigene SR onogragl^te geinibm et I)nt, u . a., bafe fid) b on bem b on © eo rg II. n n b S S arb ara auS ge^enben § n u jit[tc im m e e l f S t f t e m it elf iß r u ftb ilb e r n iffrer 9 1 ad)!öm m linge nad ) berfc^iebenen 3 tid )tu n g e n a b ^ n e ig le n x), n n b o ^ n e fid) u m bie ben e in je ln e n © r u f tb ilb e r n b e k gefü g ten t a r n e n irg e n b to ie 311 ftim m e rn , f o n f tr u ie r t er a n § ben © rote=

fenbfdjen © ta m m ta f e ln , bajf b er © ta m m b a u m m it b er in t .^ a l)re 1593 gebo ren en S o d fte r ^ o a d ) i m g rie b rid ) § , B a r b a r a Stgneä, abfd)Itef3e;

§ a n § S u t f d) bagegen Ifat baS © a ttje fo g a r f ü r ben © ta m m b a u m S 'o a d jim g rie b rid ) § , be§ ä lte fte n © olnteg © c o rg ä II., c r f t ä r t 2). f>n S B a^r^eit befd)rän£t fid) b er © ta m m b a u m ftre n g a u f bie ß e d © eo rg § II.

felbft; alle j u r g e i t ber © rte iln n g be§ 2lu f tr a g § a n ben 'U taler lebenbcn ober fd)on b e rfto rb e n e n D Jtitglieber b er If e rp g lid je n f a m i l i e follten im Stammen bicfe§ © ta m m b a u m e S j u r fiin ftlerifd )en S a r f te ll u n g gc=

la n g e n .

© ic fe r ^ e i tf m n f t lä ß t fid) n u n m it b o ile r © e n a n ig fe it feftftelleu.

© e ra b e in b er 9Ititte ü b e r b er S J ta n e rö ffn ü n g ftel)t m it b e u tlid je n Ä f f e r n bie ^ a tir e g ja l) ! 1584, bic fiel) n u r a u f bie g e r tig f te llu u g ber

§ |p m a l u n g be§ © em ad^e§ bedielten t a u n ; u n b b a b e r © ta m m b a u m and) ba§ SBruftbilb S tn n a ź , b er © e m a filin fjo I)a n u © e o tg § , be§ jü n g e r e n

©oI)tte§ be§ ^ e r p g S , e n th ä lt u n b biefe a m 16. © ef)tem b er 1582 ge«

b e ir a te t b a t, fo t a n n bie £ünftferifd)e 2I u8fd )m ü d u n g beg b e r ä ° g f ^ en Ś lrb e itg jim m e rg erft b an ad ), alfo m i t S ß ab rfcb ein lid )feit erft 1583, beg o n n en to o rb en fein.

g afet m a n n u n bie f ü r bie © u tftclju n g be§ © ta m m b a u m e g er«

m itte lte Q e it g e n a u e r in g Singe, fo e rg ib t fid) fogleid), bajj g erab e b a m a lg f ü r ben fbtm pg in ber © a t ein gang b e fo n b e re t S tnlafj b o rla g , fein

© d ) r e ib f tü b le iu 3) m it e in e r g enealogifdjen © afel fe in e r g a m i li e 311 febm üden; eg to a r b i e f j r e u b e b e g © r o j j b a t e r g ü b e r b i e

© e b u r t f e i n e g e r ft e n © n f e I g, bie il)m biefen © e b a n fe n eingegeben b a t. ® ie g r e u b e m n ^ te u m fo gröf3er fein, a lg fein ä lte r e r

© o b n , Q o a d jim f^rieb rid ), n u n fd)on fccb§ $ a b t e m i t b e r S ln b a ltin e r in S ln n a SIcaria in ü n b e rlo fe r © be lebte, bic b a n n nod) m e ite re fed)g S a b r e fiu b e rlo g geblieben ift. S in n t r a f im ÜUtai 1583 ü b e rra fd je n b bie 91acbrid)t au g © b ü r i n gew ein , b a ^ bic S B ü rtte m b e rg e rin S ln n a ,

^ e r j o g © briftoftbS © od)ter, nad ) e rft T k SU onaten b er @be © eorgg jü n g e re m © o b n biefem u n te rin e g g a u f b er Steife a m SCbenb beg 3. SJtai 1583 31t © r f n r t ein © o b n d je n g eb o ren b o lle , b ag in b er S to tta u fe nad)

!) ® te elf „Stadjlömmlinge" (irrig) I)at er ben tum Kjni ftar! auggejogenen

„@ef(bid)tl. Drt§nad)tid)ten Oon SSxieg unb feinen Umgebungen" £ . @d)ön«

mälberS (S rteg 1847), @. 93 f. entnommen, bie 11 Stfte aber au§ eigener i(Ü)antafie bingngefngt (©. 35).

2) Slerseidjnig bet Stunftbentmäler ©d)Iefien§ II, 334 (1889).

3) ff. ©. ©d)reibftüblein im D elfer ©diloffe, genannt im Urbar bon 1521 bei Sutfd), Stunftbentmäter II, 546.

(9)

f e i l t e n 6 e i b e n © r o f j ö ä t e n : b e n S e a m e n © c n x g © I) x i f t o f) I) e r h i e l t i ) .

© o t o a x b e m a l t e n § e i;ä o g e t n § e x ä e u § t o u n f c t ) e x f ü H t ; m i t b e x © e b u r t b t e f e g © ö f ) u l e i n § f d j t e n b i e g o x t ö a u e x f e i n e s © e f c t ) le c £ ) t § b e x b ü x g t . ® t e f e § E r e i g n i s i f t e S g e i n e f e n , b a S b e n © x i i f f b a t e x b e f t i m m t I^ a t, j e b e n » f a l l s t t ü d f i n t © o n t t n e x 1 5 8 3 b e n S t u f t x a g g u x A n b r i n g u n g f e i n e s n u n i n f o e r f r e u l i e f j e r S B e i f e e r l n e i t e r t e n g a m i l i e n f t a m m b a ü m S i n f e i n e m A r b e i t S g i m m e r g u e r t e i l e n .

©S In a r bie richtige A u fg a b e f ü r fein en H o fm a le r. S3ei b er §oct)<

gett b er S B iirtte m b e rg e rin 1582 begegnen in ir 33 a I g e r b e n t 9JI a I e r , toie e r SBein u n b S i e r „ in ber g clnötbten © tu b e n " einfd^enft, u n b bie gleicfie tm fifdfc S ä ti g f e i t I)at er b re i fgalfrc fftä te r „ im g ü rfttic fie u g ra u e n g im m e x " beS ©djInffeS bei b er §o.cfigeit b er jü n g fte n Siacfiter beS ipergogS a u S g e ü b t2). A b e r m ix lern ten and) fein en f f m1 ernten. E r m a r e in ©oi^n beg © tabtfdjxeibexS bon SJxeSlan, 9}?eIdjiox S a fo m u S (© tein>

b a n e r), alfo e in e s i)°d)angefelE)enen 9JianneS ( f 1570), m it b em ber

§ e rg o g and) in litn ftte rifd je n S i n g e n in S o rre ffm n b e n g g e f ta n b e n 3).

S fjä te fte n S 1567 I)at ilm b er § e rg p g gu fein em Apofmaler b e ru fe n ; a m 5. S e g e m b e r biefeS ^ a f ir e S b a t E a f p a r © d m b e rt (@ d )u b b arb t) „ fe in

§ a n S u n b § o f a u f bem Ś e r g e bem E b x b a re n u n b Ś u n ftre id ) e n 35 a 11 b a f a r ß a t b o m o, g ü r ft I. © n . § o f e m a b I e r , ib'tagba»

le n a fein em Sßeibe u n b fein en 97ad)lom m en erb= u n b eigentüm lich ß c r r e id ü " 4). © e in e g r a u , bie er fidjer im g u f a m n te n b a n g c m it fe in e r 35exufung n ad ) 33rieg g e b e ira te t b ^ t, ü ta r eine S ndftex beS g ü rf tlid fe n d tcn tm eifterS ipeb 5) ; baS ß on ib m e rm o rb e n e u n b b a u e rn b b em obnte

§ a u S g eh ö rte gu ben „ M o f te r b ä u f e r n h in t e r bem a lte n S A arftaE bem

© djloffe g e g e n ü b e r" 6), m o r u n te r bie a u f bem © r u n b e beS e h em a lig en S o m in ila n e r f lo f te r S , beS M o fte rS a u f bem 35erge (gum llu terfd b teb c ßon b em 97ieber!Iofter b er g r a n g iS f a n e r fo g e n a n n t) , gu ß erfteh en finb. ©chon 1569 e rfd je in t S a to m u S in b e r nad) bem grofgen 33ranbe n e u erlaffen en g e u e r o r b n u n g 7) auch a l s „ g e b e n b e r " , g ü b r e r e in e r iE otte ßon 10 Ü ttan n ; 3 3 ü rg er m a r ex n a tü r lic h fd)on g em orben, ehe er fein § a u S e rm a rb . A ls 3 e u g e , SSorm unb ufm . erfd )ein t er o ft g en u g in ben 33rieger D u e lle n ; b erß o rg eh o b eu fei, baff b er lu n f tfin n ig e © tif tS ß e rm a lte r beS g ü r f te n , 33altbafax § e u S le r , in fe in e m S e fta m e n te b o m 18. 9 .1 5 8 1

1 ) A ä lt e r e S i n : E i n e © o ß ß e l g ä n g e r t n i n b e r © t a m m t a f e l b e r S i e g n t i ^ S S r ie g e r ü ß ia ftc n . @ d )Ie ftfd )e © e f c [ ) t d ) t s b lä t t e r 1 9 2 7 , A r . 1 , © . 3 .

2 ) © . b ic b m t § a n § b o n © f t o e i n i c b e n a u f g e f t c l l t c n „ ^ o c b g e it S b r o g e f f e "

i n b e m b m t Ä o n r a b « B u t t e 1 8 9 5 b e r a u S g e g e b e n e n A t e r t b u d ) , © . 2 2 ff.

3 ) © e i n e A n t m o r t b o m 2 . A u g u f t 1 5 6 1 a u f A n f r a g e n b e d § e r g o g § ( u . a . b e t r . b e n b e t a n n t e n © D lb fc ()m ie b A t . 2 M f f ) if t e r h a l t e n ; ß u ^ S , » i t b e n b e Ü ü n f f l e r i n : 8 c i t f d ) r . f . © e f d ) . © d f l e f i e n ź 5 , 2 4 .

4 ) 3 3 r ie g e r 9 t a t § a r c l) ib . © d ) ö b b e n b u d ) 1 5 6 1 f f ., f o l . 6 6 b

5 ) g b r e © d i t o e f t e r E b a b a t b e n g ü r f t l . A i t t e r t o d ) A t id ) . A t e r t ) g e b e t r a t e t .

© t a a t S a r d ) . S B r e S la u R e p . 2 1 , III 3 4 I, p . 1 5 3 u . 1 5 8 ( S a t o m u S 1 5 7 6 S e f t a m e n t S *

zzuae).

e j @ o g e n a n n t i n b e n f e i t 1 5 8 2 g u m S e i l e r h a l t e n e n © e f d ) o p ü d ) e r n b e r

© t a b t ; i m g a b r e 1 6 0 0 e r fd g e in t S a l b e r S a t o m u S g u m l e p e n A t a l a l s ® ig e n = t ü m e r b ie f e S § a u f e S .

T) D r b m t u g S b u c b i m A a t S a r d ) i b , f o l . 8 6 .

(10)

ifyt s u m SBormunb f ü r feine g r a u § e b ü u g tu © a d je n feineg S e fta m e u tg beftellt f i a t 1). Stud) n ad ) (Seorgg II . S o b e b lieb er bei b er S S iüue in fe in e r © te lfu n g a l§ H o fm a le r; in ir tniffen, bafs er an d ) f ü r bie ß e in in - gen§ a u f S tre ife in ii tä tig getoefen ift; n a Ą b er le ^ to it ti g e n S e r f ü g n n g beg .‘p a n g b a n S e in in g e n bo m 13. g a n u a r 1593 tu a r bei SJteiftcr S3a(^er bem SH aler nod) eine © dfulb b o n S I 1/« S a l e m j u tilg e n 2). g m g a l j r e 1600 ift cr ber b a m a lg in S r i e g tnie in S 3re§Ian fd jre d lid ; lo itten b en ißeft erleg en ; g r a n u n b © ofjn fal)eit fid) g e n ö tig t, ln äl)re n b b er „ g n = fe ftio n " bo n b e r © ta b t e i n S a r l e ^ n a n fsn n e fim e n , bag b a n n a m 2 2.g u n i 1602 m it 21/« 9 Jlarf b on bem Śtngelbe f ü r bag a n SSalten SReuf) ber»

fauf.te § a u g ju r ü d e r f t a tt e t tn o rb e n i f t 3).

SBenn S le if te r S B aI|er in bem in e itlä u fig e n © d d o ^ b a n glbeifetlog.

fta r f n id )t b la§ m it ein fa d jen , fo n b e rn an d ) m it fü n ftle rifd je n S Irbeiten b efd jäftig t getoefen ift, fo ift bod) b er © ta m m b a n m b o n 1 5 8 3 /8 4 m it ß u b e ljö r bag e in jig e 2 ß e r!, bag to ir bo n il)m fe n n e n ; u m fo to id )tig er, a lg eg fid) and) j e | t nod) im g u jtc m b e le ib fid je r © r^ a ftu n g

b efinbet. Stein S^vabe bei biefer geneaIogifd)en S trb eit

ber § e r j o g felbft fein em H o fm a le r b eftän b ig feine S tn to eifu u g en gegeben fjaben to irb . S e i m © in tr itt in fein S lrb e itg jim m e r fia tte m a n ben

© ta m m b a n m g erab e b o r fid); bie grö fjer a lg bie ü b rig e n g eftalteten S r n f t»

b ilb er beg ^ e rjo g fia a re g fielen fogletd) in g Singe, © e ra b e u n te r iffnen b efin b et fid) folgenbe, j. S . ettoag je r ftö r te , a b e r, to e n n and) m it ffliüfje, bod) nod) m it © icfierfieit j n e rg ä n je n b e g n f d i r i f t 4) : „ ® e r ® u rd )Ia u d )tig e

§ o d )g e b o rn e g ü r f t u n b § e r r § e r r @ eorg [ber S lnber feineg 9 ta ]m e n g

§ e r ^ o g in © d)Iefien tm r S ig n i^ u n b S r i g etc. I)att m i tt S e r f eiben g e ü b te n @ ^egemaf)l b er ® u rd )Ia u d )fig c n .podigeborucn g ü r f f i n g r a u e n g r a u e n S a r b a r a geb o rn e S Jia rg g re fin ^ u S r a n b e n b u r g l etc Dbgets[eid)=

nete] |t o e n g u n g e § e r n © bfjne u n b fü n f g r e u l e n b n rd ) © o tteg fegen."

S i e g n i t i a l e b on „ © o tte g " u n b b er © cfdufj b er g n f d j r i f t finb reid) ber»

g iert, bie gange g n f d i r i f t m it ro te n S in ie n u n b S trab eg ten e in g efaß t.

S o n b er £ erg g eg en b © eo rg g u n b S a r b a r a g a u g fü f irt n u n nad) red jtg u n b lin fg fd jrä g a u f to ä r tg je eine fta rfe SBurgel, b on beiben m it e in e r § a n b g e h alten , bie fid) b a n n b e re in ig e n u n b fo ben g e m e in fa m e n

© ta m m b ilb en , b er a u f fein en S e r ä f te lu n g e n bie S r u f tb ilb e r iß r e r fieben S in b e r tr ä g t, lin fg bo m S e fd f a u e r bie beiben © öfm e, red)tg bie

!) @c£)öbbenbucf) ^5 7 3 3fłat§ard)ib fo l. 17 b. Stuf §eu§Ier§ fnecljtigtó.

©bitafif) in ber Slifolaiftrtfje /jeßt über bem E ingan g gur ®ebacf)tnfól)altc) fei and) an biefer © teile bingetoiefen.

2) Sflatgard)tb S r tcg . ©diöbbcnbud) 1573 ff., fo l. 135.

3) ©efdjoßbud) bon 1602. S it. „© em eine ©innal)me", fo l. 170. 9M)r[ad), finb bamalg foId)e „toatjrenb ber großen ©terbe" gegebene S a r le lm gurüd»

gegablt toorben; afö §au§befiber ift SatomuS in biefem ©efdjoßbud) burd) S a lte n 3leuß erfe|t. ©d)on Etoalb 20 e r n i d e (Slngeiger f. Äunbe beutfdier Sorgeit 1878, © g. 389) unb nad) t£)m 21 Ilo i n © d ) u l g (Unterfudjungen gur S e fĄ . ber ©düef. SRaler, 1882, ©. 99) bringen einige Eingaben über ü)it. 311

beriditigen ift u .a .: 1. S i e Ertuerbung be§ Sürgerred)t§ 1592 begießt fid) auf feinen ©oßn 3JWd)ior; 2. bie angegebenen §äu fcr finb ibentifd); 3. 1602/03 lebt er nidfi nteßr.

4) ® a§ in Klammern ©efaßte ift gerftört unb nur ergängt.

(11)

fü n f Siödjter. 3)a§ fcEjeint recE)t m tftjm m etrifcf) in irfe n p m u ffen ; in»

beffen ift b a§ bocE) glücEltcE) ö erm teb en . 3 u n 0Ą ft löft ftĄ bo m § a u f3t»

fta m m n a cf) Itn fg n n b eü n a § to e itc r oben n a cf) rec^tg je ein Sfft ab, Voetterf)in a b e r g a l t e t ftc^ b e r § a u f> tfta m m felbft, fo b a ^ im ganzen b i e r Stfte e n tf ie le n , jeb er f ü r e in s b e r b ie r im £fafire 1583 nocf) lebenben S in b e r b e ftim m t. ® a n u n ben beiben © öfjnen a u f b er lin fe n

© eite bic 3 5 ru ftb ilb e r if)rer @ em af;Iinnen beigegeben finb, fo lu u rb e faff bötfige © tim m e trie baburcf) erhielt, b aß b er 1556 g eb o ren en , u n b e rm ä fift gebfiebeneu Sfodfjfer @of)f)ia bie äffefte £ocf)ter B a r b a r a , 1548 g eboren n n b 1565 a l s b lüfienbe J u n g f r a u geftorben, beigefelft to u rb e , )uäf)renb bie jü n g fte 1562 g eborene G fifabetf) fö fag b afen a i^ r e im gfeicfjen ^ a f ) r e geftorbene, n u r 2 fja f ir e a lt g etnorbene ©efftuefter iö fa g b a le n a j u r W efalfrtin erljielt. ^ ib ifc ^ e n biefen beiben a b e r to u rb e , f a u m ftö re n b , bag H e in e r g e h a lte n e Ś il b n iS beg 1561 to t g u r SBelt gefo m m en en S ö cf)terlein § eingefefjoben, bag im toeifjen ©terbel)em bcf)en barg efteE t ift. Sind) b er je itlid je n frofge b er 7 S in b e r to a r b er Z ü n f tl e r b a m it b u rc ^ a u g gerccfjt g e to o rb en , to e n n auef) fe in e rle i ® a te n gegeben n n b n u r bie S tam en n n b S rf e l beig efü g t finb. g b 1' ^en n e u g eb o ren en G n fe l a b e r to u rb e n b o u ben ^ e r^ e u ber © Ite rn a u g jto ei S B u rje ln u n b nad ) i ^ r e r fB ereittigm tg b er n e u e © ta m m im S o g e n fotoeit a u fto ä rtg g efü fjrt, baff fein S i l b g e n a u in bie V e r lä n g e r u n g beg § a u fitfta m m e g j u f ie le n fa m . ® a m it to a r b er g a m i li e n * © ta m m b a u m fin n re id ) ab»

gefd)Ioffen. S e i ben in b u n te n S B afferfarben a l fr e s c o g e m a lte n S r u f t»

b ilb e rn ift f ß o r tr ä tä f ) n M ) te it e rftre b t u n b , fotoeit m öglid), an d ) erhielt to o rb e n ; bag © a n je m a d )t e in e n b u rd ja u g ftarm o n ifc^en © inbruef u n b to ir f t toie ein g a m ilie n g ru fifje n b ilb , n u r bafj aud) bie e in S r e u ^ a u f bem .p a u p t tra g e u b e n S e rf to rb e n e n e b e n fa ü g S lu fn a ^ m e in bem genealogifcfien S a 'p m e it g efu n b en p a b e n . © in e © r g ä n ju n g fa n b b er © ta m m b a u m b a b u rd j, baf) a u f b er ip m g eg en ü b erlieg en b en S ö an b ü b e r b er S u r bie b ie r f ü r bie SOiifglieber b er g a m i li e in S e tr a d ) t fo m m e n b e n S ß ap p en , bie b o n S iegni^»

S r i e g u n b S r a n b e n b t tr g , fotoie bie bon SlnĘcilt u n b S B ü rttem b erg , neben»

e in a n b e r a n g e b ra c h t to u rb e n , alle ta b e llo g a u g g e fü b rt u n b reefjt g u t e rh a lte n . Q n t ü b rig e n b e g n ü g te fid) ber Z ü n f tl e r b a m it, bie SJtauer»

Ö ffnung m it ü lrab eg fen u n b g rü n e m SR anfentocr! j u u m fle ib c n ; bie h ie r ftehenbe ^ a h r e g ^ a h l 15 8 4 b e u te t b a r a u f § m , baff b er S ilb n ig »

© ta m m b a u m u n b bie gange S lu g m a lu n g beg ® em ad)eg febenfaEg a m erften © e b u rtg ta g e beg H e in e n © e o rg © h^iffbhh (3- SDtai 1584) fdfon fe r tig getoefeu finb.

21'öcr bie g t e u b e beg © ro ß b a te rg füllte fid) b alb in T r a u e r ber»

fe h re n ; fdjon a m 1 0. 9Jtai ift b er S n a b e , in bem er ben © ta m m h a lte r feineg ©efd)lechteg gefelfen, gefto rb en , fo baf) b er S t a l e r and) ih m bag b u rd ) e in e n leuchtenbcu © d ie in b e r f lä r te © ofenfreug a u f bag § a u p t fehen m u ß te . S a g e g e n fo n n te © e o rg fein e n u n 2 3 jä h r ig e jü n g fte 2od jter a m 1. D f to b e r beg folgcuben ^ a p r e g m it bem biergig»

jä h r ig e n ^ebgog gu S J tü n fte r b e rg » Ö lg , bem trefflich en Ä a r l II., b er feit 2 1/a f a h r e n 3B ittocr to a r , b e rm ä h le n , u n b a m 18. g e b r u a r 1586 to u rb e b er S B ü rtte m b e rg e riu ein gtoeiteg f iiu b , bie nach b er © r o ß m u tte r

(12)

b e n a n n te SSav'bata g e b o te n ; bo n beiben fv e u b ig e n © reig n tffen 6efa£)I ber ^»erjng, nitcl) im © ta m m b a u m Sfoftg gu n e h m e n . S a g gejdjat) be~

güglicf) b er ^ o d ^ e i t b u rd ) eine ^ f f d i r i f t , bte red )t§ n eb en bem t a r n e n ber ju n g e n g r a u , Inegen 3 ia u m m a n g e l§ a b e r a u f ber S'iebenloanb (ber S ßanb m it b er iO ia u e tö ffn u n g ) angebracf)t u n b m i t g r ü n e m S S Iattlnert e in g efaß t Inurbe. S p c e n S B o rtfau t I)abe id) n u n m e h r g e n a u feftftelteu fö n n e n : „S ln n o 1585 ben 1. D c to b rig !) ift biefeg g ü r f tli d je g r e u l e n , bem S ü rd ) Ia u d )te rt § o d )g e b o rn e n g ü r f t e n u n b § e r n § e r n § e r |o g e n K a ro lo § e r |o g ^ u iO tünfterberg in © djlefien, t^u O elfen u n b © ra fe n bin

© to b , ebelidjen borm ef)Iet tn o rb e n ." © in S3ruftbilb beg ^ e r j o g g ift nid)t beigegeben, m ag j a aud) bem © tm r a ile r biefeg g a m ilie n f ta m m b a u m g n id )t entffm odjen b ä ttc . g ü r bag ^ineite © n te lfin b a b e r m ü rb e b er Stft, ber a n fein em b ig ^ e rig e n © nbe bag SSruftbilb beg Iteinen. © eo rg

© t;riftogt) tr u g , ein iu en ig In eiter n ad ; red)tg big g u r 3;öct)terfcite Ijim ü b e rg e fü ljrt u n b b o rt bag SSruftbilb b er M e in e n u n te r B e ifü g u n g itjreg Ü iam eng u n b S ite lg „^ B a rb a ra , g r e u t e n , § e r b o g in s u r S ig n ib u n b 33rig"

an g eb rach t. S a m i t m a r ber g a m itie n f ta m m b a u m § e rg o g © eo rg g big 311 feinem S o b e e rg ä n z t. S i e fle in e Ś a r b a r a f ta rb fdjon a m 16. S t e r i l 2) u n b a m 7 . 9Jtai 1586 ber 6 3 jät)rig e ^ e r j o g felbft, ohne ein © ntel»

fin b p h in te rla ffe n u n b fid)er in fd jm ere r © o rg e m egen b er jf ü f u n f t feineg © efdjtedjtg, ba fein ä lte r e r © o h n g o a c h im1 g r ie b r td ) n u n fd)on 9 g a h r e fin b e rto g 3), ber jü n g e r e a b e r, g o h a n u © eo rg , fchon fo leibenb m a r, baf) a u f m eitere dtachfom m enfchaft b on ih m nicht m e h r gexed)net m erb en to n n te , m ie fie beim aud) tatfäch lid j a u g g eb tieb en ift. SSiber afteg © rm a r te n h a t b a n n ber ä lte re bag © efdjledjt bod) nod) fortgefefet;

a m 29. Sluguft 1589 m ü rb e ih m ber erftc © oljn, © eo rg © rn ft, p £>hlau geb o ren 4). ©chon a u g bem U m fta n b e , baff bie beiben tB rü b e r in D h ta u re fib ie rte n , ba iß rie g felbft ih r e r S Jtu ttc r B a r b a r a a lg S eibgebinge bor»

b e h a lte n m a r, u n b baff bie b ie r erften M n b e r g o a d ji m g r ie b r id ) g in D h ta u geb o ren finb, e r f l ä r t eg fid), baf) m a n g a r n id jt b a r a n gebacht h a t, nachträglich etm a an d ) M n b e r g o a d ) im g r ie b r id ) g in ben © tam m » b a u m a u f p n e h m e n , m o fü r im m e r h in nod) S ta u m g en u g b o rh a n b e u gem efen m ä re . U n b eg m ill u n g au d j m eit fin n b o lte r u n b m ir tf a m e r erfd jein en , bah biefer © ta m m b a u m im S lr b e itg jim m e r © eo rg g II ., beg u m SSrieg fo befonberg b e rb ie n te n , in g a n j ©chlefien u n b b a r ü b e r hin»

au g hbdjcm gefehenen, big a n fein S ebengenbe u n e rm ü b lid ) tä tig e n

1) @d))ueimd)en, ber e§ m it ben S ä te n nidjt eben genau nim m t, gibt in feinem ęochseitśpogej) ben 30. © ep em b er an, alfo ben S a g ber SSorfeier; bte

©rotcfenb=aBut!efif)en © tam m tafeln ( X 19 unb X I V 17) haben ben 21. © e p tember.

2) ©djlef. ©efd)i(f)t§blätter a. a. D . @. 5.

3) S a § angeblich nod) 31t Sebjeiten @eorg§ II. geborene Jtinb goadjim griebriĄ g (X 36 ber berbefferten © tam m tafeln ©rotefenbg) tjat fid) alg nur auf einem Sefefefjler Sßutfeg beruhertb ertoiefen. ©benba!

4) © h o n am 6. SKobember ftarb er; in ber Sßfarriirdje ju D h tau liefe ifem ber SSater ein tünftterifd) befonberg I)ochftehcnbe§ © p ta p ) errichten, ^ntei gafere nach ihm (28. 8 .1 5 9 1 ) lourbe bann g 01) a n n S h r i ft i a n geboren, m it beffen ©ntet © e o r g SÜß i l l ) e I m bag ©efdjledjt ertofehen ift.

(13)

B e b e u te n b fte n g ü r f t c n u n t e r b e n SB rteger ^ i a f t e n a u f b ie SS tlbniffe a lte r tO titg lte b e r f e in e r b e fc fjrä n ft g e b lie b e n ift. © o ift f e in b ö ttig i n t i m e r E I ; a r a ! t e r g e ln a f ir t, m ä b r e n b f e in © eg en ftiicf, b ie ® of)f)eIreib)e b e r 5lu e im a t ä to ö lf i n © t e i n a u g g e f ü ljr te n S ie lie f b r u f tb itb e r b e r Sßor»

f a h r e n beS ^ e r j o g S b a n 5ßiüft b i§ a u f g rie b ric f) II ., b ie e in © h u f to e r f ü b e r b e n b e to u n b e r n S ib e r te n 9 i u n b f ig n r e n be§ S S a u ^ e r r n u n b f e in e r

© e m a t) I in b e n tr e f f lid ; e r h a l te n e n S p o r ta tb a u be§ © d)Ioffe§ g ie re n , f ü r bie grofse Ö f f e n tt i d ) ie i t b e f tim m t m a r . 9 h t u m ir b b a lb a n d ) b e r ® ilb n i§ «

© t a m m b a u m e in ö ffe n tlic h e s © d j a u f t ü d m e rb e n . ^ d ) f r e ite m ich , biefe 3 e ile n n o d ) m i t b e r S J titte iln n g fchtiefgen 31t t ö n n e n , bafg fe in e 9Bieber=

h e r f te tlu n g b ttrd ) § e r r n S u n f t m a t e r © c h n e ib e r in g m ifd ie n e r fo lg t u n b , fo lu e it fid) b e r ‘D tid )tfü n ftle r e in U r t e i l e r la u b e n b a r f , a u f baS tr e f f lid jf te g e lu n g e n ift.

3m 3In fd )tu f3 h m ra n m ag n u n nod) eine in te re ffa n te , erft bei ben jehtgeu 9 ? e fta u rie ru n g g a rb e ite n in ber g ü rfflid h e n Ä a n g le i gem achte E n tb ecfu n g fu rg b.effirochen m erb en . © d jo n E m a lb S B ernide h i t ein en a n •'pergog 3ö h a n n e § ÖDlt 9 Jtiin fterb erg * © e l§ gerich teten Ś r i e f beS S r i e g e r 9 ia t§ bo m 3 u b i 1561 beigebracht, in bem biefer a u f ben SBunfd) bed iperjogS , ih m „b en S t a l e r allfie, u n f e r n S ti tn u o h n e r " , a u f eine f u r je 3eit nach C ’etS 31t ü b e rla ffc n , a n tm o rte t, bafg b iefer g io ar ih m 311 bien en geneigt u n b m ittig gemefen, g u r 3^ a b e r „ m it S lb m a h lu n g n n fe rS © n . § e r r u G e n e a lo g ia u n b 3 ü r f tlid ) e n © efd)ted)tS" fom ie a n b e re r n o tm e n b ig e r S trb e it f ü r benfelben berm afgcn belegt fei, bag er befürchte, eS möchte’ ih m fotdfeS (b a u § e rg o g © eo rg ) n id )t b e rf ta tte t m erb en S B ernide h a t in biefer © e n e a to g ia u n fe r e n © ta m m b a u m feheu m otten, m ag n a tu r tid ) fdfon ber 3e^ m egeu auggefchtoffen ift.

fcefjt ift n u n biefe © e n e a to g ia b a u 1561 in ih r e r u rf fm ü n g tid ie n '© e fta lt u n t e r b er m eh rfad )cu © ünd)e b ö ttig u n b e rfe fjrt gu X age g efo m m en . S e t r i t t m a n bie l a n g t e t b o m d te n ta m t au § , fo h a t m a n in n e r h a lb b er Ä a g p e n , bie bie g eg en ü b ertieg en b e 3B anbftad)e nad ) oben a b fih lie |e n , bie burchineg in S tn tiq u a g e h a lte n e n ,m it fd jm a rg e rÖ lfa rb e a u fg e tra g e n e n , jefd b on ip e r rn S i t b h a u e r •'penned a u f bag fo rg fä ttig fte re f ta u rie r* : ten 3 n fd )riften u n m itt e lb a r b a r fid), bie in ben © e b n rtS b a te n beg öergogS u n b m e h r e r e r fe in e r S in b e r bie © e n e a to g ia , a n ber b er S t a t e r im 3 'H b i 1561 nad ) e ig e n e r Slugfage a rb e ite te , e n th a lte n . S)ie ^ ü f d j n f t b er tin le n ®af>he ta u te t, nad ) ben 3 e^ en ab g eg ren g t: A n n o 1523 / S o n n o b e n ts f ü r M a ria e M a g d a le n a e / f r u e d e n 18. J u l y is t d e r D u rc h - la u c h t e / H o c h g e b o r n e F ü r s t u n d H e r r H e r r / G e o r g H e r z o g k ih n S c h le s ie n z u r j L ig n ic z u n d B r ig g e tc . g e b o re n . A n n o 1548 / M o n ta g

r) ©c[)tejienä 35orgeit in SBitb u. ©djrift III, 303. C op iariu m S u p p lica- tio n u m , M issiv a ru m ufto. im S r ieg er 9tatśard)ib, fo l. 24. ® ag bon bem ©tobt»

fd)xeiber S la ftu ś ©ebet bexfaf5te ^ongegt beg Ś riefeg batiext bom 11. S u n i 1561, nicht bom 21. ffu n i, i»ie SBernide (unb nad) ihm Sutfch, Äunftben!»

mälex II, 548) gefdjxieben haben. Stud) ©dföntoälbei, ißiaften 11,187 fannte ben S it e f , hat ihn abex irrtümlich in bag fy a lu 1567 gefe|t.

(14)

n o c h M a th ei d e n 24. S e p te m b ris / is t g e b o r e n F r e u le n B a r b a r a ih n d e r / N a c h t z w is c h e n 3 u n d 4 d e r g a n c z e n / U h r.

® ie m ittle r e ® a£ p e ü b e r h er £ ü r e n tb e h r t b er Q 'nfcfjrift; in her S a ^ p e red ;t§ a b e r ftef)t: A n n o 1552 / F r e i t a g s n a c h C o rp o ris C h r is ti / d e n 17. J u n i i is t g e b o r e n H e rc z o g / J o h a n s G e o r g u m b 17. d e r g a n c z e n / U h r. A n n o 1556 a m T a g e E li s a b e t / d e n 19. T a g N o v e m - b ris , i s t g e b o re n / F r e u l e n S o p h i a z w is c h e n 14 / u n d 15 d e r g a n c z e n U h r. / A n n o 1560 M o n ta g s n a c h D io n is y / d e n 14. O c to b ris is t

F r e u le n / M a g d a l e n a g e b o r e n u m b X I d e r / g a n c z e n U h r.

® a § leid e Ä in b , S l i p S Jlag b alen a, 1562 g eb o ren , feljlt, ba bie§

© e b n rte n r e g ifte r j a fcf)on 1561 fertiggefteH t ift, b alb n a d j b er © e b u rt eine§ to te n S ö c ^ te rle in S , bie b er nacIl n id /t g e n a u feftfteljt. © id^er beftanb bie Slbfidjt, bag -git e rtn a rte n b e ß i n b nod; in bie Q n jd ir if t auf*

jjuneljntett; ba eg a b e r ein e S o tg e b u r t te a r , u n te r b lie b b a g 1), lu ag fid) b a r in tniberfpüegelt, bafj bie 33ud)ftaben in ben le b te n Q z ilz n b ie l In eiter au g ein a n b erg e^ o g en finb a lg fo n jt.

@ef)t a u ffa E e n b ift bag g e i l e n beg ä lte fte n © oljneg, in ä ^ re n b bod) bie g a n je m ittle r e ü a p jj e f ü r ilp t p r iß e rfü g u n g fta n b u n b b er am 29. S e p te m b e r 1550 (jinifcpen 21 n u b 22 b er g an zen U ljr) g eb o ren e ber 3eit nad ) gerab e in biefeg f^elb g e p ö rt p a tte 2). © o f a u n bic S lu S laffu n g n u r abfidjtlid) gefd)epen fein, a u f S ln o rb n u n g beg SSaterg felbft. ^yd) n ep m e a n , b a | biefer bieg b e b o r p g t e g e lb f ü r fein en b a m a lg a lle rb in g g erft e lfjä h rig e n J ia d jfo lg e r re f c rü ie r t p a t, bem liie r gugleid) iR a u m f ü r bie fp ä te re E i n t r a g u n g fe in e r S i n b e r gelaffen in erb en follte. 2ßie be*

greiflid ), ift biefe u rf p rü n g lid )e iß e ftim m u n g fd)liefslid) böHig in SSer*

geffenlieit g e ra te n , p n t a l : g o a d ) i m g r ie b r id ) erft 1577 h e ir a te te , erft 1589 m i t e in e m ^ i n b e befd)enft in u rb e u n b e rft 1595 feine SRefibenj in S r i e g n a h m .

iEidjt b e la n n t in a r e n b is h e r bie g e n a u e n © tu n b e n a n g a b e n f ü r bie

© e b u rt b er Ä in b e r, bie a u s ben im S S reg lau er © ta a tS a rc h ib e rh a lte n e n

„ J i a tib it ä te n " nod) burch bie b o n ben © e b u rtg ta g e u n id )t u n e rh e b lid ) abftehenben S a u f ta g e e r g a n j t in erb en fö n n e n 3); an d ) ift bie D a tie r u n g biefer „ © e n e a lo g ia " gum © o m m e r 1561 f ü r bie S a u g e fc h id jte beg

©chloffeg n id )t o p n e 2B id)tig!eit, p m a l bie p h lr c id j e n a n b e re n a u f

r) © ie fetjlt and) in ben „K atibitäten ber jungen fxrrfdjaft"; ©taatSard).

S r e śla u , R ep. 2 0 . 1 88 v, bic in ihren SCngaben and) fonft m it ber © enealogia übereinftimmen. g ü r bie am 17. Slot). 1562 geborene @Hf. Dlagb. geben fic a ls ©eburtgftunbe „früh ein F en ig bor 7 an ber halben Uhr". ® ie ©inführung ber halben Uhr 'nar ein ibefcntlidjer gortfdjritt; al§ ber S rieg er Diät 1568 bie neue Surm ubr berbingte (Uhrmacher Seonljarb Su djleiter, tUlaler S alth afar

©djerfdimibt), inurbe biefe auf 12 ©tunben gefept. ©djönlnätber, ißiaften 11, 189 f. (aus bem äBeifsbud) ber ©tabt gefchbpft).

2) Unterhalb biefer Sap pe unb über ber 2mr p m 37achbarraum ftel)t aus bem 2. Such iDlof. c. 23: ® u folt baS 31ed)t beineS Slrmen nicht beugen in feiner

©ad)e; . . . bu folt niept ©efdjenJe nehmen ufio. 2luS ben eben angeführten

„SHatibitäten" ftammt and) baS genaue S atu rn für goad n g r .

3) IDieift bergingen faft 6 ÜBodjcn; fo inurbe ©ophia erft am 27., ©lif. SJlagb.

am 28. ©ejember getauft.

(15)

DiećEitfpredjuttg u n b S S etiu altu n g b e jü g lid je n Q nfcJjxiften b er fta n g le t u n b beg ^R entam ts fä m tltd j n td )t b a tie r t ftnb. SBenn enbltcf) SBcxntde u n b SutfcC) bie § e r f te ß u n g b ie fe t „ © e n e a lo g ia " dnu 1561 b em H o fm a le r 3 3altf)afar S a to m u § p f c ^ r e ib e n tnoU ten, fo belueift bod; gerab e b er Sßrtef be§ Ś r i e g e r S ü r g e r m c if te r g (e§ !» a r b er b e fa u n te § ln b rea§ E le m e n t) u n b b er S R atm anneu b o m 11. $ u m biefeg ^af> reg, baf? ^ e r^ o g © eo rg b a n ta tg uod) g a r fe in e n H o fm a le r u n te r h a lte n h ab en f a u n ; gerab e fo inte b e r 3 ta t h a t er b ie lm e h r in biefer iQeit S R aler ebenfo toie ©olb»

fcijm ieb e!) n u r nadh 33ebarf heran g eg o g en , tbie bag ja and) b er Ö lf e r ö e rg o g g e ta n h a t.

Sunjlaucr |>au0m ör!en.2)

SSovt S t r t u r © d ; i l l e r .

® ie © tu b ie n , bie b on Dr. SB. S a u g e , bem S u fto g beg © tabtgefd)id)t=

liehen SR ufeum g gu SeiRgig, f ü r bie „ 3 h a " , bie f ü r bie g e t t n o n f j u n i big © e g te m b e r 1930 in Seiftgig, b er StRetrohbfe beg 5ßelghanbelg, ge»

h fa n te ^ b f e r n a t i o n a l e ißelgfachangftellnng, a n g e b a h n t finb, lo erb en audj in © dfleficn m an d jeg . E in b r in g e n in bie © efdgehte n u f e r e r Ä ürfchner»

in n itn g e n geitigen.

® ie al§ ® ürfd)tter= u n b © tr id e r i n n u n g fe^t nod) beftehenbe iS n u g fa u e r ^ n t t u n g h a ^ itt f r ü h e re n g a h r h u u b e r t e n gahlreiche SRit»

g iieb er gehabt, fftach Ś e r g e m a u n g E h r o b tf b on S n n g la u , 1829, e rh ie lt fie ih r e erfte g u n f t o r b n u u g bo m S ta te b er © ta b t SBunglau b ereitg im 3 a l) r e 1387, a lg slJtid)ae'[ © d jlb a b S ü r g e r m e if te r to a r. ® ie g u n f t be»

ftan b b a m a l» a u g 16 SR eiftern. Stad) bem © u ffite n e in fa d lo a re n eg fo g a r 34, bie ü b e r 2 4 000 g e lte , m eift tS au ern h elg e, b e ra rb e ite te n . 3)ie ä ltefte uod) b o rh a n b e n e l l r f u n b e ift ein nicht u n in te re f fa n te g SReifter»

buch- „Sllg m a n getet noch b e r g eb u rtt) u n b m en fch to erb n n g ttu fre g lieben § e r r u u n b § e ila u b g 3 h efu E h l'ifii 1-5-8.0 ben 17. g e b r u a r i j htti b er b o rfid jtig e § a n g S a n g e (biefelbige g e i t g lö d n e r u n b b ie n e r ber fird je n gum S o n c g la to , faft ü b e r bie biergehenbljalb 3h a t ) bem e rb a r e n u n b hod)röbtid)en g eto erd ber firfd )n e r ein tBud) u n b S tegifter b in b en taffen ." Qm biefeg iöud) finb bie äR eifter b on 1499 ab f o r tta u f e n b nach»

g e tra g e n u n b heenad) bie jeto eilig en g n n u n g g m itg tie b e r m it bem g a l f r : V, ; fl t) @. meine Ülbbanöluitg über „® te ätteften S ta tu ten ber SSriegex ®oIb»

fdimiebe" in biefer geitfdjrift, Ü3b. 63, ©. 189.

2) SBir bringen biefen für bie gam ilienforfdfuug unb bie ©efd)id)te ber Sau bentm äter in @d)Iefien beadjtenśtocrten ^Beitrag in ber § o ffn u n g , bajf er ähnliche ttnterfud)ungen attd) anbertoärtg anregen toirb. ® ie Schriftieitung. — SSgt. im allgem einen §om eher, ® ie §au§» unb §ofm arten. 9Jtit XLIV ®afeln.

S e r lin 1870. Sieben biefer bal)nbred)cnben Strbeit fei I;ier befonberg bertniefen auf E. ©rof)ne, ® ie §au gn am en unb §aü§getd)en, i'hrc ®efd)id)te, SSerbreitung unb © inloirfung auf bie SBilbung ber g a m ilie n u. ©affennam en (© öttingen 1912) unb auf ben Stuffats Bon § . Änothe, ® ie §au §m arfen in ber Ćberlaufih (9teue§ Saufi^er SRagagin, 33b. 70. ©örlitj 1894), ©. 1 ff. ©ine braudfbare gufam m enfteftung ber für biefc ©tubien herangugietfenben ©gegiat»

Literatur bringt ©. $et)benreid), §anbbud) ber graftifĄ en © enealogie, 58b. I (II. Stuft. Seiggig 1913), ©. 223 f.

(16)

10

tfjreS S tteiftertoerbeng u n b il)ve§ S o b e§ bi§ tu bte n e u e ^ e t t . S ie fe g SSiid^iCetu ^ a t im ^ u l ilj e f t e 19 1 0 b er „© Ą lefifb^en ^ e i m a tb lä tt e v " eine frtr^e S B ü rb ig u n g e rfa h re n , ©tuet; b er tu bent 33utf)e ber^eic^neteu SKeifter, b er 1546 b e rfto rń e n e ® a r t^ e l © ^ r e d f t e in , b er 1515, 1520 u n b 15 2 4 SB iirgerm eifier geinefen Ib o r, fyat in fein em S e fio m e n te bo n 1546 a m SJJittinocf) nad ) © t. 3)orotI)ea (1 0. g e b r u a r ) ein © tig e n b iu m er»

rid )te t, „fo t)nn b er © d ju le n alfiie ein a r m e r b leiffig er S n a b e ab er J ü n g l i n g , ber bo tool ftu b ire te , b efu n b en to u rb e , betten m a n folbe fö rb e r a ttff etjne X ln ib e rfü ä t a b er fu n ft ib o la n g e rid jie te © c^u len bar»

fd)t)!enn u n b betten b er © d )u lm ei)fter e in gut!) ©e^etognifs gebe ab er t)nen jib bem © iu b to töglid) e rle n n e te " .

S te f e U rfu n b e ift nod) inofil e rh a lte n , a b e r bag ^ a f i i t a l ift ber I n f l a t i o n gnm D g fe r gefallen, © te e rfd je in t u n g b eg ^ alb ertoäfm cttg»

in e rt, luetl fie a m © d)Iuffe n e b e n e itta n b e r m i t © te g e lrin g e n a u fg e b r ü d t bte © ieg et beg © eftato rg u n b b er fiebett tn b er U rfu n b e n a m h a f t gem achten 3(m9eb e n th ä lt. StHe biefe © tegel big a u f eineg geben bie

§ a u g m a r f e n ifire r ^ n ^ b e r inieber.. SBir nefm ten b a r a u g S S eranlaffuug, bie nod) b e fa n n te n fä m tlid )e n S n tt ^ f a u e r § a ttg m a r f e n gufam m ctt»

p f t e ß e n . @g ftnb ifjre r n id jt g erab e btele. SBir ftnb a b e r in b er Sage, bie S lam ett b er ^ n f i a b e r a lle r bie^bet b tlblid) b arg efteE ten 16 § a u g * tn a r fe n angugeben, in ag n id )t a lle r D r t e n b er g a l l fein b ü rfte . Sind) bie ^ a b re g g a l)! ftel)t in a lle n h ä lf e n feft.

® a g fjier n id )t tniebergegebene © iegel beg fieb en ten 3eugcw in a r bag eineg Slbligen, S o m i n i f ü. S ß alb ib , g e n a n n t Olotfilad), nacb ein em

® o rfe , beffen © u tg b e jir f foebcn in ben © ta b tb e ^ irf S S u n jIan ein»

gem ein b et in u rb e , inoburd) n eb en b ei gefagt bie Geinlnofmergaf)! bon S u n ^ I a u a u f 2 0 0 0 0 geftiegen ift.

SDocb in ir inollen bie g efn n b en en ^ e it^ e n nad ) ber Dietlfe n u f e r e r S lb b ilb u n g befbredfen. ® a g 31b-1 b efin b et ficb im © d )Iu ^ftein e beg iß o r ta lg u n b nod) e in m a l a n e in e m © orbogett im Q itn e r u beg (paufeg D b e r f tr a ^ e 21. @g ift fid)tlid) b o n M u n b S ab g ele itet. S i e iy n fd jrift M. S. 1608 b e u te t a u f ben S ta m e n © d in e ib e r. © in © itrg o r biefeg S lam en g in a r uäm licf) nod) im 18. ^ a l jr f iu n b e r t SSefitjser beg 9ład)davĘaufe§. ^ m iB olfgm ttnbe e r p l t fic^ ^ a r tn ä d ig bie a u g ber g o r m beg 3 ctd )e n g b e rg e n o m m e n e S egenbe, baff bag £ a u g , bag ü b rig e n g fo n b e rb a re rio e ife fein en H eller e n tb ä lt, e in m a l b u rd ) 33Ii() je r f tb r t to o rb en fei.

S a g g e id je n ‘Ult. 2 ift bag beg © tenjjel ^ o lg m a n n , eineg dieebtg»

g eleh rten , ber 1549, 1555 u n b 1559 S S ü rg erm eifter to a r. © r geh ö rte m it gn ben V e r tr e te r n b er ^ ü r f t e n t ü m e r © chtoeibnih u n b ^ a u e r , bie htegen ber a n tifa ife rlid )e n H a ltu n g b er itieberfdjlefifcben © tä b te im

© chm alfalbifd)en H rie g a m 28. IR obem ber 1549 a d a u d ie n d u m v e rb ttm in iß r a g erfd)einett m u ß te n .

S a g 3 ei |b)eit b efin b et fid) a u f bem © ra b fte in © ten ^el g to l^ m an n g bo m 14. DJiiirj 1561 a n b e r n ö rb lid )e n H ird )h o fm a n e r gu V ttn jla tt, b o rt ü b rig e n g and) a u f bem © ra b fte in b er H in b e r eineg S a b i b ip o tg m an n b on 1564.

(17)

11

S a g b r ü te ,3c td-)en ftu b e n irn r m e rfto u rb tg e rto e tfe in b er §oi)e beg erften ©tocfg a n b er S e it e n f r o n t beg § a u f e g D b e rftra jfe S ir. 8 n ad ; b e r 6f)te^gaffe 51t. ® a eg b on jin e i b o n e in a n b e r abgetoenbeten 33aren=

ru m f)feit g e h a lte n to irb , fćuutett to ir a u g ber i n i t i a t e B ben b an tafg in Ś n r ig ta u h ä u fig e n F a m ilie n n a m e n S c f ir fierauglefen.

S i e folgenben b ie r 5 K arfen fin b e n fid) a u f © ra b fte in e n a n ber

© ü b f r o n t b er fatI)oIifd)en S ire n e . A . S. g e h ö rt bem 1573 geftorbenen

; 6

n s

4 .

6

.

© 8

M I Ü U

n

6

$

±

M .

12> 1H-.

1 5 .

SButtjlauer |)austnarfeti.

1 . M . S. ( S d j n e ib e r ? ) . 2 . S t e n d e l u n b S a n i b S joltjin an n . 3 . A . B . ( S e ^ r ? ) 4 . SXnton S Ą tn a r c jb u r g e r . 5 . § a n s S e ib e l. 6 . 3 o a Ą i m S e ile r . 7 . (Eafpar ißreibifd). 8 . S a r t ^ e l S c^ red fiein . 9 . (Eafpar §o In = jtein . 1 0 . 91ifol. Seid)Iev. 1 1 . Eijriftopf) © ü n t^ er. 1 2 . S a f t i a n SIm sIer.

1 3 . § a n s S ln b r is . 1 4 . 9Jiartin 35ogf. 1 5 . 3 o f ) . © e o r g e S u ^ f e .

(18)

S ln to n iu g © rfjroarc^burger a n . S i e ^ o ln tfd je <Sć£>rabatt ą f ü r ben S a u t tf fin b e t fiel) b arn alS in SBun^Iau toieberfjolt. H . S. ift b e r 1 5 7 6 bet»

fto rb e n e § a n § © eibel, I. S. b er » ä r g e r ^ o a c f)im © e ile r, beffen © fitfra u 1 5 9 4 b e rfta rb , u n b f t f jtie p d ) C. P . ber 1575 b e rfto rb e n e Ä a ffia r i|5reibifc£).

S in n folgen b on 97r. 8 Big 15 bie äicr(icf)en © iegel be§ S e fta m e n tg

» a r t l f e l © c^recffteing, ju e r f t 97r. 8 fein eigeneg. S a g n ad jfte © iegel 9l r . 9 ift b ag beg S a f f ia r fp o tn fteiu , beffen g a m i li c n n a m e fo u n b n id ft

§ o t» ober ^ o P f t e i n gefcfjrieBen ift. § o I n f te in to a r in berfd)iebenen S im tern tä tig u n b and) Big 1556 in b re i b e r p i e b e n e n S a p e « B ü rg e r»

m e ifte r getoefen. S a f j er bag » r e g l a u e r W a lg § a u g n ta r ! e g e to ä p t [jat, lä ß t ben © d jlu jj gu, bafj er e in e r b o n ben » u n g l a u e r ©eloerBe»

tre ib e n b e n io a r, bie a u f ben » r e g l a u e r äR ärEten b iel b erfefjrtcu . S a g M .T . in 97r. 10 ift SHEoIaug S e id flc r. Ijatte p n a d j f t a n g e n o m m e n , bafj bag M beg » o r n a m e n g a u f bie fiolnifdjc g o r m SRiEoiaj beg 97am eng ü tico lau g beute, © d j l i e p d j Ijabe id) a b e r iu bent oben e r t b ä p t e n S Jteifterbudje ein en ^ ü r f d jn e r m e if te r S R ertin S e id ile r bon 1541 g efu n b en , b e r 15 7 1 gefto rb en ift. S R iM aug b e n u ^ te alfo bag ip e tfĄ a ft feineg » e r l o a n b tc n ä R e rtin .

S a g S R o n o g ram m b on 9 ir . 11 ift p m l i d j u n b e u tlid j. Siac^ ber S lu f ^ e ic p u n g im S e fta m e n t mufe eg S ljrifto fil) © ü n ttje r fein. S tr. 12 ift » a ftic m S lntgler. ^ n 9er. 13 fä llt u n g bag reid) ftilifie rte A a u f, bag bem £ a n g S tn b rig a n g e fjö rt u n b in bem ino^I au d ) H a n g e b e u te t ift. S e r R in g e n th ä lt le in 9 Jio n o g ra n tm . 9 tr . 14 ift S R ertin » o g t.

Itb rig e n g to a r in bem © d jre d fte in fd je n S e fta m e n te b er gu 9Rr. 2 ge»

n a n n te © ten ^el ^ o l j m a n n n eb en p e i a n b e re n iß e rfo n e n ju m S c fta m e n tg b o K ftre d e r beftellt.

S i e le ^ te § a u g m a r f e 9 lr . 15, bag p r f p E t i b i f d j gefeljene §aEen»

fr e u j, Ijä lt a u f e in e m © ra b fte in beg S u d u n a d je r g u n b § a n b e lg m a n n e g Q o p n u © eo rg » u ljf e a n ber Ä i r d j p f m a u e r e in fteig en b er © re if in ber ein en p a n E e . ' » p f e fta rb 1658.

h ie r b e i fei b e m e rft, baf? bie a u g ben S r ü m m e r n eineg fü rftlid je u

©c^Ioffeg e rrid jte te , 1756 fe rtig g etoorbene eb an g elifd je P t d j e p » u n j » la u a n b re i p o r t a l e n eine g rö ß e re S ln ja ^ I © ie in m e ^ e id je n a u g je n e r fp äten 3eit p t , bie b e g p l b feiten finb.

2)er |)o ^ a lta r ber ©eiftürc^e 311 S reslau .

tBon 9ß a u I Ä n ö t c I.

© o reid), ja in ein ze ln en S e ile n ü b e rre id ) bie © ta b t » r e § l a n a n

$ ir d je n u n b Ä afjeE en ift, fo to a r b ereu 3 a P ^ 9 R itte Ia lte r bod) nod) bebeutenb g rö ß e r. 3lt ‘)eu ß ir d je u , bie feitbem a u g bem © ta b tb ilb c O erfdjtounben finb, g eljö rt and) bie m it e in e m © p a l toerbunbene tprofjfteilirc^e p u t §1. © eift, b eren © r ü n b u n g a u f ö e r^ o g .ö e in rid ) I., ben © e m a ljl b er l;I. .'pebtoig, p r ü d g e p . S a g SlnbenEen b a r a n Ijalten p u t bie §1. © e i f t f t r a p u n b bag g le id jn a m ig e R e fo rm g tjm n a fim n feft u n b b eftim m en fo feine einftige S ag e p i f d j e n b er O b e r u n b b er Dljlc»

(19)

tttü n b m tg , ö[tlid) b o n b er © an b b rü cfc. 2>te fro m m e S t i f t u n g e rf u h r bag Sog fo b te le r a n b e rc r ; fte b e rfte l innerltcE) u n b äu jferlid ), u n b ber 2lb t beg © a n b ftiftg , bem fie bo n ber © r ü n b u n g a n u n te r f ta n b , fa ^ ftcf) b on e in e r fd jto eren S a ft b efreit, alg b er S^at ber © ta b t Sßreglau ficfi b e re it e r f tä r te , beibeg 51t ü b e r n e h m e n 1). ® ie S ir d ) e gum §1. © eift ü m rb e n u n iJ ie b e riü r^ e b er b r itte n ebangelifdfett § au f)t= u n b 5pfarr=

firche §u © t. 3 3 e rn h a rb in . © e it bem ^ a l f r e 1541 f ü h r t b er erfte ©eift»

lidfe a n biefer K irche ben X ite l eineg 5ßrof)fteg p m §1. © eift. Slber bie X age beg ® ird ;en g eb äu b eg tn a r e n gegählt. ? tm 15. ^ e b r u a r 1597 Ib u rb e bic tb o h l fd)on a n fid) in fe in e m g u te n S a u g u fta n b e bcfinbliche K irche b o n ein em e in ftü rg e n b en X eile b er © ta b tm a n e r fo a rg m it»

g en o m m e n , baff b er 9 ia t ih r e böllige 97ieberlegnng befd)Iof3 u n b and) b i t 3 u f t im m u n g be§ S a if e r g 9h ib o Ifg I I . b a ju e rla n g te . Sßie u n g ber

© h^bnift 9 fifo Ian g 5ßoI b e r i e te t , m ü rb e n bic S lltä re , D rg e l, Sßrebigt»

ftu h l, © tü h le u n b S a u f e , © ra b fte in e u n b © lo d e n in bie S 9 e rn h a rb in fird )e ü b e rg e f ü h rt.

S a g R e i f t e ift feitbem m ieber b e rlo re n g eg an g en . @ d)m eibler in fein em in ber S ln m e rfu n g e rm ä h n te n S u c h e fchreibt b er b e fa n n te n , feist im ip r o b in jia lm u f e u m au g g e fte ß te n § e b m ig g ta fe l ben U rf h r u n g a u g b er §1. © eiftfirche 51t. W ü U nrecht, m ie fdjon ad)t ^ a h r e nach bem

© rfchetnen b o n © d jm e ib le rg SBerf Such® nad)gem iefen h a t 2)- E benfo m ie bie grojfe S Jfa rie n fro n e u n b bag S i l b beg ^ o h a n n e g © a fü ftra n u g ift auch bie § c b m ig g ta fe l f ü r bie S e r n h a r b in f ir c h e a n g e fe rtig t m o rb en . S ie f e r m eift © d )m cib ler and) ben groffen © c h n ih a lta r in b er DIatg»

fafseße 311. ^ d ) gebenfe im folgenben 311 betneifen, baf3 m ir eg bei ih m m it b em § o d )a 'lta r b er §1. @ eiftfird)e 31t t u n fm ben. 211m in © chulh in fe in e r © efd)id)te ber S r e g l a u e r ü ß a le r in n u n g (© . 127 f.) n e n n t ih n big a u f bie b e rlo re n e n ^ l ü g e l noch 9u t e rh a lte n ; auch Sutfch (I. S b .,

© . 252) fb rid ft b on bem g e h le n ber g lü g e l. S a g ftim m t m it bem h e u tig e n S e fta n b e nicht ü b e re in , mo b er S H tar jm e i g l ü g e l h a t. S ie f e m ü ffen alfo feitbem a n g e fü g t m o rb en fein. SB ährenb bag iß titte lftü d u n b bie © ta ffe l ffx itm itte la lte rlic h e g © ch n ih m e rf geigen, ioeifen bic g lü g e l n u r © em älb e a u f : S e r lin fe g lü g e l in n e n bag erfte hl- Slbenb»

m a h l u n b b a r u n t e r © h^iftug a n b er S Jta rte rfä u Ie , aufgen bie S e r»

fü n b ig u u g u n b bie © e b u rt © h ^ f ti — ke1 xec^te in n e n ben g u b a g fu jf u n b ben E c c e h o m o , aufeen in ber gangen § ö h e b er S a f e l eine f ta r f m itg e n o m m e n e § e ilig e n g e fta lt, b ereu S e u t u n g m i r bag S n n f e l ber fi'agelle nicht g eftattete. 2Iu g b er gangen S ln o rb n u n g a b e r geht h e rb o r, bafj bie g lü g e l nicht in ih r e r ü rffm ü n g lid fe n 2Crt a n g eb rach t ftnb. S i c grofge H e ilig e n fig u r bem eift b ie lm e h r, baff m ir in ih r ben ä n d e re n g lü g e l eineg S o ß h e lf lü g e la lta r g b o r u n g h a b e n , beffeu a n b e re r b e rlo re n g eg an g en ift. S e r f ü n b ig u n g u n b © e b u rt m erb en bem ein e n b er in n e r»

ften g lü g e ß p a a re a n g e h ö rt h a b e n , u n b bie S i l b e r a u g b er üßaffion finb e rh a lte n gebliebene S e ile b er © e fa m tg a ffio n , bie fich geigte, m en n bie

1) Stud) für bag golgen be bgl. ©d;meibler, Urfunbl. @efd). b. ebang.

§aubt= unb Sfarrftrdje gu ©t. Sernl)arb in, © reglau 1853, ©. 54 ff.

2) über bie S ilb e r ber §ebh)igtegenbe, SBreglau 1861, ©. 25.

(20)

14

ö u fjerften ^ l i t g d gei3ffnet Itiare n , alfo e tto a toio bei öem B erü h m ten S a r 'b a v n a tta r e im ^ u n ftg e iD e rb e m u fe itm . iOiit bem © cfm ifealtare felbft

^ a b e n biefe S i l b e r fidjer n id )t§ p tu n , u n b inix fö n n e it ü b e r fie j u r la g e S o r b n u n g ü b erg eb en .

SDer eigentliche S tlta r jetchnet fid) b o r ben m ciftcn e rh a lte n e n u n fe re § S a n b eg b ab u rd ) a n § , bafj n n § a n h e r b er g a illu n g b er © taffe!

auch 2lu f f a h ü b e rftn n m e n ift. ^ n b er © fa ffe l fehen to ir a l§ S ru f t»

b ilb e r in h a lb e r S eb cn g g rö h e bie b ie r la te in ifd je n ß ir d jc n b ä t e r , © re g o r ben © ro h e n , § ie r o n t)m u § , 2lm b ro fiu § u n b S tu g u ftin . ® e r S lu f f a | jeigf ginifchen glnei E n g e ln E h 1# 1^ a ls © c h m e rje n g m a n n . 81. © d n tlij fh rid )t (a. a. O .) m c rflm irb ig e rto e ifc b o n bem g e fre n jig te n E h r ift u § ätoifchen iO taria u n b J o h a n n e s . 8ll§ I n h a l t be§ © d jre in § n e n n t

© chm eibler eine H im m e lf a h rt 3 K a riä , u n b ih m hcd fid) auch noc^ S utfd) angefdffoffen, Inährenb © d ju lh g a n j a llg e m e in b o n iO taria u n t e r ben J ü n g e r n ffm cht. ® a § ftim m t ja auch, a b e r felb ftb e rftäu b lid ) m u h ba>

b u rd ) ein g a n j b e ftim m te r S o r g a u g a u § b er S ib e l ob er Segenbe j u r SSarfteH ung g efo m m en fein. S e in e § fa II§ bie H t o m e l f a h r t S Jla ria , ba bie h ü J u n g f r a u f i | t u n b n id jt fdjm ebt. SBir h a b e n b ie lm e h r bag

$ßfingftlouuber b o r u n § , lnie fchon bie S e o b a c h tu n g ergeben h aben io n rb e , bah ü b e t ih re m H a u p te bie S a u b e beg h ü © eifteg in ein em

© tra h le n fra n g e e rfd je in t. 8X(ä llu g g ie h u n g g a lta r bezeichnet and) Söiefe u n f e r S ß erf H-

® a g S Jittelftü c! e n ifp ric h t benri and) böKig bem Slppug, m ie biefer S o r g a n g b arg eftelft to u rb e. 8lu f evl)öi)tem © itje th r o n t bie J u n g f r a u , bie in e in e m aufgefchlagenen S u c h e gelefen h a t, n u n m e h r a b e r ih re S ingen n a d j oben richtet, m ol)er bag S ß n n b e r lo m m t. ^ n ie e n b finb gu je fechg a n ih r e n © eite n bie Slpoftel g r u p p ie r t, a lg b o rb e rfte r lin fg bon dJlavia b er b a rtlo fe ^ o h a n n e g , rech t! iß e tru g . ^ n t a llg e m e in e n ift bag 5 ßfingftm unbcr b e r h ä ltn ig m ä h ig fe lte n e r a lg zahlreiche a n b c re biblifd)e S o r g ä n g e g u t © a rfte tlu n g g e la n g t u n b glnar h au p tfäch lid j b a n n , m en u bag D ta rie n le b e n in e in e r g rö b e re n ^ a i) ! b on S i l b e r n g efd jilb ert m irb , fo g. S . in bem grofgen S U a rie n a lta r b on E lifab etl) in S r e § l a u u n b in bem S W a rie n frö n u n g g a lta r bon © ro h » £ fd )irn a u ($ v e i§ © u h r a u ) . S io h lg e m e rft finb bag im m e r S e b c n b ilb e r. ^ n b c n t b er S llta r in S e rn » h a r b in ben S o r g a n g a lg H au p tftü cf h a t, fteht er in © djlefien gang ber=

eingelt ba. U n b bag f ü h r t u n g m i t S ic h e rh e it bagu, in u n fe r e m S llta r ben eh em a lig en H o c h a lta r b er §1. © eiftfirche gu e rfe n n e n , g u m a l m ir ja m iffen, bah b e re u S lu g fta ttn n g in bie S e r n h a r b in f ir d j e ü b e rtra g e n m orben ift. 3 )e r §1. © eift in .S a u b e n g e f ta lt erfcheint in m itte la lte rlic h e n S c h ö p fu n g e n a u h e rb e m bei b er S a u f e E p r if ti u n b b er S l a r ie n l r ö n u n g , abgefepen b on S a r f te lt u n g e n beg © n a b e n ftu p le g . ^ n a lle n biefen f ä l l e n t r i t t er a b e r g e g en ü b er ben beiben a n b e re n iß e rfo n e n b er S r i n i t ä t f ta r f gurücf. 9 tu r im iß fin g ftm u n b e r erfcpeint er a lle in , u n b b a m it eignete fiep biefeg bor. a lle m a lg §od)altcix b ilb b er H ü © eiftü rep en . Sllg folcpeg fin b e n m ir eg g. S . in e in e m © c h n ip m e rl beg S übecfct S e r n t

r) ® ie S u n ff in ©epfefien, S e r tin 1926, ©. 182.

(21)

SJtotfe im Ä a tlja r in e jtta lm u f e u n t in 3 ie b a l attg bei' b u itig e u ^ e ilig e n » g e if ti ii d ) e 1). bem § a u |3t a l t a i be§ §1. @etftt)oji3tto l§ in Sübecf n im m t ben ©cfixein g in a t eine © d ju ^ m a n te lm a ii a ein , a b e r b e i recEjte

© e ite n flü g e l e n t p t t in fe in e r g a n je n Stugbeifnnng Inieber bie 3lu§s g ie ^ u n g be§ I;f. © eifteg 2). Sind; beglnegen b ü rfe n )nix an n e lfm e n , bafj n n je r S U tarto er! a u § b er §1. © e iftü rd je fta m m t. ® a f ü t ff>red)en and) bie g rö ß e re n Slugntaffe beg Sßerfeg, bie a u f ein en § o c § a ita r tjintneifen.

^ n © c^Iefien In a re n n ad ) ffteuling 24 S ire n e n bem §1. © eifte geineif)t, b a r u n t e r n u r jto e i 5)Sfarr!irc^en u n b ein e M o f te rtird je ; alte ü b rig e n fta n b e n in 3 3 e rb in b u n g m it ein e m il)m getoeit)ten ^ o f f ü ta l. ® ie m eiften biefer finb lö n g ft ö erfd )ln u n b en , a b e r and) bie tu en ig en e rh a lte n e n

^ i r d j e n p m 1)1. © eift (iöeutfien D @ ., b a ro d ; g re t)fta b t) b ie te n f ü r n u fe re $ r a g e fe in iö ia te r ia t. ® od) b ü rf te and) ofine bag a u f © r u n b m e in e r S tu g fü h ru n g e n fe in a n ber f i e r f u n f t u n fe re g - S ttta rg a u g ber §1. © e iftfiri^ e fein.

S ie Sret^olj’^ e S^eorte unb Sd)le[ien.

SSon f? r i e b r t d) 91 e t d) e.

9iad) i ö r e t h o l j 3) b e fta n b in S8i3|men u n b S tiä h re n b a n ber

© e rm a n e n ^ e it h e i u rtn ü d ffig eg S )eu tfd )tu m , f ta r f g enug, a u f © ta a t u n b K u l t u r ein en ntafjgebcnbcn © inftuf? a u g p d b e n . ©g ift nicht u n fe re A u fg ab e, h ie r a u f biefe S h e o rie hinfichttid) S5öhmeng u n b SDiühreng e in p g e h e n , fo n b e rn tn ir f r a g e n : © ilt fie an d ) f ü r @cf)Iefien? 2)iefe g i n g e b ejah e n b a r a lle m © eg er 4), © h t d ) 5) u n b fb o th m a n n 6). 9lach ih n e n incifeu bie t a r n e n © teen g an e ( ^ l a f a n e ) , © te n j, © le n ja a u f bie p ru c f g e b lie b e n e n S e ite b e r © ilin g e r fjin, ebenfo b e r S tau te Stimfiffch (Stiem ci, © ta b t b er © eutfehen).

S a f ) bie S ta m e n © le c n p n e ufin. a u f bie © ilin g e r p beziehen finb, ift alg feftftehenb a n p f e h e n . ® ie fitingifchen tß a n b a te n fafjen nad) tp to le m ä u g 7) ctiva in 3)tittetfd)Iefien. Stlg bie agbingifd)en SSanbalen im 4. g a h r h u n b e r t a u g © d)Iefien fo rtjo g c n , blieb en bie © ilin g e r p r ü c f . S e r © ü lb fu n b b o n © a f r a u 8) geigt bag © rb b e g rä b n ig e in e r b a n b a lifd je n

!) $lbb. ©. ©. §etfe, Sübeder Sßtaftif, S a fel 54.

2) 3166. eBenba, S a fe t 74.

3) ®efd)ict)te SSötnneng uub 9)tä[)ren§ big gum Stuśfterben ber SprgeiutjsUben (1306), tDtimdjeu u. Seifigig 1912, unb berfelbe, ®efd)td)ie ©ö£)meng unb 9Jläf)reng, S b . 1, SłeicfienBerg 1921. S g l. aud) Äöhfd)fe, tiber ben I tr fp u n g unb bie gefd)id)tlid)e Śebeutu ng ber oftbeutfcbcn ©teblung (Sot§, Oftbeutfdjer Sotfóboben [Sregtau 1926], @ .'l3).

4) S b lfer unb Solferioanberungen im borgefd)id)ttid)en Oftbeutfcbtanb, S o ls a. a. O. ©. 83.

6) ®ermanifd)e ©tänuue in Dftbeutfcbtanb im ftgffi}d)en Stttcrtum, SSotg a. a. Ó . ©. 114.

c) ® ie fierfun ft ber Seutfdjen in Sbijm en unb ÜJtätiren, S a ig a. a. D .

@. 50— 51.

’) S g l. ®ritnl)agcn, ®efd)id)te ©dflefieng, ©. 4. tptolemaeug II, 11, 10.

S g l. aud) SOtud), $ e r Stame © tlin gi, 3tltfd)leficn 1926, S b . 1, 9tr. 3/4.

s ) 3 u tebt ©eger, ® er ©olbfunb bon ©derau, ©d)Iefifdje g e itu n g bom 7. Stgrit 1929. — Über bie umfaugreidje Siteratur betr. bie ©acrauer guube

Cytaty

Powiązane dokumenty

Sd?tueibm ber Cfjroniften bes 16. Urfiunben ber Klöfter 2?auben u.. löebenfen unb ßtntuürfe.. 9iotiuen&amp;ige Vorbereitungen. SRartin SreWin: Vüpne, Saube unb granffpipe

feftat bem Ä önige oorgeftellt.. 2Butfe in feinem 2luffaJg üb er ben erften bürgerlidjen preufjifcfjcn S ta a ism in ifte r grieb rid ) © ottlieb SRidfaelis

minittanerinnen in ber Stabt 21atibor, bg. Henrious pauper, lledjnungen ber Stabt Breslau p. Breslauer Stabtbucb, entbattenb bie Tlatslmie pon 1287 ab u. Ilrftunben 3ur

iO loraltfdjc

97) Über bic gufammenftettungen beg ©(prifttuing in ben SBibliograppien bgt.. S ie ©frrengel biefer Äircben finb baber bon geinaltiger Slugbebnung. bereitg im

„Stbriß it.. Sfuggefüprt Inurbc aber nieptg babon. SSerjetipnig bcr SSefapung 16 'Jfr. Sracpenberg VII la.. beutfdien ©orjeit Sb.. SSorerft motten m ir aber bie

gelmtffe ftttb gu lucif bergettett, um eiubvingtid) iuirfeit gu fönneu. SSie fie fid) entm idelte, m ag ein fttrger SRüdblid geigen. ©iefc iff jebod) nicht gang

Hnril und -Vuli.. reicpgräflicEjen ©efcf)Ied)teg bon Üloftitj^diiened.. U renjeg ©hr tfti eingelneiht.. Sßegen etneg fo Meinen üluftrageg toäre er and) nicf)t etgeng